Pagina 980 – 8weekly.nl

8WEEKLY

Crazy 88

Artikel: De beste 88 van 2006 deel 4

maandag 01 januari 2007 / 0 Reactiesdoor: De hoofdredactie0 Sterren

Allereerst: een gelukkig 2007! Verwen uzelf daarbij met het beste van 2006 door onze voltallige slotlijst in de nieuwjaarsuitverkoop aan te schaffen, en uw jaar kan nu al niet meer stuk. U begrijpt, dit is deel 4 van de Crazy 88, het knallende slotstuk, waarin 8WEEKLY haar bescheiden en soms ook buitenissige voorkeuren aan u openbaart. Snotterend en in extase nemen we hiermee afscheid van een jaar vol alledaagse krankzinnigheid.

88-67 | 66-45 | 44-23 | 22-1

22: Sven Lutticken – Geheime Publiciteit: Essays over hedendaagse kunst

Een van de scherpste kunstcritici van ons land, zo staat Sven Lutticken bekend. Voor Geheime Publiciteit: Essays over hedendaagse kunst bundelde Lutticken een aantal van zijn kritische essays, geschreven in opdracht van internationale kunstmagazines als De Witte Raaf, Artforum en New Left Review. De gemeenschappelijke deler in alle verhandelingen is de vraag of kunst anno 2006 nog kritisch kan zijn. Dat klinkt als ultradroge kost, maar valt in de praktijk reuze mee. Dankzij Luttickens analytische scherpte, belezenheid en toegankelijke manier van schijven is Geheime Publiciteit absoluut een must voor iedereen die op de hoogte wil blijven van de internationale ontwikkelingen in de wereld van de hedendaagse kunst. (Lennard Dost)

Lees ook onze recensie van Geheime Publiciteit: Essays over hedendaagse kunst.

21: Emil von Reznicek

2006 Was voor de liefhebber van klassieke orkestmuziek geen jaar van enorme revelaties, in tegenstelling tot het jaar daarvoor. Toch wil ik één hoogtepunt niet overslaan. Het Duitse label CPO (Classical Productions Osnabrück) is al een jaar of wat het trotse boegbeeld van de klassieke repertoire-innovatie; één van de meest succesvolle producten daarbij is de reeks met opnamen van het werk van de Oostenrijkse componist Emil von Reznicek. Keer op keer bewijzen de Duitsers dat de vergetelheid waarin Von Reznicek zich bevindt bijna een misdaad tegen de muziek genoemd mag worden. Maar zelden werd dat duidelijker bewezen dan bij de opname van zijn toongedicht-met-sopraan Der Sieger. Een fantastisch stuk muziek, uitgevoerd door een toporkest onder leiding van één van de meest interessante dirigenten van dit moment (Michail Jurowski). Sindsdien verschenen nog twee symfonieëen en ik tel de dagen tot de volgende uitgave. Nu al een reeks van het allergrootste belang. (Ilja Nieuwland)

Lees ook onze recensie van Strauss & Von Reznicek – Diverse werken.

20: Hemel boven Berlijn – Toneelgroep Amsterdam

De engel Damiel, gespeeld door Fedja van Huêt, heeft het wel gezien met de onsterfelijkheid. Sinds mensenheugenis zwerft hij, met zijn collega-engel Cassiel (Bernard White), over de aarde en observeert de mensen. Maar Damiel wil meer dan observeren. Hij wil voelen, ruiken, proeven en aan den lijve ondervinden wat het betekent om mens te zijn. Hemel boven Berlijn is een toneelbewerking van de gelijknamige film van Wim Wenders uit 1987. In de regie van Ola Mafaalani speelt het verhaal zich af op een plein in een niet nader aangeduide stad. Op dat plein komen allerlei figuren voorbij, doen wat bejaarden een dansje, leest Noraly Beyer het laatste nieuws voor en voert luchtacrobate Mam Smith haar betoverende act op, waarbij ze met twee enorme witte engelenvleugels over het toneel zweeft. Hemel boven Berlijn is een beeldende, fragmentarische voorstelling, die iets raadselachtigs en ongrijpbaars blijft houden. En daardoor ook blijft fascineren. (Erica Smits)

Lees ook onze recensie van Hemel boven Berlijn.

19: Peggy Verzett – Prijken die buik

Peggy Verzett schreef met Prijken die buik een opmerkelijk debuut. De bundel, die enigszins doet denken aan het werk van dichters als Tonnus Oosterhoff en Astrid Lampe, vraagt eerder om een associatieve dan om een intellectuele benadering. Het staat iedere lezer vrij een eigen samenhang te construeren in de door haar opgeroepen associatievelden. De gedichten zijn als kleine taalschilderijen, waarin de ongebreidelde verbeeldingskracht van Verzett zijn werk doet. Verzetts weet beelden te polijsten tot ze in hun naaktheid hun volle kracht uitstralen. Haar woordenschat is niet-alledaags, met een voorkeur voor woorden als ‘raaigras’ en ‘pavane’, en neologismen als ‘schrezen’ en ‘nulijf’. Ze vervormt bestaande woorden om er betekenisnuances aan toe te voegen (‘hazenhart’, ‘het wereldt’) en smeedt zinnen met een afwijkende syntaxis (‘wanneer heg noch steg’). Het is poëzie die misschien geen groot publiek zal bereiken, omdat het verhalende en het emotionele erin vermeden wordt, maar die desondanks bewondering verdiend vanwege het sterke beeldende vermogen van de dichteres. (Kiki Coumans)

Lees ook onze recensie van Prijken die buik en ons interview met Peggy Verzett.

18: V for Vendetta – James McTeigue

In de grote stroom comicverfilmingen die de laatste jaren vanuit Hollywood kwam sprong V for Vendetta het meest in het oog. De film heeft één groot voordeel: het speelt zich af in Londen. Dit geeft een welkome afwisseling van de stereotype Amerikaanse helden die steeds aan het oog voorbijtrekken en biedt een prettig arsenaal Britse acteurs. Verder sluit de film goed aan bij het thema dat op ieders lippen ligt: de dreiging van terrorisme en het beleid van Bush en Blair in Irak. Zowel de locatie als de thematiek verhoogde de realiteitswaarde van de film. De broertjes Wachowski (The Matrix) bieden een spectaculaire vormgeving en hebben met regisseur James McTeigue een goede debutant naar voren geschoven. De film ziet er prachtig uit, de hoofdrolspelers Nathalie Portman en Hugo Weaving zijn spectaculair en de actie spettert tot het onvergetelijke einde van het scherm af. (Anouk Werensteijn)

Lees ook onze recensie van V for Vendetta.

17: Arctic Monkeys – Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not

Hoewel Tool, Midlake en The Knife om duistere redenen uiteindelijk net iets hoger eindigden in onze jaarlijst, komt de echte plaat van dit jaar van – hoe kan het ook anders – Arctic Monkeys. Vier straatschoffies uit Sheffield met het hart op de tong. Tot een jaar geleden had werkelijk nog niemand van ze gehoord, nu kunnen we ons niet voorstellen dat we zonder de Fuckin Monkeys door zouden moeten. Zo snel kan het dus gaan in de muziekbizz. Op hun speelse debuutalbum Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not verenigen The Monkeys aanstekelijke popmelodieën met een rauw, ongecompliceerd punkgeluid, zoals alleen bands uit Sheffield dat kunnen. Of je nu wilde of niet, allemaal zongen, neurieden, stampten en dansten we mee op catchy singles als I Bet You Look Good on the Dancefloor en When the sun goes down. Heerlijk plaatje! (Lennard Dost)

Lees ook onze recensie van Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not.

16: Louis Paul Boon – De atoombom en het mannetje met den bolhoed / Mijn kleine oorlog

Waarom in godsnaam een boek uit 1946 in de Crazy 88? Nee, niet omdat auteur Louis Paul Boon bij leven eigenlijk de Nobelprijs voor de literatuur had moeten winnen en wij hem langs deze weg de eer willen geven die hem toekomt. Ook niet omdat het in deze turbulente tijden onmogelijk zou zijn het rauwe oorlogsproza van Mijn kleine oorlog te negeren. Het wrange persoonlijke relaas van Boontje en de springerige verteltrant die hij hanteert komt tegemoet aan de wensen van het zappende lezerspubliek? Het mag zo zijn, een voldoende reden om Mijn kleine oorlog (en, à propos, het hiermee gebundelde vervreemdende filmscript De atoombom en het mannetje met den bolhoed) in de Crazy 88 op te nemen is het nog altijd niet. Ook het feit dat het boek de tegen de wanhoop strijdende auteur bijna ruïneerde doet niet terzake. Als alle geruïneerde schrijvers aanspraak zouden mogen maken op een plek in de jaarlijst, zou zelfs een Crazy 8.888 niet volstaan. Maar waarom dan wel? Waarom is Boontjes boek uit 1946 toch opgenomen in de jaarlijst van 2006? Werkelijk geen idee? Men zou je nondeju een geweten moeten schoppen! (ofwel je deel 4 van het momenteel in etappes verschijnend verzameld werk van Louis Paul Boon cadeau moeten doen, natuurlijk). (Henk Jan Hoekjen).

Lees ook onze recensie van Boons verzameld werk.

15: Capote – Bennett Miller

Wanneer is een biopic geslaagd? Als het de regisseur lukt om op psychologisch en sociaal vlak door te dringen tot de persoon die hij portretteert. Om dat te bereiken, moet hij wel ieder mogelijk vooroordeel, of dat nu positief is of negatief, van zich af zetten. Want anders verwordt een biografie al snel tot heldenverering of character bashing, en die zijn beide weinig vruchtbaar als we tot interessante inzichten willen komen. Capote is zo goed omdat regisseur Bennett Miller een zeldzame nuance heeft weten te leggen in zijn portret van schrijver Truman Capote. Zo wordt Capote vaak beschouwd als een enorme egoïst – hij wist consequent de aandacht op zichzelf te vestigen, en hield met anderen, zijn levenspartner inbegrepen, geen rekening. Maar Miller laat zien dat het Capote niet zozeer om zijn eigen persoon te doen was, als wel dat hij alles in dienst stelde van zijn werk. Capote gaat werkelijk tot het uiterste in het schrijven van zijn boek over de twee jonge mannen die een gruwelmoord pleegden op een gezin, waarmee hij uiteindelijk ook zichzelf tot slachtoffer maakt. Millers prestatie, in zijn debuut nog wel, is des te knapper als je bedenkt dat het met een visueel medium als film moeilijk is zulke subtiele en doordachte accenten te leggen. Dat maakt Capote tot de beste biopic van 2006. (Niels Bakker)

14: The Knife – Silent Shout

Op Silent Shout, dat de veel te late doorbraak in Nederland betekende van het immens begaafde Zweedse electroduo The Knife, vind je weinig terug van de vrolijk dansbare discopop van voorganger Deep Cuts. Die muziek heeft grotendeels plaatsgemaakt voor duistere introspectie en een radicaal andere aanpak. Silent Shout bevat tien op het eerste gehoor sobere, eenvoudige synthesizercomposities, die bij nadere inspectie ontzagwekkend geraffineerd blijken. Bovendien klinken geen twee nummers hetzelfde: voor iedere song is een andere aankleding of een ander uitgangspunt bedacht. The Knife ruilde de opgewekte toegankelijkheid van het oudere materiaal in voor een bijzonder kille sfeer; en de spontane melodieën voor strakke, geperfectioneerde composities. De variatie is groter, maar de hang naar het bizarre (in tekst, sfeer en zang) is hetzelfde; het duo vernieuwt zichzelf met dit zeldzaam intelligente electroalbum op magnifieke wijze. (Paul Caspers)

Lees ook onze recensie van Silent Shout.

13: Opening Night – Toneelgroep Amsterdam/NTGent

Het afgelopen seizoen leek er een trend te ontstaan in de programmering van de Nederlandse theatergezelschappen. Namelijk die van de filmbewerkingen voor het toneel. Niet alle pogingen waren even geslaagd, maar Toneelgroep Amsterdam en NT Gent sloegen met Opening Night de spijker op zijn kop. Deze film (1977) van de Amerikaanse filmmaker John Cassavetes leek al volmaakt, maar regisseur Ivo van Hove wist met zijn enscenering vol multimedia, een extra laag aan de voorstelling toe te voegen die thema’s als ‘ouder worden’ en ‘identificatie van een acteur met zijn personage’ tot uitdrukking laat komen. Misschien wel beter dan in de film. Elsie de brauw speelde de hoofdrol van de ouder wordende actrice Myrtle schitterend en ontving daar zelfs de Theo D’or voor. Tel daar de prachtige muziek van Neil Young bij op en kippenvel en tranen konden niet meer uitblijven bij het publiek. Volgend seizoen Cassavetes’ A Woman under the influence? (Sophie Janssen)

Lees ook onze recensie van Opening Night.

12: Charles Burns – Black Hole

Met de bundeling van zijn twaalf comics rondde de Amerikaanse striptekenaar Charles Burns dit jaar zijn tienjarige project Black Hole af. In Black Hole staat een onbekende ziekte centraal die tieners verandert in gedrochtelijke freaks. Hoe de ziekte wordt overgedragen is niet helemaal duidelijk, maar alles wijst er op dat het een seksueel overdraagbare aandoening betreft. Burns trekt daarbij duidelijke parallellen met de aids-epidemie die rond de jaren 80 uitbrak en waarvan de oorzaak in eerste instantie ook onbekend was. Black Hole is een intelligent verhaal over uitsluiting, normalisering en het taboe op seksueel overdraagbare aandoeningen. Wat dit boek tot een van de beste Amerikaanse strips van 2006 maakt, is echter de onverzettelijkheid waarmee Burns aan zijn tienjarige project werkte en de intense maar tegelijkertijd scherpe tekenstijl die dit opleverde. (Martijn Boven)

11: Raw Footage/Scapegoats – Aernout Mik

In een tweedelige presentatie verleden najaar in BAK behandelde Arnout Mik het gebruik (en misbruik) van beelden door de media in oorlogsituaties. De oorlog in Joegoslavië, die tien jaar geleden via de beeldbuis onze huiskamers in kwam, om vervolgens weer geleidelijk plaats te maken voor nieuwe en urgentere oorlogen, vormt het uitgangspunt voor de twee nieuwste werken van Mik, geproduceerd in samenwerking met BAK. Mik combineerde authentieke beelden uit het archief van Reuters en Independent Television News en geënsceneerde filmbeelden, die hij in twee video installaties (resp. Raw Footage en Scapegoats) naast elkaar toont. Beide werken geven de absurditeit van oorlog weer, realistische en vervreemdende beelden wisselen elkaar af en spelen een spelletje met ons verwachtingspatroon en onze hunkering naar een samenhangend verhaal. Raw Footage/Scapegoats is met zekerheid een van de indrukwekkendste tentoonstellingen geweest van het afgelopen jaar en wekt hoge verwachtingen voor het Nederlands paviljoen op de Biënnale van Venetië 2007, dat wordt samengesteld door BAKs directeur Maria Hlavajova, en waarvoor Mik een nieuw werk zal produceren. Beeld: uit gevonden documentatiemateriaal, courtesy Reuters & ITN (ITN Source). (Nathalie Hartjes)

Lees ook onze recensie van Raw Footage/Scapegoats.

10: Lady MacBeth van Mtsensk – De Nederlandse Opera

Macht. Seks. Geweld. Het zijn bekende operathema’s, maar in geen andere opera worden ze zo rauw over het voetlicht gebracht als in Dmitri Sjostakovitsj’ meesterwerk Lady Macbeth van Mtsensk. Stalin woonde twee jaar na de wereldpremière in 1936 een voorstelling bij en was zo verbolgen over met name de brute muziek die de verovering van koopmansvrouw Katerina door de arbeider Sergej op buitengewoon suggestieve wijze verklankt, dat hij een vernietigend stuk in de Pravda liet plaatsen met als titel ‘Chaos in plaats van muziek’.
Zeventig jaar later is het publiek wel wat gewend, maar niet aan de stroboscoopverlichting die in het Muziektheater deze ‘liefdesscène’ een nachtmerrieachtig karakter gaf. Het hoort bij de benadering van de Oostenrijkse regisseur Martin Kušej die de rauwe kanten van Sjostakovitsj’ opera niet wegmoffelt, maar ze toont in grove beelden. De nachtmerrie is compleet. De kwaliteiten van het Concertgebouworkest staan buiten kijf, maar de Letse chef-dirigent Mariss Jansons (die eveneens zijn DNO-debuut maakt) stuwt het orkest naar nog grotere hoogten, culminerend in een adembenemende galoppade aan het eind van de zesde scène. Het hoogtepunt van het Holland Festival en de beste opera van het jaar. Fotografie: A.T. Schaefer DNO. (Henri Drost)

Lees ook onze recensie van Lady MacBeth van Mtsensk in ons verslag van het Holland Festival.

