Voorspelbaar toeval

— die in de film parallel getoond worden — de ware is.

In Mr. Nobody is het toeval of een plotselinge keuze de oorzaak voor een andere wending in het verhaal. Wat de film zijn emotionele inhoud geeft, zijn de vrouwen die Nemo wel of niet weet te veroveren ondanks de grillen van het lot of zijn eigen onzekerheid. Als kind ziet Nemo drie meisjes die staan voor de paden die hij kan bewandelen. Er is de sensuele Anna, die in een van de verhaallijnen Nemo’s halfzus wordt. De weifelende Elise is in een ander leven Nemo’s ideale partner, ook al is zij niet verliefd op hem. Jean is tot slot de meest veilige keuze, maar met haar is Nemo ondanks zijn perfecte leven ongelukkig.

Verwijzing

Van Dormael laat Nemo’s levens door elkaar lopen in een pretentieuze mix, die wordt aangedikt door wetenschappelijk aandoende lessen over menselijk gedrag en de vaagheden omtrent tijd en ruimte. Ook laat hij Nemo Mars bezoeken in een aan Kubricks 2001 — en naar de band van Leto — verwijzend sci-fi-uitje.

Mr. Nobody is de eerste film van Jaco van Dormael in meer dan tien jaar. Zij laatste film, het soms wat sentimentele Le huitième jour, was in 1996 een verrassend succes. Daarvoor maakt hij het charmante, maar duistere Toto le héros, een film die stilistische en inhoudelijke gelijkenissen heeft met Mr. Nobody. Zo is de uitbeelding van de vroege levensjaren van Nemo vergelijkbaar met de onschuldige visie van Thomas in Toto le héros. Ook die film gaat over een oudere man die terugkijkt op zijn leven, maar de bitterheid over een wreed lot en verkeerde keuzes komen daarin sterker naar boven dan in Mr. Nobody.

Chaostheorie

De film doet ook denken aan andere films die een heel leven van een personage en zijn keuzes als onderwerp hebben: Big Fish en Benjamin Button, maar ook Kieslowski’s Blind Chance. Dit element heeft Van Dormael gekoppeld aan zijn eigen licht speelse en surrealistische stijl, die in Toto le héros tot zijn recht kwam, maar die nu — na films als Big Fish en Amélie — een lege en verouderde visuele aankleding lijkt.

Mr. Nobody heeft in zijn chaotische vertelstructuur ook een link met de bizarre hersenspinsels van scenarioschrijver Charlie Kaufman, uitgewerkt in de films Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Adaptation en zijn debuut Synecdoche, New York. Mr Nobody mist helaas de neurotische en ironische humor van die films. Het is alsof Van Dormael de chaostheorie voor het eerst heeft ontdekt, maar de kijker weet al waar hij aan toe is als er wordt gesproken over de vleugels van vlinders en de oerknal.

Rommelig

Van Dormaels pretenties passen in de lijn van filmmakers die zich geroepen voelen om het gat van de zingeving in het leven te dichten met een filmische oplossing compleet met aha-catharsis. De boodschap is vooral dat je niet moet nadenken, maar echte keuzes moet maken om te leven. Maar vergeet niet: het toeval kan op elk moment roet in het eten gooien.

Maar films zijn ondanks hun beweringen natuurlijk nooit zo onvoorspelbaar en rommelig als het echte leven en in de vele ‘mooie’ scènes van Mr. Nobody voel je je gevangen in filmclichés die je kent van dure reclamespotjes en oudere films: een dramatische slow motion-afscheidsscène op een treinstation, begeleid met muziek van Erik Satie; een wederom in slow motion getoonde scène waarin Nemo voor het eerst een van zijn love interests ziet wordt begeleid door een grijsgedraaid soulnummer; de scènes waarin Nemo op normale snelheid wordt afgebeeld terwijl alles om hem heen versneld is, enzovoort.

Wat overblijft is een film die je ondanks zijn grootse pretenties en stijl niet raakt. Je kunt je afvragen of Van Dormael na Le huitième jour misschien iets te veel tijd heeft gehad om aan dit magnum opus te werken. Ondanks alle toeters en bellen is Mr. Nobody een vrij banale en onverrassende film, die je als kijker een sterk déjà vu-gevoel geeft.