Los Angeles 2001 doet wat vreemd aan, wat hiervan exact de functie is wordt niet echt duidelijk. Dit is ook niet belangrijk eigenlijk. Feit is dat het ‘Million Dollar Hotel’ thuisbasis is van een groep maatschappelijk gedegenereerde figuren.

Als Izzy, zoon van een rijke Joodse bankier maar een in het leven losgeslagen kunstenaar en bewoner van het hotel, dood wordt aangetroffen op straat na een val, komt de klungelig rechtlijnige FBI-agent Skinner (Mel Gibson) in actie. Skinner doet in zijn zoektocht naar de waarheid veelvuldig beroep op Tom Tom, de sul van het gezelschap (“mijn taak bestaat eruit dat ik niet in de weg loop”). Deze heeft op zijn beurt diepe gevoelens voor Eloise, een lief, mooi, maar gestoord meisje. Skinner laat de mogelijkheid dan ook niet onbenut om de liefde als middel tot de waarheid te benutten en bedenkt een simpel plan waarin verraad en belofte elkaar overlappen. Hij biedt Tom Tom een nachtje met Eloise in ruil voor de waarheid. Dan blijkt dat Tom Tom toch niet zo traag van begrip is als iedereen dacht.

Vervolgens is er “de Walrus”: John Lennon maar dan niet dood, zeg maar. Ook hij moet van Skinner zijn relatie met de vermoorde (?) Izzy aantonen, maar ziet in alles waarover hij ondervraagd wordt een link met de Beatles. Het is uiterst komisch om te zien hoe Skinner eigenlijk gedurende de hele film tot wanhoop gedreven wordt.

~

De sfeer wordt versterkt door het prachtige camerawerk. Als je niet vies bent van een beetje “satirisch noir” en het niet erg vindt om in een vrijwel lege bioscoop te zitten, bekijk dan The Million Dollar Hotel. Hij is de komende drie weken nog wel in de filmtheaters.

~

Maar nou komt het fascinerende: Leonards jacht op de moordenaar wordt achterstevoren verteld. Door middel van een hechte flashbackstructuur worden we stapje voor stapje in een web vol moedwil en misverstand geplaatst. Tussen deze flashbacks zitten zwart-wit scènes die op een objectieve manier Leonard willen tonen. Ondersteund door zenuwtergende tonen wordt het gezichtspunt van Leonard verder versmald tot claustrofobische proporties.

Onbetrouwbaar

De informatie die Leonard heeft blijkt bij nader inzien helemaal niet zo betrouwbaar te zijn als deze op het eerste gezicht lijkt. De afzonderlijke flashbacks vertonen telkens hetzelfde trucje: Leonard wordt met iets geconfronteerd en vervolgens zien we in de flashback hoe het daadwerkelijk in elkaar zit. In deze episodes wordt er dikwijls misbruik gemaakt van Leonards geheugenkwaal. Langzamerhand wordt de hulpeloosheid en achterdocht van Leonard ook voor de toeschouwer bijna teveel. Een zinderende thriller is dan ook het gevolg.

Memento laat zich ook bekijken met een thematisch oog naar de gevolgen van geheugenverlies voor identiteit. De lengte van zijn geheugen varieert van vijf minuten tot maximaal een kwartier. Hoe is vorming van identiteit mogelijk in zo’n klein tijdsbestek, wat is identiteit dan nog of nog sterker: wie is Leonard Shelby?

Nog een keer

De combinatie van geheugenverlies en een niet-lineaire verteltechniek zorgt voor een paranoïde gevoel die je lang na het zien van de film niet los zal laten. Memento is zo’n film die je meer dan een keer wilt zien om alle puzzelstukjes juist te kunnen plaatsen. Tot die tijd blijft Memento door je hoofd spoken op een fijne en achterdochtige manier.

Christopher Nolan, die Memento baseerde op een kort verhaal van zijn broer Jonathan, is er wederom in geslaagd een uitstekend scenario te schrijven én te verfilmen. Als we dan ook nog even stil staan bij het feit dat Memento nog maar zijn tweede film is, valt er nog heel wat moois van Christopher Nolan te verwachten.

Filmgrootmeesters Kubrick en Fassbinder waagden zich er al eens succesvol aan; een roman van Vladimir Nabokov verfilmen. Zeker geen gemakkelijke opgave, waar bovendien moed voor nodig is.