9: Willem Elsschot – Nagelaten werk

Hooguit een handvol schrijvers van betekenis heeft de vaderlandse literatuur
in de vorige eeuw opgeleverd, en daar hoort Vlaming Willem Elsschot
onverbiddelijk bij. De afgelopen jaren was zijn verzameld werk in aanbouw,
zeer fraaie blauwe deeltjes die niet alleen een genot zijn om te lezen, maar
ook heerlijk in de hand liggen. Het in 2006 verschenen deel met nagelaten
werk was het sluitstuk van het gehele project. De inhoud doet dan verder
niet echt ter zake en dat is misschien maar goed ook, want het betreft hier
merkwaardig slechte poëzie en voor de rest wat flarden – die iedereen ergens
toch echt wel moet hebben. Al was het alleen maar, omdat dit materiaal
ontbreekt in het grote dikke geïllustreerde boek, en anders het rijtje in de
boekenkast er zo onaf uitziet. Ja, we zijn neurotisch als het om dat soort
dingen gaat, maar dat laat buiten kijf dat Elsschot met deze afronding
eindelijk kreeg wat hij meer dan verdient. (Enno de Witt)

Lees ook onze recensie van Nagelaten Werk.

8: Brel 2 – Toneelgroep Oostpool

Hoewel de Belgische chansonnier Jacques Brel 28 jaar geleden overleed, is hij nog steeds een icoon voor velen. Een zwetend gezicht en lange armen zijn details die een ieder nog voor zich ziet. Na het succes van Brel – de zoete oorlog was Jeroen Willems dit seizoen terug met het vervolg: Brel 2. Als een oude man komt hij het podium op, vertellend over zijn dromen. In een tweedelige voorstelling wordt eerst een monoloog gehouden op basis van interviews en daarna volgen de mooie liedjes. Die zijn speciaal voor deze voorstelling in het Nederlands vertaald, waardoor het ineens duidelijke verhalen worden. Natuurlijk zijn nummers als Amsterdam en Ne me quitte pas echte klassiekers, want het publiek luistert met ingehouden adem. Het is op het conto van Willems te schrijven dat hij aan elk lied z´n eigen interpretatie weet te geven. Fotografie: Antoinette Mooij. (Margreet Pronk)

7: Midlake – The Trials of Van Occupanther

De weemoed klinkt duidelijk door in de tweede plaat van Midlake, The
Trials of Van Occupanther, een plaat over de fictieve excentrieke
kluizenaar Van Occupanther. De prachtige harmonische zang en het warme
geluid is sfeervol als een knapperend haardvuur in je blokhut op de Veluwe,
en af en toe is daar een verrassende vondst of opmerkelijke wending. In de
zang hoor je verwantschappen met Thom Yorke, Neil Young en Rufus Wainwright,
in de muziek hoor je het geluid van Eagles en CSNY, maar altijd is het
resultaat eigen, kloppend en passend. Een schitterende, tijdloze
luisterplaat die voorlopig niet uit je cd-speler zal verdwijnen. (Aryen
Meijer)

Lees ook onze recensie van The Trials of Van Occupanther.

6: Brokeback Mountain – Ang Lee

Controverse helpt een film al gemakkelijk de Crazy 88 in. Dat de twee homoseksuele cowboys uit Brokeback Mountain die rollebollend door het ruige landschap van Wyoming van 1963 de lijst halen, mag dus geen verbazing wekken. Maar om het alleen op controverse af te schuiven, is te gemakkelijk. De belangrijkste reden dat Brokeback Mountain een plek in de lijst verdient, is het acteerwerk. De film werd weliswaar beloond met een Oscar voor de regie, de soundtrack en het beste bewerkte scenario, maar de felbegeerde beeldjes voor beste mannelijke hoofd- en bijrol gingen aan de neuzen van Heath Ledger en Jake Gyllenhaal voorbij. IJzersterke concurrentie ook, dat wel. Toch: Ledger en Gyllenhaal vormen het ultieme liefdesduo van dit jaar. Geen ander koppel heeft het onhandige spel van aantrekken en afstoten zo voelbaar gemaakt als deze twee mannen, waarbij hun weerbarstigheid ook nog eens een afspiegeling was van het ruige landschap. Het maakt van Brokeback Mountain een prachtig en de perfectie naderend verhaal over een onontkoombare, maar onmogelijke liefde. (Floortje Smit)

Lees ook onze recensie van Brokeback Mountain.

5: Tool – 10,000 Days

Eindelijk was ie er dan, na lang wachten kwam dit jaar de opvolger van het reeds vijf jaar eerder verschenen album Lateralus uit. En wat voor een album! Ditmaal misschien niet übervernieuwend, maar wel een perfecte integratie van de rauwheid van Aenima en de melodie van Lateralus. Een album met pareltjes als The Pot en Rosetta Stoned, waarin de luisteraar meegezogen wordt in een muzikale drugstrip. Maar ook een album waarop Maynard James Keenan een ode brengt aan zijn overleden moeder met nummers als Wings for Marie. In één woord: heerlijk. Zelfs de grootste sceptici die de hoop op een daadwerkelijk nieuw album allang hadden opgegeven werden met 10,000 Days de mond gesnoerd. Tool kwam zag en overwon… wederom. Tevens lieten ze 9 november in Rotterdam horen ook live nog steeds een topact te zijn. (Michel Romeijn)

4: Adrian Paci – Adrian Paci

De tentoonstelling die in 2006 het meest indruk heeft gemaakt op 8WEEKLY’s Beeldende Kunst-redactie is Adrian Paci’s solotentoonstelling, afgelopen voorjaar te zien in Basis voor Actuele Kunst (BAK), Utrecht. BAK bewijst dat er niet veel ruimte nodig is om gevoelige en gelaagde presentaties te realiseren. In een samenstelling van slechts vier video’s wordt de manier waarop het trauma van de oorlog zich subtiel maar onverbiddelijk in het menselijke weefsel vestigt, genadeloos duidelijk gemaakt. De video’s lopen uiteen van de spontane en ogenschijnlijke onschuldige sprookjes verteld door een kind tot het ingetogen interview over de diaspora van één enkele man. Paci’s werk toont ons dat het after-effect van de oorlog (de gedwongen zijpaden waar men strandt, de kleine haperingen in het moeizaam hervatte leven) vele malen verontrustender kan zijn dan de sensationele beelden van oorlog en geweld, waar wij dagelijks mee gebombardeerd worden door de media. De bijna unanieme stem van de 8WEEKLY-redactie voor Adrian Paci bewijst dat, te midden van de vele visueel weldadige tentoonstellingen, er nog steeds behoefte is aan ingetogen en reflectieve presentaties. (Nathalie Hartjes)

Lees ook onze recensie van de expositie van Adrian Paci.

3: Tirza – Arnon Grunberg

Arnon Grunberg is een man die blijft verbazen. Slechts een tiental jaar had hij nodig om zich tot de absolute top van de Nederlandstalige literatuur op te werken, en hij lijkt niet van plan daar snel op zijn lauweren te gaan rusten. Dit jaar pakte hij uit met Tirza, dé post-9/11-roman van Nederland, en volgens het verzamelde leger recensenten zijn beste boek tot nu toe. Grunberg ontleedt als geen ander de paranoïde maatschappij waarin we leven, de angst die sinds elf september in elk van ons schuilt, de polen van goed en kwaad waarin ons wereldbeeld al te vaak uiteenvalt. Tirza houdt de westerling een spiegel voor, maar geen die braafjes zegt dat hij de mooiste van het land is. Grunberg kwetst, maar fascineert daarom des te meer. Voor de jury’s van literaire prijzen wordt 2007 alvast een heel gemakkelijk jaar. (Yves Peirsman)

2: Caché – Michael Haneke

In 2005 al won Michael Haneke in Cannes de prijs voor beste regisseur, maar pas in februari dit jaar kwam hij in de Nederlandse bioscopen: Caché. Wat aanvankelijk leek uit te draaien op een enge horrorfilm – gezin wordt geterroriseerd door videobanden en bloederige kindertekeningen – mondde uit in een subtiel meesterwerk. Wat doet het met je als je in je veilige bestaan bedreigd wordt? Kun je informatie voor je vrouw achterhouden, of betekent dat een gebrek aan vertrouwen? Kun je als volwassene verantwoordelijk worden gehouden voor je daden op je zesde? Caché is een thriller met fantastische acteurs (Daniel Auteuil en Juliette Binoche), hyperrealistische dialogen in een ongewone situatie, en een bijzondere vorm door de vaak teruggespoelde of beeld voor beeld afgespeelde videobanden. Een whodunit zonder ontknoping maar met een nieuw raadsel vlak voor de aftiteling, dat de meeste kijkers niet eens opmerkten. Het is duidelijk: Caché is de beste film van het jaar. (Marcel van den Haak)

1: Platform – NTGent

Johan Simons weet in Platform van NTGent op een bijna nonchalante wijze de oorzaken en de gevolgen van de decadentie en het superioriteitsgevoel van het rijke Westen bloot te leggen. In een bewerking van het boek van Michel Houellebecq wordt getoond hoe de Franse Michel en Valérie, die elkaar op latere leeftijd hebben ontmoet, een vakantieconcept ontwikkelen waarin de Westerse mens onvoorwaardelijk (seksueel) kan genieten, daarbij gebruik makend van de plaatselijke (Thaise) bevolking. Liefde, seksualteit, genot en decadentie worden zowel door Houellebecq als Simons op een en dezelfde lijn gesteld, wat een verbijsterend, maar glashelder beeld van onze op genot gerichte samenleving oplevert. Simons wordt geholpen door een groep fantastische acteurs, waaronder Els Dottermans en Stefan van Watermeulen. Zij weten Michel en Valérie neer te zetten als echte, sympathieke mensen op zoek naar liefde, waardoor hun hedonisme alleen maar pijnlijker wordt. Met recht de beste voorstelling van 2006. Fotografie: Phile Deprez. (Robbert van Heuven)

Jong maakt voor jong op Jonge Harten

maandag 01 januari 2007 / 0 Reactiesdoor: Koen van Hees0 Sterren

Vanaf 24 november tot en met 1 december is niet alleen de binnenstad van Groningen, maar ook die van Assen, Veendam en Delfzijl in de ban van het Jonge Harten Festival. Dat is inmiddels aan zijn tiende jaargang toe.

Op allerlei locaties kun je kennismaken met spannend en gedurfd eigentijds theater, dans, muziek en crossover van vaak jonge makers voor een jong publiek. Natuurlijk is de wat oudere bezoeker is ook van harte welkom: het gaat er, tenslotte, om of je ‘jong’ van hart bent. Er staan een reeks van bekende regionale en (inter)nationale voorstellingen op het programma, er zijn workshops en er is na afloop van een voorstelling een mobiele borreltafel waar het publiek in gesprek kan komen met de makers.

8WEEKLY kan dit festival natuurlijk niet aan zich voorbij laten gaan en zal op deze plek verslag doen. Onze redacteur Koen van Hees bezoekt de volgende voorstellingen: Tourniquet van het Vlaamse collectief Abbatoir Fermé en Publikumsbeschimpfung van het eveneens Vlaamse gezelschap De Koe.

Voor meer informatie en het volledige programma, kijk hier.

Jonge Harten Festival

Link: Jonge Harten Festival

8WEEKLY

Crazy 88

recensie: De beste 88 van 2006 deel 3

zondag 31 december 2006 / 0 Reactiesdoor: De hoofdredactie0 Sterren

Nu het einde van het jaar gloort aan de nog voor even vuurwerkloze horizon, stijgt de spanning. Wat heeft 8WEEKLY in haar oneindige eigenwijsheid uitverkoren als klapstuk van 2006? Dit derde deel, met de nummers 44-23, geeft hierover nog geen uitsluitsel. Maar niet getreurd, rond middernacht zal deel 4, het spetterende slotstuk, een fonkelende regen van licht over het prille 2007 uitstorten.

88-67 | 66-45 | 44-23 | 22-1

44: After Life – Michel van der Aa

Wat was het meest beslissende moment in je leven? Deze vraag staat centraal in Michel van der Aa’s opera After Life, waarmee in 2006 het Holland Festival geopend werd. De vraag wordt gesteld aan acht pas overleden personen die in een soort tussenstation beland zijn. Een op het eerste gezicht zwaar thema, maar Michel van der Aa, de belangrijkste Nederlandse componist van dit moment, maakt er geen loodzwaar drama over de dood van. Integendeel, in After Life gaat het net als in zijn kameropera One vooral over tijd. Tijd is een thema waarmee Van der Aa voortdurend speelt: echte tijd, herinneringen en de reconstructie daarvan in het tussenstation lopen voortdurend door elkaar heen. Daarbij maakt Van der Aa niet alleen gebruik van het uitstekend spelende Asko Ensemble, maar ook van veel elektronica met klikken, tikken en vervreemdende echo’s, videoprojecties van acteurs, live gefilmde uitvergrotingen van het decor en flashbacks van de hoofdpersonages. Het knappe is dat de videoprojecties niet zomaar een achtergrond vormen, maar een wezenlijk onderdeel van de handeling zijn. Synergie is het toverwoord bij componist, regisseur en filmmaker Van der Aa, die zijn opera baseerde op de gelijknamige film van Hirokazu Kore-Eda. Het resulteert in een complexe, verrassende, soms zelfs komische, maar vooral aangrijpende opera die de toeschouwer overrompelt en achterlaat met de vraag: wat is het meest beslissende moment in jouw leven? Fotografie: Lex Rijtsma. (Henri Drost)

Lees ook onze recensie van After Life in ons verslag van het Holland Festival.

43: Tideland – Terry Gilliam

Dat eenzaamheid meesterlijk en bizar kan zijn bewijst de grillige Terry Gilliam (Brazil, Twelve Monkeys) eens te meer in zijn nieuwe film Tideland. De kracht van fantasie neemt in deze ‘volwassen versie van Alice in Wonderland‘ een hoge vlucht. Stap je als kijker in Tideland dan stap je in een val waaruit je niet meer kunt ontsnappen. Natuurlijk alleen voor volwassenen die nog bevattelijk zijn voor sprookjes; voor alle anderen is Gilliams duikvlucht in het scala aan menselijke emoties beslist gegoochel en manipulatie, dat resulteert in een wrede aanval op de volwassen geest. Snel, scherp en visueel bizar komt Gilliam tot the point of no return. Jeliza-Rose is het kind van oncapabele ouders. Mams is een hysterische verlopen en verslaafde groupie en paps (Jeff Bridges) is de reïncarnatie van een asociale viking die op zoek is naar zijn droomeiland. Genadeloos laat Gilliam ons voelen wat het universum van de drugs voor een kind betekent. De wuivende prairie is voer voor Jeliza-Roses fantasie, het geeft haar een eigen universum. Samen met haar vingerpoppen – barbies zonder lijf – praat ze met vuurvliegjes en konijnen en verzint ze spoken en heksen. Met Tideland weet Gilliam zijn publiek wakker te schudden en op de huid te zitten. Sommigen zullen geschokt reageren, maar anderen zullen in bizarre schoonheid een verrassend perspectief op de werkelijkheid zien, vooral door Gilliams gewaagde spel met de dunne scheidslijn tussen realiteit en absurditeit, waarmee hij zich op de rand van het aanvaardbare waagt. Hoe dan ook, zijn spel met de realiteit is subtiel, controversieel en consequent. Hulde aan deze ‘goliath van de gekte’. (Antoinette van Oort)

42: Hersenschimmen – Ro Theater

Wat vooral beklijft van Hersenschimmen door het Ro Theater, is de leegte die overblijft in de afwezigheid van herinneringen. In het stuk verliest pensionaris Maarten Klein onder invloed van dementie langzaam maar zeker zijn grip op heden en verleden. Gebeurtenissen van vijftig jaar geleden worden, onthecht van de juiste chronologie, voor Maarten opeens echter dan het hier en nu, en uiteindelijk blijft er een bijna geheel wit achterland over. Alle lof moet vooral gaan naar hoofdrolspeler Joop Keesmaat, die de verwarring die zich van Maarten meester maakt, heel precies weet over te brengen. Hersenschimmen is op zijn sterkst als we de ‘werkelijkheid’ door Maartens ogen waarnemen. In de mooiste scène zoekt hij zijn toevlucht in een laatste herinnering: terwijl de wereld om hem heen langzaam verdwijnt, danst hij op bijna plechtige wijze met zijn vrouw. Het stuk eindigt daarmee in een melancholieke berusting, die een diepe indruk achterlaat. (Marijn Lems)

Lees ook onze recensie van Hersenschimmen.

41: Beirut – Gulag Orkestar

Zach Condon (20) komt uit Albuquerque, Amerika. Net als veel van zijn leeftijdsgenoten verdiept hij zich in ‘de muziek’. Sterker, hij begint een bandje. Maar in plaats van de eendimensionaal stampende rockmuziek, hippe hiphop of rozige r&b die vele anderen (al dan niet samen) maken, is dit een enigszins apart eenmanscollectief met gastmuzikanten. Muzikaal gezien gebaseerd op de reis door Europa die de creatieve muzikant meteen na z’n schooltijd maakte. Deze trip zorgt voor een kleurrijk klankdocument met Slavische toonzetting. Voor Oost-Europese, droevige zigeunersongs. Condons band heet Beirut. Het product Gulag Orkestar. Dit album combineert klagerige, doch immer doeltreffende zang met een enigszins zompige combinatie van piano, trompet, accordeon, harmonica, ukelele en rammelende percussie-instrumenten. Dat alles maakt dat melancholie door Zach Condon eigenlijk vrijwel perfect verpakt wordt in schitterende liedjes. Geef je dit album een kans, dan ervaar je de ongekende schoonheid van een buitengewoon bijzondere singer-songwriter. (Dennis Dekker)

Lees ook onze recensie van Gulag Orkestar.

