Tag Archief van: recensie

HET JAAR VAN DE KREEFT_©_Sanne Peper_01
Theater / Voorstelling

Sterk en ontroerend

recensie: Het Jaar van de Kreeft - ITA
HET JAAR VAN DE KREEFT_©_Sanne Peper_01

Langzaam trekt ze hem mee in haar kreeftengang. Achterwaarts. Hij is op zijn hoede: ‘Het is een koude oorlog. Ik heb niets met haar te maken’, houdt hij zich voor. Maar hij is aan haar verslaafd. Zij zijn elkaars grote liefde. Maar hun contact is grillig en kent korte heftige momenten. Toch blijft hij proberen tot het doek valt en hij voorgoed de benen neemt.

Het jaar van de Kreeft bij het Internationaal Theater is terug van weggeweest. En terecht, want met deze twee topacteurs, Maria Kraakman als Toni en Gijs Scholten van Aschat als Pierre krijg je toptoneel. Reken daarbij op een indrukwekkende choreografie (Ted Stoffer) en scenografie (Katrin Brack) onder leiding van regisseur Luk Perceval. Gegarandeerd zit jouw publiek 110 minuten ademloos te kijken. Van 4 tot en met 14 januari te zien in het ITA.

Plot

Toni, een 32-jarige revuekapster, werkt voor Daan, een revueartiest. Toni heeft een relatie met de oudere Karel. Ze hebben een kind, Muisje. Ondanks het feit dat Karel vreemdgaat, houdt ze van hem en wil ze niet bij hem weg. Hij heeft haar op seksueel vlak veel voldoening gegeven, bovendien is hij de vader van Muisje. Maar dan ontmoet ze Pierre… Pierre is van middelbare leeftijd en is de financieel adviseur van Daan. Ook al ziet hij fysieke minpunten, hij voelt zich aangetrokken tot Toni. Het zijn de verschillen in karakter alsook haar ‘fysieke tekortkomingen’ die hem boeien. Ze hebben een knipperlichtrelatie met diepe dalen en matige hoogtes. Ze kunnen niet met elkaar en ze kunnen niet zónder elkaar. Soms financieert hij haar en bemoeit zich met haar huisvesting. Hun relatie duurt een jaar, tot 14 januari. Twee jaar nadat ze de relatie hebben beëindigd, krijgt Pierre bezoek van Karel: Toni blijkt ernstig ziek en heeft niet meer lang te leven. Ze sterft. Tijdens de crematie treft Pierre Muisje. Hij trekt haar naar zich toe, kijkt haar diep in de ogen en vlucht.

Boek

Het jaar van de Kreeft is een roman van Hugo Claus uit 1972. Het boek is deels gebaseerd op de verhouding tussen de schrijver en de actrice Kitty Courbois. In 1975 werd het boek verfilmd. In 2016 werd het tot een theaterstuk bewerkt door Peter Van Kraaij voor Toneelgroep Amsterdam.

Luk Perceval bewerkte voor ITA Het jaar van de Kreeft als een van zijn lievelingsromans. Voor Perceval een meedogenloos boek omdat het de liefde toont in haar vergankelijkheid. Herkenbaarheid in zijn toneelstukken is voor Perceval van groot belang. ‘In het beste geval ontstaat er bij het publiek een identificatie met wat er op het podium gebeurt.’ Dit alles komt volmaakt tot zijn recht van de eerste tot de laatste minuut. En met het intense pianospel van componist en pianist Jeroen van Veen wordt alles nog eens aangedikt, het is harmonieus en soms wrang in hele en gebroken akkoorden. Het resultaat is een sterk toneelstuk dat ontroert.

HET JAAR VAN DE KREEFT_©_Sanne Peper_01
Theater / Voorstelling

Sterk en ontroerend

recensie: Het Jaar van de Kreeft - ITA
HET JAAR VAN DE KREEFT_©_Sanne Peper_01

Langzaam trekt ze hem mee in haar kreeftengang. Achterwaarts. Hij is op zijn hoede: ‘Het is een koude oorlog. Ik heb niets met haar te maken’, houdt hij zich voor. Maar hij is aan haar verslaafd. Zij zijn elkaars grote liefde. Maar hun contact is grillig en kent korte heftige momenten. Toch blijft hij proberen tot het doek valt en hij voorgoed de benen neemt.

Het jaar van de Kreeft bij het Internationaal Theater is terug van weggeweest. En terecht, want met deze twee topacteurs, Maria Kraakman als Toni en Gijs Scholten van Aschat als Pierre krijg je toptoneel. Reken daarbij op een indrukwekkende choreografie (Ted Stoffer) en scenografie (Katrin Brack) onder leiding van regisseur Luk Perceval. Gegarandeerd zit jouw publiek 110 minuten ademloos te kijken. Van 4 tot en met 14 januari te zien in het ITA.

Plot

Toni, een 32-jarige revuekapster, werkt voor Daan, een revueartiest. Toni heeft een relatie met de oudere Karel. Ze hebben een kind, Muisje. Ondanks het feit dat Karel vreemdgaat, houdt ze van hem en wil ze niet bij hem weg. Hij heeft haar op seksueel vlak veel voldoening gegeven, bovendien is hij de vader van Muisje. Maar dan ontmoet ze Pierre… Pierre is van middelbare leeftijd en is de financieel adviseur van Daan. Ook al ziet hij fysieke minpunten, hij voelt zich aangetrokken tot Toni. Het zijn de verschillen in karakter alsook haar ‘fysieke tekortkomingen’ die hem boeien. Ze hebben een knipperlichtrelatie met diepe dalen en matige hoogtes. Ze kunnen niet met elkaar en ze kunnen niet zónder elkaar. Soms financieert hij haar en bemoeit zich met haar huisvesting. Hun relatie duurt een jaar, tot 14 januari. Twee jaar nadat ze de relatie hebben beëindigd, krijgt Pierre bezoek van Karel: Toni blijkt ernstig ziek en heeft niet meer lang te leven. Ze sterft. Tijdens de crematie treft Pierre Muisje. Hij trekt haar naar zich toe, kijkt haar diep in de ogen en vlucht.

