Het is niet duidelijk of Onder de meidoorn een debuut is, maar wel dat Ai Mi in 2007 begonnen is er online uit rond te strooien. Ze oogstte aandacht en van het boek zijn er al meer dan drie miljoen verkocht. De befaamde filmregisseur Zhang Yimou bracht in 2010 zijn verfilming uit: de kaft van het boek toont het portret van de hoofdrolspeelster. In de film wordt de nadruk gelegd op het fenomeen van de eerste liefde, een thema dat Yimou al in eerdere films aan het hart ging. Under the hawthorn tree duurt net geen twee uur. Had ook Ai Mi haar roman maar flink ingedikt.

Voor het eerst verliefd
Er is weinig over haar bekend. Ze bedient zich van een pseudoniem en leidt als immigrant in de VS een bestaan in de luwte. Voor haar roman beweert ze zich te baseren op het dagboek van hoofdpersoon Jing Qiu, wat meteen de vraag oproept of dat Ai Mi zelf is. Er rijst een treurig beeld op van de jaren zeventig, toen onder roerganger Mao de Culturele Revolutie onder de bovenlagen van de samenleving schoon schip maakte. Tienermeisje Jing Qiu moet de akelige gevolgen ervan ondervinden dat haar ouders niet ‘deugden’. Ten tijde van haar heropvoeding op het platteland wordt ze voor het eerst in haar leven verliefd. Heel geleidelijk durft ze de verliefdheid van Lao San te beantwoorden, wat risicovol is vanwege het klasseverschil: Lao San, wiens vader een hoge post in het leger bekleedt, maakt deel uit van de bevoorrechten. De roman is geschreven in herinnering aan ene Sun Jianxin (dertig jaar geleden gestorven), op wie Lao San geïnspireerd is.

Jing Qiu is zo groen als gras: ze weet dat vrouwen kinderen baren, maar wat daaraan voorafgaat, dat weet ze niet precies. Ze is ook dermate preuts dat het een wonder is dat Lao San, al student geologie, het met haar zo lang vol weet te houden. Een ander verhaal is of de lezer het met de wederwaardigheden van het stel al die pagina’s volhoudt. Omdat de hoofdzaak van de plot nogal dun is, wordt de ene secundaire gebeurtenis aan de andere geregen. Dat vertraagt het verloop behoorlijk. Ai Mi neemt ook alle tijd en veel woorden om die gebeurtenissen te beschrijven. Vaak zegt ze in twee opeenvolgende zinnen ongeveer hetzelfde. In verhaal noch stijl weet ze zodoende spanning op te roepen. Het venijn van de politiek zakt weg in een slappe streekromansfeer.

Lectuur
De roman is vertaald uit de taal waarin die geschreven is (Chinees) en je kunt het de vertalers misschien niet kwalijk nemen dat ze er niet iets beters van hebben kunnen maken. De taal is dermate suffig braaf en gewoontjes dat het wel aan het origineel moet liggen. De eerste bladzijden, tijdens de voettocht die langs de mythische meidoorn uit de titel voert, wordt kennisgemaakt met de personages en hun situaties. Levendig passeren er in kort bestek bijfiguren, herinneringen, verhaaltjes, een beetje landsgeschiedenis en wat muziek. De stijl van eenvoud en gelijkmatigheid lijkt daar te werken en herinnert zelfs aan Lu Xun (1881-1936), de eerste die meer in de spreektaal waagde te schrijven en als de eerste moderne Chinese schrijver geldt; zelfs Mao was een fan van hem. Maar na dat begin begrijp je dat Lu Xun literatuur schreef en Ai Mi lectuur.

http://www.youtube.com/watch?v=iEWFt6Qih5o

Naast zijn dichterschap is Strand prozaïst, vertaler en redacteur. Hij werd beroemd door zijn met absentie doordrongen literatuur. De Pullitzer Prize die hij in 1999 kreeg voor de bundel Blizzard of One zal aan zijn faam zeker een bijdrage hebben geleverd. Onsterfelijk zijn gedichten als ‘Keeping Things Whole’ en ‘Eating Poetry’. Toen hij in 2006 in Nederland was naar aanleiding van het tevens door de dichters/academici Wiljan van den Akker en Esther Jansma vertaalde Gedichten eten, bleek hij met zijn voordracht bovendien zijn poëzie een leven in te blazen op een manier waarop alleen een ware voordrachtskunstenaar dat kan.

Ditmaal geen gedichten

~

Bijna onzichtbaar is een vreemde eend in het oeuvre van Strand. De dichter maakte ditmaal korte prozaïsche fragmenten die bestaan situatieschetsen en parabels. Proems noemt Strand ze, een portmanteau van poems en prose, maar het is een term die tekortschiet. Hij gaf die naam al eerder aan een gedicht uit Donkere haven (1993, vertaling Frans Despriet) dat nog een duidelijke vorm van een gedicht heeft. Ook zijn de fragmenten weinig poëtisch, al suggereren de ritmische opbouw van de zinnen en constructies als: ‘het glazen kasteel van mijn andere leven’ soms het tegenovergestelde.

Bagatel
De term miniatuur past beter en is bovendien al eens eerder aan soortgelijke literatuur gegeven. Strands miniaturen richten zich op één gegeven en beslaan nooit meer dan een halve bladzijde, zoals in ‘Bagatel in Key West’:

Vlak voordat ik op de bank in slaap viel, verbeeldde ik me
een kleine verschijning te zien die languit op een identieke
bank  lag  te  slapen.  ‘Wakker  worden  ventje,  wakker
worden,’ riep ik.  ‘Degene op wie je  wacht  rijst  gewikkeld
in bruisende schuim op  uit zee en komt  spoedig  aan land.
Onder haar voeten zal de tuin van melancholie heldergroen
worden  en  de briesjes worden  licht als de  adem van een
boreling. Wakker worden, voordat dit schepsel uit de diepte
verdwijnt en alles leeg wordt als slaap.’Wat doe ik mijn best
om het ventje te wekken, wat slaapt hij diep. En wie de zee
ontsteeg, haar moment voorbij,  wat  is ze hard geworden –
zo hard die brandende ogen, dat brandende haar.

‘Bagatel in Key West’ is een van de weinige blijvend intrigerende teksten in de bundel. Doordat het zo surrealistisch is lijkt het bovendien on acid te zijn geschreven, wat voor een gedicht dat op een van de Keys is geschreven wel toepasselijk is – op de veelal uit trailer parks bestaande eilanden stikt het van de vrijgevochten hippies.

Soufflés
Het lastige van miniaturen is dat perfectie cruciaal is. Ontbreekt die, dan zakken ze als mislukte soufflés in en helaas komen verschillende miniaturen niet verder dan een situatieschets. De licht filosofische toon van die stukken krijgt hierdoor al gauw iets gratuits.

Helaas schort het hier en daar aan de vertaling. Zoals in het hierboven geciteerde gedicht, waarin ‘in bruisende schuim’ en een ontbrekende komma tussen ‘wacht rijst’ in het oog springen. Met komma’s is sowieso vrij zuinig omgegaan, zeker in vergelijking met de originele teksten. De veronderstelling dat vertalingen uit het Engels altijd meer woorden nodig hebben dan hun brontekst, is echter door Van den Akker en Jansma naar het rijk der fabelen verwezen. Dat is knap. Bovendien heeft een gearrangeerde ontmoeting met Mark Strand in Madrid een nauwgezette omzetting van de betekenis wel kunnen afdwingen. Gelukkig maar.