40: Babel – Alejandro González Iñárritu

Vierduizend jaar nadat God de mensheid strafte met de Babylonische spraakverwarring, is er wat communicatie betreft nog bar weinig verbeterd, zo laat Babel op prachtige en subtiele wijze zien in drie met elkaar verweven verhalen. Babel is thematisch en structureel verwant aan Iñárritu’s eerdere films, Amores Perros en 21 Grams, en vormt in alle opzichten het hoogtepunt van deze losse trilogie. Brad Pitt en Cate Blanchett zijn indrukwekkend als uit elkaar gegroeide echtgenoten die door een drama in Marokko steun moeten zoeken bij elkaar, en de andere twee verhaallijnen zijn even intrigerend. Iñárritu lijkt niet erg optimistisch te zijn over de mensen die deze aarde bevolken, maar gelukkig voor ons gloort er aan het einde van de film een sprankje hoop. (Melson Zwerver)

39: F.M. Dostojevski – De broers Karamazov

Hoewel bepaalde cynici zullen beweren dat een nieuwe vertaling van De broers Karamazov (vroeger de gebroeders) helemaal niet nodig is, juichen wij elke vorm van aandacht voor Dostojevski met hart en ziel toe; dat geldt zeker voor de uitmuntende nieuwe vertaling van Arthur Langeveld (die dit jaar geheel terecht de Martinus Nijhoff prijs won). Al kan De broers Karamazov niet tippen aan Misdaad en straf, Dostojevski’s ultieme meesterwerk, toch is alles er in terug te vinden dat maakt dat literatuur er toe doet. Het staat vol sentimentele ontboezemingen, schandalige praktijken, huiveringwekkende gruwelverhalen, lawaaierige scheldpartijen en gruwelijke bruutheid. Al deze dingen zijn op zo’n wonderbaarlijke manier opgeschreven dat het geheel niet alleen een uitermate spannende roman oplevert, maar ook een essentieel commentaar vormt op de menselijke existentie. (Martijn Boven)

Lees ook onze recensie van De broers Karamazov.

38: Thom Yorke – The Eraser

Met The Eraser levert Thom Yorke een document af waar je als kunstliefhebber niet aan voorbij mag gaan. Dit ligt niet alleen aan het hoesje van de special-edition, dat niet zou misstaan in een kunstgalerij. Ook de muziek steekt met kop en schouders boven de gemiddelde productie uit. Bij het luisteren wordt je gehypnotiseerd door Yorke’s fantastische stem, die een stabiele factor is tussen de beats, bits en bytes die hij uit alles, behalve traditionele instrumenten, weet te laten vloeien. Pas na kritisch luisteren, valt het op dat de nummers minder vol zijn, wat diepte missen en minder lang blijven hangen dan het laatste werk van Radiohead als geheel. Keerzijde is dat het album een stuk persoonlijker is dat die albums. Dit is wat het album zo interessant maakt; een van de muzikale genieën, die al jaren zijn stempel op de muziek drukt, geeft je heel persoonlijk een blik in zijn belevingswereld. Bij het luisteren zie je voor je hoe hij probeert zijn worsteling met thema’s zoals tijd en milieu in de muziek probeert uit te drukken. Met succes. Alleen dit al maakt het een album dat tot de belangrijkste muzikale gebeurtenissen van het afgelopen jaar gerekend mag worden. (Bastiaan de Jonge)

37: Alex Klaasen en Martine Sandifort – Volgend jaar lach je d’r om

Goed, de imitaties van Koefnoen zijn moeilijk te evenaren, maar de frisse en guitige cabaretier Alex Klaasen gooide destijds in het tv-programma Kopspijkers grote ogen met spetterende imitaties van Freddie Mercury en Andrea Bocelli. Alleen die snikken en uithalen al! Het was dan ook een genot om hem in het theater te zien, samen met collega Martine Sandifort. In 2005 hervatten ze hun programma Morgen lach je d’r om, dat ze in 2001 hadden moeten afbreken wegens ziekte van Martine. In januari 2006 verscheen een registratie op DVD. Klaasen als nichterige balletdanser die zich in elkaar laat meppen door Sandifort en Sandifort die duizend gekke bekken trekt in een op het randje balancerende scène over een spastische psychiater. Voor zover bekend hebben Sandifort en Klaasen, die overigens samen te zien zijn in het Talpa-programma Koppensnellers, geen plannen voor een nieuw theaterprogramma. Voorlopig moeten we het dus met de DVD doen. (Arnoud van Soest)

Lees ook onze recensie van Volgend jaar lach je d’r om.

36: Kooten & van Oudheusden – Spertijd

Het was al in juni dat de meest interessante strip van het jaar uitkwam, en nog van Nederlandse makelij ook. We hebben het hier over Spertijd, de strip van tekenaar Adri van Kooten en scenarist Pieter van Oudheusden. Gesitueerd in een fictieve stad, die het midden laat tussen Rotterdam, Berlijn en Wenen, volgen we Bruno Krieger, die na lange afwezigheid terugkeert in zijn oude woonplaats, waar tegenwoordig een naziachtig regime aan de macht is. Wat volgt is een opeenstapeling van gebeurtenissen die ons steeds verder meetrekt in zijn wereld, maar tegelijkertijd ook steeds meer vragen oproept. Langzaamaan wordt duidelijk dat we hier te maken met een verhaal dat een stuk complexer is dan het in eerste instantie lijkt. Maakt Bruno dit allemaal wel mee of zitten we verstrengeld in zijn hersenspinsels? Dat dit alles gepresenteerd wordt in de zeer geslaagde experimentele tekenstijl van Adri van Kooten maakt het verhaal compleet. (Olivier Wortel)

35: Bonnie ‘Prince’ Billy – The Letting Go

Begin dit jaar bracht Bonnie ‘Prince’ Billy samen met zijn vrienden van Tortoise de uit de hand gelopen grap The Brave and the Bold uit. Uit de hand gelopen, omdat het een uiterst sterke mix was van Tortoise en Oldhams kunnen, wat geprojecteerd werd op verschillende covers. Maar later in het jaar kwam Oldham met de solo-opvolger van Master and Everyone: The Letting Go. Een schitterende plaat die teruggrijpt op de muziek van de beginperiode van Bonnie ‘Prince’ Billy of nog daarvoor; de tijd van Palace. Tijdloze muziek, opgenomen in de prestigieuze Greenhouse Studio in Reykjavik, waar Björk onder andere haar platen opneemt. Het geluid blinkt uit in subtiliteit. Rijk, maar niet belegen. Het voelt doordacht aan, maar bevat nog genoeg spontaniteit en fijnzinnigheden om interessant te blijven. Een sterke Bonnie ‘Prince’ Billy-plaat. (Niek Hofstetter)

Lees ook onze recensie van The Letting Go.

34: United 93 – Paul Greengrass

2006 was het jaar waarin Hollywood de aanslagen op 11 september 2001 verwerkte. Oliver Stone sloeg de plank mis met het sentimentele World Trade Center, maar Paul Greengrass deed werkelijk alles goed met deze film over vlucht 93, het laatste toestel dat gekaapt werd en uiteindelijk neerstortte in een weiland in Pennsylvania. Greengrass voerde lange gesprekken met de familieleden van de slachtoffers, gebruikte onbekende acteurs en liet verkeersleiders en militairen zichzelf spelen. Gecombineerd met het vakmanschap dat we kennen uit Greengrass’ eerdere films Bloody Sunday en The Bourne Supremacy leverde het een objectieve, realistische en zeer intense filmervaring op die nog lang nasiddert: een passend monument voor de slachtoffers van die desastreuze dag. (Melson Zwerver)

33: Philip Roth – Alleman

De Amerikaanse romancier Philip Roth is een legende, die een aantal hedendaagse klassiekers heeft afgescheiden (Portnoy’s Complaint, American Pastorale, The Human Stain) en met Alleman daar probleemloos nog één aan toevoegde. Het vrij dunne werk – met 182 pagina’s spreken we beter van een novelle – is een soort meditatie op ouder worden en sterven, kortom op een onafwendbaar einde waar Roth als 73-jarige onvermijdelijk mee wordt geconfronteerd. Het is dan ook geen toeval dat het hoofdpersonage, dat niet bij naam wordt genoemd, verrassend veel overeenkomsten vertoond met de schrijver zelf (de geboortedatum, de affaires, de ziektes…). Alleman begint met de begrafenis van de protagonist en eindigt met zijn dood. Tussenin zijn we getuige van een woelig, zij het weinig spectaculair leven (vandaar de titel) dat meesterlijk en zonder medelijden wordt beschreven. Alleman is een testament, maar dan een verdomd goed geschreven testament. Een voorbeeld van een boek waarover de meningen nogal verdeeld zijn, gezien onze vernietigende recensie. (Hannes Dedeurwaerder)

32: Match Point – Woody Allen

Hoge hoogtes, diepe dalen, ongebreidelde passie en moordlustige wraak. In Woody Allens Match Point is het leven als een opera. Elk karakter wordt zwaar gedreven door passie en emotie. In deze film draait het om de vraag of je de toekomst en je geluk zelf kunt bepalen. De antiheld van het verhaal heeft zich door een tactisch huwelijk op weten te werken in de Britse elite, maar valt voor de charmes van een femme fatale. Hoever kan hij gaan zonder zijn gouden toekomst in gevaar te brengen? Zoals het een goede tragedie betaamt, belandt de hoofdpersoon net als in een romantische opera in steeds complexere en emotionelere liefdessituaties. Het operathema in Match Point wordt extra versterkt door achtergrondmuziek van onder andere Verdi, Bizet en Rossini. Hierdoor sleept de film de kijker mee naar een verbijsterend hoogtepunt waarin het tragische lot van de antiheld bezegeld lijkt. Maar Match Point blijft tot aan het einde verrassen en geeft daardoor stof tot nadenken. (Petra Winkes)

31: A.F.Th. van der Heijden – Drijfzand koloniseren

Het liefst zou je willen dat A.F.Th van der Heijden een feuilleton zou schrijven. Helaas dat geluk is ons juist niet gegund. De goden hebben anders beschikt en ons lot is dat wij zo af en toe een brokje toegeworpen krijgen. In zijn nieuwe boek Drijfzand koloniseren staan de erven van Movo centraal. Rimmer, die zijn broer Wilmer doodsloeg in de strijd om de erfenis; hun oom Hero die het verbiedt om Wilmer een eervolle begrafenis te geven en zus Jolente die hier tegen in opstand komt. Wat moet je toch met zo’n opzichtige bewerking van de Oedipus-trilogie van Sofokles? Dat is toch niet meer van deze tijd? Toch wel, Van der Heijden laat je op een prachtige en meeslepende wijze geloven dat er niet zo veel veranderd is. De oude verhaallijnen hebben niets aan kracht ingeboet – integendeel, Van der Heijdens weergaloze stijl laten ze leven als nooit tevoren. (Koen van Hees)

Lees ook onze recensie van Drijfzand koloniseren.

30: NUHR – Over de top

“Regels zijn regels” was toch wel één van de uitspraken van het jaar. De mannen van NUHR laten in Over de top zien wat er gebeurt wanneer een lik-op-stuk-beleid zo rechtlijnig wordt doorgevoerd. Als de mannen van de lange jassen – een soort burgerwachten à la Orwells 1984 meets Monty Python – paraderen ze over straat om elke misstand in de kiem te smoren. Beetje jammer dat ze zelf zo hypocriet zijn als een minister die een Kamermeerderheid negeert. Een duidelijk voorbeeld van een schrijnend geval, dus. Maar NUHR zou NUHR niet zijn als ze niet ook de gevoelige snaar wisten te raken. Teder, maar ook tenenkrommend, vertolken ze de onmacht van geliefden die uit elkaar groeien. De hoeksteen van de samenleving is ook niet meer wat hij geweest is. Hard en warm, razendsnel en ingetogen: Over de top is meeslepend, actueel cabaret van topklasse. (Maarten Das)

29: Bas Jan Ader – Please don’t leave me

Als je het werk van Bas Jan Ader hebt gezien, vergeet je dat niet snel meer. Zijn foto’s en video’s, vaak registraties van performances, zijn eenvoudig, maar bijzonder krachtig. Indrukwekkend is de manier waarop Ader zich in zijn werk kwetsbaar opstelt en de grenzen van zijn eigen zwaartekracht onderzoekt. Museum Boijmans Van Beuningen maakte deze zomer een grote tentoonstelling, Please don’t leave me, rond zijn werk. Naast foto’s en video’s is er ook veel documentatie te zien rond de verdwijning van Ader. In 1975 vertrok hij met een klein zielbootje, vanuit Amerika op weg naar een tentoonstelling in Groningen. Het zou de voltooiing van zijn meesterwerk In search for the miraculous worden. Ader is nooit aangekomen, zijn bootje werd gevonden door Spaanse vissers. (Wytske Visser)

Lees ook onze recensie van Bas Jan Ader. Please don’t leave me.

28: The Flaming Lips – At War with the Mystics

The Flaming Lips kregen veel meer kritiek op At War with the Mystics dan op hun twee voorgaande albums The Soft Bullletin en Yoshimi Battles the Pink Robots. De plaat is veel minder een eenheid, omdat de liedjes volgens velen teveel van elkaar verschillen. Wanneer je echter intensiever luistert naar de twaalf inderdaad bijzonder afwijkende nummers op dit album dan zullen de bedenkingen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Hoewel de sfeer van bijvoorbeeld de freaksong The W.A.N.D. totaal niet lijkt te stroken met het groots en meeslepende Pompeii am Götterdämmerung, sluiten ze toch naadloos op elkaar aan: van de ene vibe in de andere. The Flaming Lips zijn kinderlijk naïef tot ongemeend fel in hun simpele popsongs en vage soundscapes. Grote schoonheid, vals gekrijs en alles daartussen. The Flaming Lips doen het op hun eigen geniale manier. (Mark Hospers)

Lees ook onze recensie van At War with the Mystics en ons verslag van het concert van de band in Paradiso.

27: Kamp – Hotel Modern

Sommigen van ons werden door deze voorstelling niet geraakt, anderen juist heel erg. Maar iedereen is overtuigd van de manier van werken van Hotel Modern. Doordat de spelers filmen wat ze met de poppetjes in de maquettes doen en dat tegelijkertijd weer levensgroot geprojecteerd wordt op de achterwand ontstaat een verdubbeling, die ervoor zorgt dat je als toeschouwer constant wisselt tussen fictie en werkelijkheid: soms zie je mensen die poppetjes verplaatsen in maquettes van hout en plastic, soms zit je midden tussen de gevangenen van Auschwitz. De keus voor een voorstelling zonder tekst past bij het verschrikkelijke onderwerp, net zoals de keus om geen verhaal te vertellen. Wat je hier ziet behoeft geen uitleg. De voorstelling geeft het gevoel dat een bezoek aan het concentratiekamp zelf ook geeft: het besef van de massaliteit, de gruwelijkheid en de efficiëntie van de onderneming laten je in verbijstering achter. Deze voorstelling komt eigenlijk nog net uit 2005, maar een kniesoor die daar op let. (Lidewij van Bakel)

26: Good Night, and Good Luck. – George Clooney

Good Night, and Good Luck is geen smakelijke Hollywoodfilm vol actie of
romantiek. Sterker nog, het is een film waarin weinig meer te zien is dan
pratende mannen in pak. En dan is hij nog geschoten in zwart-wit ook. Waarom
hij dan toch zo vreselijk de moeite waard is? Omdat regisseur (én
co-scenarist én coproducent én vertolker van één van de hoofdrollen) George
Clooney het voor elkaar krijgt de kijker ruim anderhalf uur lang geboeid te
laten kijken naar een portret van de Amerikaanse anchorman Edward R. Murrow.
Een man die de gemiddelde Nederlandse kijker niet direct veel zal zeggen.
Aan het begin van de jaren vijftig verzette Murrow zich tegen de heksenjacht
van senator McCarthy op vermeende communisten. Iets wat hem duur
kwam te staan.
McCarthy laten spelen door een acteur was volgens Clooney geen optie. Het
resultaat zou te snel aandoen als overacting. Om dit te voorkomen heeft hij oude archiefbeelden gebruikt, wat een van belangrijkste redenen vormt dat de film zo
authentiek aandoet. (Marije Sietsma)

Lees ook onze recensie van Good Night, and Good Luck..

