Twee levens, het verhaal van een eeuw en een alles overbruggende liefde concentreert zich op de levens van Seths oom Shanti, “Shanti-oom”, en zijn tante Henny, aan de hand waarvan hij de grote thema’s van de twintigste eeuwse geschiedenis kan bespreken. Shanti vertrok, net als zoveel jonge Indiërs in de vooroorlogse jaren, op jonge leeftijd uit India om uiteindelijk in Berlijn tandheelkunde te gaan studeren. Daar huurde hij een kamer in het huis van de moeder van Henny en werd hij al snel opgenomen in de vriendengroep van die laatste. Terwijl de joodse Henny in 1939 als enige van haar familie nog net naar Engeland kon emigreren, nam Shanti dienst in het Engelse leger en bracht hij de oorlog door in het Midden-Oosten en Italië, tot hij bij de slag om Monte Cassino zijn rechterarm verloor. De strijd van Henny en Shanti om elkaar en hun bestaan na de oorlog, en hun verwerking van de geschiedenis vullen de rest van het boek, inclusief de jaren dat Vikram Seth bij hen inwoonde toen hij in Engeland studeerde.

Bronnen en geschiedenis

Vikram Seth

Seth beschrijft de geschiedenis van zijn oom en tante aan de hand van gesprekken met zijn oom en andere familieleden, zijn eigen herinneringen en toevallig gevonden brieven van zijn tante. Na haar dood wilde Shanti-oom namelijk alles van haar vernietigen en geheel per ongeluk is een kist met persoonlijke spullen van haar bewaard gebleven, zonder welke een groot deel van het boek niet bestaan zou hebben. Deze brieven beslaan de onmiddellijke naoorlogse periode, waarin Henny ontdekte dat haar moeder en zus omgekomen waren in een concentratiekamp en dat niet al haar vroegere vrienden nog konden voldoen aan haar principiële opvattingen van vriendschap. Het zijn waardevolle documenten die Seth met respect behandelt en analyseert, maar dat heeft wel tot gevolg dat een relatief groot gedeelte van het boek over de oorlog gaat. Enerzijds is dat de beperking van de historicus, die moet werken met de beschikbare bronnen, anderzijds is het ook een keuze van de schrijver zelf.

Na de beschrijving van de oorlogsperiode en de publicatie van de brieven van Henny waagt Seth zich aan een bredere, historische beschouwing van dit tijdperk en de rol van Duitsland daarin, waarbij hij zich van tevoren indekt tegen de risico’s van eventuele veralgemeningen. Hierin vinden we Seths opzet: het boek is voor hem een persoonlijke zoektocht door een geschiedenis waarmee hij niet erg bekend is. Zijn scholing in India en later Amerika is er de oorzaak van dat Seth zich nooit verdiept heeft in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Helaas tillen Seths beschouwingen het verhaal van zijn familie niet echt op een hoger niveau.

Persoonlijke zoektocht

Twee levens is vooral een erg persoonlijk boek, je krijgt als lezer als het ware een kijkje in de keuken van de schrijver. Seth vertelt in de ik-vorm over hoe zijn moeder hem het idee voor het boek aan de hand deed, hoe hij moest strijden met en om zijn (vaak beperkte) bronnen en hoe het boek steeds aangepast is na commentaar van zijn familie en uitgevers. Het veranderde, net als het leven zelf. Twee levens is dan ook geen ‘definitief boek’, met de zekerheden die in romans mogelijk zijn. Het is Seths eerbetoon aan twee voor hem belangrijke mensen en het is een persoonlijke zoektocht naar identiteit en hoe deze is opgebouwd. Twee levens is geen groots opgezette roman, zoals A suitable boy dat bijvoorbeeld wel was. Groots is Twee levens in zijn beschrijving van het gewone leven van gewone mensen, die er maar het beste van maken. Er spreekt vooral een groot gevoel van liefde uit en als we er iets uit zouden kunnen leren dan is het dit:

Ook van geschiedenis met een kleine letter kunnen we leren: de gedachte dat hetgeen gewone mensen besluiten en doen, gewichtig of onbeduidend, soms door nauw merkbare verschuivingen, soms met een enorme schok, en niet eens altijd in dezelfde richting, ertoe kan leiden dat de aarde een vriendelijker en relatief veiliger thuis wordt voor al zijn bewoners, óf een nog sterker verscheurd oord vol onzekerheid, verdriet, onrecht, angst, honger en pijn.