~
Ingewikkeld, een voorstelling in het Hongaars of Lets? Dat valt wel mee. De stukken die wij twee jaar geleden zagen waren sterk beeldend. Daarnaast is er altijd Nederlandse boventiteling. 8WEEKLY doet de komende twee weken dagelijks verslag van Paradise Regained?: we recenseren veel voorstellingen, geven tips en analyseren het geheel. Want naast dat de voorstellingen ons leren over Midden- en Oost-Europa, biedt het festival ook een frisse blik op onze eigen toneeltraditie: welke onverwachte keuzes maken deze theatermakers bijvoorbeeld en waarom doen we het in Nederland heel anders? (JAB)
6 november 2004
Marat/Sade
~
We trappen af met Bulgarije. Triumviratus-LTD brengt een voorstelling van bijna twee uur onder leiding van Javor Gardev, die worstelt met het ‘nieuwe Europa’, waarvan Bulgarije nog geen deel zal uitmaken. De voorstelling
Marat/Sade is een onderzoek naar de plaats van de kunstenaar in een democratie die niet meer dan een schijndemocratie is. Een interessant uitgangspunt in deze dagen. In dit stuk wordt glashelder aangegeven tot hoever het democratische principe getolereerd wordt. We worden steeds nieuwsgieriger hoe deze Bulgaren dat gaan brengen. Daarbij komt ook nog eens dat deze Bulgaren spelen met live projectie, rolstoelen, bloot, de guillotine en het bad. Trek voor deze voorstelling maar een hele avond uit, want na dit stuk zul je zeker nog de behoefte hebben om er over na te praten! (NvE)
7 november 2004
Dybuk
~
van het Rozmatosci Theatre uit Polen begint bijna alsof het geen theater is. Op het podium zitten zeven mensen die elkaar om de beurt een verhaal vertellen. Er is geen handeling, geen dialoog. De verhalen, die stuk voor stuk fascinerend zijn, roepen de wereld van de chassidische joden op. Met het laatste verhaal dat naar blasfemie neigt, wordt deze wereld betreden. Voor onze ogen ontrolt zich de geschiedenis van Chanan en Lea, twee geliefden die aan elkaar beloofd waren. Als deze belofte wordt geschonden sterft Chanan. Op Lea’s bruiloft keert hij echter terug als dibboek (ronddolende verdoemde ziel) en neemt bezit van haar lichaam. Chanan wordt uitgedreven, maar keert niet veel later terug. De naakte lichamen van de twee geliefden naderen elkaar terwijl het op de muren geschilderde paradijs tot leven komt. Ze leggen zich te ruste op een matras en als Chanan ’s ochtends opstaat is hij veranderd in Adam die zo’n anderhalve eeuw later leeft. Dit vormt een subtiele overgang naar de geschiedenis van de naar Amerika geëmigreerde Adam S. die zijn in de holocaust omgekomen halfbroer als dibboek in zich draagt. Deze tweede, moderne dibboekvertelling voegt weinig toe aan de voorstelling, maar verder is
Dybuk een krachtige en bijzondere voorstelling vol van de rijkdom van de joodse verhalentraditie. (MB)
7 november 2004
Blackland
~
Wie van politieke satire houdt, zit goed bij het Hongaarse gezelschap Krétakör Theatre dat de voorstelling
Blackland (gebaseerd op Gogols
Revisor) speelt. Het stuk is een vervolg op
Fatherland (
Hazámhazám) dat ook is geschreven door regisseur Árpád Schilling en co-auteur István Tasnádi.
Fatherland ging over de recente geschiedenis van Hongarije en
Blackland over de toekomstige geschiedenis. Op een plasmascherm komen sms-berichten binnen over Hongaarse actualiteiten: de nieuwe minister-president, de opkomst van een fascistische beweging, de porno-industrie en de Hongaarse Olympische medailles die moesten worden teruggegeven. Maar ook de situatie in Irak, en het DNA van Arnold Schwarzenegger – bezien vanuit het perspectief van zijn kauwgum – komen langs. De verhalen zijn gebaseerd op de sms-berichten die sinds 1 januari 2004 zijn verzameld. Dat alles is verpakt in een hilarisch jasje: acteurs op skippyballen en a capella een ballade zingen over een corrupte burgemeester. Een spraakmakend en integrerend stuk van deze Hongaren. (NvE)
9 november 2004
Crime and Punishment
~
Wie Dostojevski’s beroemde roman
Misdaad en straf niet kent, zal de voorstelling
Crime and Punishment: Raskolnikov’s Diary van Croatian Drama slechts met grote moeite kunnen volgen. Voor iedereen die het boek wèl kent, is het echter een feest van herkenning. Wat niemand voor mogelijk had gehouden, gebeurt: er ontstaat een ingetogen en integere voorstelling die geen afbreuk doet aan het boek, maar het eerder aanvult. Het omvangrijke boek van Dostojevski is teruggebracht tot enkele zeer fijn geënsceneerde scènes die zich afspelen rondom een stoel op een verhoging, daarbij slechts aangevuld met enkele eenvoudige attributen: een tweede stoel, een kaars en een kom water. Het toneel is diep en bijna leeg. In het midden hangt een oude olielamp. Het sneeuwt. De student Raskolnikov dwaalt rond, haast alsof hij buiten bewustzijn is. Ondertussen horen we zijn gedachten teruggaan naar zijn jeugd, toen hij moest aanzien hoe een klein paardje om niks doodgeranseld werd met zwepen en balken. Een gevoelige ziel, die Raskolnikov, maar tegelijkertijd ook een brute moordenaar. De rechter-commissaris Porfiri speelt een geslepen spel met hem en weet hem een bekentenis te ontlokken. Tussen hun gesprekken door zoekt Raskolnikov troost bij de diepgelovige hoer Sonja. Op de achtergrond worden de handeling geprojecteerd en uitvergroot in de korrelige zwart/wit beelden van een oude film of foto. Al met al een fenomenale voorstelling. (MB)
11 november 2004
Everybody for Berlusconi
~
Jong Hollandia, de jongerenafdeling van ZT Hollandia, speelt samen met het Sloveense Betontanc een voorstelling die officieel niet voor
Paradise Regained? was bestemd, maar zo goed aansluit bij het thema dat het alsnog is opgenomen in de officiële programmering.