25: Sentimenti – NTGent

In Sentimenti brengt regisseur Johan Simons de toneelbewerking van Ralf Rothmanns roman Milch und Kohle samen met enkele opera’s van Verdi. Hoofdpersoon Simon, gespeeld door Jeroen Willems, haalt bij het sterfbed van zijn moeder herinneringen op aan zijn jeugd in het naoorlogse Duitsland. Al vertellend komen die herinneringen tot leven en betreden de personages, zijn moeder, zijn vader, zijn broers en hijzelf, het toneel.
Ieder personage wordt door zowel een acteur als door een zanger verbeeld en krijgt daardoor een ‘dubbele manifestatie’. De uitbundige muzikaliteit vormt een mooi contrast met het grauwheid van het verhaal. Het harde leven van een arbeidersgezin. De levenslust van de moeder die vastbesloten lijkt alles uit het leven te halen wat er in zit, ook als dat een pak slaag van vader betekent. De melancholie van hoofdpersoon Simon bij zijn stervende moeder. De uitzichtloosheid en de grauwheid van de omgeving waarin hij opgroeide. De liefde die in de aria’s bezongen wordt. Al deze elementen maken van Sentimenti een meeslepende voorstelling. Fotografie: Ursula Kaufmann. (Erica Smits)

Lees ook onze recensie van Sentimenti tijdens het Holland Festival.

24: Dimitri Verhulst – De helaasheid der dingen

Al langer dan vandaag was duidelijk dat Dimitri Verhulst een fors schrijftalent bezit. Zijn verhalenbundel, De Kamer Hiernaast, waarmee hij in 1999 debuteerde, werd meteen genomineerd voor de NRC Literaire Prijs, en zijn roman Problemski Hotel (2003), werd in verschillende talen vertaald. Maar het was De helaasheid der dingen die voor hem de grote doorbraak betekende en hem – terecht of niet – brandmerkte als de Louis Paul Boon van deze eeuw. In het boek ontleedt hij meedogenloos zijn jeugd, die hij doorbracht tussen zatte ooms, een lallende vader en een moeder die er nooit was. Met veel humor en een soort kille liefde beschrijft hij de onwezenlijke voorvallen die hij meemaakte, de surrealistische omgeving en hoe alles uiteindelijk toch nog goed met hem kwam. De helaasheid der dingen is de eerste Vlaamse klassieker van de eenentwintigste eeuw en mag volgens ons gerust naast het betere werk van Bukowski staan. (Hannes Dedeurwaerder)

Lees ook onze recensie van De helaasheid der dingen.

23: Johan – THX JHN

Als je de Nederlandse band Johan kent, dan weet je dat je te maken hebt met tijdsloze kwaliteitspop. Met liedjes die vele serieuze muziekliefhebbers een buitengewoon warm hart zullen toedragen. Met dartelende melodielijnen die keer op keer weer zorgen voor kippenvel. Met opeengestapelde zangpartijen die sfeerbepalend en oh zo, toegankelijk zijn. Met aan Beatles, Beach Boys, R.E.M. en Byrds refererende composities. Niet zomaar het minste vergelijkingsmateriaal, trouwens. Ken je Johan, dan weet je kortom dat je te maken hebt met juweeltjes, met pareltjes, met radiohits, met altijd weer uitgekiende arrangementen gecombineerd met emotioneel geladen teksten. Dat alles maakt Johan tot één van de betere bands van Nederland. Al jaren. Hun derde album THX JHN combineert al het bovenstaande op een welhaast perfecte manier. En daar kunnen serieuze muziekliefhebbers de band natuurlijk alleen maar ruiterlijk voor bedanken. (Dennis Dekker)

Crazy 88

Artikel: De beste 88 van 2006 deel 2

zaterdag 30 december 2006 / 0 Reactiesdoor: De hoofdredactie0 Sterren

In dit tweede deel van de Crazy 88 komen we met de nummers 66 tot en met 45 langzaamaan dichterbij de echte uitschieters van dit jaar. Laat u opnieuw verassen door onze eigenzinnige en soms opmerkelijke selectie.

88-67 | 66-45 | 44-23 | 22-1

66: Textures – Drawing Circles

Beter uitgekristalliseerd, verder ontwikkeld en volwassener, allemaal termen die gebruikt werden voor het moeilijke tweede album Drawing Circles van Textures. En inderdaad het album klónk ook stukken volwassener en evenwichtiger dan zijn voorganger Polars. Niet dat we gelijk de syncope-ritmes moesten missen of juist de subtiele melodieën, nee, alles zat er nog steeds in, zei het nog beter. Ook nieuwe zanger Eric Kalsbeek laat horen de plek binnen de band absoluut te verdienen. Niet alleen kan de beste man keihard brullen, hij kan ook nog eens goed zingen, iets wat de muziek alleen maar meer dimensie geeft. Een prachtige plaat dus en een welverdiende plaats in de Crazy 88 voor deze Nederlandse trots in metalland. (Michel Romeijn)

Lees ook onze recensie van Drawing Circles.

65: Alexis de Roode – Geef mij een wonder

Ze zouden het er eigenlijk niet bij moeten zetten, dat een dichter ook slamt. Je leest toch met een gekleurde bril en verwacht er op voorhand weinig van, en als het dan niet echt hemelbestormend is wantrouw je het eigen oordeel. Terwijl het leven al moeilijk genoeg is. Voor ons dan, want debutant Alexis de Roode wandelt vrij en onbevangen door zijn eigen wondere wereld, vol liefderijke extase en extatische liefde, met enkel zorgen over de uitweg voor zijn zaad. Het sterkst is De Roode in zijn liefdeslyriek. Je zou haast wensen dat hij het malle idee uit zijn hoofd zet dat hij een dichter moet zijn, en dus zo ongeveer moet dichten zoals de dichtende goegemeente van dit moment doet. De volgende keer gewoon een bundel onvervalste, extatische liefdeslyriek over “de gekte van zaad dat geen uitweg vindt!”! Als een soort doorgedraaide en oversekste Gorter in de dop. Wel nog wat doen aan de wat al te platte sentimentaliteit van regels als “dat ze even naar mij keek en zei:/ ik wil even naar je kijken”, maar schrijven is nu eenmaal schrappen – en bovendien een leerproces. Gewoon verder in de zin van:

Wat zingt daar ’s nachts in die hoge Dom?
Het luiden van klokken geeft weinig troost.

Dan komt het helemaal goed, met zaad zowel als dichterschap. (Enno de Witt)

Lees ook onze recensie van Geef mij een wonder.

64: Walk the Line – James Mangold

Met langzaam aanzwellende muziek wordt de kijker Walk the Line in geleid. We volgen de camera door de gevangenis van Folsom, waar Johnny Cash een (achteraf legendarisch) optreden zal geven. Dit optreden markeert het eindpunt van Cash’ pogingen om June Carter aan zich te binden. Zijn liefde voor haar werd hem in eerste instantie bijna fataal, maar blijkt uiteindelijk toch zijn redding te zijn. Als June zijn weinig subtiele avances niet tot nauwelijks beantwoordt, neemt Cash’ drugsverslaving hand over hand toe. Met als uiteindelijk gevolg dat hij wordt uitgespuwd en in eenzaamheid en ellende zijn dagen slijt. Hoewel het verhaal bekend is, blijft de film toch boeien. De complimenten hiervoor komen vooral op conto van Phoenix en Witherspoon. Hun vertolkingen zijn fenomenaal, terwijl ze ook nog eens als tweelingen lijken op degenen die ze verbeelden. Phoenix speelt ‘The man in black’ als een dwaas die zijn hart volgt. Zijn diepe stem komt dichtbij die van Cash. Witherspoon speelt Carter als een gevatte, maar ietwat wispelturige zangeres die in de wereld van sex, drugs & rock ‘n roll haar christelijke principes probeert na te streven. Ondanks haar eigen problemen blijft ze op een aangename, ongedwongen manier vriendelijk tegen iedereen die ze tegenkomt. Walk The Line is een uitstekende film. Zowel voor Cashliefhebbers, als voor Cashhaters. (Matthijs Rijpma)

Lees ook onze recensie van Walk the Line.

63: Driekoningenavond – Theatercompagnie

Een actrice om van te dromen. dat is Carice van Houten voor regisseur Theu Boermans in de rol van Viola in Shakespeares bekende Driekoningenavond, dat draait om persoonverwisselingen en de verwarring die daaruit voortkomt. De naïeve drenkeling Viola, aan haar plattelandsaccent te horen is ze ‘niet van hier’, leidt met haar hartveroverende onschuld, korte haar en verlegen loopje iedereen om de tuin. Wat nog versterkt wordt doordat ze, haast ondanks zichzelf, wars is van elke vorm van koketterie. Als haar broer Sebastiaan op dezelfde kust aanspoelt, blijkt hij, in dito joggingjasje, nét zo innemend te zijn. Geen wonder dat de verveelde dertigers Orsino (Frank Lammers) en Olivia (Saskia Temmink) uiteindelijk maar één ding willen; zich laven aan deze bron van jeugdige onschuld. Tijn Docter als Sebastiaan spiegelt zich op een prachtige manier aan zijn gelijke waarmee hij al een heel leven achter de rug heeft: hun liefde voor elkaar als hervonden broer en zusje sprankelt, verrast en vertedert. Zelfs zozeer, dat ze bij hun vreugdevol weerzien óók wegkomen met het uitbarsten in dé smartlap van de regio-jeugd: Twarres’ Wer bisto als een ode aan de gespeelde en gemeende onschuld. Fotografie: Sanne Peper. (Lotje Dercksen)

Lees ook onze recensie van Driekoningenavond.

62: Band of Horses – Everything all the time

Het duo Ben Bridwell en Mat Brooke, afkomstig uit de Westcoastpopband Carrissa’s Weird, maakten dit jaar onder de naam Band of Horses de schitterende plaat Everything all the Time. Met een onuitputtelijke mix van The Beach Boys, Neil Young en een flinke gelijkenis met My Morning Jacket, wisten de heren een aantal bezielende songs te maken die het beste onder de noemer puur te scharen zijn. Daarbij zijn de nummers krachtig van melodie en soms, vooral qua zang, een beetje over the top. Maar door de combinatie van rust aan de oppervlakte en de geweldige onderhuidse energie is Everything all the Time, zeker met de nummers Wicked Gill, The Funeral en The Great Salt Lake een van de meest meeslepende platen van het afgelopen jaar. (Niek Hofstetter)

Lees ook onze recensie van Everything all the time.

61: Three Times (Zui hao de shi guang) – Hsiao-hsien Hou

De Taiwanese regisseur Hsiao-hsien Hou (The Puppetmaster, Millennium Mambo) weet als geen ander de gemoedstoestand van de kijker in de melancholische versnelling te zetten. Alledaagse taferelen zien er bij hem zo sober uit dat een beter voorbeeld van realisme in een film nauwelijks denkbaar is. In Three Times weet hij die klasse weer een paar keer te tonen. De film was oorspronkelijk gepland als een trilogie die door drie verschillende regisseurs gemaakt zou worden. Toen dit mislukte nam de Taiwanese meester zelf alle delen voor zijn rekening, met wisselend resultaat. Zijn meesterschap komt vooral uit de verf in de eerste van de drie vertellingen: A Time for Love. Deze korte film doet veel denken aan dé perfecte film over de liefde, Kar-Wai Wongs In the Mood for Love (2000). We zien twee mensen die hevig verliefd zijn, maar kunnen dit slechts afleiden uit hun lichaamstaal. Hun lichamen spreken, maar de acteurs zelf zwijgen vooral. Een juweeltje van een film, waarin een belangrijke rol is weggelegd voor de muziek. Dit deel van het drieluik ziet er simpel uit, maar is ó zo vakkundig gemaakt. De combinatie van het eenvoudige verhaaltje, de muziek en de chemie tussen de acteurs bezorgde me kippenvel. (Matthijs Rijpma)

60: Henri Cartier-Bresson – Een retrospectief

Wie een beeld wil krijgen van de belangrijkste politieke, economische en artistieke veranderingen van de twintigste eeuw, hoeft alleen maar naar het
werk van fotograaf Henri Cartier-Bresson (1908-2004) te kijken. Hij begon in
1931 met fotograferen en was sindsdien bij alle belangrijke gebeurtenissen aanwezig.
Hij maakte fotoreportages over de Spaanse burgeroorlog, in 1944
fotografeerde hij de bevrijding van Parijs, in 1947 richtte hij samen met
enkele collega-fotografen het fotoagentschap Magnum Photos op. Hij
fotografeerde het Amerika van de jaren dertig, Indonesië tijdens de
onafhankelijkheid, kunstenaars in Frankrijk, hij was in China toen het Rode
leger binnentrok en Mao de macht greep, fotografeerde Gandhi net voor zijn
dood en was in 1954 de eerste Westerse fotograaf die de Sovjet Unie mocht
bezoeken.
Voor Cartier-Bresson was het ‘beslissende moment’ bijna heilig, waarbij vorm
en inhoud van het onderwerp precies samenvallen. Sec gezien is
Cartier-Bresson nieuwsfotograaf, maar zijn werk is tot kunst verheven. Zijn
zwart-wit foto’s worden gekenmerkt door een bijzonder lijnenspel, waardoor
zijn composities een evenwichtig en tegelijkertijd spannend beeld opleveren.
Fotografie: Henri Cartier-Bresson. (Anita Terpstra)

Lees ook onze recensie van Een retrospectief.

59: Hitomi Kanehara – Slangen en piercings

Slangen en Piercings is een dun boek, bijna een novelle. Het verhaal is simpel, met een beperkt aantal hoofdpersonen en weinig actie. Het lijkt een bescheiden boekje, maar schijn bedriegt. Slangen en Piercings was in Japan eerst een instant-bestseller, nu een cultklassieker en werd afgelopen jaar ook de winnaar van de Akutagawa-prijs, de belangrijkste Japanse literaire onderscheiding. Het is het debuut van de 21-jarige schrijfster Hitomi Kanehara. Naast lof kreeg Kanehara ook veel kritiek. De wereld die zij schetst in haar boek is doelloos, gewelddadig en vol expliciete seks. In een interview zei Kanehara hierover dat ze de hopeloosheid van de jonge Japanse vrouw wilde beschrijven zoals zij die zelf gevoeld heeft. Het is Kanehara gelukt om met minimale middelen sfeer en diepte aan het verhaal te geven, waardoor de gewelddadige hopeloosheid nog lang na blijft zeuren. Tegelijkertijd is dit ook de zwakte van het boek: de hoge literaire graad gaat ten koste van het verhaal. Meisje ontmoet jongen en laat zich uit wanhoop naar een ander leven meevoeren in een neerwaartse spiraal van lichamelijk geweld. Om de spanning gaande te houden wordt er nog een tweede jongen geïntroduceerd, evenals een paar gewelddadige intermezzo’s. Door de afgevlakte vertelstijl glijden die echter vrijwel onopgemerkt voorbij. Zo wordt de zwakke spanningsboog in 119 pagina’s maximaal belast. Dit is dan ook, ondanks het dunne voorkomen en de grote witmarges, geen boek voor luilekkerlezers, maar voor lezers die van een stevige literaire kluif houden. (Katrijn de Ronde)

Lees ook onze recensie van Slangen en piercings.

58: Zoetgevooisd – Sara Kroos

Gekleed in maagdelijk wit komt ze het podium op. Maagdelijk, dat is toch niet het eerste waar je aan denkt bij Sara Kroos. Gelukkig blijkt in de loop van Zoetgevooisd dat ze dat allesbehalve is. Volgens Sara heeft iedereen een geheim dat hij of zij in een doosje met zich meedraagt. Zelf omschrijft ze zich als een cloer: een combinatie tussen een clown en een hoer. En hoewel ze minder grof uit de hoek komt dan in haar vorige programma, vertelt ze ook dit keer weer graag over haar seksleven, dat volgens eigen zeggen niet alleen uit vrouwen bestaat. Op sommige momenten gaat ze daar echter net even iets te lang op door. Daar staat tegenover dat ze in Zoetgevooisd meer dan eerder liedjes zingt, die afwisselend teer en soms toch ook weer wat grof zijn. Daarvoor wordt ze begeleid door een prima gitarist en pianist. Fotografie: Willem de Roon (Margreet Pronk)

Lees ook onze recensie van Zoetgevooisd.

57: Erik Kessels – Loving your pictures

Dit voorjaar was in het Centraal Museum in Utrecht een bijzondere tentoonstelling te zien. Op verzoek van directeur Pauline Terreehorst stelde Erik Kessels de tentoonstelling Loving Your Pictures samen. Kessels is creatief directeur van communicatiebureau KesselsKramer in Amsterdam. De gebruikte foto’s zijn niet gemaakt door hemzelf, maar zijn wel door hem verzameld. Op vlooienmarkten en internet speurt hij naar foto’s, waarbij hij een grote voorkeur heeft voor hele fotoseries. Door de foto’s uit hun originele context te halen en integraal in een museum te hangen verandert hun betekenis. De museumbezoeker interpreteert de foto’s opnieuw waardoor er nieuwe verhalen ontstaan. De van origine heel persoonlijke foto’s blijken in eens een universele zeggingskracht te hebben. De werkwijze van Kessels bij het samenstellen van deze tentoonstelling is representatief voor wat we momenteel in de hedendaagse kunst aantreffen: een verschuiving in de rol van de fotograaf van beeldmaker naar beeldredacteur. (Annette van Apeldoorn)

Lees ook onze recensie van Loving your pictures.

