Voor een citaat in zijn debuutroman Danslessen is Pieter Waterdrinker door de burgemeester van Zandvoort voor de rechter gesleept wegens antisemitisme. Maar in zijn nieuwe boek Een Hollandse romance doet hij er alles aan dat deze keer te voorkomen.

~

Journalist

Net als de hoofdpersoon uit het boek heeft Waterdrinker jarenlang in Moskou vertoeft, en die verbondenheid met de Russische hoofdstad is goed merkbaar. De gevoelens die hoofdpersoon Joost Schlingemann voor de stad koestert vormen misschien wel het best uitgewerkte liefdesverhaal in dit boek. Het beeld dat van Moskou geschetst wordt is een totaal ander beeld dan ik in eerste instantie van die stad had. En het grauwe, saaie en koude afstandelijke dat bij mij opgeroepen werd bij het noemen van het woord Moskou, is inmiddels vervangen door het beeld van een bruisende metropool met vele boeiende contrasten binnen haar gelederen.

Waterdrinker, journalist voor De Telegraaf laat zichzelf in het boek vertegenwoordigen door Menno Sikkelberg, een journalist die voor de sensatiekrant Het Volksblad werkt. En uit de ideeën die Joost over Menno heeft blijkt de frustratie van een schrijver die serieus genomen wil worden. De stereotypen ten opzichte van journalisten van kranten zoals Het Volksblad – lees: De Telegraaf – vliegen je om de oren. En dat met het nodige cynisme. Pieter van der Sloot is duidelijk een man die zich koste wat het kost af wil zetten tegen het algemene beeld van een roddeljournalist.

Verhaal

Maar er wordt ook nog een verhaal verteld in Een Hollandse romance. Joost is een succesvol reclameman die privé de nodige problemen ondervindt. Zijn huwelijk ligt in puin en zijn vrouw is met hun zoon Max terug naar Nederland. Joost stopt met werken en stort zich op de drank en op vrouwen. Die vrouwen lijken steeds een kruising tussen zijn eerste grote liefde en z’n vrouw. Maar ondanks zijn rijkdom, de drank, de seks en de feesten, lijkt de manisch-depressieve Joost niet bepaald gelukkig. En langzaam maar zeker gaat hij z’n vrouw steeds meer missen en, belangrijker nog: steeds meer waarderen.

En zo lijkt het verhaal zich naar een bepaald einde te verplaatsen. Maar niets is minder waar. Het verhaal verplaatst zich namelijk nergens naar toe. Het verhaal houdt gewoon op te bestaan. Op een bepaald moment zijn de bladzijden op. En daarmee is dan het verhaal beëindigd. Een open einde dat zijn gelijke niet kent. Een einde dat me dus ook niet echt kon bekoren.

Sfeer

De sfeer aan die door Van der Sloot/Waterdrinker wordt neergezet sprak me echter zeer aan. De sfeer van een grote, logge, corrupte stad, die ondanks alle minpunten een intense schoonheid uitstraalt. De beschrijving van het hedendaagse Rusland wekt een bepaalde lust in je op. Een lust om zelf deel te nemen aan de beleving die Rusland heet. En als een boek zoiets bij je los maakt is het in mijn ogen een goed boek. En dan is het verhaal daar ondergeschikt aan.

Stitou speelt met het gegeven dat hij buitenlander is, in zijn metaforen en in letterlijke verwijzingen, maar aan de andere kant zet hij zich er ook tegen af. Deze tegenstrijdigheid zit ook al in de titel van de bundel, Varkensroze ansichten. De titel klinkt in eerste instantie erg zoet, maar met de naam van Mustafa Stitou erboven is de associatie met varken eerder die van een onrein dier. Het roze vormt een tegenstelling met het varken.

Het woord ‘ansichten’ in de titel duidt op kleine vertellingen, tableaux vivant. Verhalen bevat de bundel erg veel. Vaak bevatten ze een ironische kwinkslag. Zijn gedichten bevatten de vertellende kracht van verwarring. In de verhalende gedichten wordt bijvoorbeeld een ontmoeting besproken met een vrouw die precies op zijn vriendin lijkt. Ook reageert hij op andere dingen in de samenleving, zoals in het grappige gedicht dat is geïnspireerd op een enquête die onder senioren in Flevoland is verspreid met de vraag ‘wilt u het gezichtje aankruisen dat het meest overeenkomt met hoe u zich het afgelopen jaar meestal voelde?’. Net als in de enquête staan boven het gedicht zeven gezichtjes, die van super vrolijk naar erg droevig gaan.

Adviseren wij daarom:
1) meer doorgankelijkheid
2) de nacht niet afschaffen
3) de pedicure aan huis evenmin

De gedichtbundel heeft een bijzondere samenstelling. Er is veel mystiek, zoals in het lange gedicht Niet samen scheiden we licht en donker. Het bestaat uit 21 korte gedichten gescheiden door een witregel en een asterisk. De sterretjes zouden een scheiding aan moeten geven, maar het gedicht vormt juist een vloeiend geheel, bijna een kort epos zonder groot heldenverhaal. Verschillende zinnen worden herhaald als om het voor de voordrager makkelijker te maken en beter te onthouden. Het gedicht bevat een soort geslotenheid, een mystiek en een onbekende zangerigheid, waarin geschiedenis wordt verteld, maar dat ook praktische zaken aan de orde stelt. In dit gedicht komen verschillende culturen bijeen en vormen het gedicht, maar zijn in het gedicht zelf ook elkaars tegenpolen.

*
je vertelt een man mijn vingertoppen zacht
tegen je slapen ik spreid mijn handen uit al is het
nergens voor nodig omvat je schedel een man
voor de dood op de vlucht vergeefs verborg
zich in de maag va een dood paard in de
veronderstelling de dood is hier reeds geweest

*
niet samen
scheiden we licht
en donker
niet samen
licht en donker

Dat Stitou zich niet enkel concentreert op mystiek, bewijst de enorme variatie aan onderwerpen die hij tentoonspreidt in de bundel. Het is niet louter het Westen tegen het Oosten en Stitou wil niet perse het ene tegen het andere afzetten, waardoor hij misschien het beste van beide neemt en de mooiste dingen creeert. Zo schrijft hij verschillende keren over Darwin en klonen, zeer Westerse onderwerpen. Ook speelt hij met mogelijke clichés en verwerpt ze of brengt ze allemaal bij een in een gedicht, zoals in Ansicht uit de Droom en Vreesman. Dat dit misschien ook voor verwarring zorgt, blijkt uit de plostelinge combinatie of versmelting van de verschillende beelden van de twee werelden.

… Menno Buch, een zonnebank torsend
op zijn schouders als een kruis, daalt langs,

schijnbaar toevallig. Ziet kans haar in de billen
te knijpen. Ze schaterlachen, verdwijnen. Het preutse
oosten en wellustige westen hebben elkaar gevonden?
Hebben jullie elkaar gevonden, schreeuw ik ze na,
Vergeefs. Of wil ik gewoon mijn Ma nemen?

Hieruit blijkt dat Mustafa Stitou niet zomaar een buitenlandse dichter is, maar ondertussen ook iets Hollands heeft verworven. In zijn gedichten is het zeer vertellende en verhalende dat sommige Nederlandse poëzie verloren is te vinden, zonder dat hij oppervlakkig wordt.