Everybody for Berlusconi is de titel van deze bijzondere samenwerking. De voorstelling heeft de vorm van een congres: bezoekers nemen plaats aan tafels die opgesteld zijn in een u-vorm. Zij zijn de deelnemers van het congres, en hebben in verschillende stemrondes beslissende invloed. Het publiek bepaalt of er een moordaanslag zal komen op de Italiaanse premier Berlusconi. De twee groepen richten zich op Berlusconi, omdat hij voor een Europa-wijde verrechtsing staat: “Zijn persoon zegt iets over de ontwikkeling van de democratie in Europa, het nieuwe Europa waar zowel Betontanc als Jonghollandia deel van uit maken. Het Europa van vercommercialisering en populisme maar ook het Europa van zoeken naar een utopische eenheid.” De voorstelling is vorige week in Rotterdam in première gegaan en werd daar goed ontvangen. Meer info:
berlusconi.zthollandia.nl (JAB)
12 november 2004
Wrestling Dostoievsky
~
Het lijkt een onmogelijke opgave om een complexe ideeënroman als
Misdaad en straf van Dostojevski uit te beelden in een dansvoorstelling. De Sloveense dansgroep Betontanc heeft met
Wrestling Dostoievsky een poging gedaan om het onmogelijke mogelijk te maken, helaas met wisselend succes. Hun stuk begint vrij zwak met een in het donker uitgesproken monoloog over dood, zelfmoord en andere zaken. Naast het feit dat de monoloog van clichés aan elkaar hangt, hadden de thema’s beter via de dansen aangestipt kunnen worden. Het doet vermoeden dat Betontanc niet genoeg vertrouwen heeft in hun eigen kunnen. Later wordt de voorstelling gelukkig beter. We zien gehaast door elkaar heen lopende mensen die betekenisloze zinnetjes uit het alledaagse leven mompelen, zoals “hoe gaat het?” en “mooi weertje hè?”. Een van de dansers, die in de loop van het stuk de rol van Raskolnikov op zich neemt, doet een beroep op deze willekeurige ‘voorbijgangers’ en wordt door hen genegeerd. Verder wordt de ziekelijke geestesgesteldheid van een man die op het punt staat een moord te begaan goed opgeroepen en ook de uitbeelding van de moord is uitstekend. De muziek die de voorstelling ondersteunt is mooi, eigenlijk te mooi. Misschien is dat de reden dat je nergens bevangen wordt door de sinistere en beklemmende sfeer die Dostojevski’s roman zo onvergetelijk mooi maakt. (MB)
13 november 2004
Oedipus Rex
~
Het verhaal van Oedipus die zijn vader vermoordt en met zijn moeder slaapt is het meest gespeelde stuk uit de klassieke oudheid. Sinds de herontdekking in de negentiende eeuw zijn honderden uitvoeringen en interpretaties op de podia gebracht. Het Litouwse Oskaras Korsunovas Theatre heeft nu onder leiding van regisseur en naamgever Korsunovas een eigenzinnige opvoering aan die waslijst toegevoegd. Het kind staat centraal in Korsunovas’ levensfilosofie, en dat zie je terug in de voorstelling. Zijn
Oedipus speelt zich af op een kinderspeelplaats, compleet met schommels, wip en klimrek. In dat decor kruipt het koor rond als baby’s met gigantische hoofden, terwijl koning Oedipus, zelfverzekerd in zijn maatpak, belooft de pest de stad uit te drijven. Maar uiteindelijk blijkt alle ellende die Thebe over zich uitgestort krijgt terug te gaan op de baby Oedipus die door zijn ouders in de wildernis werd achtgelaten om daar te sterven. En zo zijn volgens de Litouwse regisseur alle dilemma’s van ons volwassen leven niet meer dan variaties op de moeilijkheden die we als kind ervoeren. Dit gegeven weet Korsunovas te verwerken in een schitterende voorstelling vol bizarre kostuumwisselingen, mooie beelden en opvallende geluids- en lichteffecten. Het begin van de voorstelling roept veel vragen op, maar eenmaal gewend aan Korsunovas’ stijl valt alles op
zijn plaats. (WP)
14 november 2004
La morte di Danton
~
Büchners verhaal over de Franse revolutie en de strijd tussen de gematigde Danton en de radicale Robespierre is maar weinig in de theaters te zien. Nederlandse gezelschappen spelen het stuk uit 1835 maar sporadisch; de enkele keer dat het te zien is, komt het uit het buitenland. Zo was er ruim twee jaar geleden de
uitvoering van het Belgische Toneelhuis. Paradise Regained? presenteert nu een Italiaans/Macedonische samenwerking. Het zijn overigens niet alleen de gezelschappen die de voorstelling niet zien zitten. Ook het publiek komt er niet massaal voor naar het theater: de Amsterdamse stadsschouwburg was gisteren verre van gevuld. De mensen die wel waren gekomen, kregen een erg goed geacteerde, maar niet altijd even sprankelende voorstelling voorgeschoteld. De Macedonische regisseur Aleksander Popovski poogt de moraal van het verhaal over de teloorgang van de idealen van de Franse revolutie een actuele betekenis te geven. Zijn voorstelling, waarin het conflict tussen ethisch relativisme en fundamentalisme in een aantal schitterende monologen en dialogen wordt belicht, verzandt echter in een praatstuk. En dan worden de beperkingen van een Italiaanse voorstelling met boventiteling overduidelijk. Ondanks enkele indringende scènes is
La morte di Danton daarmee geen hoogvlieger van het festival. (WP & JAB)
15 november 2004
Long Life
~
Je wordt naar je stoel geleid via een halfduister gangetje. Je bukt voor de was, er staat een oude fiets en het ruikt er naar kliekjes en te lang bewaarde vochtige dingen. Zo begint
Long Life, een voorstelling waarin het Riga Theatre het dagelijkse leven schetst van de oudste generatie in Letland. Deze mensen zullen de vruchten van de vooruitgang niet meer plukken en moeten nog vaak leven in
kommuna’s: kleine ruimtes met weinig privacy. Je ziet de oudjes ieder op hun eigen wijze de dag door redderen in hun piepkleine kamertjes. Omringd door hun dierbare spullen uit een gekoesterd verleden, die in onze ogen hun glans al lang hebben verloren. De vijf jonge acteurs, zorgvuldig geregisseerd door Alvis Hermanis, zetten de ontroerende portretten heel fijntjes neer. Enkel met lichaamstaal, want het stuk heeft geen gesproken tekst. Het geeft een aandoenlijk maar ook schrijnend beeld. Zo schrijnend, dat bij komische situaties mijn glimlach vaak niet komen kon. Het geheel had wellicht wat korter gemogen. Maar misschien, bedacht ik me heel comfortabel vanachter mijn glaasje na afloop, paste het wel precies bij deze integere voorstelling. Dat af en toe opkomende verlangen gedurende
Long Life: een verlangen naar het einde. (EodW)
16 november 2004
Peasant Opera
Onder regie van de jonge Béla Pintér staat het Hongaarse Krétatör Theatre op het toneel met de voorstelling Peasant Opera: opera van de kleine boer. In de sombere, zielige armoede en met types als een sigaarrokende, verleidelijke schoonmoeder en een lallende stationschef, herkennen we de liederlijkheid van Hongarije. Een individu is in dit melodrama over een Hongaarse boerenfamilie nog niet veel waard. Maar de muziek, de satire en de retorica in de levens van deze personages is geweldig. De acteurs en het snaarorkestje spelen de sterren van de hemel en hun gevoel voor humor is schrijnend goed. Zelfs om Nederland wordt even zwartgallig gelachen, als de schoonvader beweert dat hij ooit, toen zijn vrouw zich met een cowboy verschanste, net een protestantse bijeenkomst in Nijkerk bijwoonde. Nijkerk, of all places. Welke folklore wordt hier eigenlijk bespot? Ondertussen dringt de prikkelende geur van de sigarenrook langzaam onze neusvleugels binnen. Met zelfkennis en absurde sensaties maakt deze soapopera eigentijdse, grootse Hongaarse cultuur. (SB)
19 november 2004
By Gorki
~
De Oost-Europeaanse theaterkunst werd hier al verschillende keren geroemd vanwege het sterke acteerwerk en de zorgvuldige regie.
