~

Allereerst heeft zanger John Bramwell een zoals ze het noemen ‘gouden strot’ (zijn stem wordt vaak met die van John Lennon vergeleken) maar daarnaast ook een gouden pen. Want een nummer als From Your Favourite met de regel “take a breath, you dream of a tragic death your delicate flower” is songsmederij van een hogere orde. “He said he was a vegetarian, well there’s animals in water” (uit het openingsnummer Untitled #1) is trouwens nog zo’n zinnetje om op een tegeltje te schilderen.

Geografische ligging?

Je mag nooit zeggen dat geografie en goede muziek iets met elkaar te maken hebben. Maar zou het dan louter toeval zijn dat de door mij meest bewonderde groepen uit Noord-Engeland of Schotland komen? The Beatles (Liverpool), Echo and the Bunnymen (Liverpool), Joy Division/New Order (Manchester), The Smiths (Manchester), Belle and Sebastian (Glasgow) en nu I Am Kloot (Manchester). Geeft de troosteloze grauwheid en armoede van de oude industriegebieden in Noord-Engeland en Schotland je juist vleugels, ook wel Northern Soul genoemd? Je zou het haast denken, ik weet het niet zeker. Wat ik wel weet is dat I Am Kloot het verdient om door een groot pubiek ontdekt te worden.

CD’s als I Am Kloot zijn zeldzaam in een popklimaat dat van trends en hypes aan elkaar hangt. ‘Believe the hype’ dit keer eens en luister naar de 12 juweeltjes op I Am Kloot. Of zoals Oor het verwoordt: ‘Intieme melancholieke ontroerende grotestadspoezie verpakt in 12 prachtige popliedjes’. Ja wat wil een mens eindelijk nog meer in de donkere dagen voor Kerst?

~

In 1938 werd Korngold tijdens de repetities van zijn opera Der Kathrin benaderd door Warner Bros. om de muziek te schrijven voor Robin Hood. Korngold, net teruggekeerd uit de VS, reageerde niet enthousiast: hij had weinig zin in de reis en had daarbij nog niet eerder iets voor een actiefilm geschreven. Maar het geld was goed, Erich ging en de nazi’s trokken zijn geliefde woonplaats Wenen binnen. Daarmee was voor Korngold als jood de terugweg afgesloten: Der Kathrin werd van het podium geschopt, zijn huis geplunderd en zijn gezin wist ternauwernood via Zwitserland te ontsnappen. Aan de andere kant van de oceaan stroomden de bioscopen vol om Robin Hood te zien en ontving Korngold een Oscar voor de muziek. Tegenstrijdige gevoelens dus, die bijvoorbeeld tot uiting kwamen in het gebruik van een Weense Wals voor de banketscène.

DVD

~

Beter goed gejat

Veel van de muziek was nieuw, maar Korngold schuwde er nooit voor om voor zijn ‘gebruiksmuziek’ te lenen uit zijn overige werk. Robin Hoods thema is bijvoorbeeld afkomstig uit Sursum Corda, dat hij schreef op zijn twaalfde. Op zich een ironisch toeval voor een film die eigenlijk ook een omgevallen jongensboek is. Het consequente koppelen van thema’s aan karakters, maar ook het gebruik van vooral strijkers en koperblazers, zijn inmiddels zo vaak gekopieerd dat de muziek soms bijna clichématig overkomt – totdat je je beseft dat je naar de oorsprong van het cliché luistert.

Gepoets

Nu bestond er wel een opname van de filmmuziek, maar die was natuurlijk wel afkomstig uit 1938 en ondanks alle technisch gepoets van de wereld kon je die geen moderne geluidskwaliteit verwijten. In 1983 nam het label Varese Sarabande delen van de muziek opnieuw op, maar van de oorspronkelijke 73 minuten bleven daarbij maar 43 over – de limiet van een LP. Daarom is het goed dat het label Marco Polo (het dure broertje van Naxos) besloten heeft om in zijn serie Great Film Music een nieuwe en ditmaal volledige opname te wijden aan Korngolds score.

Hochromantik

~

Laag bij de grond

Dat is geen eenvoudige prestatie, want hoewel filmmuziek altijd een wat laagbijdegrondse reputatie heeft gehad, is het enorm moeilijk voor een orkest om al die korte, complexe stukjes aan elkaar te zetten. Je hebt eigenlijk geen rustige, maar wel heel veel turbulente stukken. Maar hier klinkt geen moment onzekerheid; vooral het ensemblewerk van de strijkers en blazers is indrukwekkend.

Perfect

Geen minpuntjes? Nou nee, eigenlijk niet. De opnamekwaliteit is fantastisch, de reconstructie van de muziek door John Morgan zeer zorgvuldig uitgevoerd en het CD-boekje is een lust om te lezen, met informatie over zowel Korngold als de film en de score zelf. Dit is verplichte kost voor elke filmmuziekliefhebber; mocht je van de DVD hebben genoten dan verdient deze CD er zonder twijfel een plaats naast. Wat mij betreft de beste klassieke CD van het jaar.