Boek

Het jaar van de Kreeft is een roman van Hugo Claus uit 1972. Het boek is deels gebaseerd op de verhouding tussen de schrijver en de actrice Kitty Courbois. In 1975 werd het boek verfilmd. In 2016 werd het tot een theaterstuk bewerkt door Peter Van Kraaij voor Toneelgroep Amsterdam.

Luk Perceval bewerkte voor ITA Het jaar van de Kreeft als een van zijn lievelingsromans. Voor Perceval een meedogenloos boek omdat het de liefde toont in haar vergankelijkheid. Herkenbaarheid in zijn toneelstukken is voor Perceval van groot belang. ‘In het beste geval ontstaat er bij het publiek een identificatie met wat er op het podium gebeurt.’ Dit alles komt volmaakt tot zijn recht van de eerste tot de laatste minuut. En met het intense pianospel van componist en pianist Jeroen van Veen wordt alles nog eens aangedikt, het is harmonieus en soms wrang in hele en gebroken akkoorden. Het resultaat is een sterk toneelstuk dat ontroert.

Film / Films

Een aangrijpend welles nietes

recensie: Malcolm & Marie

In het geheim ontwikkelde en produceerde Sam Levinson, tevens filmmaker van Euphoria, het intrigerende drama Malcolm & Marie (2021). Met een prijs voor opmerkelijke cinematografie, virtuozenprijs en een handvol nominaties is dit juweeltje nu nog op Netflix te vinden.

Een memorabele avond om de première van Malcoms debuutfilm te vieren, verzuurt door een intense, intellectuele dialoog tussen de filmmaker en zijn vriendin Marie. Hoewel niemand zin heeft naar een reeks tirades te luisteren, blijf je aan de lippen van de acteurs, John David Washington en Zendaya, hangen door hun vlotte reacties, ingenieuze zinsconstructies en briljante acteerwerk.

Een verstoorde relatie

Opmerkelijk is dat het gedrag van de twee niet zo zwart-wit is als de beelden, wat te zien is aan de verdeelde meningen onder de kijkers over hoe de toekomst van het stel eruit dient te zien. Indien dit de heftigste ruzie ooit is tussen Malcolm en Marie, valt hun relatie nog te redden volgens sommigen. Anderen stellen dat de ruzie veel meer blootgeeft over de dynamiek in hun relatie. Na meerdere analyses van hun gesprekken is het duidelijk dat deze worden gevoerd tussen een narcist en een afhankelijke partner.

Toen de film werd uitgebracht, was er veel ophef over het twaalfjarige leeftijdsverschil tussen de acteurs. Dat Zendaya al van kinds af aan een beroemde actrice is, heeft hier ook zeker een rol gespeeld. Of dit een bewuste keuze was of niet, bevordert het absoluut de dynamiek tussen Malcolm en Marie.

Marie was enkel twintig en aan het afkicken van haar drugsverslaving toen haar relatie met Malcolm begon. Hij was haar steunpilaar tijdens deze moeilijke periode, wat hij maar al te graag benadrukt. Telkens wanneer Marie moeizaam haar tekorten en relationele problemen aan bod brengt, zoals het feit dat Malcolm haar niet bedankt heeft tijdens zijn speech en haar onvoldoende aandacht schenkt, verwerpt hij de uitspraken door haar gek te noemen. Hij vernoemt zijn ervaringen met andere vrouwen en werpt Maries zelfmoordpoging in haar gezicht. Dat een deel van het publiek deze psychische mishandeling en manipulatie niet herkent en de dialoog slechts zou labelen als een heftige ruzie, maakt het scenario des te realistischer.

Een indrukwekkende charme

De acteerprestaties waarin met name Zendaya uitblinkt zijn fenomenaal. Zes keer is de Amerikaanse ster welverdiend genomineerd voor haar indrukwekkende acteerwerk. Met behulp van een eufemistisch script krijgen we te zien hoe de actrice in de ene scène in onverbiddelijke close-up hartenleed in haar gezichtsuitdrukking tovert en in de andere een overtuigende drugsverslaafde kan neerzetten.

Ondanks de beladen gesprekken is Malcolm & Marie een zeer pakkende film. Door de selectie warme nummers als Down and Out in New York City van James Brown en geavanceerde filmtechnieken is het moeilijk weg te kijken. Hoewel sommige zinnen uit het script in een echte ruzie waarschijnlijk niet gebruikt zouden worden, dragen deze bij aan de charme van de film.

“Do you know how disturbing it is that you can compartmentalize to such a degree that you can abuse me while eating mac and cheese?”

Boeken / Non-fictie

Dichter bij Joseph Roth is niet te komen

recensie: Vlucht en einde van Joseph Roth – Soma Morgenstern
kenny-eliason-fO9Bb-kAvak-unsplashunsplash

De titel van de Joseph Roth-biografie Eindeloze vlucht van Keiron Pim kon met recht en reden ontleend worden aan Roth’s roman Vlucht zonder einde (1927). Onder de eveneens bijna gelijkluidende titel verschenen van Soma Morgenstern de memoires Vlucht en einde van Joseph Roth (2006). Die brengen je op onvergelijkbare wijze nader tot Roth.

Hoeveel introductie heeft Joseph Roth (1894-1939) nog nodig? Zijn oeuvre is zo goed als helemaal in het Nederlands vertaald. Job en Radetzkymars zijn de bekendste titels, maar slechts twee van de hoogtepunten.

Westelijk

De joodse Galiciër Morgenstern (1890-1976) bewoog zich op heel wat chaotische kruispunten in de periode van de Eerste Wereldoorlog, het interbellum en de Tweede Wereldoorlog. Onder politici, journalisten en schrijvers maakte hij veel vrienden, waaronder Roth, met wie hij levenslang bevriend bleef. Met hem deelde hij de Galicische komaf en de koers in westelijke richting voor studie en banen. In Parijs zaten ze voor elkaars gezelschap lang in hetzelfde hotel. Roth leidde sowieso een hotelleven: een eigen huis zat hem al snel na zijn huwelijk in 1922 als reizende journalist alleen maar in de weg.