By Gorki door het Letse New Riga Theatre overtuigt met overdaad. In een glazen, conceptueel-hippe, ruimte op het podium zijn zestien (!) acteurs voortdurend bezig zichzelf af te leiden, zo lijkt het wel, met de wonderlijkste handelingen. Een bord spaghetti krijgt een clownsmond van ketchup, die vervolgens uitvoerig getongzoend wordt. Figuurtjes worden op lichaamsdelen van medespelers gestempeld. Als de kale lilliputter van ons wegloopt zien we het zwart kruisje midden op zijn achterhoofd. Fenomenaal. Ondertussen zoomt een camera op de situaties in. Je weet gewoon niet wat je ziet: al die mensen, al die rekwisieten! Het schouwspel lijkt enerzijds te tonen dat de mens, mits hij in vrijheid leeft, elke handeling naar believen kan vormgeven. Anderzijds: wat is het nut van die performances? Boven de ingang staat: “De mens – dat klinkt trots.” Hoe zit het met die trots door de jaren heen? Het bedrukte Letland blonk er niet in uit. Maar houdt de mens in Europa zich aan de oppervlakte? De voorstelling
By Gorki spoort aan de veelzijdigheid van de huidige tijd een tíkje minder losbandig te leven. (SB)
22 november 2004
Fini
Vandaag wordt Paradise Regained? afgesloten met het liefdesdrama Romeo en Juliet door Oskaras Korsunovas Theatre uit Litouwen. Uiteraard zullen zij ook hun eigen draai aan dit verhaal geven. De voorgangers van dit Litouwse theatergezelschap hebben ons al overtuigd van hun kunnen tijdens dit festival dat bij ons er in de smaak is gevallen. De stukken hebben ons geraakt, zoals dat hoort bij theater. Soms met heel weinig middelen, puur theater, zonder poespas. Zo kan het dus ook, Nederlandse theatergezelschappen! Zelfs zonder woorden wisten ze bepaalde gebeurtenissen pijnlijk uit te beelden. Maar deze theatermakers zijn ook creatief: met hun bijzondere attributen weten ze de taalbarrière te verkleinen. En die taal is natuurlijk helemaal geen probleem. Dankzij de boventiteling bijvoorbeeld, maar nog meer dankzij het gepassioneerde toneelspel van deze heren en dames. Deze lui gaan er echt voor en nemen geen genoeg met een suffe regie. Zij willen zelf hun verhaal kwijt en al hun emoties tonen. De kracht van de Midden- en Oost-Europeanen zit hem voornamelijk in dat gevoel, de passie. Fascinerend hebben we zitten kijken, luisteren en lezen. Vol verwachting kijken we al uit naar de volgende serie Paradise. (NvE)
Discussions du Cinéma
/ 0 Reactiesdoor: Martijn Boven, Gijs ten Cate, Els Bertens0 SterrenGeïnspireerd op een serie artikelen uit het Franse filmblad Cahiers du Cinéma ging de filmredactie van 8WEEKLY het gesprek aan over de moderne klassieker Mulholland Dr. (2001) van David Lynch.
~
MZ: Jij zegt dat nu wel zo definitief, maar ik zit er nog een beetje mee dat ik weet dat die film ooit begonnen is als een tv-serie. Toen deze serie niet doorging, heeft David Lynch er een film van gemaakt. Als ik de film zie kan ik me niet onttrekken aan het idee dat het eigenlijk iets anders had moeten zijn en dat Lynch het einde er alleen achteraan geplakt heeft om de film interessant te maken.
MB: Toch kun je, als je puur naar de film zelf kijkt, wel bepaalde bewijzen vinden om een soort tweedeling te maken. Deze tweedeling is natuurlijk wel enigszins geconstrueerd en is ook niet helemaal terecht, maar daarmee hebben we in ieder geval een goed beginpunt voor de analyse van de film. De belangrijkste aanwijzing is te vinden op dat feest waar Camilla en Adam (de regisseur) hun huwelijk bekend maken. We zien daar een heel aantal personages uit het eerste deel langskomen. We zien Coco, een van de maffiafiguren, de cowboy etc. Al die mensen zijn kennelijk het onderbewustzijn van Diane binnengezogen. Als Diane later ligt te dromen keren al deze personages in een andere gedaante terug in een soort droomsequentie in haar hoofd. Dat is het eerste deel.
EB: Het eerste deel is volgens jou dus een droom?
MB: Ik denk niet dat het een droom in de normale zin van het woord is, het verhaal is daar te coherent voor. Om die reden heb ik het ook een droomsequentie genoemd.
MZ: Bovendien gebeuren er dingen waar Diane niet bij geweest kan zijn, zoals bijvoorbeeld dat vreemde stukje met die paranoïde vent die in Winkie’s met zijn psychiater over een droom praat.
~
EB: Wat jij zegt, klopt misschien wel. In de ‘werkelijkheid’ is Diane immers min of meer het hulpje van Camilla. Als Camilla haar vervolgens laat vallen voor een ander, dan wil ze haar laten vermoorden. Daarmee zijn we terug bij het begin van de film waar de moordaanslag daadwerkelijk moet plaatsvinden en daar zit hem dan ergens de crux.
MZ: Wat probeer je daarmee te zeggen? Jij denkt dat het eigenlijk gewoon hetzelfde verhaal is maar dan dat het einde voor het begin is geplakt? Dat het eigenlijk gewoon doorloopt?
MB: Misschien moeten we het daarvoor eerst hebben over de tijd in de film. Ik heb de indruk dat het ‘heden’ – het ‘nu’ – van de film eigenlijk maar heel kort is. Dit is de tijd tussen het moment dat Diane de blauwe sleutel ontvangt (en dus weet dat Camilla dood is) en ze zelfmoord pleegt. In die tijd droomt ze en blikt ze verder terug op haar leven. De droom vormt het hele eerste deel, terwijl de rest plaatsvindt in het tweede deel.
EB: Maar is het niet veel eerder een fantasie of een ideaalbeeld van Diane dan een droom? In het eerste deel is Diane als Betty immers opeens wel populair. Ze is een getalenteerde actrice en ook nog eens heel lieftallig, een perfect meisje.
MB: Inderdaad, maar dat komt geheel overeen met wat ik eerder beweerde. Het eerste deel is een droom, ideaalbeeld, of fantasma dat gedurende de film langzaamaan wordt geperverteerd. Naar mijn idee heeft Diane er spijt van dat die huurmoordenaar heeft ingehuurd. Het ideaalbeeld komt dan ook vooral voort uit haar wens dat de moord nooit heeft plaatsgevonden. Daarom mislukt in de droomsequentie de aanslag op Camilla. Als de droom echter voorbij is en Diane wakker wordt dan ligt toch de blauwe sleutel op tafel en kan ze er niet meer omheen dat Camilla vermoord is. De droomsequentie kunnen we beschouwen als het begin van een soort hysterie die aan het einde van de film pas echt losbarst. Dit gebeurt op het moment dat Diane die twee oudje mensjes onder de deur door ziet kruipen en ze zichzelf door het hoofd schiet, dan slaat ze echt helemaal door.
MZ: Ja en op dat moment zien we dat mooie shot waarin al die rook opstijgt. Misschien is dat het punt waarop ze die droom beleeft, vlak voordat ze sterft.
[…]
~
EB: Deze Camilla Rhodes is eigenlijk een heel inwisselbaar blondje, die erg lijkt op Diane/Betty. Vervolgens zet Rita ook nog eens een blonde pruik op waardoor ze bijna in Diane/Betty verandert. Op dat moment heb je drie praktisch dezelfde vrouwen.
MB: De identificatie van Rita en Betty vormt het eerste spoor naar Betty’s ‘werkelijke’ identiteit. Rita heeft immers de tas met geld bij zich waarmee Diane de moordenaar betaalde. In die tas zit ook de blauwe sleutel, weliswaar een andere, maar toch vormt het een verwijzing naar de sleutel die Diane na de moord zou krijgen.
EB: Op het moment dat ze die blauwe sleutel vinden, gaat bij wijze van spreken het doosje met slechte herinneringen open…
MB: …en daarmee begint dan de pervertering van het verhaal.
EB: Het is niet echt een pervertering, het is eerder zo dat de ware herinneringen langzaamaan het verhaal binnen sluipen. Alhoewel we natuurlijk niet zeker weten welke van de verhalen waar is.
