Boeken / Non-fictie

De kleuren van de queerregenboog

recensie: Als je maar gelukkig bent - Jessica van Geel & Robbert Blokland

Welk beeld doemt er in je op als je denkt aan de Amsterdamse Gay Pride? Ongetwijfeld denk je aan fuivende mannen in roze strings op een boot, die door de Amsterdamse grachten heen tuft. Een stereotiep beeld dat hetero’s hebben van de LHBTIQ+-populatie in Nederland? Als dat zo is, zouden journalisten Robbert Blokland en Jessica van Geel jouw denkbeeld graag iets willen verruimen.

Contra-heteronormatief

Met ruim twintig interviews en dito bijdragen in de vorm van korte anekdotes, waarvan sommige een hoog pamfletgehalte hebben, weten Blokland en Van Geel – beiden gay en gelukkig getrouwd – middels het ene gevatte persoonlijke portret na het andere, de vinger op de zere plek te leggen: hoe staat het met de acceptatie van mensen die niet voldoen aan het heteronormatieve plaatje? Hoe gingen hun ouders, broers en zussen, neven en nichten, ooms en tantes en hun verdere directe omgeving om met hun coming-out? En welke verschillen zijn er tussen de generaties onderling? Vrijwel iedere generatie wordt gerepresenteerd in het boek van Blokland en Van Geel en die keuze lijkt bewust, juist om de verschillen onderling tegenover elkaar te benadrukken en te zoeken naar de overeenkomsten, zoals de vele vooroordelen jegens hen die continu benadrukt worden.

Grindr voor beginners

Het boek start met de wellicht meest bekende homoseksuele televisiepresentator van Nederland, Paul de Leeuw, die in 1992 in De Schreeuw van de Leeuw zanger René Klijn uitnodigde, die seropositief bleek te zijn in een tijd dat de allesverwoestende ziekte aids eindelijk bespreekbaar werd gemaakt in Nederland. ‘Taboedoorbrekend’, zoals De Leeuw het zelf verwoordt. Dat De Leeuw ongetwijfeld een boegbeeld is geworden voor andere, jonge homo’s en lesbiennes, wordt gaandeweg ook beaamd door andere geïnterviewden in het boek. Een waar ‘homo-icoon’, zoals Blokland en Van Geel hem bestempelen.

Na hem volgen gesprekken met jongere personen, onder wie cabaretier Johan Goossens die de lezer trakteert op twee lessen, ‘Grindr voor beginners’ en ‘Prep’ geheten. Zo maak je ook kennis met vernieuwende talenten, onder wie documentairemaker Nicolaas Veul en Maud Wiemeijer, wiens serie Anne+ is uitgegroeid tot een veelbelovende (internationale serie) over een jonge lesbiënne in de hoofdstad. Een serie die Wiemeijer graag zelf had willen zien als veertienjarige, bomvol vragen over haar eigen seksuele geaardheid.

Meerstemmige vocaliteit

Dat Blokland en Van Geel hebben getracht om een meerstemmige vocaliteit te laten doorklinken, blijkt uit het grote scala aan geïnterviewden: bij Pete Wu komt onvermijdelijk zijn Aziatische afkomst ter sprake (op datingapp Grindr heerst blijkbaar veel afkeer: “No Asians, no blacks, no femmes”), bij Romana Vrede blijkt haar Surinaamse afkomst niet onvermeld (net als bij de Rocky Hehakaija) en de reactie van die ‘machocultuur’ op haar biseksualiteit en Nassiri Belaraj – de directeur van Pink Marrakech van Marokkaanse afkomst – vertelt openhartig over het verlies van contact met dierbaren vanwege zijn seksuele geaardheid. Hoge ogen gooit ook de dappere activiste Naomi Pieter, die als zwarte Caribische lesbienne een minderheid vormt én zich ten doel heeft gesteld om een Black Pride NL op te richten.

Ook wordt er een lans gebroken voor personen die biseksueel zijn en er een ander type relatie op nahouden dan de monogame. Te weten cabaretière Kirsten van Teijn, die zowel een vriend als een vriendin heeft en Carolien Borgers, die met Philip Huff een open relatie heeft. Ook zijn er mensen die liever geen enkel stempel op zichzelf geplakt zien worden, zoals Simon(e) van Saarloos. Met de grootste moeite én voorzichtigheid proberen de auteurs van dit boek woorden als ‘vriendin’ (gewenst is ‘persoon van deze ruimte’, verwijzend naar de studio van die persoon in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt) en ‘relatie’ te vermijden. Of wat te denken van personen die een internationale carrière nastreven en denken dat hun geaardheid hen daarbij in de weg staat (lees: illusionist Hans Klok en voormalig politiechef Ellie Lust)?

Kastdeur op een kier

Het moge duidelijk zijn dat de twintig geïnterviewden met zorg zijn gekozen. Dat wil echter niet zeggen dat er niet meer stemgeluiden klinken. Naast cisgenders (mensen die zich prettig voelen bij het geslacht waarmee ze geboren worden), komen er ook personen aan het woord bij wie dat niet het geval is. De korte ‘interventie’ van Thorn Vineyard met de titel ‘Waarom moet ik kiezen tussen man en vrouw zodat jij het begrijpt?’ zet je aan het denken over de reikwijdte van genderdiversiteit. Bij ieder interview komt – uiteraard – de coming-out ter sprake. Over hoe ouders angstvallig trachtten om de kastdeur dicht te houden of zelfs nooit maar één woord repten over de geaardheid van hun kind. Ieder verhaal is uniek te noemen. Soms ligt het accent wel erg op seks en lijkt het alsof er toch nog wat smeuïge details uit iemand worden getrokken voordat het interview ‘geslaagd’ kan worden genoemd.

Bij sommige interviews wordt er ook gesproken over de rollen binnen het gezin, over hoe dat nu precies gaat met twee vaders of twee moeders. En of het homohuwelijk een slaak van opluchting teweegbracht? Daarover wordt in ieder geval breed uitgemeten in twee hoofdstukken, waarmee ook duidelijk wordt dat dit boek als kroon dient op het twintigjarige bestaan van het homohuwelijk in Nederland. Een pauze die precies middenin in het boek wordt ingelast, om stil te staan bij het echtpaar Helène Faasen en Anne-Marie Thus die als eerste lesbische vrouwen in Nederland in 2001 in het huwelijksbootje stapten.

Wat dit boek zo opmerkelijk maakt, is dat het ondanks de vorm waarin het gegoten is (talloze interviews achter elkaar), zo prettig doorleest. Dat komt omdat ieder levensverhaal zo boeiend is opgeschreven. Ieder verhaal wil gelezen worden. En hoe belangrijk is het wel niet dat hun verhalen nu zijn vereeuwigd in boekvorm! Dit is lectuur die de ogen opent en waarvoor de ogen nooit meer gesloten mogen worden. Ieders stem, in de meest letterlijke betekenis van dat woord, telt.