Van de romans die Morgenstern schreef zijn er een aantal vertaald, maar grote bekendheid geniet hij bij ons niet. Roth vond zijn debuut een meesterwerk, maar te joods. Zelf vermeed hij joodse personages vanwege de geassimileerde joden onder zijn lezers.

Soepel

De herinneringen in Vlucht en einde van Joseph Roth zijn zo levendig en gedetailleerd dat die in de loop der jaren wel geboekstaafd moeten zijn. De soepele vertaling van Els Snick, die onverkort haar leven aan Roth lijkt te wijden, klinkt als het equivalent van een even soepele brontaal. Genoteerd zijn alleen belangwekkende gesprekken en gebeurtenissen, vaak zo vertelkunstig dat je het boek moeilijk weg kunt leggen. De levendigheid wordt nog versterkt door werkzame sprongen vooruit en terug in de tijd. Al dan niet op de vlucht voor de nazi’s passeert een menigte aan tijdgenoten die toch stuk voor stuk, hoe gecomprimeerd ook, tot leven komen. De biografie van Morgenstern zelf komt ruim aan bod, maar verweeft zich op natuurlijke wijze met die van Roth.

Je krijgt een meer dan authentiek zicht op Roth’s karakter en wederwaardigheden. De herinneringen schetsen ook een persoonlijk, bewogen beeld van de heftige geschiedenis van die jaren. Zoiets kan een biografie vanwege de vereiste distantie niet bieden. Er wordt verrassend ingezoomd op verborgen niches in de bekende geschiedenis van politieke ontwikkelingen en oorlogen. Het gaat vaak om sprekende details die door enkelingen worden opgemerkt en verteld (door en aan Morgenstern).

Zo hield Roth niet van opera, maar ging toch mee naar een voorstelling over het trieste lot van daklozen. De schok van herkenning bracht hem drie bedrijven lang aan het huilen. ‘Hij snikte, als een dienstmeisje bij de zondagmiddagfilm, twee zakdoeken vol.’

Voorschotten

Veel staat in het teken van Roth’s slopende alcoholisme en voortdurende geldgebrek. Toch kreeg hij het voor elkaar ook nog anderen financieel te helpen. Vooral de (vergeefse) psychiatrische behandelingen en inrichtingen voor zijn vrouw kostten hem veel. Zonder de voorschotten op zijn nog te schrijven romans, met steeds meer wantrouwen verstrekt en op het laatst helemaal niet meer, en zonder de toelagen van vooral Stefan Zweig en Morgenstern zou hij het al veel eerder niet gered hebben. De laatste jaren kon hij zich nauwelijks meer zonder stok op zijn opgezwollen voeten voortbewegen. Voor de kortste afstanden moest hij met een taxi. In mei 1939 vond hij de dood.

Hoewel het in de eerste plaats gaat om het unieke oeuvre van Roth, geeft het een warm plezier om dankzij een voortreffelijke bemiddelaar zo dicht in zijn persoonlijke buurt te zijn.

 

Vertaling Els Snick

Nawoord en aantekeningen Georg B. Deutsch

Triangle-of-Sadness_st_4_jpg_sd-high_Photo-by-Fredrik-Wenzel-Copyright-Plattform-Produktion
Film / Films

Kommer op zee

recensie: Triangle of Sadness – Ruben Östlund
Triangle-of-Sadness_st_4_jpg_sd-high_Photo-by-Fredrik-Wenzel-Copyright-Plattform-Produktion

De uitdrukking triangle of sadness verwijst in de film naar het treurig ogende driehoekje tussen de gefronste wenkbrauwen en het neusbotje van een jong mannelijk model (Lewis). Maar eigenlijk is de hele film een Bermudadriehoek van triestheid waarin zo ongeveer alle ideeën over menselijke beschaving schipbreuk lijden. Ja, er kan best veel gelachen worden, maar vrolijk wordt het nooit.

Regisseur Ruben Östlund maakt het liefst ‘ongemakkelijke’ films voor mensen met een sterke maag. Zijn laatste productie, Triangle of Sadness (2022), is rijkelijk voorzien van kots en stront maar sleepte mooi wel een Gouden Palm in de wacht in Cannes. Hij roert kennelijk iets aan, zijn filmkunst prikkelt. De vraag is: heeft hij ook echt iets te zeggen?

Het verhaal is niet zo ingewikkeld. We beginnen met een flashy casting waar we kennismaken met het jonge model Lewis. Lewis blijkt al snel te daten met een populaire influencer die denkt dat alles voor haar betaald wordt, Yaya. In het eerste bedrijf zitten we bij Lewis en Yaya aan tafel in een flashy restaurant terwijl ze ongemakkelijk kibbelen over wie de rekening betaalt. ‘Talking about money is not sexy’, brengt Yaya in. Echt romantisch wordt het niet meer die avond.

Cruising away

Gelukkig heeft Yaya meer pijlen op haar boog. Zij en Lewis kunnen – gesponsord natuurlijk – in het tweede bedrijf mee op een exotische cruise. Aan boord treffen we verder een keur aan nouveau riche gasten – veel kapitaal, weinig ontwikkeling – en een bemanning die helemaal gaat voor de ultieme dienstbaarheid (lees: vette fooi). Dat de kapitein een alcoholistische socialist is, compliceert de reis wel een beetje. Maar geen nood, op het befaamde ‘kapiteinsdiner’ staat hij zijn mannetje wanneer hij geconfronteerd wordt met een ernstige klacht over de smoezelige zeilen op het cruiseschip. ’This is a motorized vessel’.

Helaas is het diner wel gepland op een onstuimige dag. Is het het voedsel of zijn het de golven? Hoe dan ook, de misselijkheid slaat ongenadig toe. Terwijl het schip alle kanten op klotst, legen de arme/rijke passagiers zowel van boven als van onderen vol overgave hun geplaagde magen. Heen en weer glijdend door de derrie klampt een oud dametje zich vast aan de toiletpot. In de gang zitten radeloze gefortuneerden in reddingsvesten te wachten op de Apocalyps. Een rijke Rus die fortuin heeft gemaakt met mestverkoop – ‘I sell shit’ – maakt zich meester van de intercom en waarschuwt de opvarenden sardonisch voor een vreselijke schipbreuk. Er kan best veel gelachen worden.