MB: Als er al zoiets als een waar verhaal is. Los daarvan is het inderdaad zo dat er steeds meer akelige ‘herinneringen’ tot het ideaalbeeld doordringen. Deze verbrokkeling van het ideaal is verbonden met de blauwe sleutel, het blauwe doosje, Winkies, en de zwerver die achter Winkies leeft. Al die dingen met elkaar verbonden en vormen tezamen de sporen van de ‘werkelijkheid’ die Betty in haar droom probeert te ontvluchten.
[…]
MB: Wat ik zo interessant aan die film vind, is dat je er voortdurend mee bezig blijft. Je blijft maar doordenken: ‘hoe zit dit’, ‘hoe zit dat’. David Lynch werkt voortdurend met paradoxen, en paradoxen zijn in wezen nooit helemaal oplosbaar, er komt nooit een volledig coherent verhaal uit.
MZ: Is het om die reden ook een goede film?
EB: Tja ik weet niet, ik vind er teveel rare plekken in zitten, teveel dingen waar ik helemaal niks mee kan. Tegelijkertijd vind ik het ergens ook wel weer fascinerend.
~
EB: Ik vind het wel mooi, omdat je er in zekere zin wel een lijn uit kunt halen, maar ik vind het toch onbevredigend dat je het niet passend kunt maken.
MB: Dat vind ik juist niet. Is er ergens niet iets fundamenteel mis met dit verlangen naar kloppende verhalen?
EB: Natuurlijk, misschien moet je dat ook helemaal niet willen. Toch heb ik bij deze film heel sterk de neiging van: ‘ik kom er toch niet uit, laat maar zitten.’
MB: Dat komt omdat je persé wilt dat er een duidelijk verhaal uit komt, maar bij zo’n film als Mulholland Drive hoeft dat helemaal niet. Het proces dat de film in gang zet, is zelf al de uitkomst.
EB: Ja, misschien is dat het inderdaad. Toch zie ik film meer als een raadsel dat misschien niet een eenduidige oplossing hoeft te hebben, maar dat wel op een andere manier te interpreteren moet zijn. Op zich zijn we nu wel een eind gekomen, maar toch. Wat voor plezier beleef ik eigenlijk aan het kijken naar deze film? Het zet mij constant op het verkeerde been. In zekere zin vind ik dat wel prettig, aangezien ik daardoor bij de les word gehouden en steeds moet meedenken, maar uiteindelijk krijg ik toch veel te veel over me heen.
MZ: Ik vind het niet zo’n bevredigende film omdat het te veel als los zand aan elkaar hangt. Op een bepaald niveau waardeer ik hem echter door ons gesprek wel meer.
MB: Ik vind het juist omdat het de nodige ruimte open laat voor de verbeelding een bijzonder geslaagde film. Bij de film heb je hetzelfde gevoel als wanneer je terugblikt op een situatie uit je eigen verleden die je niet helemaal kunt bevatten. Aan zo’n situatie voeg je voortdurend nieuwe verklaringen toe, terwijl er nooit meer helemaal bij kan. Mulholland Drive blijft voortdurend in je bewustzijn rondspoken, je gaat er steeds weer naar terug en de film raakt nooit uitgeput.
Link: Wild at Heart
Link: The Straight Story
Misschien ook iets voor u
Onopvallende beats zonder samples
Het afgelopen jaar waren 7L and Esoteric voornamelijk in het nieuws door hun slepende ruzie met collega-muzikanten van het Def Jux-label. De heren namen zelfs de moeite om hun onderlinge geouwehoer voor het nageslacht vast te leggen. Diverse nummers werden er opgenomen om elkaar maar zo goed mogelijk onderuit te halen. Zo refereerde Vast Aire van het Def Jux label bijvoorbeeld aan 7L and Esoteric met de poëtische bewoordingen ‘bitch niggas’ en ‘nerd rap’. Ook beschuldigde hij de groep ervan optredens af te zeggen om zo een confrontatie met hem uit de weg te gaan. 7L and Esoteric reageerden al net zo volwassen door Aesop Rock van Def Jux, Gaysop Rock te noemen. En wat dacht je van de term ‘fatso’ voor Vast Aire. Doe maar ruig. Ik heb geen flauw idee waar deze ruzie vandaan kwam of wie er überhaupt op dit lumineuze idee kwam. Eerlijk gezegd interesseert het mij ook voor geen meter. 7L and Esoteric zijn namelijk terug met hun derde volledige album. Na Dangerous Connection, Soul Purpose en de EP Speaking Real Words is er nu DC2: Bars of Death.
~
Gemiddeld
Toch ontstijgt Esoteric zo nu en dan het braggadocio-niveau en levert dan de meest creatieve en interessantste nummers van het album af. In eerste instantie denk je bijvoorbeeld bij het nummer So Glorious dat het geschreven is uit het perspectief van een pistool. Aan het eind van het nummer wordt echter duidelijk dat de destructieve wereld die hij beschrijft niet door een pistool ontstaan is, maar door de Amerikaanse vlag. Ook op het nummer Touchy Subject toont Esoteric zich van zijn goede kant door zij aan zij met Uno The Prophet te rappen over de plaats van blanken in hiphop. Inderdaad een gevoelig onderwerp voor velen. Ondanks deze uitschieters wil DC2: Bars of Death niet boven het gemiddelde niveau uitstijgen. Het is een aardig album, niets meer, niets minder. De fans zullen zeker niet teleurgesteld worden, maar ik ben bang dat ze in het Def Jux-kamp hardop zullen lachen om deze poging.
7L and Esoteric
Album: DC2: Bars of DeathLink: Babygrande.com
Misschien ook iets voor u
Op de schouders van de klassiekers
Bij de meeste genres onderscheiden de topfilms zich meestal door een origineel verhaal, maar in het geval van de western ligt dat anders. De elementen van het verhaal staan vrijwel vast: lonesome cowboys, ruige leefomstandigheden, kleine dorpjes, goed tegen kwaad en natuurlijk de shoot-out aan het eind. Om als western een klassieke status te krijgen, heb je duidelijk iets extra’s nodig. De sterke morele strijd in High Noon, het geweld in The Wild Bunch en de prachtige weidse plaatjes in Sergio Leone’s spaghettiwesterns en Dances With Wolves hebben ervoor gezorgd dat deze fims een onvergetelijke indruk hebben achtergelaten. Want narratief is er weinig origineels aan deze grote films.
~
Ook het verhaal van Open Range heeft niet al te veel om het lijf. We schrijven 1882, het tijdperk van de cowboys loopt op zijn einde. “Time changes and most people change with them,” zegt een personage in de film. Er zijn echter altijd enkele koppige verstokte veedrijvers die vasthouden aan het nostalgische, romantische maar keiharde nomadenbestaan. Boss, Charley, Mose en Button zijn vier van die rondtrekkende cowboys die ruzie krijgen met Baxter, een grote rancheigenaar, wanneer ze met hun kudde over zijn grondgebied trekken. Wanneer Baxters mannen Mose vermoorden en Button voor dood achterlaten, zinnen Boss en Charley op gerechtigheid. Ze brengen Button onder bij de plaatselijke dokter en gaan op zoek naar de confrontatie met Baxter en zijn mannen.
Gewoon een goede western
~
Dubbele moraal
Voor een groot deel is dit ook toe te schrijven aan het ijzersterke acteerwerk. Veteranen Robert Duvall (die echt in topvorm is) en Kevin Costner geven hun personages Boss en Charley haast een overdosis authenticiteit mee. Niet alleen voel je echt dat ze zelf gekweld worden door de dubbele moraal die ze erop na houden, door de veelheid aan karaktertrekken (kracht, humor, gevoeligheid, onafhankelijkheid, cynisme, betrokkenheid en oprechtheid) en de diepte hiervan worden de personages driedimensionaal.
