In 2011 werd in Italië van overheidswege besloten dat alle dorpen met minder dan duizend inwoners moesten fuseren om administratieve kosten te verminderen. Kimpen creëerde zijn boek rondom het gegeven dat een van deze dorpen, Filettino, daarop zijn onafhankelijkheid uitsprak. Het dorp drukte een eigen bankbiljet, benoemde een staatshoofd en werd daarmee al snel wereldnieuws.

Superponatie van fictie

Het non-fictionele deel van De prins van Filettino bestaat uit deze geschiedkundige basis en veel speculatie en achtergrondinformatie over het huidige bankensysteem: veel hedendaagser kan het niet. Tegenover deze achtergrond zet Kimpen Luca, de burgemeester van Filettino die zichzelf uitroept tot prins. Luca is een simpele ziel die vooral zijn pik achterna loopt, hetgeen de nodige moeilijkheden oplevert wanneer zijn twee minnaressen elkaar proberen af te troeven. De pers die hem al snel weet te vinden schildert hem dan ook terecht af als een weinig geraffineerde randdebiel. De enige persoon die over nog minder intellectueel vermogen lijkt te beschikken dan Luca is zijn kersverse minister van financiën, Bernardo, die gepromoveerd is vanuit zijn baan als plantsoenwerker.

Luca’s plan om het dorp tot prinsdom uit te roepen is weinig doordacht, waardoor hij in zijn handjes mag wrijven dat hij omringd is door uitermate behulpzame mensen, zoals de dorpspriester. Die stelt voor een dam te bouwen in de rivier naar Rome, zodat ze geld kunnen vragen voor het water, wat meteen een oplossing biedt voor de werkloosheid. Sergio, een journalist die gespecialiseerd is in economie, voorziet Lua van complottheorieën en financiële adviezen. En zijn secretaresse Alessia en adviseur Faustina voorzien hem van seks.

Liever een avondje cabaret

Kimpen heeft met zijn roman niet de juiste vorm gekozen voor een pittige satire, die beter tot zijn recht was gekomen in een serie columns, een clowneske toneelvoorstelling of misschien een kritisch krantenartikel. Hoewel de materie zeker interessant is, werkt de jip-en-janneketaal waarin hij de achtergrond van het huidige bankensysteem uit de doeken doet werkt al na vijfentwintig pagina’s al danig op de zenuwen, laat staan na meer dan honderd.

Al zijn karakters leveren dezelfde maatschappijkritiek, uitgedrukt in zinsneden als ‘Overheidssteun werkte als morfine. Het wiegde levende mensen in slaap. Een vorm van schijndood.’ en ‘Het papier of het metaal waar geld van gemaakt werd was an sich nauwelijks iets waard. Het werd iets waard omdat we erin geloofden.’ Daardoor zijn hun ideeën vooral die van de schrijver. Kimpen gaat zelfs zover dat hij zichzelf in het verhaal verwerkt als een schrijver die afreist naar Filettino wanneer hij het dorpje in het nieuws ziet.

De kerk van Kimpen

Naast plezierig taalgebruik ontbreekt het de roman bovendien aan technisch goed schrijverschap. Aanvankelijk lijkt het te zijn geschreven vanuit een personaal vertelperspectief waarin Luca centraal staat, maar wanneer dat niet langer afdoende blijkt schakelt Kimpen willekeurig over op andere personages, soms midden in een hoofdstuk over Luca.

Aan het eind spreekt hij zelfs de lezer rechtstreeks aan: ‘Of jou daar,’ knipoogde de prins en hij wees naar jou. ‘Ja, jij die dit verhaal nu leest. Want ik besta op dit moment alleen maar in jouw gedachten.’ Een prekerig slotstuk dat Kimpen wellicht heeft overgehouden aan zijn onderzoek voor De kabbalist, zijn debuut, waarvan inmiddels meer dan twintig drukken verschenen zijn. Het lijkt onwaarschijnlijk dat hij dat aantal met De prins van Filettino zal gaan halen.