Trits machtsverhoudingen

Nog hilarischer wordt het wanneer het schip inderdaad vergaat en een select groepje overlevenden aanspoelt op een (ogenschijnlijk) onbewoond eiland. Meteen wordt duidelijk dat de rollen hier helemaal zijn omgedraaid. Alleen de Filipijnse toiletjuffrouw blijkt zich in de nieuwe situatie goed te kunnen redden. Ze kan vuur maken, ze kan vissen vangen met haar blote handen, kortom het hele zwikje is volkomen van haar afhankelijk. Al gauw roept zij zich met ieders instemming uit tot nieuwe kapitein. Volgens influencer Yaya gloort er een mooi, rechtvaardig matriarchaat. Maar het lachen vergaat haar al snel wanneer de nieuwe boss haar knappe vriendje Lewis uitkiest als seksslaaf.

Arm versus rijk, ondergeschikte versus baas, vrouw versus man … Uiteindelijk wordt de hele trits machtsverhoudingen door regisseur Östlund vakkundig op de hak genomen. Voor zover de weinigen die het zullen overleven – de redding is veel dichterbij dan ze weten – nog illusies koesterden over onze beschaving, zijn ze die aan het eind wel helemaal kwijt. De film van Östlund is een absolute aanrader voor liefhebbers van zwarte humor. Maar zijn bijna nihilistische kijk op de mensheid levert weinig nieuwe inzichten op. Dat we collectief in staat zijn een hoop triestheid te veroorzaken, wisten we al. En dat we daar soms maar beter om kunnen lachen ook.

Theater / Voorstelling

Knappe zang in een voorspelbaar kader

recensie: Opera La Bohème, Opera Keulen
LA_BOHEME_GP_2019_0089_kleinOpera Keulen

“Jij verkoopt bloemen en bent mijn poëzie. Ik ben de poëet”. Het orkest van Opera Keulen onder leiding van Lorenzo Passerini, opent met de eerste klanken van de aria Che gelida manina (‘Wat een koud handje’) door tenor Rodolfo (Arthur Espiritu) gevolgd door de openingsakkoorden voor de aria Mi chiamano Mimi (‘Mijn naam is Mimi’) door sopraan Mimi (Angela Nisi). Voor componist Puccini was het een eis: “alle emoties die de dood van een dierbare kunnen oproepen, moeten zo worden gerangschikt dat ze de diepste reactie van een zo breed mogelijk publiek opwekken”.

Puccini moet indertijd wel genoten hebben van de samenwerking met de librettisten Giuseppe Giacosa en Luigo Illica want met hen componeerde hij tussen 1890 en 1924 vier operahits: Manon Lescaut, Tosca, Madame Butterfly en La Bohème. Het oprechte respect voor elkaar was volgens Puccini het geheim van hun succes. La Bohème werd een operahit in vier bedrijven: twee luchtige, twee zware. Geheel volgens script presenteert Opera Keulen met de kerstdagen La Bohème van Giacomo Puccini. Filmisch, met levensechte decors en uitgelaten. Alles komt voorbij: fanfareorkest, ijscoman, vintage Volvo en sneeuw. Een huizenhoog, niet van echt te onderscheiden glas-in-lood raam, symboliseert het kleine appartement van de vier kunstenaarsvrienden in Quartier Latin. Beetje voorspelbaar wel maar het publiek geniet en de zang is voortreffelijk. Knap, want het orkest speelt sterk en is frontaal aanwezig.

Plot

Het is kerstavond. Vier kunstzinnige studenten, Rodolfo (dichter), Marcello (schilder), Shaunard (muzikant) en Collin (filosoof), wonen in een appartement in Parijs. Het is er erg koud; er is geen geld voor hout en eten. Shaunard heeft geluk met een baantje en brengt eten en wijn. Als de huisbaas de huur komt innen, zien de vier geen mogelijkheid die te betalen. Met de wijn voeren ze de huisbaas dronken en allen, behalve Rodolfo, gaan met het ‘uitgespaarde’ geld naar de kermis. Als Rodolfo alleen is, wordt er geklopt. Het blijkt Mimi die haar appartement niet in kan en vraagt om hulp. Rodolfo is gecharmeerd van haar en verzint een smoes om haar nog een paar uurtjes bij zich te houden.

Het tweetal wordt verliefd. Samen gaan ze naar de vrienden op de kermis. In een restaurant treffen ze elkaar, waar ook Musetta, het ex-vriendinnetje van Marcello, aanwezig is. Musetta, een uitdagende verschijning, flirt met Marcello die weer als een blok voor haar valt. Zonder te betalen verlaten de zes vrienden het restaurant.

Even later is het voorjaar en Rodolfo en Mimi blijken uit elkaar. Mimi is ziek en Rodolfo ziet de relatie daardoor niet zitten. Met een smoes heeft hij Mimi aan de kant gezet. Ze is verdrietig en beklaagt zich bij Marcello die een geslaagde poging doet het tweetal te herenigen. Mimi blijkt echter te ziek. Op een avond treft Musetta haar verzwakt op straat en tilt haar naar het appartement. De vrienden proberen Mimi te helpen met medicijnen en een warme mof maar ze sterft. Rodolfo is in tranen.

De vrienden laten een sterk staaltje zang horen. Zo ook de uitdagende in rood gehulde femme fatale Musetta. Ze zingt helder en verstaanbaar. Ook voor haar een hele opgave, de zaal geeft weinig gezien de beperkte akoestiek. Ze acteert, zingt en verleidt. Een mooie tegenhanger voor de introverte, spatzuivere Mimi enerzijds, en de bedachtzame, soms wat te zacht klinkende, zeer heldere Rodolfo anderzijds. Het koor van Opera Keulen, ingestudeerd voor koordirigent Bang-In Jung, maakt het spektakel tot een memorabel evenement.