Mooie rode ondergangen
Wat jammer is aan Open Range is dat de film meer op het gemakkelijke sentiment speelt dan bijvoorbeeld Dances With Wolves. Waar de laatste duidelijk geen concessies deed aan de manier waarop in Hollywood gefilmd wordt, zie je in Open Range wel erg veel mooie rode zonsondergangen en overdreven verlichtende bliksems. Ook de plotseling uit de lucht vallende amoureuze ontwikkelingen (tussen Charley en de zus van de dokter) zijn minder oprecht dan in Costners eerdere werk.
Extra’s
Op de dvd staan weinig extra’s: de trailer, een korte en inhoudelijk matige ‘making of’ en een commentaartrack waarin Costner zijn visie op de film geeft. Deze audiotrack is echter wel mooi en uitgebreid. Costner geeft de hele 135 minuten die de film lang is zijn commentaar over van alles: het filmen, de locaties, het weer, de acteurs maar ook over de thematiek en over de western als zijn favoriete genre. Van weinig dvd’s is de commentaartrack zo uitgebreid en informatief.
Oudgedienden
De western beleefde vorig jaar haar honderdjarige verjaardag, de twee hoofdrolspelers zijn oudgedienden en zelfs het verhaal gaat over het afscheid van een tijdperk. Maar Open Range is geen vergane glorie, geen mosterd na de maaltijd. Misschien zal het geen klassieker worden in de orde van grootte van de eerder aangehaalde films, maar Costner heeft een mooie, ijzersterke film gemaakt die vooral in het acteerwerk een onderscheidende eigenschap heeft.
Open Range
Regie: Kevin CostnerJaar: 2024
Distributeur: Universal
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Karel Appel onderweg
Tot 16 januari 2005 staat in het Paleis voor Schone Kunsten (BOZAR) te Brussel de expositie Karel Appel onderweg centraal. Het is een zwerftocht langs vier eeuwen Vlaamse en Nederlandse schilderkunst. Centraal staat Appels meest recente werk.
~
Frans Snijders
In een andere zaal vertederen de hertenkoppen van Frans Snijders. De dieren lijken vrolijk van het doek te zullen springen. Bij de meest recente werken van Appel bevinden de dieren zich buiten de schilderijen. Vastgebonden en gekooid kunnen ze niet ontsnappen. Je hoort ze als het ware brullen om te mogen leven. Met hun vlijmscherpe tanden grauwen opgezette koppen van wilde zwijnen naar de vuur spugende vlammen boven hen. Appel maakt de natuur zelf tot onderdeel van zijn schilderijen. Kronkelige wingerds, geraamtes, stukken touw, droge takken en opgezette koppen van zwijnen, herten en buffels. Dat alles maakt het werk directer, rauwer en onheilspellender, maar nooit was de pijn zo groot.
Permeke
~
Rubens
Kleuren klonteren samen als kleurrijke toverballen rondom vurig rood. Bij Appel weet je nooit wanneer het vuur alles in lichterlaaie zet. De zwaarte heeft iets dreigends en laat zich niet altijd begrijpen. Hoe anders is deze dreiging in de werken van Rubens waar fijne penseelstreken over dik aangezette verf het werk iets luchtigs geven. zoals Fuchs het zegt: “er soms dwars tussen orgelmuziek een helderde twinkelende melodie opstijgt: klanken licht fladderend als een vlinder.”
Rembrandt
Op reis met Appel, die ooit zei dat-ie “maar wat aanmodderde” komen we bij Rembrandts predikant Eleazar Swalminus. Een sombere figuur tegen een donkere achtergrond. Een perfect voorbeeld van Rembrandts beheersing van licht en donker. Vergelijken we dit met Appels Mens uit 1953, dan wordt de verstarde geest bevrijd uit zijn ijzeren harnas. Dat maakt de predikant tot een mens boordevol verwrongen emoties. Alsof de wijsgeer zich afvraagt: “Wat moet ik nu met deze wereld beginnen?” Pas nu begrijp ik wat ‘schilderen vanuit oerdrift’ betekent.
Reis van Rudi Fuchs langs de kunst der Lage Landen
Gezien in: BOZAR, BrusselNog te zien tot: zondag 16 januari 2005
Misschien ook iets voor u
Hard en donker op zoek naar erkenning
Hiphop uit Philidelphia is voornamelijk op de kaart gebracht door The Roots. Dat de stad ook andere hiphop kan voortbrengen dan de laidback en organische stijl van deze groep bewijzen de mc’s Planetary en Crypt the Warchild. Gezamenlijk staan zij bekend als Outerspace en hebben zij hun faam voornamelijk te danken aan de eveneens uit Philly afkomstige Jedi Mind Tricks. Onder de vleugel van deze groep verfijnde het duo hun harde en donkere geluid, brachten ze een aantal 12 inches uit en tourden zij regelmatig met hun mentoren. Een volledig album was er nog niet, maar het wachten is nu over, Outerspace debuteert met het album Blood and Ashes op Babygrande.
~
Shady
Tekstueel gezien komen Planetary en Crypt vaak niet veel verder dan wat opschepperig gedrag, waarbij je vooral op het hart gedrukt krijgt dat Outerspace geen groep is om mee te dollen. Nou, joepie. Je doet de groep echter tekort om alleen hier de aandacht op te vestigen, want Planetary en Crypt kunnen wel degelijk tracks met inhoud schrijven. Whatever It Takes is hun ode aan de zoektocht naar erkenning van de muziekindustrie. Soortgelijk is het Crypts vers op Raw Deal. Hij refereert hier aan de “Industry Rule # 4080: record companies are shady”, ooit bedacht door Q-Tip van A Tribe Called Quest.
Maatschappijkritisch
Het beste nummer van het album is ongetwijfeld de afsluiter Angels of Death, waarin de hulp werd ingeroepen van Immortal Technique, die vooral bekend staat om zijn maatschappijkritische teksten. Hij rapt: “Illuminati trying to raise the devil at any cost, they probably cloned Jesus with the blood off the cross. And I know it’s the same motherfuckers I see that genetically engineered HIV.” Of je het er mee eens bent of niet, het zijn in ieder geval woorden die je even laten denken.
Niet uniek
Over het geheel genomen is het album solide, maar ook middelmatig te noemen. Outerspace is op zijn best wanneer zij hun harde raps droppen op donkere beats. Het album staat er vol mee en als je hiervan houdt is Blood and Ashes zeker iets voor jou. Voor een debuut zit het album goed in elkaar, maar echt uniek is het echter nergens. Wat meer variatie zou de groep zeker goed doen, maar wie weet wat de toekomst voor Outerspace nog brengt.
Outerspace
Album: Blood and AshesLink: Babygrande.com
Misschien ook iets voor u
Vampieren met matjes
.
~
In The Lost Boys trekken twee broers samen met hun moeder bij opa in, omdat mams net gescheiden is en daarbij aan het kortste financiële eind getrokken heeft. Al snel is de oudste broer aan veranderingen onderhevig. Zijn vriendelijke karakter verdwijnt als sneeuw voor de zon. En diezelfde zon kan hij trouwens steeds minder goed verdragen. Het moge duidelijk zijn dat het groepje jongeren dat hij onlangs heeft leren kennen, de Lost Boys, niet bepaald een goede invloed op hem heeft.