56: Isobel Campbell & Mark Lanegan – Ballad of the Broken Seas

Op deze cd komen twee heel verschillende werelden op een wonderlijke manier samen. De ene is de sprookjeswereld van Isobel Campbell, wier feeërieke stem we nog kennen uit de tijd dat ze zong bij Belle & Sebastian. Haar wereld klinkt als een lieve, haast zoetsappige wereld. De andere is de rauwe wereld van Mark Lanegan. Zijn donkere, raspende stem kennen we van The Screaming Trees, Queens of the Stone Age en zijn prachtige soloplaat Bubblegum. Dat is een rauwe harde wereld, vol drank, drugs en Rock & Roll. Het zijn twee uitersten, licht en donker, the Beauty and the Beast. En toch scheppen die beide werelden een geheel nieuwe harmonieuze wereld, waar het heel goed toeven is. Het is een melancholische, duistere plaat met vooral –inderdaad– ballads. Heerlijk! (Nienke Niermans)

Lees ook onze recensie van Ballad of the Broken Seas.

55: Elif Shafak – Het Luizenpaleis

Zelden getuigt een boek van zoveel sprankelende vertelkunst als Het luizenpaleis van Elif Shafak. In de roman, die bij momenten meer weg heeft van een verhalenbundel, portretteert de Turkse schrijfster de uiteenlopende levens van de bewoners van het Luizenpaleis, een anoniem flatgebouw in Istanbul. Zowat heel de Turkse samenleving lijkt er samen te hokken – van de student Sidar en zijn hond Gaba in de kelder over de tweeling Cemal en Celal in hun kapperszaak, tot de obsessieve poetsvrouw Tijen Spic & Span op de bovenste verdieping. Het resultaat is een sublieme verzameling van tragikomische verhalen over het leven in een moderne grootstad. Shafak bouwt een roman op uit een reeks verhalen, stapelt tegen een achtergrond van stank de meest frisse beschrijvingen op en perst een hele samenleving samen in een flatgebouw. Dat die hele krachttoer bijna vijfhonderd pagina’s in beslag neemt, is enkel goed nieuws te noemen. (Yves Peirsman)

Lees ook onze recensie van Het Luizenpaleis.

54: The New World – Terrence Malick

Sinds 1969 heeft de Texaanse regisseur Terrence Malick slechts vijf films gemaakt, waarvan het merendeel een onuitwisbare indruk hebben achtergelaten op zowel critici als het publiek. Malick is een regisseur die op iedere film zijn eigen stempel drukt. Hij bouwt nu bijna dertig jaar lang gestaag aan een oeuvre dat qua onderwerpen ver uit elkaar ligt, maar waarvan ieder product zijn karakteristieke handtekening draagt. De trailer van The New World, Malicks opvolger van The Thin Red Line, beloofde niet veel goeds. Het leek op een alledaagse Hollywoodproductie over de brute invasie van westerlingen in het pas ontdekte Amerika. De op sensatie beluste filmbezoeker die na het misleidende voorstukje dacht een gewelddadig portret van zeventiende-eeuws kolonialisme te gaan zien, kwam echter bedrogen uit: Malicks versie is een meditatieve weergave van een pure, jonge en onbedorven wereld, verpersoonlijkt door Pocahontas (Q’Orianka Kilcher). In deze film spelen ruisende bomen, kabbelend water, fluitende vogels en de muziek van Wagner een even grote rol als de mensen die deze onschuld in rap tempo verwoest hebben. (Dennis Seine)

Lees ook onze recensie van The New World.

53: August, August, August – De Paardenkathedraal

Dirk Tanghe viert het tienjarig jubileum van zijn Paardenkathedraal met één van de meest uitbundige voorstellingen uit zijn carrière. Geheel in de traditie van Tanghe is ook August, August, August een visueel stuk met een uitbundig en karakteristiek uiterlijk. Maar dit keer is de Vlaamse regisseur helemaal los gegaan: muziek, ballet, showdans, glitterende kostuums, overdadige make-up en een kleurrijk decor. Het is vol, overvol. Maar fascinerend genoeg absoluut niet té vol. Te midden van het visuele geweld is August, August, August vooral een sterk, overdonderend en ontroerend sprookje over de kracht van de fantasie en de onschuld. Maar wel met een zwart randje. Want tegenover de dromen van de simpele clown August staan het regime dat kostte wat het kost aan de macht wil blijven. Tanghes tijdloze boodschap: kunst kun je niet de kop indrukken. Dat moet eruit. Knallend en wel. Fotografie: Sjouke Dijkstra (Ruth van Beek)

Lees ook onze recensie van August, August, August.

52: Junior Boys – So This Is Goodbye

De tweede langspeelplaat van Junior Boys bevindt zich in het kille schemergebied van de elektronische popmuziek. Verlangen en eenzaamheid gevangen in liedjes die zich bewegen tussen geilheid en melancholie. Het is roadtrip met een soundtrack van elektro en eenentwintigste-eeuws gecroon. Jeremy Greenspan en partner in crime Matthew Didemus vullen een heel album met een volledig eigen kijk op het poplandschap van 2006. Een kaal en ijzig landschap is het wel in hun visie. Maar dat mag best in deze tijden van smeltende poolkappen en – dreigende – overstromingen. So This Is Goodbye is dan misschien niet zo overweldigend als het debuut Last Exit, maar de winterse woestijn wordt her en der weer prachtig ingekleurd door zonnestralen vol troostrijke warmte. Bereid je wel terdege voor als je vertrekt naar dit land en neem flink wat kaarsen en een fles wodka mee. Echt gezellig wordt het tijdens de reis namelijk zelden. (Pieter van Megen)

Lees ook onze recensie van So This Is Goodbye.

51: Syriana – Stephen Gaghan

In Syriana wordt gepraat, gefluisterd, onderhandeld, bedrogen, geschreeuwd en gedood en als kijker zit je hier vanaf de openingsscène midden in. Syriana is een ritje in de achtbaan voor iedere Ludlumliefhebber die graag naar de bioscoop gaat. Alles draait om olie, geld en de complexe relaties die deze twee aangaan met elkaar en met alle mensen die er in handelen. ‘Complex’ is hier het sleutelwoord: de verschillende verhaallijnen zorgen ervoor dat stijl en onderwerp naadloos op elkaar aansluiten. De wereld van olie is eindeloos complex, en het scenario van Stephen Gaghan reduceert dit gecompliceerde geheel in Syriana niet tot een rechtlijnig en alles onthullend vehikel, maar laat dat wat het daglicht niet verdragen kan in het duister. Uiteindelijk is het aan de kijker om de verschillende motieven van alle spelers uit te werken, zonder de voor Hollywood zo typische handreiking van de filmmaker, en dat maakt Syriana tot één van de meest gewaagde en geslaagde experimenten van 2006. (Dennis Seine)

50: 2x Oresteia – door Het Nationale Toneel en door Toneelgroep Amsterdam/NTGent

Wraak leidt tot wraak leidt tot wraak. Van vader op zoon op kleinzoon: als oud zeer niet definitief wordt begraven, slaan volgende generaties elkaar opnieuw de kop in. In die zin is het verhaal van de Oresteia (458 vChr.) van de Griek Aeschylos van alle tijden. Echtgenote Clytaemnestra keelt haar man Agamemnon bij zijn thuiskomst na tien jaar knokken in Troje. Want Agamemnon offerde tien jaar geleden hun beider dochter om de goden gunstig te stemmen. Wraaak!
Maar: Clytaemnestra doodt vader Agamemnon? Dan doden de overige kinderen Clytaemnestra. Wraaak! Kortom: dit lijkt de Balkan wel. Of Baskenland in Spanje. Of Israel versus de Palestijnen.

Het Nationale Toneel

Regisseur Johan Doesburg plaatste dit oorlogsverhaal-van-alle-tijden in een diepe vierkante binnenplaats. Daar beneden speelt zich het nooit-eindende gevecht af. Het publiek zit er omheen op hoge steigers, hangt over de balustrade en ziet toe. Zoals de buren meegenieten van ruzies op de binnenplaats, zonder zelf in te grijpen. Krijsende wijven: vooral Marie Louise Stheins als superieure Clytaemnestra is prachtig. Mannen zetten als drieste kemphanen een hoge borst op. De cirkel van bloedvergieten wordt pas doorbroken als een hogere macht de strijdende partijen uit elkaar haalt. Dat moeten wij in onze dagen de Verenigde Naties nog met succes zien doen.

Toneelgroep Amsterdam en NTGent

Oresteia is na Opening Night (deze komt later in deze lijst nog terug) de tweede samenwerking van gezelschappen Toneelgroep Amsterdam en NTGent, het theaterhuis van regisseur Johan Simons. Dit keer is Aus Greidanus jr. naast Simons de belangrijkste inbreng van NTGent, verder is de cast grotendeels Amsterdams. Het resultaat is een fantastische club acteurs op het toneel, die in dit ensemble-stuk uitstekend overweg kunnen met de zware teksten en rondspattende modder. Door deze klassieke tekst te verbinden aan een oerelement als klei, creëert Simons bijzondere toneelbeelden. Vader Agamemnon is van boven tot onder ingesmeerd met de bruingele klein: twintig minuten zit Bokma bewegingloos, als een kleisculptuur op het toneel, begraven in wraak. Bij iedere aanraking met het graf raken zijn kinderen meer besmet met de wraaklust en de smekende kinderstemmen worden uiteindelijk beloond met een orakel van hun vader. Een slagveld van modder, klei en water – restanten van de stevige voorstelling van Toneelgroep Amsterdam en NTGent. Fotografie: Susanne Middelberg (NT) en Phile Deprez (TGA/NTG) (Mieke Zijlmans en Ruth van Beek)

Lees ook onze recensie van Oresteia door Het Nationale Toneel en onze recensie van Oresteia door Toneelgroep Amsterdam/NTGent.

49: Jens Christian Grøndahl – Rode handen

Als je volgend jaar in een Amsterdam café toevallig met een Deen in gesprek raakt, die al na een minuut op de filosofische toer gaat, tien tegen een dat je met Jens Christian Grøndahl zit te praten. Komend jaar komt hij namelijk drie maanden in de hoofdstad wonen. Dus verras hem en ga alvast zijn laatste boek Rode Handen lezen. Ogenschijnlijk gaat het verhaal over een jonge Deense vrouw die als au pair in Duitsland gaat werken en bevriend raakt met een RAF-terrorist. Volgens Grøndahl gebruiken jongeren hun jeugd niet alleen om dag en nacht te feesten – nou, ja sommigen wel – en staan ze meer open voor ‘het lijden in de wereld’, zoals dat via de beeldbuis tot hen komt. Volwassenen denken daarentegen vaak meer aan hun gezin dan aan de rest van de wereld. Een denkerdje dus, die Grøndahl, maar ja, wat moet je anders als je filosofie hebt gestudeerd. (Arnoud van Soest).

Lees ook ons interview met Jens Christian Grøndahl.

48: Jarhead – Sam Mendes

Geen patriottisme, bloed vergieten of peperduur wapentuig, en toch is Jarhead met recht de beste oorlogsfilm sinds tijden. Of eigenlijk: juist daarom. Zonder poespas en overbodige actie schetst regisseur Sam Mendes (American Beauty) aan de hand van een autobiografie van een Amerikaanse ex-marinier hoe oorlog tegenwoordig is: saai. In Vietnam kwam het nog tot man-tegen-man-gevechten, maar met de geavanceerde wapens van tegenwoordig is het voetvolk minder belangrijk geworden. Grondoorlog is volgens Jarhead nu een tentenkamp in de woestijn vol testosteronbommen met steeds korter wordende lontjes. Wachtend op een schot. Die stuurse waanzin is exact wat je in de grote ogen van rekruut Anthony Swofford (Jake Gyllenhaal) leest. Pas als hij in verzengende hitte door olieregens loopt –shots die niet hadden misstaan als world press photo – mag hij even van de oorlog proeven. Het is niet voldoende: zelfs de grootste pacifisten hopen tegen het einde van Jarhead dat Swofford toch iemand mag neerschieten. En dat is misschien wel de meest beangstigende boodschap. (Floortje Smit)

47: Infadels – We Are Not the Infadels

2006 was nog niet eens begonnen of de Infadels begonnen met de bestorming van de zalen en podia in Europa. Ongeveer een miljoen mensen zagen afgelopen jaar een geslepen show van een band die alles in zich had om door te breken. De makkelijk dansbare nummers met herkenbare teksten werden met zo’n energie gebracht dat het bijna onmogelijk was om niet mee te bewegen. Dat iedereen ze omarmde, blijkt uit de statistieken; in een jaar verzorgde de band in 20 landen ongeveer 200 optredens, wat gezien de explosie op het podium een enorme krachtinspanning moet hebben gevergd.
Het enthousiasme dat er op het podium uitspringt, heeft de band goed weten over te brengen op het debuutalbum We Are Not the Infadels. Het geheel klopt, de nummers blijven hangen en gaan niet vervelen. De band krijgt loon naar werken, en mag niet ontbreken in deze lijst: Infadels, we can’t get enough! (Bastiaan de Jonge).

Lees ook onze recensie van We Are Not the Infadels.

46: Lida Abdul – Petition for another world

In de lange smalle zalen van het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem gaf Lida Abdul een ander beeld van Afghanistan dan de afgelopen jaren op de televisie en in de kranten te zien was. De uit Afghanistan afkomstige kunstenares bezocht haar geboorteland na een aantal jaren weer, na de val van het Taliban-regime en de verwoestingen. Op de video en foto’s op de tentoonstelling Petition for another world zien we Abdul langs de gebouwen lopen en ze beschilderen met witte verf. De witte verf bedekt de verwoestingen; Abdul verbergt ze en neutraliseert ze; ze lijken er niet meer te zijn. Haar performances doen denken aan het werk van Marina Abramovic. Met een zelfde energie en soms agressie is ze aanwezig in haar werk en speelt haar lichamelijkheid een rol in haar performances. Met recht in de Crazy 88. (Wytske Visser)

Lees ook onze recensie van Petition for another world.

45: Daniel Kehlmann – Het meten van de wereld

Duitsers hebben geen humor, vinden veel Nederlanders. De meeste Nederlandse recensenten werden dan ook verrast door Het meten van de wereld van de Duitse schrijver Daniel Kehlmann. In zijn roman vertelt Kehlman op komische wijze het verhaal van twee belangrijke wetenschappers uit de 18e eeuw, Alexander Humboldt en Carl Friedrich Grauß die in alle opzichten elkaars tegenpolen zijn. Humboldt is een vriendelijke, maar wereldvreemde en sociaal gestoorde wetenschapper, Grauß een knorrige en onbeschaafde wiskundige. Kehlmann werpt een ironische blik op de Duitse hoge cultuur van die dagen. Hoewel hij vrij goed geslaagd is in zijn opzet, wordt het boek op sommige momenten ietwat flauw en ook de bedoeld houterige schrijfstijl is vaak storend. De grote hoeveelheid wetenschap die Kahlman is zijn historische roman stopt, is ambitieus maar haalt ook de vaart uit het boek. Dit maakt van Het meten van de wereld een interessant experiment, dat echter wel een vasthoudende lezer vereist. (Wytske Visser)

Lees ook onze recensie van Het meten van de wereld en lees ook ons interview met Daniel Kehlmann.

8WEEKLY

Crazy 88

Artikel: De beste 88 van 2006 deel 1

vrijdag 29 december 2006 / 0 Reactiesdoor: De hoofdredactie0 Sterren

Tja, je ontkomt er niet aan. Het einde van het jaar roept altijd weer de vraag op: wat is nou het beste dat je het afgelopen jaar hebt gezien, gehoord of liever nog: wat je hebt ervaren. De redactie van 8WEEKLY heeft de virtuele koppen ook deze december weer bij elkaar gestoken om deze vraag in alle subjectiviteit te beantwoorden. Het resultaat is de derde editie van de ultieme jaarlijst voor culturele omnivoren: de Crazy 88. De Crazy 88 wordt gepubliceerd in vier delen met de apotheose op de eerste dag van het nieuwe jaar. Vandaag de nummers 88 tot en met 67.

