Saffie

Het begin: iedereen heeft zijn plekje gevonden en praat wat. Een jonge vrouw, die erg veel gelijkenis vertoont met Saffie uit Absolutely Fabulous, loopt rond en vraagt in het Engels of iedereen zover mogelijk naar voren wil gaan zitten. Na wat aansporingen hier en daar vullen de eerste rijen zich uiteindelijk op. We wachten eigenlijk allemaal tot het licht uitgaat, de spots aangaan en het stuk zal beginnen. En we wachten… Het licht blijft aan, de stem van de vrouw klinkt vragend: of ze kunnen beginnen. Het publiek, getraind in theaterbezoek, valt onmiddellijk stil. De vrouw vraagt of iedereen haar kan verstaan, en daar komen twee acteurs nonchalant het podium op.

“Wat krijgen we nu?”

Het decor tot nu toe: twee witte doeken waar de ruimte achter doorheen schemert, in het midden staat een deur met een schoolbord erop. Er staat een emmer water waaruit ze wat op hun gezicht spetteren. Ze leggen uit wat ze gaan doen, vertaald door de vrouw. Ze zijn allebei een jongetje dat ergens ooit leefde. En ze zijn allebei hetzelfde jongetje. Omdat ze geloven dat in iedereen twee kanten zitten. Zoals donker en licht, ver weg en dichtbij, en ga zo maar door. De ene vergelijking na de andere, vaak achteloos uit de mouw geschud, tot op het lachwekkende, haast pijnlijke af. Soms lachen er al mensen voordat de vrouw haar vertaling heeft gegeven, en vraag je je als je het Engels hoort af wat er dan zo grappig was. Net als je denkt dat dit een stevig teleurstellend avondje wordt, gaat de schooldeur open. Vanuit de zaal komen de acteurs aangelopen en het barst los…

Amarcord

~

Zooitje

Aan het eind komt er vrij onverwacht toch een moraal aan te pas: de wereld van de volwassenen is maar een zooitje. De acteurs die het jongetje spelen stoppen ineens met hun spel, ze trekken de doeken dicht en zeggen: dit gaat allemaal mis. Na een intermezzo dat ietwat pijnlijke herinneringen oproept aan het stroeve begin, wordt er een einde gezocht dat naar hun zin is: alle volwassen uit het stuk worden in de schoolbanken gezet, in de “School for Fools”.

Slapstick

Het stuk verkent voor mij vele uitersten, ik krijg het gevoel dat het op sommige punten bijna over de schreef gaat. De slapstick als de jongetjes hun ontroostbare juf een roos aan willen bieden, compleet met acrobatische kunstjes en Laurel en Hardy muziek – je zou het wat te veel van het goede kunnen vinden, maar het werkt! Deze voor ons vreemde vorm van theater kun je toeschrijven aan een andere theatercultuur, maar misschien heeft het ook te maken met het specifieke, experimentele karakter van de groep. De Formalny groep vindt hun bronnen in middeleeuwse mysteriespelen, het absurdistisch toneel, Russische acteertradities en huidige performancekunst. Dat dit mengelmoesje van inspiratie werkt blijkt uit de onderscheidingen die ze al hebben gewonnen met deze voorstelling. Met deze tournee winnen ze daarbij vast ook heel wat harten voor zich van het Nederlandse publiek…

Links

Paradise Lost?

~

Laatste der Romantici

Een uur voor de voorstelling begon was in één van de foyers een lezing over Lermontov en zijn toneelstuk. Tegenwoordig wordt Lermontov veelal gezien als één van de laatste Russische romantici. Hij schreef veel poëzie en proza. Van de vijf toneelstukken die hij schreef is Masquerade eigenlijk de enige die het opvoeren waard is. In zijn schrijven is Lermontov erg beïnvloed door auteurs als Lessing, Shakespeare en Schiller.

Het boek Held van onze tijd (1840/41) is het belangrijkste werk van Lermontov. De hoofdpersoon uit dit boek lijkt in zijn karakter bijzonder op Arbenin, de hoofdfiguur uit Masquerade. Beiden hebben een grote behoefte aan avontuur, hebben te kampen met veel negatieve energie en storten anderen in het ongeluk.

Mobiele telefoon

Als het stuk begint blijkt dat de actie van de theaterdirecteur redelijk goed heeft uitgepakt; de Stadsschouwburg zit behoorlijk vol met zowel oudere als jongere mensen. Door een voorstelling gratis aan te bieden krijgen ook mensen die nooit naar het theater gaan eenvoudig de kans dat eens te doen. Uiteraard is dat alleen maar toe te juichen, maar één van de nadelen die dat met zich mee brengt bleek al meteen bij het begin van de voorstelling; twee maal ging een mobiele telefoon af.

Boventiteling

~

Zoenende vis

“Bijzonder” en “mooi” zijn twee woorden die de voorstelling van het Small Theatre of Vilnius goed dekken. Bij het begin van de voorstelling is het podium van de Stadsschouwburg bedekt met een dun laagje nep-sneeuw. In die sneeuw staan een aantal klassiek aandoende beelden en loopt een soort van nar. De nar roept een vis op, die uit het podium omhoog komt. Hij zoent de vis, waarop die weer wegzakt naar onder het podium. Het stuk is begonnen en het verhaal gestart, alleen heeft niemand een idee waar het over gaat. Als de voorstelling echter vordert wordt duidelijk wie Arbenin (de hoofdrolspeler) is, wat voor soort persoon hij is en wat de rollen van de andere spelers zijn. Het gaat allemaal wat moeizamer dan bij een Nederlandstalig stuk, maar uiteindelijk daagt alles.

Sterk absurdistisch

Lermontov schreef zijn toneelstuk als een aanklacht tegen de 19e eeuwse burgerij van Sint Petersburg. Het stuk is bij zijn leven nooit opgevoerd omdat het zo controversieel was. Als Masquerade tegenwoordig door een westers gezelschap wordt gespeeld vind je dat er vaak niet meer in terug. Het Small Theatre of Vilnius blijft echter dichter bij de originele tekst. Naast maatschappij-kritisch is het stuk ook uitermate komisch en sterk absurdistisch, wat het allemaal wat lichter te verteren maakt.

Paradise Lost? is nog tot 18 februari in Nederland. Masquerade speelt helaas niet meer, maar vele andere stukken nog wel. Het is een erg bijzondere ervaring om Midden Oost Europese gezelschappen hier bezig te zien en de boventiteling maakt het mogelijk de stukken goed te volgen. Er zijn geen gratis voorstellingen meer, maar studenten krijgen wel vaak korting.

Links

Paradise Lost?