Al jaren wordt in Tilburg de L’Avventura-wandeling STAD gehouden. Deze, door de kruidenbuurt, is al nummertje 9. Ieder editie bevat een reeks verrassende performances op al even verrassende plaatsen in een wijk waar je nooit komt als je er niet woont of er niemand kent. De optredens zijn vaak van theater- en dansmakers die de bezoeker van theater De NWE Vorst of de fervente STAD-wandelaar wel kent. Dit jaar bijvoorbeeld Leonard en Jeroen, Leon de Waal en Drieons.

Maar er ontbreken ook een paar oude bekenden, bijvoorbeeld Ulrike Dozman, T.r.a.s.h., De Kwekerij en ook Helma Melis, al is de geest van de laatste beslist nog aanwezig (maar daarover later meer). Hun plaatsen zijn deels ingenomen door wat meer multiculturele initiatieven (street dance, drumband). Dat is goed voor de afwisseling en zorgt dat de wandeling een breder publiek – bijvoorbeeld mensen uit de betreffende wijk – aanspreekt.

Juichen over de wijk
Bij de start in Het Huis toont de kruidenbuurt zich meteen van zijn beste kant. Buurtbewoners delen koffie, thee en hapjes uit. Ze zullen de deelnemers ook begeleiden door de straten die zij als hun broekzak kennen.

De eerste act sluit zich aan bij de mensen die ondanks de eenheidsworstuitstraling trots zijn op hun wijk, maar het niet hardop durven zeggen. Kunstenaar Sander van Bussel heeft een installatie van JA-spandoeken gebouwd die hij met een ingenieuze constructie na elke positieve bewering die hij doet laat ‘juichen’. Er is altijd parkeerplek. JA. Je krijgt nog echt advies in de winkels. JA. Het is er heel erg groen. JA. En gedwee zeggen we allemaal JA tegen de kruidenbuurt, al zien we heus dat veel van die proargumenten niet gespeend zijn van ironie. Bij winkelcentrum Paletplein hangt een groepje gekleurde jongeren, zoals dat zo vaak het geval is. Alleen: deze jongeren staan daar niet zo maar te hangen, ze zijn van drumband Vibration Brass en verzorgen een muzikaal intermezzo. De wilde sambaritmes echoën vrolijk tegen de flats rondom, maar op deze frisse herfstavond krijgen de L’Avventura-Hollanders de voetjes niet van de vloer. Muziek is in hun ogen blijkbaar om stil naar te staan luisteren.

Godzijdank vraagt ook het volgende nummer niet om publieksparticipatie. Binnen in het verlaten winkelcentrum staan een schaars gekleed meisje (Rimke Hartstra) en een jongen in een stevige winterjas (Twan van Bragt). Hij probeert haar zo sexy mogelijk vast te leggen, naar we begrijpen omdat ze er een scooter mee kunnen verdienen. Maar die is meteen weer vergeten als mama belt dat ze moeten komen eten. Treffend stukje jeugdcultuur door regisseuse Leen Braspenning.

Mensen in de muren

We doorkruisen weer een typisch stukje kruidenbuurt. Rijtjeshuizen, flats, rijtjeshuizen, flats. Aan een onooglijk pleintje staat een gebouwtje in de vorm van een platte doos met uitstulpingen; het oogt als een kerk uit de jaren zestig. Binnen wordt dat bevestigd, want de geur van ‘niet meer in gebruik’ hangt overal, en dwars door de houten deuren naar de zaal ruik je de wierook. Nou is die laatste vers; het hoort bij het optreden van de muzikanten Jeroen van Vliet en Bram Stadhouders, die sferische muziek spelen bij de beelden gemaakt door Gido Leijtens en die vertoond worden op twee grote schermen. Prachtige close beelden van oude mensen die hier ooit geweest zijn of in ieder geval hebben kunnen zijn, in de H. Kruiskerk. Eerst stilstaand, dan ook bewegend. Ze kijken serieus, overpeinzen, bidden, knikkebollen. Af en toe verdwijnen ze over de randen van het filmdoek, in de muren, als zijn ze een herinnering die hier eeuwig zal rondhangen. Indrukwekkend mooi, samen met de schaduwen op de kale muren waar ooit heiligenbeelden, kruisen en kruiswegstaties gehangen moeten hebben. Maar wat die beelden van de tweelingmeisjes en het rennende jongetje uit de horrorfilm The Shining er nou tussen moeten – zijn die oude mensen hun spookbeeld, hun achterland of gewoon hun opa’s en oma’s?

Geen tijd om erover na te denken, want het gaat verder op de route. Twee mafkezen in een golfkarretje hebben een radicale methode om onkruid te verdelgen: platbranden. Mafkezen-L’Avventura-Tilburg, oké, dat zijn beslist de absurdisten Leonard en Jeroen. Ze zullen ons nog vaker de schrik op het lijf jagen met hun steekvlam, vanavond. Maar nu is het even wat anders dat onze aandacht trekt. We horen gegil uit het bos, terwijl in een woonhuis in de straat een man omzichtig met een koffer staat te worstelen in de hal van het huis. Voor de deur staat een lege bus. Is hij chauffeur? De eerste gast van een ritje naar ergens? O ja, gegil… zaklampen… eng… Was het gewoon zo maar een avond, dan zou je denken: kwajongens en kwameisjes, dropping, vossenjacht. Maar het is STAD9 en dus is dit een voorbode van een optreden. Een acrobatisch, ietwat magisch optreden in de speeltuin, door circusgroep Afrisinia onder regie van Lisah Baert.