De meermaals gelauwerde Duitse regisseur, Michael Hampe, laat hiermee een gezellige maar voorspelbare productie na. Nog t/m 15 januari 2023 te zien in Opera Keulen.

Film / Films

Een romantische take op kannibalisme

recensie: Bones and All - Luca Guadagnino
Photo by Yannis Drakoulidis / Metro Goldwyn Mayer Pictures

Geteisterd door het feit dat ze een kannibalist is, besluit Maren een tocht te maken door het ruige Midden-Westen van de Verenigde Staten, eind jaren 80. Om te begrijpen waar haar kannibalistische aard vandaan komt, zal ze haar jeugd onder ogen moeten zien, maar ook de ervaringen van andere zogeheten eaters moeten aanhoren en zichzelf moeten omarmen zoals ze is. De trekjes van een mensenverslinder verdwijnen namelijk niet zo snel, zo leren we uit Bones and All, en daar zal ze aan moeten wennen.

In Bones and All, een film geregisseerd door Luca Guadagnino en gebaseerd op het gelijknamige boek van Camille DeAngelis, ontdekt Maren (Taylor Russell) de verschillende, bloederige lagen van het kannibalistische bestaan. Ze raakt bedroefd wanneer ze zich realiseert dat er geen ontkomen aan is, maar zodra ze dieper verwikkeld raakt in het mysterieuze denken en doen van het kannibalisme, ontmoet ze andere personen die vastgeketend zijn aan het leven als eater, net als zij. Zo ontmoet ze Lee (Timothée Chalamet), een kannibalist die zichzelf kan inleven in Maren en haar innerlijke worstelingen. Ze besluiten samen de tocht door de Verenigde Staten voort te zetten. Daar laat gevaar om elke hoek zijn klauwen laat zien, maar er blijft genoeg ruimte voor een intieme band tussen de twee eters.

Een horrorverhaal om bij weg te zwijmelen

Hoewel het verhaal draait om een kannibalistisch leven, waar bloed en ingewanden haarscherp in beeld gebracht worden, speelt romantiek een grote rol in de film. Zodra de lugubere gebeurtenissen waar Maren mee moet leren omgaan, zijn gepasseerd, merk je dat de film afkoerst op een romantisch coming-of-age verhaal waar je hart van wegsmelt. De eerste ontmoeting, de eerste kus, liefdesverdriet en uiteindelijk de hereniging van het liefdeskoppel. Momenten die je in vrijwel elke zwijmelfilm terugziet, maar waar Guadagnino toch een originele draai aan weet te geven. Hij geeft een intense horrortwist aan de zoetsappige romance, waardoor het onschuldige liefdesbeeld op een ijzingwekkende manier verstoord wordt. Het gebeurt niet vaak dat deze twee genres zo dichtbij elkaar komen, maar de regisseur weet de genres harmonieus met elkaar te kruisen.

In eerdere werken van Luca Guadagnino is te zien hoe hij romantiek op een vernieuwende en onschuldige manier in beeld kan brengen, en dat die roze wolk in een handomdraai vernietigd kan worden, waardoor je de film verlaat met een treurig gevoel. Dit was eerder al het geval bij zijn film Call Me By Your Name, waarin Chalamet ook de hoofdrol had. Ook in zijn nieuwste film komt dit terug.

Empathie voor een kannibaal

Van Chalamet wisten we dat hij zijn rollen als geen ander kan vertolken (en zijn werk in deze film is geen uitzondering), maar van Russel hebben we eerder niet veel vernomen. Toch drukt ze beslist haar stempel op deze film. Haar personage weet ze op een indrukwekkende en zeer realistische manier neer te zetten. Haar kannibalistische trekjes in de film, zoals wanneer ze haar eerste stukje mensenvlees naar binnen werkt en de hopeloosheid wanneer ze een lange tijd niks krijgt om op te teren, laten je geloven dat het de normaalste zaak van de wereld is om kannibalist te zijn. Je ontwikkelt empathie voor bloeddorstige moordenaars, gevormd door de onschuldige, humoristische tienertrekjes van beide acteurs en de mooie emotionele reis die zij samen afleggen, zowel in het innerlijk als daarbuiten, door de VS.

Het is een indrukwekkende nieuwe take op het horrorgenre waar Timothée Chalamet en Taylor Russel de romantiek realistisch in beeld weten te brengen en met hun emoties de harten van de kijkers weten te veroveren, om ze later weer hard te verscheuren. Een beeldschone mengeling van genres die je normaal gesproken niet samen ziet, maar Luca weet het toch te flikken het als een samenhangend geheel neer te zetten. Bones and All is een coming-of age film waar je maag van omdraait, en waar menig horror- en romantiekfanaat van zal smullen.

specphotops-c07Bw2XG7oE-unsplash
Muziek / Album

Twee debutanten en een oude bekende

recensie: Americana-update volume 15
specphotops-c07Bw2XG7oE-unsplash

In de vijftiende editie van de Americana-update worden de oude bekenden van Tip Jar geflankeerd door twee debutanten in het genre. De uit Eindhoven afkomstige Aiden & The Wild sluit deze update. We starten met de Amsterdamse formatie Greener Grass die tegendraads referenties op laat borrelen en misschien zelfs ver in het verleden van het muzikale geheugen laat graven.

Het ontdekken van nieuwe muziek met hoge kwaliteit is altijd een feest voor de oren en zeker ook de geest. Deze gevoelens delen met de lezer zorgt voor een extra dimensie. Ook deze keer nemen we jullie graag mee op ontdekkingstochten.

Greener GrassGreenerGrass_GreenerGrass

De uit Amsterdam afkomstige formatie Greener Grass is een kwartet dat zich kenmerkt door drie zangstemmen en één achtergrondstem. Instrumentaal bedienen ze zich van een vibrafoon, mandoline en bas. Wat percussie maakt het beeld compleet. Een opvallend instrumentaal pallet dat zonder twijfel meteen doet denken aan folk uit lang vervlogen tijden. Een herinnering aan het Woodstock tijdperk valt bijna niet te onderdrukken.

