The Luzhin Defence

Filmgrootmeesters Kubrick en Fassbinder waagden zich er al eens succesvol aan; een roman van Vladimir Nabokov verfilmen. Zeker geen gemakkelijke opgave, waar bovendien moed voor nodig is.

Marleen Gorris, die in 1995 furore maakte met Antonia, heeft nu op zeer respectabele wijze The Defense van Nabokov verfilmd.
John Turturro speelt de geniale, excentriek getourmenteerde schaakgrootmeester Alexander Luzhin. Het leven van Luzhin staat vanaf tienjarige leeftijd helemaal in het teken van schaak. Hij wil en kan niets anders, laat zijn school varen en schaakt door tot hij er zelfs ziek van wordt.
Zijn leraar Valentino werpt zich op als mentor en wil van Luzhin een ware kampioen maken. De daadwerkelijke intenties van de man laten zich niet moeilijk raden, en jawel hoor wanneer het een keer tegen zit laat de mentor Luzhin alleen achter.

Jaren later zijn we te gast bij het wereldkampioenschap schaken in Italië, waar tevens zijn schaakrivaal Turati aanwezig is.
Tegen deze achtergrond ontwikkelt zich een liefdesgeschiedenis met Natalia (Emily Watson).

Natalia is een meisje uit gegoede kringen die opzoek is naar een passende echtgenoot. De weerstand van haar moeder is dan ook groot wanneer Natalia met de gekke Luzhin aan komt zetten. Volledig van slag door de plotselinge aanwezigheid van zijn oude leraar en de vreemde emoties die de liefde bij hem oproept lijkt het kampioenschap een mislukking te worden. Maar dan… jawel: de liefde krijgt een kans, Luzhin schaakt als nooit tevoren en haalt uiteindelijk de finale waar Turati op hem wacht. Na een zenuwslopende dag stort Luzhin ineen. Hij kan niet meer functioneren en is een psychose nabij. In deze toestand lost hij de wedstrijd op papier op. Luzhin wordt opgenomen alwaar hij een schaakverbod krijgt opgelegd. Maar wat is voor Luzhin een leven zonder schaak? Juist, zo’n leven kan niet geleefd worden. Nabokov zelf sprak dan ook met recht over “Luzhins zelfmat”

John Turturro speelt als vanouds en het is altijd weer een lust om naar die man te kijken. De rol van Alexander Luzhin is Turturro dan ook op het lijf geschreven. Emily Watson daarentegen haalt niet de kwaliteit van haar rollen in Breaking the Waves en Hilary and Jackie hierdoor krijgt de relatie van Luzhin en Natalia niet de kracht en emotionele geladenheid die het nodig heeft.

Grote literatuur verfilmen is immer een hachelijke zaak, wat vaak op een teleurstellende wijze mislukt. Marleen Gorris is er goed in geslaagd een getrouwe versie van het boek op het witte doek te brengen. Dat dit niet verrassend is bewees ze al in 1997 met een prima verfilming van Mrs. Dalloway. Met The Luzhin Defence heeft Gorris wederom een mooie blijk van haar kunnen gegeven.