De sociale focus van Jan Banning; een wereldfotograaf
Het Fotomuseum in Den Haag wijdt een retrospectief aan de Nederlandse fotograaf Jan Banning (1954). En terecht. Het grote aantal foto’s laat duidelijk de interesse van Banning zien; een enorme sociale betrokkenheid. Hij weet mensen te betrekken bij zijn kunst. Een wereld van mooie plaatjes, maar met een boodschap!
Jan Banning studeerde economische en sociale geschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Beide thema’s spelen een grote rol in zijn fotografie. Aan zijn zelfbedachte projecten gaat diepgaand onderzoek vooraf. Zijn werk heeft altijd een sociale focus. De ene keer richt hij zich op sociaal-politieke onderwerpen zoals de macht van de staat, de gevolgen van oorlog, recht en onrecht. Een andere keer spelen sociologie, antropologie en klassenverschillen een rol.
Jan Banning, Shane Fenton (geb. 1961), sheriff van Crockett County, Texas USA, 2007, uit de serie “Bureaucratics”
Bureaucratics
In de periode van 2003 tot 2007 reisde hij naar Bolivia, China, Frankrijk, India, Liberia, Rusland, Jemen en de Verenigde Staten. Daar maakte hij foto’s van ambtenaren in functie; van belastingautoriteiten tot ordehandhavers en van bewindvoerders tot kantoorklerken. Wat de geportretteerden gemeen hebben is dat ze allemaal achter hun bureau zitten. Wat ze niet gemeen hebben is de uitstraling van het kantoor waar ze werken; de inrichting varieert van keurig opgeruimde bureaus tot armoedige krotten met stapels papieren. De lonen variëren van ongeveer 100 euro tot 4.000 euro per maand.
Jan-Banning: Dagombahoofd Kari Naa Noord-Ghana 2016 Uit de serie ‘The Sweating Subject’
The Sweating Subject
The Sweating Subject (2016) is een serie groepsportretten van stamhoofden uit Ghana met hun hofhouding, waaronder Banning zelf. Hij is de eerste die op de foto’s opvalt, omdat hij de opvallende ‘witte’ is. Banning kwam naar Ghana in opdracht van Fotopodium Noorderlicht met als projectthema Society and Social Change in Northern Ghana. De fotoserie The Sweating Subject, die Banning tijdens deze reis op eigen initiatief maakte werd omstreden, doordat de serie volgens de opdrachtgever precies het tegenovergestelde effect veroorzaakte. In plaats van de sociale verandering zonder de invloed van de kolonisator te laten zien, benadrukte deze serie de neokoloniale beeldvorming van Afrika als jachtterrein van de witte man. Het Fotomuseum Den Haag is het eerste museum dat de serie tentoonstelt, samen met de ook nooit vertoonde serie The Green Line (2014) over de al ruim veertig jaar verlaten gedemilitariseerde zone op Cyprus.
Jan Banning, Jos van Arcken (1910-2005), 2003 Uit de serie “Sporen van oorlog; Overlevenden van de Birma- en de Pakanbaroe-spoorweg.
Traces of War
De serie Sporen van de Oorlog (2005) is zeer indrukwekkend. Het zijn grote zwart-wit portretten van ‘getekende’ mannen. De geportretteerde mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Japanse bezetter van Nederlands-Indië gedwongen om te werken aan de bouw van de beruchte Birma-spoorweg (1942) in het grensgebied van Thailand en Birma, en aan de Pakanbaroe-spoorweg (1943) op Sumatra. Bij de aanleg stierven tienduizenden mensen door de vreselijke werkomstandigheden. Uitgangspunt voor deze serie is het feit dat de vader en opa van Banning als dwangarbeider aan respectievelijk de Sumatra-spoorlijn en Birma-spoorweg werkten. Hoewel zijn vader in deze serie ook geportretteerd is, maakt hij deel uit van een groter geheel, van een algemene diepere betekenis: de invloed op lange termijn van mishandeling en vernedering op Europese en Aziatische arbeidsslaven.
Jan-Banning: Wainem geb. 1925 Mojogedang, Midden-Java 2010 uit de serie ‘Troostmeisjes’
Comfort Women 2007-2009
De indringende fotoserie van hoogbejaarde Indonesische vrouwen is prachtig, maar ook hartverscheurend. Hun ogen spreken boekdelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zij als zogenoemde ´troostmeisjes´ door de Japanse bezetter gedwongen tot prostitutie. In teksten naast de foto’s vertellen zij in het kort wat hun is overkomen en hoe dat op invloed geweest is op hun latere leven.
Dit is maar een korte impressie van de hele tentoonstelling, die prachtig is ingericht, met korte informatie, die je de foto’s beter doet begrijpen. Aan bod komen nog de series:
Law & Order (2015), waarin Banning het strafrecht in vier landen uit vier verschillende werelddelen onder de loep neemt, Down and Out in the South (2010) over dak- en thuislozen en Red Utopia (2017) over de spaarzame locaties waar de geest van het communisme nog springlevend is. Een tentoonstelling om niet snel te vergeten!