Bussafari
Eenmaal weer buiten de poort blijkt die bus van daarstraks toch niet op weg te zijn naar een vakantiebestemming, maar staat ie klaar voor de wandelaars. We maken een bussafari begeleid door ‘vermaker’ Hans D’Olivat, die een hilarisch gedicht over dit ‘markant stukje stad’ voordraagt (met spiekbriefje in zijn hoed) en ons daarin fijntjes wijst op de bijzonder gemoedelijke bewoners die deur na deur hermetisch gesloten luiken hebben, waarachter ze, net als wij, zegt hij, naar de TROS zitten te kijken en ’s nachts van een Ferrari dromen.

De bus dropt ons op korte wandelafstand van redactielokaal ’t Kruidenbittertje, van waaruit het krantje werd gemaakt dat de buurt op de hoogte moest houden over de voorbereidingen van deze wandeling. De buurt krijgt toch maar mooi vier dagen op rij de hele avond vreemde vogels over de vloer en ziet overal theater- en andere kunstenmakers rondschuimen. Maar die hebben ze zelf ook, kunstenmakers, want in het redactielokaal is een expo ingericht van werk van buurman Leo, die al zestig jaar schildert en in veel stijlen heeft gewerkt. Na een kopje thee of een illegaal glaasje wijn zijn we helemaal uitgerust, is ons hoofd weer een beetje leeg en kunnen we er weer tegen.

In het licht van auto’s

We blijken nog een indrukwekkende reeks acts voor de boeg te hebben. Op het basketveldje showt een groepje jonge dansers een staaltje street dance, zien we een vette solo electric boogie en zingt een jonge rapper in Osdorps Tilburgs een liefdesliedje tegen een achtergrond van graffiti  en in de romantische spots van… twee auto’s. Goed werk van choreograaf Curtley Mooring en de Hiphop Factory. Om het hoekje, aan het kanaal, hebben twee vrouwen een huiskamertje gebouwd in een wiebelende boot. Ze breien beiden een enorme sjaal en vertellen tegelijkertijd hun dramatische verhaal boordevol zeevaartjargon en met een komische noot. Ze blijken schippersweduwen die alle wereldzeeën afvaren op zoek naar een nieuwe man. Kort maar krachtig toneel van Marije Op ’t Eijnde en Leon de Waal.

Na weer een ‘aanvaring’ met Leonard en Jeroen op hun levensgevaarlijke golfkar doemt tussen de flats een lichtgevende opblaasbloem van gigantenformaat op. Een flat verder liggen er vier, waarvoor evenveel danseressen met ‘blaadjesparaplu’s’ een eenvoudige choreografie uitvoeren. De lieflijke stijl-met-een-twist doet onmiddellijk denken aan het werk van Helma Melis, die niet alleen dans maakt, maar ook decors en kostuums en al jaren een aangenaam stempel op de STAD-wandeling drukt. Ze is alleen niet de bedenkster dezes, dat is de jonge maakster Ellis Pijnenborg. Mooi hoe estafettestokjes soms geruisloos worden doorgegeven.

Kolderieke kortsluiting

Daar draaien we te voet het parkeerterrein op, waarachter de begraafplaats op ons ligt te wachten. Geen lolletje, zo laat in de avond, maar huisgezelschap Drieons van de NWE Vorst zal ervoor zorgen dat we nooit meer hetzelfde naar die plek kijken. Het eerste wat we zien van hun miniopera ter gelegenheid van deze wandeling: twee metershoge projecties van dezelfde vrouw in het rood op de zachtjes wuivende, donkergroene coniferenhaag. Als twee reuzensfinxen die de grens vormen tussen het rijk van de levenden en dat van de doden; een indrukwekkend beeld. Vanuit de verte komt een zwak schijnsel onze kant op, en terwijl de lampjes sterker worden, horen we de figuur die ze draagt ook zingen. Een vrouw op een schimmel, in een pompeuze feestjurk en behangen met lampjes, zingt liederen over haar geliefde en het feit dat ze elektrisch is – tot ze kolderieke kortsluiting krijgt, en ons van deze hoge kunsten naar de volgende performance leidt.

Die is van een geheel ander kaliber. In het volkstuinencomplex naast het kerkhof maken we kennis met twee stuntelende conciërges die ons met behulp van walkietalkies naar hun kantine brengen en daar samen met hun onverwachte gasten een absurdistische tombola spelen die verdacht veel op de werkelijkheid lijkt. Althans, dat doen zij niet, maar Eefje Wentelteefje & Friends; net als de conciërges een creatie van Jeroen de Leijer en Frans van der Meer. Platte humor, maar je moet erom lachen of je wilt of niet.

Plaatselijke omroep

Nog nagiechelend van de tombola krijgen we, tot slot van deze enerverende wandeltocht, een draadloze koptelefoon en een bordje met een onbegrijpelijke tekst in onze handen geduwd. De meligheid zit er nog goed in en voor we het weten, lopen we in een pro-Kruidenbuurt-demonstratie mee, terwijl een grappende presentator van een zeer plaatselijke omroep ons opzweept de bordjes hoog te houden – anders kan z’n moeder verderop ze niet zien.

Vanachter een raam wijst een jongen met z’n wijsvinger naar z’n voorhoofd. Hij heeft gelijk, we zijn knettergek. Maar hij moet toch ook toegeven dat het eerder nog nooit zo gezellig, spannend en levendig was in zijn geliefde kruidenbuurt. Jammer genoeg is het alweer voorbij. Volgend jaar staat een andere Tilburgse wijk centraal in de jubileumeditie van de altijd verrassende proeverij van culturele uitingen, STAD.