Als we onbevooroordeeld en onbevangen luisteren naar het debuutalbum Greener Grass dan worden we al snel gegrepen door de schoonheid van de muziek van dit kwartet. Ze laten direct met hun kwalitatief hoogstaande muziek horen dat ze uit een fijn bewerkt en vooral geïnspireerd muzikaal hout gesneden zijn. De stemmen van de drie dames passen weldadig bij elkaar.

Wie eenmaal gegrepen wordt door de schoonheid van dit album zal er met regelmaat naar teruggrijpen en andermaal meegevoerd worden op de melodielijnen en harmonieën van de zanglijnen. Feitelijk klinkt de karige instrumentale begeleiding als een weldaad.

Tip JarTipJar_ Songs about love and life on the hippie side of country

Het nieuwste album van Tip Jar werd deels opgenomen in Eindhoven en gedeeltelijk in Texas, met de vriend Walt Wilkins. Het trio bestaat uit Bart de Win, Arianne de Knegt en Harry Hendriks. De liedjes op Songs about love and life on the hippie side of country rolden allemaal uit de pen van het trio, met hier en daar bijdragen van Wilkins en producer Eric van de Lest.

Dit zesde album van de band zal fans geenszins teleurstellen. Wie de band volgt, weet dat er nog een live-album op de plank moet liggen dat niet eens zo lang geleden werd opgenomen. Wat dat betreft is dit studiowerk een onverwacht extraatje.

De albumtitel, zo lees je in de release sheet, verwijst naar de unieke stijl van de band én naar de muzikale helden uit de jaren zeventig die hen hebben geïnspireerd.

Kenmerkend voor de sound van Tip Jar is nog altijd de afwisselende zang van Bart de Win en zijn levenspartner Arianne de Knegt, soms in duetten gegoten. Het toetsenspel van De Win is vaak de basis van liedjes. Het toetsenwerk van De Win klinkt vaak ook bij andere artiesten uit ons land, en zelfs bij artiesten uit Texas als zij in ons land komen optreden.

Het volle dozijn aan liedjes is een aaneenrijging van fijne liedjes waarbij het lastig is om hoogtepunten aan te wijzen zonder andere composities tekort te doen. Tussen Out of the blue en Big family huizen een tiental liedjes die stuk voor stuk niet voor elkaar onderdoen. Misschien is Love and understanding meteen wel het liedje dat met de titel alleen al meer vertelt over hoe de muzikale roots gekoppeld zijn aan de hedendaagse muziek. Dit ene lied vat samen waar al deze liedjes hun oorsprong vonden.

Aiden & The WildAidan&TheWild_revelation-never-came

Wat kan je als beginnende band pech hebben als je je debuutalbum net uitbrengt op het moment dat de hele wereld op slot gaat vanwege een pandemie. Aidan alias Diederik van den Brandt uit Eindhoven overkwam dit. Nu alle beperkingen geheel zijn verdwenen, is het tijd om het album Revelation Never Came opnieuw voor te stellen aan de wereld in een wat uitgebreidere editie. Aiden & The Wild bewegen zich op een heel mooi snijvlak van Americana, indie en folkmuziek.

Aiden krijgt op het album hulp van Merel Sophie in de compositie The Whip, een van de hoogtepunten van het album omdat de samenzang heerlijk is. Als hij zich laat omringen door meer zangeressen zoals in What it Ain’t, met Bobbie, Dési Ducrot en Baptiste W. Hamon, weet het album andermaal een hoogtepunt te bereiken. Dit doet overigens niets af aan de rest van de composities. Deze twee liedjes zijn de krenten in de heerlijke pap.

Aiden nam het album bijna volledig in zijn thuisstudio op en maakte laagje voor laagje een mooi muzikaal universum. De sessie met de anderen werden opgenomen in de lockdownperiode in Parijs, Amsterdam en Rotterdam.

Wie houdt van muziek van Ben Howard, Wilco en Kurt Vile kan het album Revelation Never Came eigenlijk blindelings kopen en zal zich kunnen verdrinken in de fijne melodielijnen en frisse zanglijnen. Deze heruitgave als Deluxe Edition bevat een viertal extra tracks live opgenomen in de Effenaar in Eindhoven.

Boeken / Non-fictie

Wat apen ons leren over gender

recensie: Anders – Frans de Waal

Na boeken over de intelligentie en emoties van dieren, duikt Nederlands bekendste primatoloog Frans de Waal nu in de wereld van gender. Niet alleen laat hij zien dat de apenwereld net zo divers is als de onze, hij toont ook aan dat veel onderzoeken gekleurd zijn door de blik van de wetenschapper.

Wat nou als de bonobo eerder was ontdekt dan de chimpansee, vraagt Frans de Waal zich af in zijn nieuwste boek ‘Anders’ (2022). “Stel je eens voor wat voor fascinerende gevolgen dit had kunnen hebben voor onze ideeën over gender!”

Bonobo’s zijn namelijk vredelievende, gevoelige, seksuele wezens die in groepen leven met een vrouw aan het hoofd. Chimpansees kennen juist een patriarchaal systeem en zijn gewelddadiger. De mens heeft beide apensoorten in de stamboom, toch zijn wetenschappers altijd geneigd geweest om de mens te spiegelen aan de chimpansee.

Het is een van de voorbeelden die De Waal geeft in ons denken over gender. Mensen zijn geneigd om apen als een soort oermensen te zien, die niet beïnvloed zijn door cultuur. Maar, zo toont hij, het ligt er maar aan welke apensoort je als voorbeeld neemt.

Poppen of autootjes

In ‘Anders’ verkent hij in elk hoofdstuk een ander thema. Van de speelgoedvoorkeuren van jonge apen tot de seksuele gewoontes van volwassenen. Zo leren we dat meisjes-apen een aangeboren voorkeur hebben voor poppen en dat jongens-apen juist geïnteresseerd zijn in alles behalve dat, waarmee hij ingaat tegen een populair feministisch idee dat gender enkel aangeleerd is.