The Lost Boys is een humoristische, tienervampierfilm. Dat klinkt misschien als goedkope rommel, maar is door Joel Schumacher (ook bekend van o.a. 8mm, Phone Booth en Flatliners) succesvol vormgegeven. Het oorspronkelijke script leek inderdaad goedkope rommel op te leveren, maar door zijn inbreng is er een stijlvolle jaren tachtig-film ontstaan.
80’s revival
~
Aan de kleding, haardracht en kapsels kun je dan misschien wel zien dat het een film is uit de jaren tachtig, maar de fotografie, de special effects en de make up werken nog steeds prima. Doordat er juist spaarzaam is omgesprongen met special effects en de grime, voelt alles nog steeds heel natuurlijk aan. Er is, waarschijnlijk ook vanuit budgettair oogpunt, een minimalistisch standpunt ingenomen wat de visuele aspecten betreft. Uiteraard zijn er tegenwoordig betere en spectaculairdere effecten te verkrijgen, maar deze worden niet gemist in The Lost Boys. Wat de visuele vormgeving aangaat staat deze film nog steeds zijn mannetje.
Verder is het gewoon een zeer vermakelijke film, met een flinke dosis humor, die toch nog zijn spannende momenten heeft. Hoewel humor en horror zelden goed samengaan, is The Lost Boys een uitzondering op de regel. De film heeft dan ook terecht in de loop der tijd een cultstatus verworven.
Extra’s
~
Een kleine kanttekening is hier echter wel op zijn plaats. Zowel de beide Corey’s als Jamison Newlander voorzien een geselecteerd aantal scènes van hun eigen commentaar: op zich een interessant gegeven. Zo krijg je bij bepaalde scènes achtergrondinformatie te horen, waardoor je niet alleen een beter inzicht in die specifieke scène krijgt, maar ook in de verschillende belevingswereld van de acteurs tijdens een bepaalde gemeenschappelijke scène. Alleen is het dan wel jammer dat Corey nummer 2 (Corey Feldman) hierbij niet tot nauwelijks te betrappen is op énige inhoudelijke kritieken. Hij maakt alleen maar grapjes over uiterlijkheden, zoals iemands haar of kleding. Hoewel hij daarbij af en toe best grappig is, voegt dit helemaal niets toe aan de beelden. Dit commentaar had men wat mij betreft dan ook geheel weg mogen laten.
Maar…
The Lost Boys is terecht opgelapt en opnieuw uitgebracht. Het is namelijk een zeer vermakelijk stukje jaren tachtig filmgeschiedenis. En samen met meer dan twee uur extra’s heb je een degelijk geschiedenisboekje in je bezit. Ondanks Corey Feldmans flauwe commentaar.
The Lost Boys
Regie: Joel SchumacherJaar: 1987
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Snuiven met die cultuur!
/ 0 Reactiesdoor: Koen ter Heegde, Mark Hospers, Klazien Schaap / beeld: Maryanti Tjia 0 SterrenCrossing Border is een festival waar elke keer weer veel nieuwe en bijzondere culturele ontdekkingen te doen zijn. Het gekke aan dit festival is dat je de wens hebt om een bepaalde favoriete act live te zien spelen, maar je uiteindelijk terecht komt bij een artiest waarvoor je niet gekomen was, maar die achteraf nog veel leuker bleek te zijn. Je moet dus over een zekere portie flexibiliteit beschikken, maar verrassend is het wel. Dit blijkt ook een van de bedoelingen van de organisatie te zijn: nieuwe artiesten zien die je anders nooit gezien zou hebben. Dit wordt bewerkstelligd door de bomvolle programmering en de vele kleine zaaltjes in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Bij een populaire act zit zo’n zaaltje al voor de aanvangstijd vaak al overvol, waardoor er dikwijls uitgeweken moet worden naar een ander, minder vol zaaltje.
~
Zo kan het gebeuren dat de muziekliefhebber opeens naar de gedichten van een populaire Britse schrijfster aan het luisteren is. Maar ook de literaire bezoeker zal niet ontkomen aan het ruime muzikale aanbod van dit festival. En behalve literatuur, poëzie en muziek zijn er nog allerlei cross-overs van deze drie culturele genres aan te treffen, zoals de spoken word van Michael Franti. Voor de muziekliefhebbers was er in ieder geval heel wat te beleven.
De vrijdagavond werd geopend met een optreden van Sophia in de schitterende Royal Room. Deze band rond zanger/gitarist Robin Proper-Sheppard is tijdens deze tour aangevuld met een strijkerkwartet en dat geeft de band een voller geluid. Zeker in deze ruime zaal, met een hoog plafond en pluche stoeltjes, versterkt dat het contrast tussen rustige en hardere passages. De herfstige, melancholieke songs gingen er goed in bij de redelijk gevulde zaal. Van de goed ontvangen plaat People Are Like Seasons speelde Sophia vier songs, waaronder de briljante single Oh My Love, die in een dergelijke ambiance nog meer indruk maakt.
We pikken nog net een stukje mee van Sykosonics, die in de kleine bovenzaal (Paradise) spelen tijdens het uurtje dat That Dam!, tijdschrift en ‘alternatief-creatief platform’, mocht vullen. De poppy songs van het Amsterdamse trio smaken naar meer, maar na een paar minuten betreedt Ottoboy, de Twentse one-man trash-garageband, het podium. Met verve speelt hij enkele bluesy songs waarbij hij zichzelf begeleidt op gitaar en drums. De verbaasde aanwezigen dringen vlot naar voren om dit achtste wereldwonder beter te aanschouwen.
Verkiezingsdebat
~
Extreem grappig
De volgende keuze in het programma was een moeilijke. Op uiterst irritante wijze stonden Nick Hornby, Irvine Welsh en dEUS tegelijk met elkaar geprogrammeerd. Uiteindelijk werd besloten Welsh (Trainspotting, Acid House, Porno) te laten schieten voor die andere persoonlijke favoriet Nick Hornby (High Fidelity, 31 Songs, About a Boy). Het bleek een goede keuze. Hornby verhaalde op voor hem kenmerkende wijze over zijn eerste concertervaring (Rory Gallagher) en zijn muzikale ervaringen van de jaren daarna, terwijl zijn favoriete band Marah het verhaal muzikaal begeleide. Zo kwam Lost in the Supermarket van The Clash voorbij in zijn anekdote over de opkomst van de punk, en Debris van The Faces (“You was looking for a bargain”). Het is geweldig om te zien hoe de man in amper een uur een extreem grappige persoonlijk interpretatie geeft op enkele decennia Britse muziekgeschiedenis en daarmee de zaal compleet naar zijn hand zet.
~
En de tweede dag van Crossing Border was eigenlijk snel voorbij. Tijd vliegt als je lol hebt, zeggen ze dan. Het begon allemaal met de lo-fi pop van Blimey!. Martien van Bergen is bedreven in het maken van prachtige liedjes waaraan alles piept en kraakt, maar met het hart op de goede plaats. Helaas is zijn presentatie en die van zijn muzikanten niet om over naar huis te schrijven. Normaal gesproken werkt Blimey! met videobeelden, maar die pasten helaas niet in de relatief kleine zaal. Jammer, maar gewoon ogen dicht en luisteren naar die prachtige liedjes.
