Dat ik het boek beter vind dan de film kan ik van The Human Stain niet beweren. Ik heb het gelijknamige boek van Philip Roth namelijk niet gelezen. In de film zien we hoe hoogleraar klassieke talen Coleman Silk (Anthony Hopkins) zijn baan verliest vanwege vermeend racisme, bevriend raakt met een eenzame schrijver (Gary Sinise) en een relatie krijgt met de 32-jarige schoonmaakster van de universiteit (Nicole Kidman).

Abrupte omslag

De betoverende omgeving kan de aandacht nog even afleiden, maar dan dringt de vraag zich steeds hardnekkiger op: waar gaat dit heen? Is dit alleen een verhaal over eenzame zielen die elkaar gevonden hebben? Dan blijkt dat Silk bijna zijn leven lang al een geheim heeft: hij is eigenlijk van Afro-Amerikaanse afkomst, maar verbergt dat om betere kansen te krijgen. Een fascinerend gegeven eigenlijk. Helaas is de omslag zo abrupt dat je je met dingen bezig gaat houden die er niet toe doen. Kun je een bekend gezicht als Hopkins wel gebruiken voor zo’n verhaal? Vooral omdat zijn jongere alter-ego in de flashbacks (Wentworth Miller) wel overtuigt, wordt het pijnlijk duidelijk dat het antwoord ‘nee’ is.

Trailer trash

De plotselinge wending maakt de karakters bovendien eendimensionaal. Wat eerst mysterieus en ondoorgrondelijk leek, blijkt nu simpel. Silk is een man met geheim, verleidster Kidman is trailer trash met een trauma en de interessantste man, de eenzame schrijver, verdwijnt vrijwel van het toneel tot vlak voor het einde.

Tamme kraai

Ook het verhaal zelf verliest aan diepte. Eerdere elementen uit de film lijken vergeten. Waarom het verhaal zich bijvoorbeeld afspeelt tijdens de Monica Lewinsky-affaire blijft een raadsel. Andere symbolen die de nieuwe richting kracht bij moeten zetten, zoals een tamme kraai, zijn zo duidelijk en voor de hand liggend dat het tenenkrommend is.

Nachtkastje

Dit alles maakt The Human Stain een vooral frustrerende ervaring. Ik ben ervan overtuigd dat er meer achter de karakters zit, dat de boodschap achter de film kan ontroeren. Als de regisseur maar dieper zou durven gaan, en wat meer elementen had durven schrappen. Deze film is daardoor alleen geslaagd als een reclamespot voor het boek. Een goede, dat wel: bij mij ligt Roths bestseller inmiddels op het nachtkastje.

Maria en Jacob worden tijdens een koude winter door hun ouders achtergelaten in een donker bos. In zijn jaszak vindt Jacob een briefje van zijn moeder met de boodschap dat ze maar naar hun oom en tante in Spanje moeten gaan. De weg naar Spanje is echter geen gewone. Het toch al rare duo komt de meest vreemde types tegen, en neemt in enkele bizarre situaties al even weinig rationele beslissingen. Als ze uiteindelijk in Spanje komen, blijken oom en tante dood te zijn. Een plaatselijke rijke stinkerd wordt echter verliefd op Maria, en de twee verblijven voor onbepaalde tijd in diens landhuis. Daar blijkt het leven al evenmin normaal.

Geen vermaak

Hoewel Alex van Warmerdam niet bekend staat als een conventionele filmmaker en schrijver, weet hij zich met Grimm te overtreffen qua vaagheid. De Noordelingen was absurd, maar had een redelijk goed te volgen verhaal. Dat lijkt hier volledig irrelevant. Alles lijkt voortdurend maar te gebeuren zonder dat er enige logica aan vast zit. Aanvankelijk valt er nog wel wat te lachen met Grimm, maar gedurende de film werd het zuchten van het publiek in de zaal steeds duidelijker. Waarom Van Warmerdam deze film heeft gemaakt is niet duidelijk, maar het was niet bedoeld waar bioscoopfilms in essentie voor bedoeld zijn: vermaak van het publiek.

Malherbe

De acteurs zullen vast wel hun best hebben gedaan, maar helpen de film niet veel verder. Jacob Derwig acteert de hele film alsof hij per blije bioscoopbezoeker betaald zal worden. In dat geval zal hij inderdaad weinig verdienen. Halina Reijn is een rijzende ster in de Nederlandse filmwereld, maar ook haar aanwezigheid kan de gemiddelde kijker weinig boeien. De enige leuke aanwezigheid is Annet Malherbe, die als geile boerin een behoorlijke seksuele bedreiging lijkt te vormen voor Derwig. Het korte gedeelte waarin Malherbe te zien is, is verreweg het leukste van de hele film.

Conclusie

Is er niets goed aan Grimm? Op enkele prachtig geschoten plaatjes, en leuke bijrollen van Kees Prins en Malherbe na, is er inderdaad weinig goed. Van Warmerdam-fans zullen me misschien verwijten dat ik op een erg kortzichtige en weinig open manier naar deze film heb zitten kijken. Ik moet eerlijk toegeven dat ik na een half uurtje kijken alle hoop op een verder leuke film heb laten varen. Het kijken van Grimm was een ware straf, en ik zou niemand willen dwingen hier naar toe te gaan. 2003 was een jaar waarin een hoop goede Nederlandse producties het grote publiek wisten te bereiken. Het stigma dat Nederlandse films meestal pretentieuze pseudo-kunstwerkjes waren vol kneuterige huis-, tuin- en keukenseks leek eindelijk verworpen. Van Warmerdam breekt de stijgende lijn ruw af, en geeft het grote publiek weer een reden om een Nederlandse productie op voorhand te wantrouwen.

