Mijn vriend Leonard heeft niet voor niets dezelfde stijl en persoonlijke invalshoek als In duizend stukjes: het is het vervolg van Frey’s levensverhaal. In het eerste boek was Frey een koppige, eigenwijze junk, die weliswaar in een afkickkliniek belandde, maar weigerde de traditionele ’twaalf stappen’ te zetten. Hij zou zijn eigen weg wel vinden met hulp van de vrienden die hij in de kliniek ontmoette. De epiloog bevestigt dat het Frey gelukt is clean te blijven. Ook zijn vrienden, de maffioso Leonard en de rechter Miles, blijven op het rechte pad. Zijn vriendinnetje Lilly, een crackhoertje met zwart haar, zal zelfmoord plegen op de dag dat hij uit de kliniek komt.

James Frey

Mijn vriend Leonard begint op de dag dat Frey vrijkomt en in zijn pick-up springt om naar Lilly in Chicago te rijden. Hij komt echter, zoals we al uit de epiloog van het vorige boek weten, te laat. Samen zouden zij de wereld clean tegemoet treden, maar nu lijkt Frey het in zijn eentje te moeten rooien. Als troost koopt hij een fles ranzige, goedkope drank. Gelukkig duikt dan, zoals telkens wanneer Frey een dieptepunt bereikt, zijn vriend Leonard op om steun te bieden. Aan de hand van zijn vriendschap met Leonard beschrijft Frey in dit boek de lange, saaie weg van cleane junk naar maatschappelijk geassimileerde ex-junk.

Grote gevoelens

Het is geen gewone vriendschap, zo benadrukt Frey keer op keer, maar een hele bijzondere vriendschap van wederzijds respect en onvoorwaardelijke acceptatie. Leonard zorgt voor Frey, hij geeft hem geld, eten en baantjes, terwijl Frey ondertussen heel hard blijft roepen dat hij onafhankelijk is. Frey laat steeds opnieuw terloops vallen dat hij Leonard niet veroordeelt om diens werk en er zelfs niet nieuwsgierig naar is, maar kan dat niet evengoed worden opgevat als opportunistische desinteresse? Want zolang het hem goed uitkomt, wil hij best met de maffia feestvieren in Las Vegas of boodschappenjongen zijn à raison van 500 dollar per pakketje. Respect, acceptatie, liefde en vriendschap zijn woorden die veelvuldig voorkomen, maar niet uit het verhaal spreken. Juist de herhaling holt ze uit en ondermijnt de gevoelens die Frey tracht over te brengen. Wanneer er dan werkelijk ingrijpende gebeurtenissen plaatsvinden, is de lezer al zo murw gebeukt met grote emotionele uitbarstingen, dat die net zo onopgemerkt voorbij glijden als Frey’s ‘gewone’ lotgevallen.

Datzelfde geldt voor de verschillende liefdes van Frey. Allereerst is daar natuurlijk Lilly: “Met haar heb ik de liefde ervaren, een liefde die ik nog nooit had ervaren.” Dan is er Brooke: “Ik voel me sterk met Brooke verbonden, voel me sterk met haar hand in de mijne, voel me onoverwinnelijk tegenover de rest van de wereld maar kwetsbaar, heel kwetsbaar ten opzichte van haar, ze zou me pijn kunnen doen, alleen zij zou me pijn kunnen doen.” En tot slot lijkt er Allison te zijn: “Zij is de eerste van wie ik met mijn hele wezen houd. Het is lichamelijke en gevoelsmatige liefde, ik houd van alles wat ze is, met de dag ga ik meer van haar houden, met de dag meer.” Maar ook dat loopt mis. Frey’s grootse liefdes worden op den duur vermoeiend, vooral omdat het telkens met een sisser afloopt. Zowel Brooke als Allison verlaat hij, omdat hij “er nog niet klaar voor is”.

Saai revalidatieproces

Na het afkicken moet een junk leren deel te nemen aan de maatschappij, net zoals iemand na een ongeluk weer moet leren lopen. Dit revalidatieproces is niet bepaald boeiend, en wordt zelfs ronduit irritant wanneer de ex-junk in kwestie al zijn bevindingen (“Kijk, ik kan van iemand houden!” en “Kijk, ik kan een klotebaantje volhouden!”) als groot nieuws rondbazuint. Grote woorden en gesmijt met machtige gevoelens moeten Frey’s in wezen ontzettend saaie relaas opsmukken. En het werkt niet. Laten we hopen dat hij geen contract voor drie boeken heeft.

“In kaki pakje in het paradijs. Links de tomatenplanten en de schuur van de buren.”

Negen levens is een autobiografisch borduurwerkje over de jeugd van de schrijver in het o zo pittoreske en idyllische Westfriese Oostwoud. Gemoedelijk keuvelend wandelt Anker door de straten van het lintdorpje, en bij elk huis houdt hij halt om tot vervelens toe eendimensionale anekdotes te vertellen over buurvrouw Hiltje, knecht Jaap Mol, vriendje Jan Veerman en al die andere vijfhonderd inwoners van het gat. Iedereen is er gelukkig, nergens valt een onvertogen woord. Anker zelf: “Ik heb überhaupt geen trauma’s opgelopen, hoogstens een trauma van geluk.”
Onderwijl tergt Anker je tot het uiterste met opmerkingen als “moet u weten”, “we hebben gezien dat”, “we stappen de woonkamer uit in de gang en staan pal tegenover de deur naar de zolder die we een andere keer zullen verkennen”. Als een volleerd reisleider bespreekt Anker elke vierkante centimeter van Oostwoud. En verhalen dat hij kan! “En levertraan, jongen, kregen we ook, gadverdamme!”

Negen levens zal de ongeveer vijfhonderd zielen van Oostwoud die zich herkennen in dit boek verrukken, maar de rest van Nederland mag zich afwenden met een grondig “gadverdamme”. Wat is dit voor een egocentrisch project? Denkt Anker dat elke herinnering per definitie literatuur is, omdat een schrijver nu eenmaal vaak put uit het materiaal dat in zijn verleden ligt opgetast? Anker gaat zo ver dat hij aan zijn eigen werk refereert wanneer er een herinnering voorbijkomt die hij al eerder heeft gebruikt, tot aan het paginanummer toe.

“Ik wil het woord [herinnering] steeds tussen aanhalingstekens zetten omdat het epische verwachtingen wekt die ik niet waarmaak”, schrijft Anker halverwege. Hij ziet het helemaal verkeerd. Niet de herinnering schept een verwachting. De herinnering in boekvorm, uitgegeven als literatuur, dát schept verwachting. Anker had zijn herinneringen beter in Oostwoud kunnen laten.