Tegelijk laat hij zien dat vrouwtjes-apen ook zelf het voortouw nemen in de voortplanting, waarmee hij juist indruist tegen heersende ideeën over machtsverhoudingen. Als primatoloog heeft hij vrouwelijke apen gezien die ’s nachts stiekem met mannetjes de bosjes indoken. Zij waren duidelijk geen willoos slachtoffer dat simpelweg ‘geïnsemineerd’ wordt door de toekomstige vader.

Natuur of cultuur

Gender, zo laat De Waal zien, is een ingewikkeld samenspel tussen natuur en cultuur. We kunnen veel leren door apen te bestuderen, maar wat je met name leert is met welke bril de wetenschapper naar zijn onderzoeksobject kijkt. Wetenschap is niet altijd objectief, maar vaker juist politiek gekleurd.

De Waal toont zich een uitstekende professor, die de lezer via anekdotes en voorbeelden meeneemt in de primatologie en genderstudies. Hij is een docent die graag vertelt, soms wat afdwaalt in zijn verhalen, maar ook altijd weer op een interessant spoor terechtkomt. ‘Anders’ is een boek vol interessante observaties, die je onbewust meeneemt in je dagelijks leven. Een mooie eye-opener!

Muziek / Album

Oud en nieuw als tweeslag

recensie: RE - Esemble Gamut!
Henri Melaanvuo

Ensemble Gamut! (met uitroepteken) debuteerde in 2020 met een album onder de titel UT. Een woord dat onder meer verwijst naar de eerste noot van de toonladder in de middeleeuwse muziektheorie. Nu is hun tweede album uitgekomen: RE. Te beluisteren op  CD en diverse digitale platforms.

RE en Ensemble Gamut!
RE is niet alleen de tweede noot, maar slaat volgens het fraaie, begeleidende boekje ook op het Engelse ‘re’ voor opnieuw, herscheppen, vernieuwen, terugblikken én op weg zijn naar de toekomst. Dat is raak gekozen door de drie leden van het ensemble, dat op experimentele wijze oude muziek en folk uit in dit geval met name Finland interpreteert, compleet met improvisatie en elektronische soundscapes.

Die leden zijn: Aino Peltomaa (zang, middeleeuwse harp, klein slagwerk en soittu, een Finse herdersfluit), Ilkka Heinonen (jouhikkos, een Finse lier, elektronica, zang en klein slagwerk) en Juho Myllylä (blokfluiten, elektronica en zang).

Uit deze opsomming komt die combinatie van oud en nieuw en de nadruk op Finse kerk- en volksmuziek naar voren. Ook staat dit album in het teken van uitersten, die zowel tot contrasten leiden als tot een eenheid worden samengesmeed.

Heilige Hendrik van Finland
De centrale figuur waar het album conceptueel omheen is gebouwd, is de Heilige Hendrik van Finland. Hendrik was een Engelse missionaris die rond 1150 de Finnen tot het rooms-katholieke geloof bekeerde en later de patroonheilige van Finland werd. Dat die bekering met veel geweld gepaard ging, leren we uit een manuscript uit de dertiende eeuw, Missa et officium Sancti Henrici. Het album omvat een selectie uit dat manuscript. Ensemble Gamut! maakte daarnaast ook gebruik van de Piae Cantiones, een collectie met vierenzeventig middeleeuwse liederen in het Latijn die ook in Nederland bekend is door de opnamen van het Fins Radio Kamerkoor onder leiding van Timo Nuoranne.

Veel van de teksten op het album worden letterlijk gesproken of in een vorm van Sprechgesang (iets tussen spraak en zang in) gebracht. De liederen worden afgewisseld door enkele instrumentale stukken en improvisaties, zoals een verdrietige melodie van herder en volksmuzikant Teppo Repo (1866-1962) die zijn herdersfluiten zelf bouwde, en Puu (Hout) van ensemblelid Aino Peltomaa, een ingetogen en schrijnend nummer waarop qua stijl overeenkomende, mooie nummers aansluiten.

Verschillende polariteiten
Ook op een andere manier komen polariteiten terug. Zo begint het album bijvoorbeeld met twee verschillende versies van het Sanctus (Heilig, heilig, heilig): Sanctus Ericus/Sanctus Ericum. Het eerste wordt ingetogen gezongen, het tweede daarentegen wordt heftig en opzwepend gesproken. Op die manier zou je het een responsorium, vraag en antwoord, kunnen noemen.

Een responsorium (origineel de afwisseling tussen voorzanger en koor) gaat ook vooraf aan en volgt op een daarin ingebed traditioneel doodslied voor Hendrik. De tweede respons is verstild, het voorafgaande doodslied wordt echter rauw gezongen in een zangstijl die terecht verre blijft van wat wij ‘mooi’ zouden noemen. Vorm en inhoud vormen zo een prachtige eenheid.

Verschillende stijlen
Zowel qua eenvoud, met hun vaak tegen minimal music aanleunende stijl met drones als basis (een aanhoudende toon), als met een grotere expressie lijkt het of Ensemble Gamut! op hun tweede album meer aandurft.
De muziek waaierde op het eerste album breder uit, naar Frankrijk en Spanje. Op dit album blijft het ensemble in Finland, maar let wel: de drones benadrukken ook de oosterse invloed op de middeleeuwse muziek uit Finland, iets dat in een uitvoerig en interessant essay van Peltomaa bij de CD wordt toegelicht. Iets dat ten koste ging van de teksten, die dit keer alleen in het Fins zijn afgedrukt, maar daar schiet Google Translate te hulp!

Tenslotte: over smaak valt te twisten, maar was dat vogelfluitje bij het nummer van Teppo Repo of waren die belletjes bij enkele andere nummers nu nodig?

Een detail, want iedereen die van middeleeuwse muziek in een modern jasje houdt, van volksmuziek of folk, van kerkmuziek of minimal music, van instrumentale muziek en zang zal veel plezier aan dit tweede album beleven!