About Schmidt

(Alexander Payne • 2002 • Paradiso Home Entertainment)

Een prachtige film die in een heerlijk traag tempo wordt verteld. Jack Nicholson speelt de mislukte weduwnaar Warren Schmidt zo goed, dat je je niemand anders in de rol zou kunnen voorstellen. Prachtige, bijna onderhuidse, observaties over het leven in de Amerikaanse (voor-)steden, waarin alles burgerlijk en vooral lelijk is. Nicholsons acteerwerk in de hele film is beregoed, maar vooral de slotscène, waar hij een tekening van zijn pleegkind Ndugu bekijkt, is ongelooflijk. Deze dvd bevindt zich op het randje voor deze rubriek omdat de weinige extra’s van prima kwaliteit zijn. De gesneuvelde scènes springen er bovenuit omdat ze zo goed zijn, perfect in de film passen en van een uitgebreid tekstcommentaar worden voorzien van regisseur Payne (ook bekend van de indie-hit Election). De “Woodmen Sequences” zijn vijf korte filmpjes, gemaakt door de montage-assistenten op basis van materiaal dat voor de openingstitels van de film werd opgenomen. De kwaliteit varieert van erg slecht tot matig en de filmpjes lijken zo van VHS getrokken. Toch kun je About Schmidt zonder pardon blind aanschaffen.

Frida

(Julie Taymor • 2002 • RCV)

Salma Hayek speelt de rol van haar leven als de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo, die, sinds een busongeluk in haar jeugd, wordt geplaagd door hevige pijnen. De schilderes stond bekend om haar symbolistische en zwaar emotionele werken, die in de film model staan voor een paar prachtig gestileerde sequenties. De vele prima acteurs in kleine bijrollen (waaronder Edward Norton als Rockefeller en Geoffrey Rush als Trotski) laten zien dat Kahlo veel beroemde fans heeft. Regisseur Julie Taymor werd bekend met haar Shakespeare-bewerking Titus en brengt het verbazingwekkende levensverhaal van de kunstenaar mooi in beeld, maar verliest daarbij de emoties wel eens uit het oog. Niettemin een aanrader voor iedereen die bekend is met Kahlo’s werk of gewoon houdt van mooie films.

Focus

(Neal Slavin • 2002 • Indies Home Entertainment)

Deze film laat op een gemoedelijke maar dwingende manier zien hoe joden tijdens de Tweede Wereldoorlog ook in de Verenigde Staten werden gedemoniseerd en gediscrimineerd, iets wat niet veel mensen zullen weten. Hoofdrolspeler William H. Macy speelt zoals zo vaak een naieveling die liever vanaf de zijkant toekijkt dan zelf actie onderneemt. Hij is de hardwerkende Lawrence Newman die van zijn baas iets aan zijn slechte ogen moet doen. Na de aanschaf van een nieuwe bril wordt hij aangezien voor jood en krijgt te maken met steeds verdergaand antisemitisme. Barokke rocker Meat Loaf laat na Fight Club nogmaals zien dat hij voortaan beter uit de geluidsstudio kan blijven en vaker moet gaan acteren, want zijn rol als racistische buurman verdient een prijs. De dvd-uitgave zal echter nooit in de prijzen vallen, want de bijgeleverde interviews en “behind the scenes”-beelden zijn van hetzelfde lage niveau dat je ook in elektronische persmappen tegenkomt. Jammer, want Focus had zeker een documentaire verdiend over de gebeurtenissen waarop de film is gebaseerd.

Clue

(Jonathan Lynn • 1985 • Paramount Home Video)

We kijken tegenwoordig al lang niet meer op van films die gebaseerd zijn op computerspelletjes, maar het komt veel minder vaak voor dat er bordspel wordt verfilmd. Logisch ook, want omdat computergames vaak nog wel een verhaal bevatten, draait het bij bordspellen vaak om één idee. Clue laat zien dat je op basis van een boekje met spelregels ook heel goed een film kunt maken: het gelijknamige detectivespel (bij ons bekend als Cluedo) stond model voor deze hyperactieve en zwaar gedateerde mysteriekomedie, die mysterieus noch komisch is. Zes mensen worden onder valse voorwendselen naar een afgelegen landhuis gelokt, er worden een paar moorden gepleegd, en na een dik uur worden de raadsels opgelost op niet minder dan drie verschillende manieren. Bij de bioscooprelease zag het publiek willekeurig één van de drie eindes, maar op deze dvd worden ze netjes achter elkaar vertoond (hoewel je ook kunt kiezen voor de bioscoopervaring en de film met maar één ontknoping kunt bekijken). Het enige andere extraatje is de trailer, die een stuk grappiger is dan de film zelf. Clue is alleen leuk voor spelletjesfanaten.

Lilya 4-Ever

(Lukas Moodysson • 2002 • A-Film)

Dit dieptreurige verhaal is in feite een schaamteloze kopie van Lars von Triers meesterwerk Breaking the Waves, en scoort daarom een onvoldoende voor originaliteit. Maar Lilya is daarom niet minder goed; de emotionele impact van de film is te vergelijken met die van een voorhamer. We volgen de zestienjarige Lilya in de laatste drie maanden van haar leven, dat begint met het nieuws dat haar moeder zonder haar naar Amerika vertrekt en eindigt op een viaduct boven de snelweg. De gebeurtenissen daartussen vormen een regelrechte neerwaartse spiraal. Een handvol trailers (waarvan eentje van Lilya 4-Ever) vormt de enige extra op deze dvd.