88-67 | 66-45 | 44-23 | 22-1

88: CSS – Cansei de Ser Sexy

De meest aanstekelijke zomerplaat van dit jaar werd gemaakt door de Braziliaanse band Cansei de Ser Sexy. Deze band, op de drummer na gevuld met vrouwelijke kunstenaars, balanceert op de grens van de serieuze popmuziek. Hun titelloze plaat was een arty mix van electro en indiepop wist te verblijden, te verrassen en te boeien. Tijdens hun zomertour ging het publiek dankbaar plat voor de grote hit Let’s Make Love and Listen to Death From Above, maar ook na de zomer wisten ze het publiek aan zich te kluisteren. Dat het een en ander te maken heeft met het enthousiasme van Cansei de Ser Sexy en het feit dat hun muziek laagdrempelig en aanstekelijk is, moge duidelijk zijn. Ondanks de sterke melodielijnen, de invalshoeken en onverwachte wendingen die op CSS tot uiting komen, wijst alles erop dat Cansei de Ser Sexy als one-hit-wonder beschouwd moet worden. Hoewel er een hoopgevende vervolgplaat aan de horizon gloort. (Niek Hofstetter)

Lees ook onze recensie van Cansei de Ser Sexy

87: Tinseltown – Abattoir fermé

Het is niet veel artiesten gegeven ware angst bij een publiek los te maken. Zonder een beroep te hoeven doen op kunstmatige schrikeffecten schept Abattoir fermé een droomachtige sfeer die snel omslaat in een nachtmerrie. Het stuk draait om Wilfried Pateet-Borremans, een oud-theaterregisseur die in het Hollywoodachtige Tinseltown zijn filmmeesterwerk wil voltooien. Pateet-Borremans zwerft van zijn audities naar een diner en weer terug, en belandt vervolgens in een hallucinerende trip die het midden houdt tussen een filmmontage en een ijldroom. Uiteindelijk blijkt het project van Pateet-Borremans een snuff movie te zijn, ontworpen om de mens met zijn eigen basale natuur te confronteren – het moet “als een kogel zijn, waarop de enige rationele reactie geweld is”. Vóór het apocalyptische einde ben je heen en weer geslingerd tussen existentieel afgrijzen en associatieve verwarring, gelouterd in het vuur van simultane destructie en de geboorte van iets nieuws. Fotografie: Stef Lernous (Marijn Lems)

86: Annelies Verbeke – Reus

In Reus gebeurt er van alles en nog wat. Hannah en Kim, twee zussen, hebben allebei een vriend met de naam Wim. Als na een misplaatste reportage in een blad de ene zus in de ban raakt van ene Veronique die beide borsten aan borstkanker verloor en wiens leven steeds meer overeenkomsten lijkt te hebben met dat van haarzelf, is het vat met wormen geopend. Wat volgt is een caleidoscopisch geheel waarin een inheemse vrouwenstam in Australië, hallucinaties, een e-mail-correspondentie met een vreemdeling, een verloren gewaande moeder, witte beestjes en een reus aan de lezer voorbij trekken. Fantasie en werkelijkheid, rede en waanzin wisselen elkaar in rap tempo af in dit vervolg op het succesvolle Slaap!. (Donata van der Rassel)

85: Me and You and Everyone We Know – Miranda July

Onze korte levens vol stille wanhoop krijgen door Miranda July een kunstzinnige spiegel voorgehouden met deze screwball-komedie over de dingen van alledag. De debuterende regisseuse kreeg in 2005 op het gezaghebbende Sundance Festival de speciale prijs voor oorspronkelijkheid en visie. Zij is een creatieve wervelwind en steekt Woody Allen naar de kroon met haar onewomanshow als scenarist, regisseuse, en hoofdrolspeelster tegelijk. Het is een film vol sprankelende vignetten, haar eigenzinnige variatie op Altmans Short Cuts of Todd Solondz’ Happiness. Vertederend en hilarisch zijn de zesjarige Bobby die een internetrelatie begint met een eenzame vrouw en de kunstenares die een schoenenverkoper stalkt. Het hoogtepunt is echter een kamikazegoudvis die meereist op het dak van een auto.
Met de ongemakkelijke waarheden van Al Gore vers in het geheugen is een film als een energieverslindend warm bad misschien decadent, maar July zorgt op haar beurt voor een warm heel-jaar-door kerstgevoel en dringt het zuurpruimuitstoot op aarde drastisch terug. Haar film is puur, helder, klein, verspeend van alle venijn en doet de cynici ongetwijfeld naar lucht happen. Maar van Me and You and Everyone We Know kunnen met volle teugen genieten. (Fred Caren)

Lees ook onze recensie van Me and You and Everyone We Know

84: Gnarls Barkley – St. Elsewhere

Het zal de oplettende muziekliefhebber niet ontgaan zijn dat Gnarls Barkley, met ster genomineerd voor de minst aantrekkelijke bandnaam van 2006, een sterke wereldhit scoorde met het nummer Crazy. Dit heerlijke meezingnummer, voortgestuwd door een vette baslijn en opgetooid met soulvolle zang, is opnieuw een voorbeeld van de toenemende rol van het internet in de muziekindustrie. Het liedje is de eerste nummer 1-hitsingle in de U.K. die louter op de verkoop via internet (betaalde downloads) gebaseerd is. St. Elsewhere, het debuut van dit samenwerkingsverband tussen Danger Mouse en Cee-Lo, staat vol met verrassingen. De muziek is een mix van soul, gospel, funk en punk. Vanaf het openingsnummer Go-Go Gadget Gospel, een a-typische gospel gedoopt in een bad vol aangename gekheid, is de toon gezet voor een album met muzikale grappen en grollen van hooguit drie minuten. Wat echter ook direct opvalt, is de serieuze ondertoon van Gnarls Barkley. Want deze mannen weten dondersgoed dat de wereld een gekkenhuis is waarin niemand grip heeft op zijn eigen leventje. Ga dus niet voor logica en zekerheden, maar laat je opnemen in de St. Elsewhere-gemeenschap, één van de maffere plekken in het muzieklandschap anno 2006. (Jan Lettinga)

Lees ook onze recensie van St. Elsewhere

83: TF-2 – Ins Blaue Hinein en Publikumsbeschimpfung

Het theaterseizoen begon met een nieuw festival, TF-1. Nou ja, eigenlijk is TF het oude Theaterfestival in een nieuw jasje. Deel van dat nieuwe jasje was TF-2, het eerste fringefestival in Nederland, speciaal bestemd voor nieuwe makers en jong talent. Het programma van TF-2 kwam niet tot stand door een selectie gemaakt door hoge heren of wijze juryleden, maar door een open inschrijving. Wat een enorme verscheidenheid aan voorstellingen en performances opleverde. Wisselend van stijl, onderwerp en ook, dat moet gezegd, kwaliteit. Een dergelijke open inschrijving geeft namelijk ook aan dat er geen kwaliteitsnorm is. Maar, elk nadeel ‘hep’ z’n voordeel. Namelijk ook dat er ruimte is voor verrassingen en pareltjes, zoals Publikumsbeschipfung, de beruchte toneeltekst van Peter Handke uit 1966, eigentijds en overtuigend uitgevoerd door de Toneelklas van Dora van der Groen. Ook het vermelden waard is Ins Blaue Hinein van Le nu perdu. Een unieke theaterbelevenis die iedere toeschouwer geblinddoekt ondergaat. Een voorstelling als een droom waarin het publiek een nieuwe wereld ontdekt. (Erica Smits)

Lees ook ons uitgebreide verslag van TF-2

82: Ontwerp het onmogelijke – De wereld van architect Hendrik Wijdeveld (1885-1987)

Een schacht van twintig kilometer naar het middelpunt van de aarde, een plan voor de herbebossing van Nederland en een nieuwe stadswijk met volkstheater in het Vondelpark. Dit zijn enkele kenmerkende projecten van architect Hendrik Wijdeveld (1885-1987). De architect. die meer dan honderd jaar oud is geworden, wordt vaak vergeleken met Frank Lloyd Wright en Le Corbusier. Hij was de grootste visionair uit de Nederlandse architectuurgeschiedenis, maar slechts weinig mensen kennen zijn werk. Door een uitgebreide theatrale tentoonstelling liet het NAi dit jaar zien dat het werk van Wijdeveld nog steeds actueel is. De tentoonstelling geeft een uitgebreid inzicht in de wereld van de visionair Wijdeveld. Zijn theorieën en modellen gaan terug naar het meest elementaire niveau van het maken van steden en landschappen, en levert tijdloze ontwerpen op die zowel toen als nu actueel zijn. De theatrale planologie van Wijdeveld zou tegenwoordig een houvast kunnen bieden om vat te krijgen op de stedenloze stad van onze moderne consumptiemaatschappij. Het audiovisuele karakter van de tentoonstelling past tevens goed bij Wijdevelds gedachte dat een tentoonstelling vooral geen statische aangelegenheid moet zijn, maar a joy forever. (Rudi Nieveen)

Lees ook onze recensie van De wereld van architect Hendrik Wijdeveld (1885-1987)

81: The Sun (Solntse) – Alexandr Sokurov

In Alexandr Sokurovs The Sun zien we de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog door de ogen van de Japanse keizer Hirohito, die tot aan het einde toe maar niet wilde capituleren. Zijn uiteindelijke overgave hangt samen met zijn transformatie van goddelijke leider tot mens; op het moment van deze transformatie is zijn oorlog voorbij. De meeste scènes zijn fascinerend en schokkend tegelijk, zoals de scène tussen MacArthur en Hirohito. Hierin laat de keizer zich door de generaal als een pion bespelen en manipuleren in een schaakspel dat ‘politiek bedrijven’ heet. Een andere memorabele scène is die waarin de keizer wordt opgepakt door een groepje Amerikaanse soldaten. Rustig zegt de keizer een vogel in zijn tuin gedag; de Amerikanen lijken niet te kunnen geloven dat ‘dit kind’ keizer Hirohito is. Dit overkomt hem wel vaker, zoals wanneer een paar fotografen hem willen portretteren. Hij kan dan rustig een tijdje om het groepje heen lopen, voordat ze eindelijk doorhebben dat dit verlegen mannetje de keizer is die ze moeten fotograferen. The Sun is een geweldige film. Het is een studie geworden over de menselijke geest. Macht, miscommunicatie, oorlog, eenzaamheid, kapitalisme en imperialisme zijn thema’s die aangesneden worden in een film waar de Russische regisseur trots op kan zijn. Dat de Japanners er minder trots op zullen zijn, valt echter te begrijpen. (Matthijs Rijpma)

80: The Strokes – First Impressions of Earth

Als First Impressions of Earth dit jaar niet was uitgekomen, hadden we 2006 opnieuw moeten doen. Er waren wel andere goede platen, natuurlijk – maar de algehele gekte die zich van de popminnende wereldbevolking meester maakte toen de nieuwe van de Strokes uitkwam, die gevoelens waren veel minder sterk bij de laatste van Tool, om maar wat te noemen. (Misschien is dat enthousiasme ook te danken aan de tegenvallende ontvangst van Room on Fire, het album tussen debuut Is This It? en First Impressions; een soort opluchting: “ze zijn dus toch zo goed als we dachten.”) Verbroedering, dat is het woord: The Strokes brengen mensen bij elkaar. En ook vanuit andere hoeken bekeken is First Impressions een uitstekende plaat voor afgelopen kerst: Julian Casablancas’ maatschappelijk relevante gemurmel wordt nergens opdringerig of moralistisch, en net als White Christmas en Winter Wonderland stonden instant-klassiekers als Juicebox en Red Light op je trommelvlies geëtst nog voor je First Impressions goed en wel gedraaid had. (Paul Boon)

Lees ook onze recensie van First Impressions of Earth

79: Fernando Pessoa – Boek der rusteloosheid

Fernando Pessoa (1888-1935), de nationale dichter van Portugal, schreef onder vele verschillende alter ego’s, ‘heteroniemen’, en kende die een eigen stijl, geschiedenis en persoonlijkheid toe. Sinds een tijdje verschijnt zijn verzameld werk bij De arbeiderspers in een uitstekende vertaling van August Willemsen. Dit jaar vormde de herziene herdruk van Boek der rusteloosheid, Pessoa’s magnum opus, het hoogtepunt van dit lovenswaardige project. Boek der rusteloosheid is uiteindelijk niets anders dan een grote verzameling losjes met elkaar verbonden fragmenten. Het is geen boek dat je in een ruk uitleest, maar je blijft er voortdurend in lezen. Het boek ontvouwt zich als een droom vol indrukken, ideeën, beelden, gedachten en vondsten. Het bewijst de tijdloosheid en de grootsheid van het proza van de dichter Pessoa. (Martijn Boven)

Lees ook onze recensie van Boek der rusteloosheid

78: Mefisto for ever – Het Toneelhuis

Wat doe je als de hele wereld om je heen verandert en er gevaarlijke mensen met nog gevaarlijkere ideeën aan de macht komen? Ga je de strijd openlijk aan of vecht je van binnenuit, met het risico je eigen ziel in de uitverkoop te doen? Met dit dilemma worstelt Kurt Köpler, prachtig gespeeld door Dirk Roofthooft, en zijn ensemble. Zij vormen een toneelgezelschap, samengesteld uit acteurs met verschillende achtergronden en zij ervaren aan den lijve hoe de nazi’s het voor het zeggen krijgen. Sommigen plegen verzet, maar Kurt Köpler kan niets anders dan toneelspelen. Toneelspelen is als ademen. Dus wat doe je? Mefisto for ever is een bijzonder mooi gelaagde voorstelling; schrijver Tom Lanoye en regisseur Guy Cassiers hebben een voorstelling gemaakt waarin beeld en taal een volmaakte symbiose aangaan en waarin duidelijk gemaakt wordt dat politiek en kunst niet afzonderlijk van elkaar kunnen bestaan – het zal altijd een wisselwerking blijven. (Koen van Hees)

Lees ook onze recensie van Mefisto for ever

77: IDFA – Ghosts of Cité Soleil en 4 Elements

Ook dit jaar deed 8WEEKLY weer uitgebreid verslag van het internationale documentairefestival IDFA. Twee van de boeiendste docu’s van dit jaar waren Ghosts of Cité Soleil en 4 Elements. In Ghosts of Cité Soleil van Asger Leth en Milos Loncarevic staat en arm en wanhopig Haïti centraal dat verscheurd wordt door geweld. Slechts twee uur vliegen van Miami Beach zijn de overlevingskansen in Cité Soleil, een van de grootste sloppenwijken van de hoofdstad Port-au-Prince, van dag tot dag verschillend. Er wonen bijna 300.000 mensen. Er is geen officieel gezag, nauwelijks gezondheidszorg of bescherming in de wijk die wordt geregeerd door vijf illegale bendes die het geweld niet schuwen. Ondanks het constante gevaar is het camerawerk innovatief. Door fantastisch gebruik van licht en close-ups vanuit ongebruikelijke standpunten wordt de dramatiek en sfeer zo uitgebuit dat de film onder de huid kruipt. 4 Elements van de Nederlandse Jiska Rickels is een documentaire over de strijd tegen de elementen. In de beste momenten grijpen beeld en geluid volledig in elkaar. Dat gebeurt vooral als de geluidsband het ritme ondersteunt van wat er in het beeld gebeurt, bijvoorbeeld bij het deinen van de vissersboot, of het werken van de mannen in de mijn. Dan wordt 4 Elements een filmische symfonie. (Antoinette van Oort en Niels Bakker)

Lees ook ons verslag van IDFA en onze recensie van 4 Elements

76: Opgezwolle – Eigen wereld

In Nederland verschijnt meer en meer hiphop op eredivisieniveau – en dan
hebben we het natuurlijk niet over de Sesamstraatrijmelarij uit Diemen-Zuid.
Raymzter, (wijlen?) DuvelDuvel, De Jeugd van Tegenwoordig en Opgezwolle zijn
de huidige lijstaanvoerders, waarbij Opgezwolles Eigen Wereld de definitieve blauwdruk geeft van de perfecte hiphopplaat. HoedenPlank is de bekende opener van de plaat, en daarna wordt het alleen maar beter en beter. De strakke, originele en geheimzinnige beats van Delic kleuren
prachtig bij de intelligente raps van Rico en Sticks. De flows zijn
meesterlijk, de beats en samples superieur. Eigen Wereld is het nieuwe
ijkpunt in hiphopland. (Aryen Meijer)

75: Noorderlicht fotomanifestatie

Getuige de Noorderlicht fotomanifestatie in 2006 vond de organisatie van Noorderlicht dat we in West-Europa een te eenzijdig beeld hebben van werelddeel Azië. Deze eenzijdigheid komt voort uit het feit dat de Aziatische beelden (foto’s + video) die ons in het Westen bereiken voornamelijk afkomstig zijn uit de drie welvarende landen China, Japan en Zuid-Korea. Terwijl er zoveel meer is. Noorderlicht keek dit jaar voorzichtig verder. Waar de traditionele driedeling Door westerse ogen, Door eigen ogen en Een blik op het verleden in eerdere edities nogal eens als een kunstmatige noodgreep overkwam – qua thematiek waren de verschillen tussen de Westerse fotograaf en de fotograaf uit eigen regio vaak niet wezenlijk – waren er dit jaar ook inhoudelijk duidelijk verschillen te zien. De pessimistische blik van de outsider staat recht tegenover de poëtische, warme benadering van de insider. Samen met de altijd schitterende foto’s, in dit geval vooral afkomstig van Aziatische fotografen, maakt dat je deze editie van Noorderlicht als fotoliefhebber niet aan je voorbij kon laten gaan.
Fotografie: I-Lann Yee (1971), Sulu Series (Lennard Dost)

74: The Departed – Martin Scorsese

Veel critici noemden The Departed een terugkeer naar bekend terrein voor meesterregisseur Scorsese. Nu is dat niet helemaal correct, want Scorsese belichtte in al zijn gangsterfilms nooit eerder de kant van de politie. Maar alleen een kniesoor zal over zo’n detail vallen; feit blijft dat Scorsese eindelijk weer eens een film heeft afgeleverd waarin alles op zijn plaats valt. Het verhaal is gebaseerd op de Hongkongse thriller Infernal Affairs, maar The Departed is geen goedkope remake. Matt Damon en Leonardo DiCaprio zijn aan elkaar gewaagd als respectievelijk crimineel en politieagent die bij elkaars organisatie infiltreren en Jack Nicholson houdt zijn kenmerkende grimassen keurig netjes in toom. Het niveau van dertig jaar geleden zal Scorsese wel nooit meer halen, maar het vakmanschap van The Departed kan onmogelijk worden ontkend (Melson Zwerver).