Boeken / Fictie

Weinig fleurigs aan ‘De Jasmijntuin’

recensie: De Jasmijntuin – Elena Conrad

Het tweede deel van de Jasmijnserie, De Jasmijntuin, maakt dat je per direct in de auto wil stappen om naar de Ligurische kust af te reizen. Over de enscenering niets te klagen: schrijfster Elena Conrad (zelf groot ‘Italofiel’) laat ons fantaseren over dé ideale vakantiebestemming te midden van olijf- en jasmijngaarden. Hoewel de verbeeldingskracht van menig lezer in werking wordt gezet, is de roman te oppervlakkig om écht te beklijven.

Smaakt naar minder

We kunnen haar wel begrijpen, die Elena Conrad. Op de flaptekst van de twee delen van haar trilogie van de Jasmijnserie staat nadrukkelijk geschreven dat de Duitse auteur idolaat is van haar jaarlijkse vakantiebestemming aan de Ligurische kust. Het bleef niet alleen bij mijmeren over het Italiaanse landschap op ‘haar favoriete plekje onder een oude olijfboom met uitzicht op zee’: haar dagdromen dienden ter inspiratie voor de serie over de Duits-Italiaanse Giulia, die voornemens is om de jasmijngaard van wijlen haar opa op te knappen. Zo’n liefdesroman als deze is uiteraard niet compleet zonder een sexy Italian guy, die haar hart – al in het rond toeterend op een Vespa – steelt. Die bruine krullenbol heet in dit verhaal Marco en hun liefdesgeschiedenis kent een onnatuurlijk snel verloop. In deel 1, De Jasmijnvilla, is het meteen – Pats! Boem! – liefde op het eerste gezicht en De Jasmijntuin, deel 2, begint linea recta met hun verloving. Helaas wordt dit gelukkige nieuws het ge-hé-le boek overschaduwd door de ziekte van Marco’s zus Laura. De donkere wolk hangt zodanig boven de huwelijksplannen van Giulia en Marco dat het boek nog weinig anders behelst. En dat maakt het verhaal toch wel een tikkeltje saai.

Er staan eigenlijk drie kleinere intriges centraal naast het plot: de logeerpartijtjes van Aurora (de dochter van Laura en haar ex Franco), Franco en zijn pyromanische trekjes en dan heb je nog die moderne Milanees Paolo die het (ook al in deel 1) heeft voorzien op de olijfboerderij van Alessandro, Marco’s vader. Nu dienen zich in deel 2 nog twee bijfiguren aan: de vriendin van Paolo (toevalligerwijs ook de knappe ex-vriendin van Marco naar wie al wordt verwezen in deel 1) en de nieuwe vriend van Laura: Luciano. Ook in deze roman doemt de boezemvriendin van Giulia op: de kleurrijke Trixi (niet – ahum – de meest realistische naam, maar enfin). Iedere keer als de stress bij Giulia oploopt, is Trixi héél toevallig net neergedaald in Italië.

Een lege ‘inspiratie-bron’

Alles wat in deel 1 nog als een vernieuwende verrassing naar voren werd gebracht, vormt een tergende herhaling in deel 2. Het voelt toch een beetje alsof Conrad niet meer kon tappen uit het vaatje met inspiratie. Er wordt van de lezer verwacht dat hij of zij onophoudelijk veel medelijden toont voor de familie van Marco en zich genoeg gemotiveerd voelt om door te lezen over het lijden van Laura. Dat is echter nogal veel gevraagd van de lezer: hoe kan iemand zich voldoende inleven in een personage als er nooit vanuit dit personage wordt gefocaliseerd? Of – in meer algemene begrippen – als men nooit een inkijkje krijgt in de binnenwereld van deze patiënt? Misschien heeft Conrad zich zo erg gefocust op Laura, omdat ze bij God niet wist waar ze anders over zou moeten schrijven. De liefde tussen Giulia en Marco was al opgebloeid, Giulia’s moeder Pina had Giulia al min of meer het huis in Italië toevertrouwd en Giulia zelf had haar oude leventje in Duitsland al de rug toe gekeerd.

Aangezien het eerste deel je als lezer continu kan bekoren, verwacht je dat de schrijfster met meer op de proppen komt. ‘Teleurgesteld’ zou een te groot woord zijn om het gevoel bij het lezen van dit boek te omschrijven, want de gemiddelde lezer zou het – omwille van de toegankelijke schrijfstijl, het makkelijk te volgen verhaal en de talloze beschrijvingen van het idyllische landschap van Italië – allang ‘prima’ vinden. Voor wie op zoek is naar een gelaagde roman die schittert van de meerduidigheid, is hier geen winst te behalen.

Sloom tempo, sympathiek personage

Het tempo is helaas uitermate sloom en zorgt er bijna voor dat je het boek niet meer oppakt. Het verhaal kabbelt maar een beetje voort. Giulia is dermate sympathiek dat het verhaal tamelijk prettig is om te lezen, maar dit boek zou zeker niet geroemd moeten worden om de stilistische pracht en praal. Een vlotte schrijfstijl heeft het boek niet bepaald; het is wel erg simpel geschreven. Je zou verwachten dat iemand – die al dertig jaar op en neer reist naar Italië – intussen iets meer beeldspraak tot haar beschikking heeft om het land van de pizza en de rode wijn te kunnen omschrijven. Maar ach, wie weet, gaat Conrad ons alsnog verrassen met deel 3 van de trilogie en wordt dat het knallende eindakkoord van haar reeks.

Mogen we misschien alvast een toekomstverwachting uitspreken? Dan gokken we op de volgende elementen: een baby voor Marco en Giuliu die samen gaan wonen in de Jasmijnvilla, een bruiloft voor Laura met haar nieuwe lover (die waarschijnlijk de villa van Alessandro gaat overnemen) en een schop onder de kont voor de makelaar Paolo, wiens gezicht nooit meer zal verschijnen in de buurt van Giulia en Marco. Of we het bij het rechte eind gaan hebben? Het antwoord daarop laat even op zich wachten, want de publicatiedatum van het derde deel van deze familiesaga is voor het lezerspubliek nog onbekend… Voor nu wensen we auteur Conrad ‘Buona vacanza’ toe en hopen we dat ze na haar volgende vakantie naar Italië terugkomt met koffers vol inspiratie!