In Villa aan de rand van de tijd krijgt Adam, student en redacteur in de Servische hoofdstad Belgrado, de klus een boek uit de jaren dertig grondig te redigeren. Zijn opdrachtgevers, zo blijkt al snel, willen dat hij het helemaal aan hun smaak aanpast. Het boek, getiteld Mijn nalatenschap, is geschreven door de al lang overleden Anastas S. Branica en is nauwelijks als boek bedoeld. Het mist een verhaallijn, heeft geen personages en bevat niets dan lange uitweidingen over een villa. De lezer mag met het boek aan de slag. Zelf beschikt Branica over de bijzondere eigenschap dat hij doorleest waar de meeste mensen stoppen en zelfs kennismaakt met lezers die tegelijkertijd hetzelfde boek lezen. Anderen die op hun beurt Branica’s boek lezen, maken hetzelfde mee.

Doorlezen waar het boek ophoudt
Petrović beschrijft Branica als een leesverslaafde met een grenzeloze verbeelding. Lezen is voor hem een proces van uren. Stap voor stap dringt hij dan dieper door in zijn boeken en gaat er letterlijk onderdeel van uitmaken:

Als er in een boek een plein voorkwam waar de straten straalgewijs naartoe of vandaan liepen, wist hij in een achteraf gelegen straatje te komen, en vandaar weer in het volgende, steeds verder weg van de grote verhaallijn die de meeste doorsnee-lezers trok, en dan loodste hij haar mee naar een buurtkroegje waar hij twee glazen verschraalde, zoete wijn bestelde.

‘Haar’ is in dit geval Nathalie Ouville, een Franse schone die in het Belgrado van de jaren twintig en dertig haar geplande huwelijk afwacht. Steeds als Nathalie een boek leest, ziet Branica hoe zij zich over de pagina’s voortbeweegt. Uiteindelijk besluit hij zelf een boek te schrijven, waarin hij en deze onbereikbare liefde elkaar kunnen ontmoeten.

De verbeelding uitbesteed
‘Doe moeite’, lijkt Petrović, naast schrijver ook bibliothecaris, zijn lezers met dit geslaagde gedachte-experiment op het hart te willen drukken. Doe moeite en neem de tijd voor al het mooie dat de wereld te bieden heeft. Zoals de personages uit zijn roman dat doen, zodra zij ontdekken dat zij, net als Branica, door aandachtig te lezen opgaan in het universum van het boek.

In het eenentwintigste-eeuwse Belgrado – na een eeuw vol oorlogen en de val van Joegoslavië – blijken nog maar weinigen die aandacht op te kunnen brengen. Zo willen de rijke opdrachtgevers van Adam dat hij het huis dat Branica in elkaar schreef aan hun smaak aanpast, zodat zij er zelf in kunnen ‘wonen’. Zelf missen zij de verbeeldingskracht waarmee zij tot het boek kunnen doordringen. Die inspanning besteden zij liever uit.

En het kan nog erger. Want wat als iemand Branica’s bijzondere talent – het lezen achter het lezen, het contact met medelezers – gebruikt voor kwade doeleinden? Als een medewerker van de Joegoslavische geheime dienst Branica’s boek ontdekt, besluit hij deze ‘leestechniek’ in te zetten tegen de vijanden van het politieke systeem. Onder dissidenten gaat hij ‘decadente’ literatuur verspreiden. Zodra iemand de verboden boeken oppakt, verschijnt de lezer op de radar van de dienst die hem of haar vervolgens eenvoudig uit de weg kan ruimen. Een morbide knipoog naar de kleurloosheid van twintigste-eeuwse, totalitaire regimes.

Sprookje
De Nederlandse vertaling van het in 2000 verschenen Villa aan de rand van de tijd komt van Roel Schuyt. In een interview vatte hij de stijl van Petrović samen als een die ‘sprankelt van humor en ironie’ en met ’talloze poëtische momenten zonder pretenties of zwaarwichtigheid’. Een rake omschrijving: Petrović vindt een mooie balans tussen speelsheid en ernst. En ondanks zijn suggestie dat bijna niemand nog weet wat lezen is, klaagt hij niet. Integendeel, zijn vertelling bestrijkt een volle eeuw, en staat bol van zijn bewondering voor de stad Belgrado en de literatuurgeschiedenis. Zijn kleurrijke personages voert hij op in visuele beschrijvingen: Een eenzame, stokoude vrouw die leeft met haar boekenkast, een gedesillusioneerde oud-medewerker van de geheime dienst, een op het eerste oog flamboyante schrijver die zich extra goed kleedt als hij een boek leest. In dit moderne sprookje laat Petrović zijn lezers zo steeds een beetje twijfelen aan de bovennatuurlijke elementen in zijn verhaal, maar laat hij toch voldoende ruimte om de magie in stand te houden.