Met de dood van vader Benny (‘Benneke’) stierf ook een groot deel van de roekeloosheid binnen het zesledige gezin Van Daele. Het jaarlijkse tripje naar de Costa Brava, waarbij luidkeels uit het autoraam werd gezongen, kon hij zich als technisch tekenaar geenszins veroorloven, maar ach, dan verpats je toch gewoon de armbanden van je vrouw? Uit de intrigerende combinatie van drie kunstvormen blijkt al snel dat ‘vader’ maar één van de vele rollen was die Benny had binnen het gezin.

Veelzijdig geheel

‘Ach lieveke, poezeke, wat zal ons huwelijk zalig en mooi worden.’ ‘Poezeke’ verwijst naar moeder Godelieve Flies, gespeeld door Eva Schram. In aandoenlijk Vlaams en op een volstrekt natuurlijke manier exposeert zij zowel de romantiek als de verstikkendheid van haar huwelijk. Soms wisselt ze naar het perspectief van de jonge Jens en nuanceert ze door te tonen hoezeer er tegen ‘onze papa’, vertolkt door van Daele zelf, opgekeken wordt. Binnen het veelzijdige geheel krijgt elke discipline haar eigen ruimte. Rennen dansers Patricia van Deutekom en Pjotr Nuyts eerst nog met de souplesse van een vlieger plagerig achter elkaar aan, raken ze later verwikkeld in een agressiever patroon van aantrekken en afstoten. Vanaf een stellage strooit gitarist Richard van Kruysdijk de bijpassende bastonen over hen heen.

Geslaagde gelaagdheid

‘Allee, was dat echt zo erg destijds?’ Uit Over onze vader blijkt hoezeer we in staat zijn onszelf te manipuleren, hoe graag we soms willen geloven dat dingen niet gelopen zijn zoals ze zijn gelopen. Daarmee overstijgt de voorstelling het particuliere en krijgt een universele geldigheid. Op een beamer wordt het tussentijdse commentaar van familieleden op de voorstelling in wording weergeven. Kritische woorden als ‘onrealistisch’ en ‘geromantiseerd’ plaatsen de vertelling in perspectief en roepen de vraag op wat nou precies werkelijkheid is. Zo ontstaat een gelaagdheid die blijft boeien.

Geen rouw

Omdat al vrij snel wordt benoemd dat vader is overleden aan kanker, komt het niet onverwacht dat uiteindelijk de gitaar riffjes produceert waarin je met wat fantasie een stagnerende hartmonitor kunt herkennen. Wat wel verrast, is de manier waarop het sterven wordt uitgebeeld: gestript van elk melodrama. Waar iemand doodgaat, is gemis, zo ook hier. In Over onze vader is echter niemand zielig, en juist dat ontroert: dit is geen rouw, maar een weldoordacht herinneren.

Hoe echt is echt echt is zowel de naam van de voorstelling als de titel van het eerste toneelluik. Dit deel is gebaseerd op de documentaire Familie te huur, waarin een Japanner mensen in opdracht verhuurt die zich voordoen als je familielid, vriend of collega. Handig als je zelf geen zin hebt in een saaie verjaardag op zondagmiddag. In de voorstelling runt Piet het bedrijf met in dienst de acteurs van de Theatertroep. De vraag ‘is iemand zichzelf, of speelt hij een rol?’ klinkt tijdens het eerste deel van de voorstelling door.

Levendig, maar rommelig

Het eerste deel is levendig, maar rommelig. Tien acteurs drentelen om elkaar heen. Ze spelen om de beurt korte scènes met snelle dialogen. De constante aanwezigheid en beweging van de acteurs op het toneel leidt af van het spel en de tekst. Juist de momenten waarop er volledige rust heerst, zijn het sterkst, zoals een mooie monoloog over angst voor inbrekers in het donker. Om minder bang te zijn besluit het meisje een acteur in te huren die ’s nachts haar huis betreedt, zodat ze zeker weet dat het geen echte inbreker is. Herzbergs dialogen zijn snel, treffend en de zinspelingen prachtig gevonden. De vraag of iets leugen of waarheid is komt hierin telkens terug.