Nog romantischer dan het origineel
~
Aanstekelijke bluesliedjes
Op weg naar de volgende zaal staat een grote menigte tussen de centrale festivalbar en een minuscuul podiumpje, waarvandaan fijne bluesmuziek klinkt. Hier staat ineens Dyzack met zijn 12-string gitaar en contrabassist! Van Dyzack, de artiestennaam van de Haagse Erik Hofland, hebben we lang niks meer gehoord. Dat gebeurt de laatste tijd helaas wel vaker met bekende Nederlandse bands die in de steek gelaten worden door hun platenmaatschappij, zoals ook bij Dyzack het geval was. Voor Hofland was dit kennelijk geen reden om te stoppen met muziek maken. Hier het levende resultaat, plus een album: Somewhere There’s A Monkey Laughing, dat onlangs in eigen beheer is uitgebracht. Balancerend op hun kleine podium scheppen de twee muzikanten zeer veel plezier in dat wat ze het liefste doen: aanstekelijke bluesliedjes ten gehore brengen. De samenwerking tussen gitaar en contrabas is bijzonder door de onnavolgbare ritmewisselingen die in de liedjes zitten verwerkt. Veel publiek blijft nieuwsgierig staan kijken. Maar kennelijk is het plezier niet aanstekelijk genoeg, want veel publiek zapt na een paar minuten weer verder richting de volgende zaal.
De Vlaamse wereldschrijver Tom Lanoye, aangekondigd als podiumbeest, had een ongekend vurige voordracht. In zijn nieuwste boek Overkant publiceerde hij bewerkingen van Franse, Duitse, Russische en Italiaanse War Poets uit de Eerste Wereldoorlog. Met als resultaat een lucht vol bloed, gekrijs en kruiddamp. Tom Lanoye sleurt je er met je kladden bij.
Op slag verliefd
~
~
Fantasietaal
Voor de liefhebber van de wat experimentele popmuziek sloot Troissoeur de avond af in de grote zaal van de Schouwburg. De gebroeders Edwin, Rein en Joris Vanvinckenroye spelen samen met Pieter Thys in een bijzondere bezetting van akoestische (strijk)instrumenten. Vlak achter de muzikanten hangen vier grote filmschermen, waarop sfeerbeelden van brekende aarde, het wieltje van een boodschappenwagentje, een gecorrodeerde waterleiding, een muis in staat van ontbinding… Deze beelden alleen al zouden een goede omschrijving kunnen zijn van de vervreemdende muziek van de vier heren. Maar helemaal nieuw, raar en ‘nog nooit vertoond’ is het zeker niet. Troissoeur lijkt een beetje op die andere Belgische akoestische band DAAU, maar dan van een niveautje lager. Qua zang lijken ze exact dezelfde taal te spreken als de Nederlandse meidengroep Treble: een fantasietaal die niemand verstaat. Het wordt aan de verbeelding van de luisteraar overgelaten wat de woorden zouden kunnen betekenen. Dat is voor het publiek wel even wennen. Maar het is wel goed uitrusten van een vol festival bij deze esoterische klanken die bovenal sterk doen denken aan Marillion. Hypnotiserend, apart, maar het bereikt nergens echt een hoogtepunt. Dit is echter helemaal niet zo erg, want Troissoeur is een onvergetelijke live-act. Volgend jaar weer Crossing Border alstublieft.
Misschien ook iets voor u
Ze komen uit het oosten
/ 0 Reactiesdoor: Jan Auke Brink, Nathalie van Eck, Martijn Boven, Wideke Piël, Sylvia Boonen, Ellen op de Weegh0 Sterren.
~
Ingewikkeld, een voorstelling in het Hongaars of Lets? Dat valt wel mee. De stukken die wij twee jaar geleden zagen waren sterk beeldend. Daarnaast is er altijd Nederlandse boventiteling. 8WEEKLY doet de komende twee weken dagelijks verslag van Paradise Regained?: we recenseren veel voorstellingen, geven tips en analyseren het geheel. Want naast dat de voorstellingen ons leren over Midden- en Oost-Europa, biedt het festival ook een frisse blik op onze eigen toneeltraditie: welke onverwachte keuzes maken deze theatermakers bijvoorbeeld en waarom doen we het in Nederland heel anders? (JAB)
6 november 2004
Marat/Sade
~
7 november 2004
Dybuk
~
7 november 2004
Blackland
~
9 november 2004
Crime and Punishment
~
11 november 2004
Everybody for Berlusconi
~
12 november 2004
Wrestling Dostoievsky
~
13 november 2004
Oedipus Rex
~
zijn plaats. (WP)
14 november 2004
La morte di Danton
~
15 november 2004
Long Life
~
16 november 2004
Peasant Opera
Onder regie van de jonge Béla Pintér staat het Hongaarse Krétatör Theatre op het toneel met de voorstelling Peasant Opera: opera van de kleine boer. In de sombere, zielige armoede en met types als een sigaarrokende, verleidelijke schoonmoeder en een lallende stationschef, herkennen we de liederlijkheid van Hongarije. Een individu is in dit melodrama over een Hongaarse boerenfamilie nog niet veel waard. Maar de muziek, de satire en de retorica in de levens van deze personages is geweldig. De acteurs en het snaarorkestje spelen de sterren van de hemel en hun gevoel voor humor is schrijnend goed. Zelfs om Nederland wordt even zwartgallig gelachen, als de schoonvader beweert dat hij ooit, toen zijn vrouw zich met een cowboy verschanste, net een protestantse bijeenkomst in Nijkerk bijwoonde. Nijkerk, of all places. Welke folklore wordt hier eigenlijk bespot? Ondertussen dringt de prikkelende geur van de sigarenrook langzaam onze neusvleugels binnen. Met zelfkennis en absurde sensaties maakt deze soapopera eigentijdse, grootse Hongaarse cultuur. (SB)
19 november 2004
By Gorki
~
22 november 2004
Fini
Vandaag wordt Paradise Regained? afgesloten met het liefdesdrama Romeo en Juliet door Oskaras Korsunovas Theatre uit Litouwen. Uiteraard zullen zij ook hun eigen draai aan dit verhaal geven. De voorgangers van dit Litouwse theatergezelschap hebben ons al overtuigd van hun kunnen tijdens dit festival dat bij ons er in de smaak is gevallen. De stukken hebben ons geraakt, zoals dat hoort bij theater. Soms met heel weinig middelen, puur theater, zonder poespas. Zo kan het dus ook, Nederlandse theatergezelschappen! Zelfs zonder woorden wisten ze bepaalde gebeurtenissen pijnlijk uit te beelden. Maar deze theatermakers zijn ook creatief: met hun bijzondere attributen weten ze de taalbarrière te verkleinen. En die taal is natuurlijk helemaal geen probleem. Dankzij de boventiteling bijvoorbeeld, maar nog meer dankzij het gepassioneerde toneelspel van deze heren en dames. Deze lui gaan er echt voor en nemen geen genoeg met een suffe regie. Zij willen zelf hun verhaal kwijt en al hun emoties tonen. De kracht van de Midden- en Oost-Europeanen zit hem voornamelijk in dat gevoel, de passie. Fascinerend hebben we zitten kijken, luisteren en lezen. Vol verwachting kijken we al uit naar de volgende serie Paradise. (NvE)
Dagelijks verslag van theaterfestival Paradise Regained?
Misschien ook iets voor u
‘A minha unica patria é o Português’
De Heineken Music Hall eind oktober 2004. De Braziliaanse wereldster Caetano Veloso treedt op voor een zaal van Nederlanders, Brazilianen en zo nog een handvol andere nationaliteiten. Vanaf het begin is het publiek verdeeld: expat Brazilianen die vooral verlangen naar Caetano’s oude hits nemen het op tegen de rest van de zaal, die zich eigenlijk alles dat de meester verzint laat welgevallen. En omdat de meester zoveel goeds verzint oogst het luidkeels geuite Braziliaanse protest vooral tegenprotest. Nirvana’s Come As You Are ruilt de rauwheid van de grunge in voor de zachte aanraking en de onmiskenbare pijn van de bossanova en brengt zelfs Brazilianen tot zwijgen.