73: Goseki Kojima en Kazuo Koike – Path of the Assassin

2006 was een goed jaar voor manga in Engelse vertaling. Kleine uitgevers als Fanfare brachten toptitels; de grote namen (Tokypop en Viz) waagden zich aan meer volwassen werk. Hetzelfde gold voor de Amerikaanse stripgigant Dark Horse, die rustig verderging met het vertalen van de catalogus van schrijver Kazuo Koike en tekenaar Goseki Kojima, het gouden duo dat in de jaren zeventig historische stripliteratuur van de bovenste plank leverde. Path of the Assassin is een prima reeks uit dat omvangrijke oeuvre. In het feodale Japan neemt een vijftienjarige ninjameester de taak op zich om de jongeman te beschermen die later Japan zou verenigen. Het tweetal wordt volwassen in een milieu van politieke intrige, waar de brute wetten van het middeleeuwse klassensysteem gelden. Een van de bijzondere kwaliteiten van de serie is Koikes ambivalente houding: de historische cultuur van Japan wordt verheerlijkt maar evenzeer bekritiseerd; de voorvallen zijn vaak gruwelijk, maar ook sensationeel; tegelijkertijd tragisch en noodzakelijk voor de vorming van de twee knapen. Dit alles wordt in miniem detail beschreven, en door Kojima in realistische stijl weergaloos getekend. Absolute topkwaliteit. (Paul Caspers)

Lees ook onze recensie van Path of the Assassin

72: Michiel van Kempen – Vluchtwegen

Schrijvers hebben alle vrijheid om een hoofdpersoon te kiezen. In de roman Vluchtwegen van Michiel van Kempen spelen weliswaar verschillende mensen een grote rol, maar eigenlijk gaat het boek over de Bijlmer. Van de Bijlmerbajes tot de Bijlmerramp. In Vluchtwegen beschrijft Van Kempen de wijk in al haar schoon- en lelijkheid. Het exotische van al die nationaliteiten fascineert, maar onder de oppervlakte broeit er van alles. Hij laat je naar de mensen achter de onuitspreekbare namen op de bordjes kijken zonder in clichés te vervallen. Hij gebruikt veel andere talen in zijn dialogen. Vluchtwegen is juist dankzij de vreemde talen en gebruiken, exotisch en realistisch tegelijk. Maar niet alleen de sfeer in het boek is mooi en tekenend, ook de thematiek boeit. Langzaam maar zeker ontdek je dat het niet zo belangrijk is waar de personages voor op de vlucht zijn (hun wortels, saaiheid, nietigheid), maar waar ze naar toe vluchten. De Bijlmer fungeert als onderkomen voor al die vluchtenden, maar al snel weet je dat ze niet voor eeuwig kunnen vluchten omdat er op een dag een vliegtuig zal komen dat alle pogingen goede bedoelingen wegvaagt. Het noodlot drukt in Vluchtwegen zwaar maar niet allesoverheersend, en deze geschiedenis leert ons dat er misschien toch een uitweg of oplossing mogelijk is: zowel voor de mens als voor de wijk. (Els Bertens)

71: Vielfalt – Jakop Ahlbom

Vielfalt draait om een mislukte goochelaar die probeert zijn leven op orde te krijgen. Maar ondanks verwoede pogingen krijgt de goochelaar geen grip op zijn leven, integendeel, hij raakt meer en meer verstrikt in een web van chaos en illusies. Zijn geliefde verdwijnt bij een goocheltruc, tafels komen tot leven en cafébezoekers verdwijnen in zitbanken, afvoerputjes en televisies. De toeschouwer doet er goed aan om bij het kijken naar Vielfalt het verlangen naar een logisch verhaal los te laten, zich over te geven en mee te laten sleuren in de wondere illusionaire wereld van Jakop Ahlbom. Een wereld met prachtige filmische beelden en vol ontroerende en humoristische momenten. Wat Ahlbom precies probeert te vertellen blijft onduidelijk. Hij lijkt sterke beelden te prefereren boven inhoud. Is dat erg? Nee, want de beelden beklijven. Ondanks de allerminst eenduidige verhaallijn en bevreemdende beelden is Vielfalt toch een heel toegankelijke voorstelling, die een groot publiek zal weten te waarderen. Het ritme van de voorstelling, herkenbare momenten en absurde humoristische scènes maken de voorstelling licht en makkelijk verteerbaar. Ahlbom beheerst de kunst om de toeschouwer te blijven boeien. (Maaike van Geijn)

70: David Thompson (Ed.) – Altman on Altman

Een prima toevoeging in de Britse filmboekenreeks Directors on Directors, maar ook een fraai testament van de in november overleden topcineast Robert Altman. Met oprechte bescheidenheid en zonder een greintje eigenwaan vertelt Altman de filmhistoricus David Thomson over de totstandkoming van vrijwel al zijn films. Altmans beginjaren als maker van instructiefilmpjes, zijn periode in de tv-wereld, zijn klassiekers uit de jaren zeventig, de nauwelijks bekende toneelverfilmingen uit de jaren tachtig, zijn revival bij het grote publiek met films als The Player en Short Cuts, alles komt aan bod in dit bondige en toch diepgravende boek. De regisseur van zoveel Amerikaanse klassiekers presenteert zich hier als niet meer dan een vakman die het geluk had om met enige vrijheid de films te mogen maken die hij graag wilde maken. Wat een genoegen dat de meester vlak voor zijn dood het laatste woord had over zijn eigen carrière. Altmans filmische zwanenzang A Prairie Home Companion verschijnt bij ons in februari. (Paul Caspers)

Lees ook onze recensie van Altman on Altman en ons in memoriam van de overleden regisseur.

69: AFX – Chosen Lords

Richard D. James alias Aphex Twin en nog zowat pseudoniemen (Blue Calx, Bradley Strider, Martin Tresseder, Caustic Window, Gak, Soit P.P., Polygon Window, Power-Pill, Q-Chastic, The Diceman, Tahnaiya Russell) mag dan een genie zijn dat de elektronische muziek voorgoed een ander aanzien heeft gegeven, zijn releasebeleid is voor de gemiddelde fan onnavolgbaar. Hier en daar zit er echter wel een lijn in. Op Rephlex bijvoorbeeld bracht hij 41 maxi’s uit met als paraplutitel Analord, de meeste onder de naam AFX en louter op vinyl. Een leuke verzamelaar lijkt dan op zijn plaats, maar helaas bevat de dit jaar verschenen cd Chosen Lords niet meer dan een selectie. Die dan weer wel weergaloos is: briljante techno zoals alleen de zeer begaafde Welshman dat kan. Om ons helemaal gek te maken verscheen één track – XMD5A – in eerste instantie als limited edition onder de naam Aphex Twin. (Enno de Witt)

68: Bethan Huws – B.A.C.A Europe 2006

Dit jaar reikte het Bonnefantenmuseum de Biennial Award for Contemporary Art uit aan Bethan Huws. Naar aanleiding daarvan was er in het Maastrichtse museum een overzichtstentoonstelling van haar gevarieerde werk te zien. In foto’s, tekeningen, objecten en videowerken speelt ze met de verwachtingspatronen van de moderne mens ten aanzien van hedendaagse kunst. Typerende werken zijn bijvoorbeeld de video Singing for the Sea, waarin Bretonse vrouwen een uitvoering geven met de zee als enige toeschouwer, en een klein vruchtbaarheidsbeeldje dat bij nadere beschouwing niet van hout maar van chocolade blijkt te zijn gemaakt. Haar werk is een uitdrukking van individuele emoties en tegelijkertijd ook van algemene bespiegelingen. Of, zoals de jury het verwoorde: “Centraal in haar werk staat het begrip vertalen: vertalingen van de ene taal naar de andere, tussen verschillende culturen en van ervaringen naar concepten en omgekeerd.” De prijs is bedoeld voor kunstenaars die aanwijsbaar invloed hebben op het huidige discours van de hedendaagse kunst. Deze tentoonstelling zal daar in ieder geval aan hebben bijgedragen. (Annette van Apeldoorn)

Lees ook onze recensie van B.A.C.A Europe 2006

67: Opdat ik niet vergeet – Marc-Marie Huijbregts

Zijn hoge, ietwat vrouwelijke stem is karakteristiek voor Marc-Marie Huijbregts, maar in zijn laatste show Opdat ik niet vergeet is die allesbehalve storend. Direct weet hij het publiek aan zich te binden door een overtuigende interactie via vragen. Maar zelf gaat hij ook terug in zijn eigen leven, in zijn eigen herinneringen. Want als je niet weet waar je vandaan komt, hoe kun je dan weten wie je bent? Aan de hand van deze centrale vraag blijven de onderwerpen niet alleen maar lichtvoetig, ook zwaardere zaken komen aan bod. Hoewel er vaak een kwinkslag aan verbonden is, hebben sommige dingen toch een diepere betekenis waar je over na zou kunnen denken. Verrassend is ook de mooie zangstem die de Brabander heeft, waarmee hij de zaal zelfs even stil weet te krijgen. En dan het einde… letterlijk onverwacht. Fotografie: Serge-Henri Valcke (Margreet Pronk)

Lees ook onze recensie van Opdat ik niet vergeet

Film / Films

Romeo en Julia in de periferie

recensie: La Petite Jérusalem

vrijdag 29 december 2006 / 0 Reactiesdoor: Paul Boon0 Sterren

Met een shot dat doet denken aan Kassovitzs La Haine slingert regisseur Karin Albou ons de film in: de camera vliegt langs filosofiestudente Laura (Fanny Valette) en van daaruit zweven we over de joodse wijk La Petite Jérusalem in Parijs. Een slechte buurt, net als alle Parijse voorsteden, als we de berichtgeving mogen geloven. ’s Avonds op straat ben je je leven niet zeker, en op klaarlichte dag kun je zomaar tegen een pogrom aanlopen.

Laura woont wel in die wijk, maar houdt zich niet bezig met de verslechterende situatie. Het is al moeilijk genoeg haar Tunesische working class familie uit haar kamer te houden. Haar orthodox-joodse gezinsleden worden een beetje zenuwachtig van Laura’s gedweep met Immanuel Kant, de bekende filosoof, wiens werk aanmoedigt tot vrij en onafhankelijk denken. Het dweepzieke heeft Laura van geen vreemde: zus Mathilde (Elsa Zilberstein) kent geen ander gespreksonderwerp dan de Thora, en moeder (Sonia Tahar) probeert Laura koste wat kost te koppelen aan die leuke co-assistent.

Dwepen met Kant

“Ik wil geen romanticus zijn”, zegt Laura nog, maar je hebt het niet altijd voor het kiezen. Ze is direct verkocht als ze de mysterieuze Djamel (Hédi Tillette de Clermont-Tonerre) ziet tijdens haar vaste avondwandeling (dat dwepen met wandelfanaat Kant is soms een beetje gekunsteld, maar zo’n type is Laura nu eenmaal). Verder dan een uitgebreide baltsdans kan de verkikkerdheid natuurlijk niet gaan, want Djamel is moslim, en illegaal en wat dies meer zij. Even dreigt het Romeo en Julia in de banlieue te worden.

Gelukkig houdt regisseur Albou genoeg ballen in de lucht om eenzijdigheid te voorkomen, niet voor niets won La Petite Jérusalem in 2005 een belangrijke scriptprijs in Cannes. Laura heeft meer problemen dan de liefde alleen, en ook de roestige relatie tussen zus Mathilde en haar man Ariel (Bruno Todeschini) komt uitgebreid aan bod. Vooral Mathilde lijdt onder (haar eigen strikte interpretatie van) de joodse wet – en dus zoekt Ariel ’t bij een andere vrouw. Waarna Albou kan schmieren met een prachtige scène over de regels en vrijheden binnen het joodse geloof: een gesprek met een vertrouwensmevrouw is zo in- en inmenselijk dat je wel wilt zingen.

Wie zinnelijke cinematografie, geheimzinnige beelden en sprongen in de tijd verdraagt, kan zich hier niet aan vertillen. Maar de film kabbelt een aantal zeer emotionele weken of maanden mee met het gezin – dus wellicht is La Petite Jérusalem niet geschikt voor de formuleminnende medekijker.

La Petite Jérusalem

Regie: Karin Albou
Jaar: 2024
Distributeur: De Filmfreak

Voor u geselecteerd door de auteur:

Muziek / Album

Terug beland op het eerste nest

recensie: Jarvis Cocker - Jarvis

woensdag 27 december 2006 / 0 Reactiesdoor: Dennis Dekker / beeld: Serge Leblon 0 Sterren

Pulp. Weet u nog? Die Britse band die buiten hun geboorteland nooit écht helemaal doorbrak. Tuurlijk, hun album Different Class bevat met Common People een van de grootste Britpophits ooit, maar de inktzwarte opvolger This Is Hardcore flopte, ten onrechte. Het luidde het eind in van zo’n schitterende, typische ‘English arty-farty’-band. We Love Life werd in 2001 hun zwanenzang. En nu mag geschreven: Pulp is terug. Althans, de zanger van die band, Jarvis Cocker. Wat hij muzikaal doet? Nou, gewoon: de sound van z’n band Pulp in hoogtijdagen nabootsen, inclusief de galmende zang en koortjes, inclusief die puntige ‘cockney’-rockliedjes, inclusief de zwartgallige humor. De fans van weleer zullen smullen.

Je bent een Pulp-fan of je bent het niet. Ben je het niet, dan zul je het debuut van Jarvis Cocker weinig verrassend vinden en misschien zelfs wel een beetje irriterend. Maar ben je wél van de Pulp-partij, dan is deze plaat een genot. Na het niet goed begrepen elektronische uitstapje Relaxed Muscle is Cocker nu echt weer terug beland op z’n eerste nest, de Britpop. Maar ook de glamrock, de Bowie-esque inslag en die typisch Britse, ietwat klagerige voordrachten. Na een kort instrumentaal intro klinkt het eerste nummer Don’t Let Him Waste Your Time als typisch Cocker, typisch Pulp, hoewel het oorspronkelijk geschreven is voor Nancy Sinatra, net als enkele andere songs op de cd. Dan Black Magic, jaren zestig rock met een fijn langgerekt ‘naaahaa’-koortje. Big Julie is een heerlijke, met verzengende strijkers opgefleurde, romantische compositie.

Tekstuele geintjes

Ook die tekstuele Cocker-geintjes zijn er weer. Na de tekstregels “I’m not Jesus, though I have the same initials” van het Pulp-nummer Dishes zijn ze wellicht minder rebels geworden, maar zeker niet minder treffend. I Will Kill Again als klinkend voorbeeld genomen: “..And don’t believe me / if I claim to be your friend / ‘cos given half the chance I know that / I will kill again..”. Het nummer bevat ook een prachtig mooie pianopartij en doet denken aan Pulps gitzwarte This Is Hardcore-periode, schitterend. This Is Hardcore blijft trouwens een van de meest ondergewaardeerde albums van de jaren negentig, maar dat terzijde. Een ander voorbeeld van een rake Cocker-tekst vind je op een ‘hidden track’ met de veelzeggende titel Cunts Are Still Running The World, een ware aanklacht tegen Tony Blair en diens wijze van politiek bedrijven.

Bijna zuchtende zang

Ook Quantum Theory is aardedonker, inclusief bijna zuchtende zang. “Everything is gonna be allright”, declameert Cocker aan het eind van dit nummer. En de fervente Pulp-fan weet dat dit debuut van Jarvis Cocker daar zeer zeker aan meehelpt: alles is inderdaad weer goed gekomen nu deze artiest weer op z’n eerste nest is terug beland.

Jarvis Cocker

Album: Jarvis

Link: Platenmaatschappij Rough Trade Records
Link: Forum Jarvis Cocker

Boeken / Non-fictie

Een subtiele aanval op de islam

recensie: Joris Luyendijk - Het zijn net mensen: beelden uit het Midden-Oosten

maandag 25 december 2006 / 0 Reactiesdoor: 0 Sterren

Joris Luyendijk, wie kent hem niet, was jarenlang correspondent voor diverse media in wat we maar de Arabische wereld zullen noemen – al mag je natuurlijk niet zo grof generaliseren. Volkomen onvoorbereid belandde hij in Cairo, waarna een speurtocht volgde naar objectieve berichtgeving. Die liep uiteraard niet goed af, maar leverde wel een vermakelijk boek op, dat in weerwil van de titel de lezer achterlaat met het idee dat we de grensbewaking maar eens stevig zouden moeten gaan versterken, zo langzamerhand.

Drop zomaar iemand met een theoretische achtergrond in de barre praktijk van alledag, en de verwondering slaat onvermijdelijk toe. Luyendijk had de nodige geestelijke bagage op zak toen hij naar het Midden-Oosten werd uitgezonden, maar die had hem totaal niet voorbereid op wat hij daar zou aantreffen en al helemaal niet op het vak dat hij moest gaan uitoefenen. Besla als correspondent maar eens alle gebeurtenissen die plaatsvinden in een gebied dat loopt van Irak tot Marokko. Geen doen, dus dat moet je niet eens proberen.