~

Vergeten

Als er een prijs zou zijn voor de meest vergeten componist, zou die zonder problemen kunnen worden opgeëist door Joachim Raff. Raff, geboren als Zwitser, begon zijn carrière als instumentalist voor Liszt (Die toen de Teleac-cursus Orkest nog niet had doorgeworsteld), koos al snel voor een meer zelfstandig bestaan in Wiesbaden en groeide uit tot één van de meest succesvolle componisten van zijn tijd. Samen met Rubinsteins Oceaansymfonie was zijn derde symfonie (“Im Walde”) veruit het meest gespeelde werk in de orkestzalen van de negentiende eeuw. En net zoals Rubinstein schreef Raff programmamuziek, die in muzikale taal de werkelijkheid probeerde neer te zetten.

Vete

In de vete tussen Brahms en Wagner koos Raff nooit partij: hoewel hij Brahms’ starre conservatisme verafschuwde, beschouwde hij Wagner als een parvenu (terecht, overigens). Dat hij dat kon doen zegt iets over zijn persoonlijkheid, maar ook over de kracht van zijn positie. Raffs bekendheid zou zijn leven echter slechts ternauwernood overleven; binnen een paar jaar werd hij geheel overvleugeld door het werk van mensen als Wagner en hun opvolgers, die veel vrijer stonden ten opzichten van muzikale experimenten. Dat is ergens wel verklaarbaar: Raffs werk hoort meer thuis in het midden van de negentiende eeuw dan in het einde ervan, dus echt avant-garde was het niet. Er is vaak een vergelijking getrokken tussen Raff en Mendelssohn, ten nadele van de eerste. Raff zou een slaafse Mendelssohn-kloon zijn geweest, die zich meer interesseerde in vorm dan in muzikale substantie.

Uitstaanbaar

~

Klein maar fijn

De Marco Polo-serie wisselt nogal in kwaliteit, met name doordat de wat middelmatige Duitse orkesten die het label inhuurde niet altijd berekend leken te zijn op hun taak: Raffs muziek is te complex om even voor de vuist weg te riedelen. De schitterende uitzondering is Samuel Friedmann’s uitvoering van Raffs epische symfonische eersteling An das Vaterland, die sinds kort ook op het veel goekopere Naxos-label te krijgen is. Het andere label dat zich met overgave aan Raff waagde was het Zwitserse Tudor. Het mag dan een klein label zijn, maar aan de kwaliteit van deze opname van Raffs negende symfonie (met de subtitel Im Sommer) en zijn pianoconcert is dat absoluut niet te merken. Jean-Marie Auberson zet in zijn interpretatie van de negende symfonie de voortreffelijke lijn voort die Tudor met Hans Stadlmair was begonnen. In het pianoconcert levert Matthias Bamert samen met Peter Aronsky, een prestatie die het toch al hoge gemiddelde van de serie ruimschoots overtreft.

Seizoenen

De symfonie is er één in een reeks van vier die Raff schreef om de seizoenen te beschrijven. Ze is voor Raffiaanse begrippen vrij licht van toon en mist dan ook helemaal de heroïek die de eerste of de vierde symfonie zo kenmerken. Maar het is juist die lichtvoetigheid en pretentieloosheid die het tot zo’n aantrekkelijk werk maakt. Aan melodie overigens geen gebrek. Vooral het tweede deel bevat veel neuriebaar materiaal.

Hors Catégorie

Het pianoconcert is Raff hors catégorie: een meesterwerk, naar mijn overtuiging één van de beste concerten ooit geschreven. Virtuoos maar niet opschepperig, melodieus zonder ooit in clichés te vervallen en van de eerste tot de laatste noot oorspronkelijk. Raff toont hierbij dat een
traditionele vorm absoluut geen beletsel hoeft te vormen voor originaliteit, die zelfs ten goede kan komen. Met name het tweede, langzame, deel bevat de beste passages die hij ooit heeft geschreven.

Een zeldzaam goede dag

Dat deze opname de enige is die momenteel te krijgen is (en zelfs dat met moeite) is op zich te betreuren. Maar gelukkig is dit zo’n geval waarbij een goede dirigent, een degelijk orkest en een zeer goede pianist elkaar op een zeldzaam goede dag hebben getroffen. Aronsky neemt de solopartij met speels gemak, maar zonder ooit in vlakke acrobatenpianistiek à la Wibi Soeradji te vervallen. Auberson en de zijnen doen daar nauwelijks voor onder, hoewel het iets minder gepolijst klinkt dan in de symfonie. Maar enthousiasme maakt veel goed, en als er dan toch maar één opname is, ben ik blij dat dit deze enige is.

Via de Nederlandse klassiekboer is-ie bij gebrek aan importeur echter niet of moeilijk te krijgen, dus daarvoor zul je in Duitsland (www.amazon.de of www.jpc.de) terecht moeten. Of in de VS. Of Engeland. Of Frankrijk. Overal behalve hier, eigenlijk, Da’s vreemd, maar da’s een onderwerp voor een volgende keer.

Link:

http://www.raff.org