~

De ontwikkeling van ‘modern-klassieke’ muziek in de twintigste eeuw is een schoolvoorbeeld van de manier waarop een artistieke elite zich kan loskoppelen van het publiek – waar rond 1910 een concert van een moderne componist een aansporing kon zijn om te gaan kijken, is zo’n aankondiging tegenwoordig bijna een garantie voor een zaal waarin alleen de meest geharde liefhebbers nog durven te gaan zitten. Nou moet je wel een beetje voorzichtig zijn met dat soort oordelen. Beethoven, Berlioz, Bartók, Stravinski: ze werden er allemaal wel eens van beschuldigd de muziek en de goede smaak daarin om zeep te helpen, en zeker Stravinski heeft dat ook wel geprobeerd. Maar hun muziek bleef zich tot op zekere hoogte binnen begrijpelijke kaders bevinden – al snapte je het niet, je kon het wel mooi vinden.

Terroristen

Dat veranderde in de loop van de twintigste eeuw, totdat we ergens in de jaren zeventig waren aangekomen op het punt dat het leek alsof ‘modern klassiek’ per definitie onbegrijpelijk en onaangenaam moest zijn. Iedereen die niet naar twaalftoonsterroristen of seriële psychopaten van het slag Boulez, Berio of Nono wilde luisteren werd uitgemaakt voor barbaar – tijdens de minder prettige dagen van de jaren zeventig werden zelfs actieve pogingen gedaan om alle ideologisch niet-correcte muziek de nek om te draaien.

Plichtmatig

Maar ergens houdt het natuurlijk op: het moet oneindig frustrerend zijn om continu voor lege zalen te staan, om alleen maar plichtmatige applausjes te ontvangen. De omslag begon ergens in het midden van de jaren zeventig, met componisten als Arvo Pärt, Henryk Górecki, Nicholas Maw en Steve Reich (om maar een paar stromingen door elkaar te husselen). Hun muziek was zeker niet minder ambitieus, maar wel een stuk aangenamer om naar te luisteren. Ook de Est Erkki-Sven Tüür mag zich gerust in dit rijtje scharen. Tüür heeft goed geluisterd naar tijdgenoten zonder de geschiedenis uit het oog te verliezen. Het resultaat is transparante, virtuoze maar zonder meer eigentijdse muziek.

Geen copycat

Het hoofdwerk van deze CD, het vioolconcert, is eigenlijk helemaal geen concert. Traditioneel is een concert altijd een soort wedstrijd tussen een orkest en een solist geweest, maar hier vullen beiden elkaar eerder aan. Dat Tüür vooral goed naar Prokofjev en Bartók heeft geluisterd is vanaf het begin duidelijk, maar een copycat is hij zeker niet: hij speelt eerder met de geschiedenis. Ritmes spelen een bepalende rol, en de orkestpartituur is meer een combinatie van instrumentale fragmenten dan een geïntegreerd geheel. Daar is niet per definitie iets mis mee, trouwens, en hier werkt het heel goed in combinatie met een vrij lyrische vioolpartij. De enige kanttekening is dat de fragmenten soms iets te kort duren, zodat je bij voortduring wordt geconfronteerd met beloftes die vervolgens niet worden waargemaakt, wat een wat nerveuze indruk achter laat.

Van intiem naar bombastisch

~

Fillers

De twee ‘fillers’ zijn ook niet onaardig trouwens. Aditus en Exodus bedienen zich van grofweg dezelfde stijl als het vioolconcert, met veel herhalende ritmes en motieven – maar vervelend is het zeker niet, vooral omdat Tüür behendig heeft afgewisseld in de stemmingen die worden opgeroepen. De hele tijd word je gegrepen door het idee dat dit nauwelijks beteugelde muziek is, die elk moment tot uitbarsting kan komen. Dit is het sterkst merkbaar in Exodus, dat van alle delen op deze CD misschien nog het duidelijkste de invloed van Tüürs landgenoten Arvo Pärt en Eduard Tubin weerspiegelt.

Mainstream?

ECM heeft zich altijd ingezet voor moderne muziek en zoals zo vaak hebben ze ook hier een gelukkige hand gehad. De CD wordt momenteel behoorlijk gepromoot en dat is terecht, want er is zeker een markt voor dit type muziek, zeker als het met een dergelijke overgave en kwaliteit wordt gebracht. Dit blijft natuurlijk wèl muziek voor liefhebbers – Tüür zal niet snel een mainstream-componist worden. Maar ik hoop dat ik me vergis.

~

Ook in het voorkomen mixen de jongens de twee hier boven genoemde invloeden. De clip bij de eerste single Maybe, laat vier nonchalant ogende muzikanten zien. Allemaal in het zwart, stropdasjes, gympies en beatleshaar. De typische samenzang wordt versterkt door ouderwetse microfoons. De nodige muziekpuristen zullen One In A Million waarschijnlijk betichten van schaamteloos jatwerk. Je moet echter even verder kijken, en luisteren naar de goede popsongs die de band maakt.

Eleanor Rigby

De mooie samenzang in She Could Be The One en de mooie arrangementen in Dressed in Black zijn voorbeelden van gemaakte keuzes die deze band boven het maaiveld uit doen steken. One In A Million biedt een net iets scherper randje dan de meeste jonge bands die je tegenwoordig hoort en gaat net een stapje verder dan Di-rect bijvoorbeeld op Over The Moon deed. Dit oude geluid in een nieuw jasje heeft wel wat. Het is positief dat de band, ondanks de hoorbare invloeden van grootheden uit het verleden, niets probeert te forceren. De dosering is overal precies goed. De jongens gaan niet naast hun schoenen lopen, wat een onbevangen poging tot het coveren van Eleanor Rigby goedmaakt.

Toekomst

Met behulp van ‘vijfde bandlid’ en producer Gordon Groothedde, onder meer bekend van werk voor Jovink en de Voederbietels (!), is One In A Million er in geslaagd een eerste stap te zetten in een carrière die nog veel meer in het verschiet lijkt te hebben. Wanneer je erin slaagt al die overbekende invloeden op een dusdanige goede manier te verwerken dat het resultaat ongeforceerd klinkt, dan zal je er in de toekomst best wel in kunnen slagen een geheel ‘eigen’ plaat te maken. Dat wil zeggen, een plaat waarvan iedereen zegt: “dat is nou typisch One In A Million.”

Link:

http://www.oneinamillion.nl