Luyendijk waagt toch dappere pogingen en ontdekt gaandeweg iets wat de gemiddelde westerse mediaconsument allang weet: al het nieuws dat we uit verre buitenlanden ontvangen geeft nooit een adequaat beeld van de situatie daar, het gaat door allerlei filters, deelnemers koesteren hun eigen agenda en dan heb je in de landen die Luyendijk moest verslaan ook nog de hinderlijke factor dat het – op Israel na – allemaal bloeddorstige dictaturen zijn. Met een soort verbeten naïviteit laat hij zich echter niet uit het veld slaan, een gouden greep, want je gaat op den duur vanzelf meeleven met onze dappere Kuifje in Islamland, die wel wil maar niet kan en op een gegeven moment ook niet meer weet hoe.

Op zoek naar het ‘ware Egypte’

Officiële mededelingen van regeringen, daar heeft hij in ieder geval niets aan. De dictaturen hangen een volkomen idioot beeld op dat niets met de werkelijkheid te maken heeft, terwijl Israel juist weer een bijzonder gelikte reclamecampagne voert – om het maar niet te hebben over de Amerikaanse bevrijdingstroepen die president Bush geheel onbaatzuchtig her en der inzet. Op zoek naar wat dan het ware Egypte of Syrië zou moeten zijn wandelt Luyendijk door straten vol mensen die nooit het achterste van hun tong laten zien, zodat hij daar ook al niets aan heeft. Dan maar de televisie aangezet, of de berichten van persbureaus doorgenomen, die ook al een scheef beeld geven van de achterliggende realiteit. Zo komt hij gaandeweg tot de conclusie dat de westerse media helemaal niet geschikt zijn voor het doorgeven van het nieuws in zijn volledige en begrijpelijke context, en laat hij de lezer de conclusie dat de werkelijkheid die Luyendijk zo graag aan ons wil presenteren helemaal niet bestaat.

Toch steek je wel degelijk iets op van dit aangenaam weglezende boek. Allereerst zijn de anekdotes uit de wondere wereld van het internationale correspondentendom kostelijk. Verder is het vrijwel ondenkbaar, Luyendijk wijst daar een aantal malen op, om een boek als dit te schrijven over onze streken, waar democratie heerst en vrijheid van meningsuiting, ook al ligt die dan onder vuur. Je kunt dan uitgaan van de stelling dat al die Arabieren ook werkelijk zonder één enkele uitzondering geheel en al tegen hun wil zuchten onder een dictatuur waar ze het liefste vanaf willen. Als je echter de tientallen verhalen leest over corruptie op alle niveaus, over de onbeschoftheden die hem uiteindelijk uit Cairo verdrijven, over de wreedheden van hoog tot laag, de armoede en het gebrek aan perspectief, dan laat zich een achterliggende oorzaak vermoeden, een soort van kleinste gemene veelvoud die alle landen en volken in de regio delen en die als aanjager van alle ellende functioneert, zodat je vanzelf bij het onderwerp komt dat Luyendijk met grote omzichtigheid vermijdt: de verderfelijke invloed van de islam. Het negeren daarvan is een briljante stijlgreep van de voormalige correspondent, maar al te vaak lezen we verhitte betogen waarin wordt aangetoond hoe perfide de islam is en hoe ontwrichtend de uitwerking, maar Luyendijk pakt het veel subtieler aan, waardoor zijn boodschap des te indringender aankomt. Met het vertekende beeld van de situatie tenslotte valt het intussen toch wel mee, de vreselijke verhalen die volgens Luyendijk nooit de westerse media halen waren in ieder geval hier al enige tijd bekend. Altijd mooi, zo’n positieve conclusie.

Uitgever: Podium
Prijs: 18,–
Bladzijden: 220
ISBN: 90 5759 316 5

Boeken / Non-fictie

Stoned als een garnaal

recensie: Theodore Dalrymple - Drugs: de mythes en de leugens

zondag 24 december 2006 / 0 Reactiesdoor: 0 Sterren

Vroeger was alles beter en de beschaving is reddeloos verloren. Welkom in de wereld van de Britse arts en denker Theodore Dalrymple, die zich in zijn derde boek in korte tijd stortte op het fenomeen drugs, en dan met name de opiaten. Niet alleen deugen die totaal niet, ook de manier waarop we daarmee omgaan moet het bij Dalrymple ontgelden. Alles is weer eens de schuld van de vervloekte Romantiek en deszelfs erfgenamen. Intussen blijft het opmerkelijk dat hij zoveel potentiële munitie laat liggen.

Opnieuw put Dalrymple uit zijn persoonlijke ervaringen als arts in achterstandswijken en een gevangenis. Eerste slachtoffer van zijn ontleedmes is de arme verslaafde zelf, die gewoon niet moet zeuren. Patiënten die na een operatie een opiaat krijgen tegen de pijn, ontwikkelen zich nooit tot een volbloed junk. Als je echt een junkie wilt worden, betekent dat maandenlang hard werken aan je habit – het is dan ook een fabeltje dat heroïne mensen van de ene op de andere dag verslaafd maakt. Als getuige à charge voert hij nota bene de door hem verachte Amerikaanse schrijver William Burroughs op, die in zijn debuutroman Junkie uitlegt hoe moeilijk het is om verslaafd te worden. Ben je eenmaal verslaafd, aldus Dalrymple, dan is afkicken een fluitje van een cent, veel makkelijker dan van alcohol en – voegen wij er dan meteen maar even aan toe – van benzodiazepinen. Een paar dagen wat ongemak, constateerde hij in een lange reeks gevangenisgevallen, en het leven kan weer vrolijk van voren af aan beginnen.

Dalrymple draait op de van hem bekende manier met satanisch genoegen allerlei vastgeroeste zaken om. Het is niet de dope die de verslaafde in zijn greep houdt, de verslaafde gaat er actief naar op zoek. Criminaliteit is geen gevolg van verslaving, de verslaafde is een crimineel die daarbij drugs gebruikt. Verslaving is ook geen ziekte, die met medische middelen kan worden opgelost, wat hem op het spoor zet van zijn tweede grote doel: de verslavingszorg. Omstandig betoogt hij dat iedereen die binnen de branche actief is, belang heeft bij het voortduren van de beschaving.

Ook de methadonverstrekking moet het ontgelden. Hij vraagt zich voor de bühne af, wat de dealer doet met de heroïne die hij aan de methadongebruiker niet meer kwijt kan. Het antwoord is simpel: dat is voor nieuwe gebruikers. Methadonverstrekking zorgt voor een toename van het aantal gevallen, en houdt verslaving en verslavingszorg in stand. Niet eens een gekke redenering, waar Dalrymple dan ook nog wat serieuze argumenten aan toevoegt, bijvoorbeeld waar het gaat om het gevaar van methadon zelf, dat immers een serieuze harddrug is (uitgevonden door de nazi’s en door hen vernoemd naar hun geliefde leider: Dolophine).

De Romantiek

De oorzaken voor al die ellende zoekt Dalrymple als vanouds weer in de Romantiek, en dan met name bij De Quincey en Coleridge, waarbij hij en passant ook nog even de mythe ontzenuwt dat verdovende en bewustzijnsverruimende middelen de creativiteit zouden bevorderen. Integendeel: heeft Coleridge zijn Kublai Khan misschien onder invloed bedacht, en dan ook nog van alcohol, bij het scheppen van andere meesterwerkjes was hij zo nuchter als een kalf. Dalrymple stelt zelfs en niet geheel ten onrechte, dat als Coleridge – en Baudelaire en al die andere gebruikende pretletters – gewoon normale burgermensen waren geweest, ze veel meer zouden hebben geschreven. Daar valt iets voor te zeggen: het gebruik van opiaten mag dan een behoorlijke euforie opwekken, echt veel doe je niet meer.

Hij haalt ook het voorbeeld aan van de Brit die in de jaren veertig van de vorige eeuw bij zijn door opium gekleurde filosofische vorsingen tot de verbazingwekkende vaststelling kwam dat de banaan groot is, maar de bananeschil groter. Retoriek natuurlijk, maar het punt is binnen. Het meest verwijt hij alle apologeten van vrij drugsgebruik, dat ze in hun boeken en andere geschriften een beeld van verslaving en verslaafde hebben geschetst, dat ons nog steeds hindert. De junk als slachtoffer, het afkicken als hel waar we geen mens mee zouden willen confronteren, vandaar het pamperen door een miljoenenindustrie van hulpverleners. Een junkie is volgens Dalrymple geen patiënt, maar iemand die een welbewuste keuze maakt, met de gevolgen waarvan we hem zouden moeten confronteren.

Op twee punten laat Dalrymple de lezer in de steek. Allereerst beperkt hij zich wel heel erg tot een klein deel van de literatuur, terwijl de voorbeelden van verkeerde voorbeeldwerking in de huidige maatschappij voor het oprapen liggen. Je kunt niet verwachten dat de keurige Brit ooit heeft gehoord van Herman Brood, maar in de populaire wereldcultuur wemelt het van de knuffeljunks, van het watje Cobain tot die gozer met die bolle kop uit Babyshambles, stuk voor stuk wandelende bewijzen dat gebruik niet echt per se leidt tot het voortbrengen van iets interessants. Een tweede bezwaar richt zich gedeeltelijk tegen de vertaler. Waar Dalrymple in zijn oorspronkelijke titel nadrukkelijk spreekt van opiaten, schept de Nederlandse editie verwarring met het paraplubegrip drugs, zodat de lezer tevergeefs wacht op Dalrymples visie op bijvoorbeeld XTC. Desondanks is deze beschouwing verplichte kost voor iedereen die zich met het debat over bijvoorbeeld legalisatie van harddrugs wil bemoeien en in ruimere zin elke ontwikkelde lezer met een zekere maatschappelijke betrokkenheid.

Uitgever: Nieuw Amsterdam
Prijs: 14,95
Bladzijden: 160
ISBN: 90 468 0148 9

Theater / Voorstelling

Katharsis door het grote gebaar

recensie: Toneelgroep Amsterdam - Rouw siert Electra

zaterdag 23 december 2006 / 0 Reactiesdoor: Irit van der Veldt / beeld: Jan Versweyveld 0 Sterren

Toneelgroep Amsterdam brengt het komend jaar Rouw siert Electra als onderdeel van een serie van vier Topstukken in tien grote theaters door het land. De andere drie stukken zijn: De Graaf van Monte Cristo (Het Nationale Toneel),
Alexander (Het Toneel Speelt) en Platonov (het Ro Theater). Met een groot gebaar van heftige emoties, royaal stemvolume en grote videobeelden weet Toneelgroep Amsterdam de toeschouwer in dit psychologische drama al of niet te boeien.

“Jij bent vijf jaar ouder dan Adam en over een paar jaar ben je een oud, verlopen wijf”. Zichtbaar gekwetst en met gebalde vuisten en vurige ogen nadert Christine haar uitzinnige dochter Lavinia. Rake klappen volgen, geschreeuw en getier. Het is de naakte, rauwe werkelijkheid waar regisseur Ivo van Hove ook in Rouw siert Electra op tekst van de Amerikaanse auteur Eugene O’Neill (1888-1953) niet voor terugdeinst. Een psychologische tragedie met realistische scènes die niets aan de verbeelding overlaten. Strak en snerpend zijn de dialogen, technisch perfect en aangrijpend. Het verstikkende manipuleren als moordwapen in handen van ‘Electra’.

Moordlijstje

Deze Electra in de persoon van dochter Lavinia (Halina Reijn) neemt samen met haar broer Orin (Eelco Smits) wraak op haar overspelige moeder, Christine (Janni Goslinga). Broer en zus drijven moeder de dood in aangezien moeder, hun vader, Ezra Mannon, vermoordde uit seksuele wellust voor kapitein Adam Brant. Maar niet alleen de dood van haar moeder heeft Lavinia op haar geweten. Ook die van haar vader kan ze, vanwege haar verstikkende manipulatie jegens haar moeder, op haar moordlijstje bijschrijven. Maar een bevrijding voor hun daden ervaren Lavinia en Orin niet. Orin legt de hand aan zichzelf omdat de overleden familieleden hem niet meer loslaten en Lavinia sluit zich op in het familiehuis waar ze in contact blijft met de mensen die ze verloren heeft. Zo rouwt ze om het verleden en probeert haar eigen lot te accepteren.

Intelligent drama

Regisseur Ivo van Hove creëert een intelligent drama door de pijnlijke aangrijpende scènes met digitale middelen letterlijk uit te vergroten door saillante details als video te projecteren. De gepijnigde Halina Reijn met loopneus en betraande ogen verschijnt ‘larger than life’ in beeld. Maar niet alleen de videobeelden zijn groot. Ook de dialogen, het stemvermogen, de (seksuele) emoties en de scheldwoorden zijn enorm. Daardoor speelt Van Hove een riskant spel met spanning versus overspanning. Nergens in de voorstelling wordt gas teruggenomen wat deze drie uur durende voorstelling tot een verkrampte zit maakt. Voor de één een moeizame ervaring, voor de ander katharsistoneel op z’n best.

Rouw siert Electra is nog tot en met 7 april te zien. Klik hier voor meer informatie.

Toneelgroep Amsterdam - Rouw siert Electra

Artiest: Toneelgroep Amsterdam
Gezien op donderdag 07 december 2006 in Stadsschouwburg, Amsterdam

Link: Topstukken
Link: Toneelgroep Amsterdam

22: Sven Lutticken – Geheime Publiciteit: Essays over hedendaagse kunst

21: Emil von Reznicek

20: Hemel boven Berlijn – Toneelgroep Amsterdam

19: Peggy Verzett – Prijken die buik

18: V for Vendetta – James McTeigue

17: Arctic Monkeys – Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not

16: Louis Paul Boon – De atoombom en het mannetje met den bolhoed / Mijn kleine oorlog

15: Capote – Bennett Miller

14: The Knife – Silent Shout

13: Opening Night – Toneelgroep Amsterdam/NTGent

12: Charles Burns – Black Hole

11: Raw Footage/Scapegoats – Aernout Mik

10: Lady MacBeth van Mtsensk – De Nederlandse Opera

9: Willem Elsschot – Nagelaten werk

8: Brel 2 – Toneelgroep Oostpool

7: Midlake – The Trials of Van Occupanther

6: Brokeback Mountain – Ang Lee

5: Tool – 10,000 Days

4: Adrian Paci – Adrian Paci

3: Tirza – Arnon Grunberg

2: Caché – Michael Haneke

1: Platform – NTGent

Jonge Harten Festival

Misschien ook iets voor u

44: After Life – Michel van der Aa

43: Tideland – Terry Gilliam

42: Hersenschimmen – Ro Theater

41: Beirut – Gulag Orkestar

40: Babel – Alejandro González Iñárritu

39: F.M. Dostojevski – De broers Karamazov

38: Thom Yorke – The Eraser

37: Alex Klaasen en Martine Sandifort – Volgend jaar lach je d’r om

36: Kooten & van Oudheusden – Spertijd

35: Bonnie ‘Prince’ Billy – The Letting Go

34: United 93 – Paul Greengrass

33: Philip Roth – Alleman

32: Match Point – Woody Allen

31: A.F.Th. van der Heijden – Drijfzand koloniseren

30: NUHR – Over de top

29: Bas Jan Ader – Please don’t leave me

28: The Flaming Lips – At War with the Mystics

27: Kamp – Hotel Modern

26: Good Night, and Good Luck. – George Clooney

25: Sentimenti – NTGent

24: Dimitri Verhulst – De helaasheid der dingen

23: Johan – THX JHN

Misschien ook iets voor u

66: Textures – Drawing Circles

65: Alexis de Roode – Geef mij een wonder

64: Walk the Line – James Mangold

63: Driekoningenavond – Theatercompagnie

62: Band of Horses – Everything all the time

61: Three Times (Zui hao de shi guang) – Hsiao-hsien Hou

60: Henri Cartier-Bresson – Een retrospectief

59: Hitomi Kanehara – Slangen en piercings

58: Zoetgevooisd – Sara Kroos

57: Erik Kessels – Loving your pictures

56: Isobel Campbell & Mark Lanegan – Ballad of the Broken Seas

55: Elif Shafak – Het Luizenpaleis

54: The New World – Terrence Malick

53: August, August, August – De Paardenkathedraal

52: Junior Boys – So This Is Goodbye

51: Syriana – Stephen Gaghan

50: 2x Oresteia – door Het Nationale Toneel en door Toneelgroep Amsterdam/NTGent

Het Nationale Toneel

Toneelgroep Amsterdam en NTGent

49: Jens Christian Grøndahl – Rode handen

48: Jarhead – Sam Mendes

47: Infadels – We Are Not the Infadels

46: Lida Abdul – Petition for another world

45: Daniel Kehlmann – Het meten van de wereld

88: CSS – Cansei de Ser Sexy

87: Tinseltown – Abattoir fermé

86: Annelies Verbeke – Reus

85: Me and You and Everyone We Know – Miranda July

84: Gnarls Barkley – St. Elsewhere

83: TF-2 – Ins Blaue Hinein en Publikumsbeschimpfung

82: Ontwerp het onmogelijke – De wereld van architect Hendrik Wijdeveld (1885-1987)

81: The Sun (Solntse) – Alexandr Sokurov

80: The Strokes – First Impressions of Earth