Marleen Gorris, die in 1995 furore maakte met Antonia, heeft nu op zeer respectabele wijze The Defense van Nabokov verfilmd.
John Turturro speelt de geniale, excentriek getourmenteerde schaakgrootmeester Alexander Luzhin. Het leven van Luzhin staat vanaf tienjarige leeftijd helemaal in het teken van schaak. Hij wil en kan niets anders, laat zijn school varen en schaakt door tot hij er zelfs ziek van wordt.
Zijn leraar Valentino werpt zich op als mentor en wil van Luzhin een ware kampioen maken. De daadwerkelijke intenties van de man laten zich niet moeilijk raden, en jawel hoor wanneer het een keer tegen zit laat de mentor Luzhin alleen achter.

Jaren later zijn we te gast bij het wereldkampioenschap schaken in Italië, waar tevens zijn schaakrivaal Turati aanwezig is.
Tegen deze achtergrond ontwikkelt zich een liefdesgeschiedenis met Natalia (Emily Watson).

~

John Turturro speelt als vanouds en het is altijd weer een lust om naar die man te kijken. De rol van Alexander Luzhin is Turturro dan ook op het lijf geschreven. Emily Watson daarentegen haalt niet de kwaliteit van haar rollen in Breaking the Waves en Hilary and Jackie hierdoor krijgt de relatie van Luzhin en Natalia niet de kracht en emotionele geladenheid die het nodig heeft.

Grote literatuur verfilmen is immer een hachelijke zaak, wat vaak op een teleurstellende wijze mislukt. Marleen Gorris is er goed in geslaagd een getrouwe versie van het boek op het witte doek te brengen. Dat dit niet verrassend is bewees ze al in 1997 met een prima verfilming van Mrs. Dalloway. Met The Luzhin Defence heeft Gorris wederom een mooie blijk van haar kunnen gegeven.

Rannulph Junuh (Matt Damon) is een grootse golfer in het zuiden van Amerika. Hij wint alle tournooien, en is bezig om zichzelf compleet rijk te golfen tot op een dag hij besluit het leger in te gaan om de burgeroorlogen te stoppen die op dat moment woeden in de VS. Het is 1928 en Junuh keert verslagen terug van de strijd. Hij en zijn makkers zijn er niet in geslaagd de oorlog naar hun hand te zetten en Junuh kan het niet geloven. Er knapt iets bij hem. Eens dacht hij dat hij alle obstakels aankon, alles kon winnen, maar nu veel van zijn oorlogsbuddies de strijd niet hebben overleefd, en de oorlog niet gewonnen kon worden raakt Junuh in een diep dal. In plaats van de golfclubs kiest hij voor de whiskeyfles, en zijn vrouw durft hij niet meer in de ogen te kijken.

Zijn vrouw (Charlize Theron, The Cider House Rules) organiseert ondertussen een prestigieus golftoernooi om wat aandacht en geld naar de golfclub van haar vader te lokken. Twee van de beste golfers in het land worden uitgenodigd om een exhibition match te spelen voor het lieve sommetje van $10.000,-. De hoge piefen van Savannah besluiten het golftoernooi alleen door te laten gaan als er ook een lokale speler meedoet. Iedereen peinst en denkt, en na flink wat hersenwerk komt Junuh naar voren. Hoera! Matt Damon, depressief, bezopen en het dan toch opnemen tegen de twee beste spelers van het land. Dit is ook het moment waarop Will Smith uit de bosjes komt opgedoemd, een schim, een mysterieus figuur die Junuh zijn diensten aanbiedt als caddy. Hij is erg wijs, en weet ongeveer meer dingen over golf dan de uitvinder zelf.

Eenmaal in het golftoernooi aanbeland is de film op zijn best. Damon kan zich goed uiten in de rol van Junuh, een man die zwaar met zichzelf in de knoop zit. Hij moet eerst deze gevoelens overwinnen voordat hij het toernooi naar zich toe kan trekken. Smith in zijn beste spel tot nu toe is gemaakt voor de rol van Bagger Vance. Een man die het leven positief inziet, en Junuh helpt om zijn swing (zijn slag in het leven en in het golfen, lekker dubbelzinnig) terug te vinden. Smith overtuigt en zou vaker in dit soort films moeten spelen.

De film sijpelt lekker door in het tweede uur, maar het happy end nadert. Dit had Robert Redford ook voorzien denk ik, en hij perst er toch nog een zeer bevredigend en mooi einde uit. Het eerste deel mag dan een beetje ongeloofwaardig en gehaast overkomen (Damon gelijk als oorlogsheld bestempeld) maar vanaf het punt dat Smith de film binnen komt wandelen is er geen houden meer aan, en laat Redford zien dat hij, als het gaat om feel-good movies, een zeer admirabel regisseur is.