~
Naast de zin die ik net noemde bleef me een opmerking bij van Veloso, namelijk dat Pessoa in het Portugees een vloeiendheid bezat die in een andere taal hoekig en geforceerd was. Het is de verdienste van vertaler August Willemsen dat veel van het werk van Pessoa dat in het Nederlands werd vertaald die natuurlijkheid wel lijkt te bezitten. Uiteraard kan ik geen vergelijking maken met het Portugees, een taal die van alle Romaanse talen wellicht nog het grootste mysterie voor me is, maar de werken die tot dusverre bij de Arbeiderspers verschenen waren een traktatie.
Zucht naar vernieuwing
Want Pessoa was geen alledaags auteur, zelfs als je aan zijn persoonlijkheid voorbijgaat. Het eerste dat opvalt is zijn onvermogen om een taak, eenmaal begonnen, te voltooien. Dat geldt voor bijna zijn gehele zijn oeuvre (met als enige uitzondering de bundel Mensagem), maar ook een groot deel van zijn persoonlijke geschiedenis toont die gretigheid om het onbekende op te pakken. Pessoa hield zich bezig met logica, metafysica en het schrijven van korte verhalen, maar hij is toch vooral bekend geworden als dichter. Die zucht naar vernieuwing uitte zich onder meer in zijn continue toevlucht tot alter ego’s om zich een nieuwe persoonlijkheid te verschaffen.
De periode in deze collectie brieven omvat het ontstaan van de belangrijkste drie van die heteroniemen, die allemaal hun eigen literaire persoonlijkheid kregen. Als Alváro de Campos schreef Pessoa in vrije vormen, als Alberto Caeiro (hoewel op een heel andere wijze) eveneens. De gedichten van Ricardo Reis gebruiken metrum maar geen rijm. Als zichzelf was Pessoa echter het minst vrij en schreef hij louter rijmende, metrische poëzie. Dat laatste is veelzeggend, evenals het feit dat hij niet tevreden was met het neerzetten van louter poëtische personae – ze werden voorzien van een hele – fictieve – sociale kring met vrienden, invloeden, maar eveneens politieke en religieuze standpunten. Het zou te ver gaan om te zeggen dat Pessoa’s alter ego’s complementair waren maar ze vullen elkaar in veel opzichten heel aardig aan. Later zou hij het aantal op vijfenzeventig brengen (zichzelf niet meegerekend).
Er is in de brieven veel moois te vinden, van zowel Pessoa als zijn heteroniemen. Mijn favoriete delen zijn eigenlijk die waarin Pessoa zijn literaire stellingname verdedigt, zoals in de brief aan William Bentley van december 1916. Op een grootse wijze kleinerend maakt Pessoa korte metten met een (Braziliaanse) criticus en gaat verder in een beschouwing die geduldig op de grens tussen arrogantie en bescheidenheid blijft balanceren.
Maar omdat dit deel brieven omvat van Pessoa’s vroegste jeugd tot zijn vroege volwassenheid is het totaalbeeld, bijna onvermijdelijkerwijs, wat onevenwichtig. Je kunt je zelfs afvragen in hoeverre het opnemen van brieven uit Pessoa’s tienerjaren niet meer toegeeft aan de behoefte om compleet te zijn dan aan een meer inhoudelijke wens.
Grote halen
~
Is het dan een bronnenuitgave? In enge zin natuurlijk wel, maar het biedt weinig van de voordelen die daarmee gepaard gaan. De veertig pagina’s die Willemsen aan begeleidend schrijven wijdt missen systeem, kader, gedachte. Soms zijn ze feitelijk, soms speculatief, soms associatief maar ze redden dit boek niet als een wetenschappelijke publicatie.
Ik ben er ook na een paar weken nadenken nog steeds niet uit waar deze collectie brieven van Fernando Pessoa me aan doet denken. Wat me meer dan wat ook is bijgebleven is dat ik, ondanks mijn liefde voor het werk van Pessoa, haar als een worsteling heb ervaren. Deels omdat veel van die liefde gebaseerd is op het mysterie dat hij nog steeds vormt en dat ik ergens niet graag ontrafeld zie, maar vooral omdat het gemis van zoveel informatie en referentiekader me ervan weerhoudt Pessoa’s brieven op hun literaire merites te waarderen – en het presenteren van brieven als literatuur is toch wat deze bundel ambieert.
Maar toch is dit een fantastisch boek. Nadenken en worstelen zijn tenslotte geen misdaden en het feit dat zijn brieven dat teweeg brengen is wellicht nog wel de beste reactie op een schrijver die hoopte een literaire intellectuele herstart teweeg te brengen.
Bladzijden: 327
ISBN: 90 295 3685 3
Misschien ook iets voor u
Waardige documentatie van onverklaarbaar populaire serie
.
~
Het belangrijkste karakter uit de serie is stand-up comedian Jerry Seinfeld die zichzelf speelt. Hij wordt terzijde gestaan door de mooie ex-vriendin Elaine Benes (Julia Louis-Dreyfus), een verstrooide Cosmo Kramer (Michael Richards) en de kale womanizer George Costanza (Jason Alexander). Alle vier de karakters zijn legendarisch en staan al jaren in mijn geheugen gegrift, waardoor het een feest van herkenning is als je een aflevering opzet. De serie is geschreven door Seinfeld samen met collega stand-upper Larry David. Deze tweede man werd groot als tekstschrijver bij Saturday Night Live en liet in 2000 nog even van zich horen met zijn nieuwe project Curb Your Enthusiasm. Interessant is dat de dvd van de eerste twee seizoenen begint met de voorloper van Seinfeld: The Seinfeld Chronicles uit 1989. Na deze eerste aflevering bleef het even stil voordat het eerste seizoen van maar liefst vijf afleveringen werd besteld door NBC. Met dit eerste seizoen breekt de serie echter definitief door en vanaf dat moment kijken miljoenen mensen wekelijks naar Seinfeld en zijn illustere vrienden.
That’s what men want to do
~
Beter beeld
De beelden zijn technisch prima bijgewerkt waardoor de release op dvd ook echt een meerwaarde heeft boven de herhalingen op tv. Maar waar deze box vooral in uitblinkt zijn de waanzinnige hoeveelheid extra’s (12 uur, terwijl de serie zelf maar 7 uur duurt). Naast de degelijke commentaren, bloopers en making ofs staan bijvoorbeeld ook de optredens van Jerry Seinfeld en Michael Richards tijdens de Tonight Show in 1989 en 1990 op de schijf. Hierdoor krijg je een veel beter beeld van het andere werk van deze twee hoofdrolspelers. Je bent daardoor in staat om de toch unieke ontstaansgeschiedenis van de serie te begrijpen.
Waardige afsluiting
Ik heb me tijdens het kijken van de twee eerste seizoenen regelmatig zitten afvragen waarom de humor van deze serie me zo weinig doet. Seinfeld is de hele tijd eigenlijk wel grappig, maar niet zo indrukwekkend dat ik er van in de lach schiet. Er zijn schijnbaar miljoenen mensen die het niet met mij eens zijn, maar daar wordt het helaas niet grappiger door. Dit neemt niet weg dat de serie perfect gedocumenteerd wordt in deze box, doordat je veel interessante achtergrondinformatie over de serie en de spelers te zien krijgt. Het medium dvd wordt ten volle benut en de negen seizoenen Seinfeld worden op een waardige manier afgesloten.
Seinfeld: Seizoen 1 en 2
Jaar: 2024Distributeur: Columbia/TriStar
Misschien ook iets voor u