Je hebt grote kleurrijke boeken boordevol foto’s over kunst en cultuur. Die horen thuis op de salontafel. Daarnaast heb je moeilijke literaire werken in zware leren banden. Die horen prominent op ooghoogte in de boekenkast. Ook kennen we de spannende, vlot weglezende thriller. Steevast vinden we die op het nachtkastje terug. Maar we kennen ook nog een andere groep boeken: de boeken die we tegenkomen op het toilet. De moppen van Max Tailleur horen onder andere bij deze groep. Maar ook Het grote lexicon van hardnekkige misverstanden en Lexicon van medische misverstanden misstaan op dit kamertje niet.

Arbitraire keuzes

In Het grote lexicon van hardnekkige misverstanden is een bundeling van de eerder verschenen Lexicon van hardnekkige misverstanden, 500 kapitale blunders, vooroordelen en denkfouten, van avondrood tot zeppelin en Nieuw lexicon van hardnekkige misverstanden, 500 kapitale blunders, vooroordelen en denkfouten, van advent tot zonnebrand. De titels geven al aan dat de schrijvers niet bepaald kort van stof zijn en Het grote lexicon van hardnekkige misverstanden, 1000 kapitale blunders, vooroordelen en denkfouten omvat dan ook meer dan 700 pagina’s feiten en weerlegde fictie. Neem daarbij de bijna 300 pagina’s van het Lexicon van medische misverstanden, vooroordelen, halve waarheden en dubieuze behandelingen van A tot Z en je kunt vele uren doorbrengen op het toilet.

Zoals de titels al aangeven wil men met deze boeken enkele misverstanden uit de weg werken die soms al jarenlang hardnekkig de ronde doen. De vraag is echter of deze misverstanden echt bestaan of dat dat een misverstand is. Zo ontkracht men bijvoorbeeld het ‘misverstand’ dat mannen geen borstkanker kunnen krijgen. Maar volgens mij weet elk nadenkend mens dat mannen uiteraard ook borstkanker kunnen krijgen. Of dat planeten in ellipsvormige banen in plaats van cirkels rond de zon draaien. De keuze van misverstanden is dus op z’n minst arbitrair te noemen.

~

Hedendaags feit is de fictie van morgen

Uiteraard is bij een verzameling als deze altijd sprake van meer en minder aansprekende onderwerpen. Zo heeft de een nu eenmaal meer interesse in de mythes rondom alcohol en alcoholgebruik en de ander verdiept zich liever in de vraag of Wilhelm Tell echt heeft bestaan. Daarom is het ook zo’n geschikt boek voor op het toilet. Je gaat zitten en zoekt snel even een onderwerp dat je boeit. Lezen. Vegen. Doorspoelen. Broek omhoog. En klaar! Maar voor iedereen die graag de alwetende uithangt op feesten en partijen zijn deze bundels uiteraard ook verplichte kost. Want naast de voor de hand liggende misverstanden zoals het misverstand dat alcohol ongezond zou zijn (iets dat ik al jaren bestrijd), staan er ook zeer nuttige wetenswaardigheden in voor de chronische betweter. Zo is het altijd handig om te weten dat Tjaptjoi niet Chinees maar Amerikaans is, Pompei niet onder lava maar onder as werd bedolven en dat er wel degelijk sneller bewogen kan worden dan met de snelheid van het licht.

Bij dit soort lexicons is het natuurlijk altijd de vraag of de geraadpleegde bronnen deze keer dan wel de waarheid spreken. Soms is het namelijk onduidelijk welke bron geloofd moet worden. De geleerden zijn het zelf namelijk ook niet altijd eens. En zo kan een hedendaags feit de fictie van morgen worden. Een misverstand kan nu dan even uit de weg geruimd worden, maar in de toekomst kan die weerlegging misschien wel weer een misverstand genoemd worden. Desalniettemin zijn de lexicons heerlijk wc-boeken die je soms verbazen, soms laten gapen, soms verbijsteren, maar eigenlijk altijd amuseren. We kunnen weer lekker allemaal de pot op.

Het grote lexicon van hardnekkige misverstanden • Walter Kramer & Götz Trenkler • Uitgever: Bert Bakker • Prijs: € 19,95 (paperback) • 735 bladzijden • ISBN 9035130146

Lexicon van medische misverstanden • Werner Bartens• Uitgever: Bert Bakker • Prijs: € 19,95 (paperback) • 239 bladzijden • ISBN 9035129512

De Winter besluit elk van de interviews in dit boek met een kort nawoord. Hierin blikt hij terug op de gast en de uitzending van destijds. Zo schrijft hij over Mart Smeets: “Ik ben wel eens jaloers op hem, omdat hij iets kan wat ik niet kan: hij kan schrijven.” Daarbij opent dit boek met een interview met De Winter zelf, waarin hij zegt: “Ik pretendeer niet dat ik een journalist ben, ik ben een nieuwsgierige consument. Ik ben een ouwehoer.”

Beter had hij de tekortkomingen van de gedrukte versie van zijn tv-programma niet kunnen samenvatten. Harry de Winter is geen journalist, geen schrijver en geen interviewer en dat is aan dit boek af te lezen. Menig gesprek ontaardt in gekibbel over jongenskamertjes, playbackshows en problemen in de puberteit. Een goed gesprek over muziek wordt maar zelden gevoerd. Oké, van iedere gast staat een lijstje favoriete nummers en platen afgedrukt en elke geïnterviewde mag vertellen waar pa en ma vroeger naar luisterden, maar verder gaat De Winter niet.

Openhaard

Terwijl dat bij een aantal gasten juist zo interessant zou zijn. Persoonlijk zou ik bijvoorbeeld graag van Marco Borsato willen weten hoe hij tegen de hedendaagse popcultuur aankijkt, waarin het vooral draait om uiterlijk vertoon en voorgeproduceerde deuntjes. De Winter trapt deze open deur echter niet in en keuvelt in plaats daarvan over de Soundmixshow en de eerste hitsingle van de zanger: zaken die al tot in den treuren elders zijn besproken.

Het is kenmerkend voor de in totaal 29 gesprekken in dit boek. Het is duidelijk dat De Winter in zijn tv-programma gewoon een gezellig gesprek wilde voeren met zijn gasten, voor de openhaard en tussen posters van The Beatles. Deze gesprekken zijn nu bijna rechtstreeks naar papier vertaald, maar zonder de speciale setting en de muzikale fragmenten blijft hier maar bar weinig van over.

De enige meerwaarde die dit boek heeft ten opzichte van de tv-uitzendingen, zijn de eerder genoemde korte nawoorden van De Winter over zijn gasten. In enkele daarvan wordt aardig beschreven hoe een gesprek verliep of hoe een uitzending tot stand kwam, soms gebruikt De Winter het nawoord echter ook om zijn gasten nog een trap na te verkopen. Zo noemt hij Wouter Bos “een saaie, degelijke man” en Patty Brard “een sloerie, een ordinaire del”. Natuurlijk is het ontzettend goedkoop om naderhand op deze manier je mening over je gasten te geven. Aan de andere kant is het misschien wel het beste bewijs dat de gesprekken in dit boek niet voldoende kwaliteit hebben. Een goed interview spreekt namelijk voor zich, daar hoeft de auteur zelf niets meer aan toe te voegen.