Meer humor en harmonie

Het tweede deel, Zeeziek in het zwembad, dat niets met het eerste te maken heeft, speelt zich af in een kamp voor mensen die willen afvallen. Alleen al deze situatie zorgt voor een hoop hilariteit. De kampdeelnemers zijn gekleed in badkleding. Deze toch wel domme personages, die amper tot niet worden uitgewerkt, maken je nog meer aan het lachen. Bijvoorbeeld tijdens de gezamenlijke weegmomenten, de onderlinge discussie waar de verloren kilo’s heengaan en de stiekem meegesmokkelde chocolade. Zeeziek in het zwembad heeft meer humor en harmonie en dat doet de voorstelling goed. Maar waarom er voor twee delen is gekozen, en waarom die niets met elkaar te maken hebben, blijft mij een raadsel.

In zijn geheel heeft de voorstelling veel energie en het tempo ligt hoog. De Theatertroep zet duidelijk een komedie neer; er valt genoeg te lachen, vooral in het tweede deel. Al had de timing soms scherper gekund, want helaas komen lang niet alle grappen over. Hoe echt is echt echt is een vermakelijke voorstelling met prachtige dialogen, maar niet verbluffend.

Edward Snowden (Cas Jansen) werkt als programmeur voor de NSA, een van de belangrijkste geheime diensten van de VS. Tijdens zijn werk ontdekt hij dat de VS na de aanslagen van 9/11 miljoenen gewone burgers afluistert en bespioneert. De voorstelling start vanaf het moment dat Snowden contact opneemt met journalist Glenn Greenwald (Simon Heijmans) en filmmaakster Laura Poitras (Myrthe Burger), die hij vraagt het grootschalige privacyschandaal in de media te brengen.

Citizenfour

Filmmaakster Laura Poitras registreert het verhaal van Snowden in de documentaire Citizenfour. De voorstelling is vrijwel een exacte kopie van deze documentaire en voegt qua feiten weinig toe. Wel hanteert regisseur Dick van den Heuvel een meer persoonlijke benadering, met privéscènes uit Snowdens jeugd en Snowdens leven met zijn vriendin. In afwisseling met scènes omtrent Snowdens werk bij de NSA ontstaat er een chronologische aanloop naar de vorming van Snowdens mogelijke motief tot het delen van zijn verhaal. Het blijft een wonderlijke daad met grote consequenties voor zijn privéleven.

Vaart

De kracht van de voorstelling zit hem in de uiterst vloeiende overgangen tussen de scènes. Hiermee wordt voornamelijk een beroep gedaan op het acteerspel van Cas Jansen, die zonder het toneel te verlaten uiterst snel schakelt. De scènes zijn kort, volgen elkaar in rap tempo op en zorgen zo voor een heerlijke vaart.

Juiste theatrale vertaling

Moedig daarbij is dat Van den Heuvel een complex en vooral technisch thema in het theater heeft durven onder te brengen. Waar de documentaire een grote informatieve waarde heeft, vraagt de theaterwereld om meer emotie en gevoel. Via de monologen van Snowden en de lichte confrontaties tussen hem en Laura, worden deze verstopte emoties subtiel geaccentueerd. De menselijke kant van het mogelijk droge onderwerp wordt daarnaast haarfijn versterkt door beeld en geluid. Twee grote schermen binnen het decor bieden op een ondersteunende manier sferische beelden en achtergrondinformatie, zonder dat ze van het spel afleiden. De grote pixels hebben een suggestieve werking en sluiten samen met de gekozen grafische stijl goed aan bij de digitale wereld waarin Snowden zich begeeft. Meelezen met een privé chatgesprek met zijn vriendin geeft een gek gevoel en maakt het stuk even heel intiem. Deze interessante regiekeuze zorgt ervoor dat de toeschouwer zelf schuldig wordt aan een vorm van spionage.

De omschrijving van de voorstelling op de flyer als ‘bloedstollende toneelthriller’ is wellicht wat overtrokken voor een stuk waarbij je niet op het puntje van je stoel zit van spanning. Wel biedt Van den Heuvel een laagdrempelige kennismaking met het boeiende verhaal van een van de grootste klokkenluiders van onze tijd. Middels een vlotte en persoonlijke benadering van het verhaal activeert hij opnieuw de discussie omtrent privacy. Snowdens visie is in ieder geval ijzersterk:

‘Niets geven om privacy omdat je niets te verbergen hebt, is hetzelfde als niets geven om vrijheid van meningsuiting omdat je niets te melden hebt.’ – Edward Snowden