do it nog steeds een feit. Nu te zien, of eigenlijk, te doen in MU Eindhoven.

Het idee voor do it is twintig jaar geleden ontstaan toen stercurator Hans Ulrich Obrist met kunstenaars Christian Boltanski en Bertrand Lavier samenkwam om te praten over een tentoonstelling die makkelijk over de hele wereld te verspreiden is. Bij rondreizende tentoonstellingen komt vaak een heleboel kijken, want de kunstwerken moeten verzekerd en vervoerd worden en elke ruimte biedt andere uitdagingen.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

De drie creatievelingen vonden dat het anders, goedkoper en makkelijker kon, en vroegen kunstenaars als Marina Abramovic, Bruce Nauman, Jimmie Durham, Rikrit Tiravanija, Nam June Paik en Gilbert en George om instructies voor kunstwerken op te stellen die op elke nieuwe locatie door andere mensen geïnterpreteerd en uitgevoerd konden worden. Curator Obrist stelde regels op die op elke plek nageleefd moeten worden, waardoor een goedkope tentoonstelling ontstaat die elke keer net even anders is.

90 kilo snoep in een hoek
De presentatie van do it in MU Eindhoven is de eerste keer dat dit bekende , langlopende project in Nederland te zien is. De tentoonstelling vraagt de bezoeker om de instructies van de kunstenaars op te volgen en zo deel te worden van een kunstwerk. Het resultaat is vaak vluchtig en persoonlijk.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

Een deel van de instructies zijn al opgevolgd door plaatselijke kunstenaars of MU zelf, zoals de 90 kilo snoep in een hoek van Félix González-Torres, of de muurtekening van Sol LeWitt: ‘A black not straight line is drawn at approximately the center of the wall horizontally from side to side. Alternate red, yellow, and blue lines are drawn above and below the black line to the top and bottom of the wall.’ Er is ook nog genoeg om zelf te doen: tekenen op muren, gooien met servies, praten op een trap, het is zo gek niet te verzinnen.

Kunst of creatieve bezigheid
De vraag is of dit dé ultieme vorm van kunstparticipatie is. Een bezoeker wordt deel van een reeds bedacht concept. Een van de beoogde effecten van de makers is om de bezoeker de kunstwerken en de tentoonstellingen te laten herinterpreteren, maar je kunt je afvragen of de bezoeker wel in staat is om dit te doen.

Een bezoeker instructies op laten volgen, zorgt niet automatisch voor een interpretatie van het werk en brengt de bezoeker dus niet vanzelfsprekend dichterbij kunst. Het gevaar is dat de creatieve handeling belangrijker wordt dan de interpretatie. Achteraf weet je nog dat je iets roods hebt achter gelaten bij het werk van Alison Knowles en dat je op verzoek van Yoko Ono een wens hebt achtergelaten bij een wensboom, maar of je daardoor het werk interpreteert is de vraag.

Vluchtig karakter
Inmiddels reist do it al twintig jaar rond. Er zijn steeds meer instructies toegevoegd en ze zijn inmiddels verschenen in het dikke handboek do it: the compendium. Alle kunstwerken worden na afloop vernietigd en dus is er geen do it depot. Het behoudt daardoor een vluchtig karakter.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

In de twintig jaar dat do it bestaat, heeft de tentoonstelling een bijna heilige status gekregen. Curatoren van over de hele wereld halen de tentoonstelling graag binnen vanwege de status en populariteit die deze met zich meebrengt. Want wie wil de namen Ai Weiwei, Louise Bourgeois, Marina Abramovic, Olafur Eliasson of Sol LeWitt nou niet op de gevel laten prijken? MU zet zich met do it duidelijk op de culturele kaart in Nederland. Do it is nog te zien tot 28 juli.

In het kader van het Nederland – Ruslandjaar 2013 besteedt Kunsthal KAdE deze zomer aandacht aan het kunstenaarsduo Dubossarsky en Vinogradov met de tentoonstelling Painters of Russian Life. De kunst is kleurrijk, vol met ironie en humor, maar ook serieus met scherpe kantjes.

De kunstenaars zijn het product van een communistisch Rusland. De Sovjet-historie en de Russische cultuur spelen een grote rol in hun werk, maar de invloed van het Westen lijkt misschien nog wel groter te zijn. De westerse kapitalistische levensstijl wordt zichtbaar door het gebruik van onder andere fotomodellen, popsterren en commerciële producten. Dubossarsky en Vinogradov steken de draak met het zo utopisch lijkende materialisme dat eveneens haar donkere, vernietigende kanten heeft.

Controversieel realisme

Bij binnenkomst wordt de toon van de tentoonstelling meteen gezet. De schilderijen zijn groot, realistisch en kleurrijk. Maar bovenal zitten ze vol grappige details: een onschuldig engeltje dat zich nog een glas champagne in laat schenken of een duif met een ooglapje op een piratenschip.

Dat Dubossarsky en Vinogradov er in de jaren negentig al voor kozen om realistische schilderijen te maken, maakte hun werk destijds controversieel. Dit medium was nog besmet door de herinnering aan de propagandistische doctrine van het sociaal-realisme onder Stalin. Al was er in de tijd van Stalin geen ruimte om op een ironische manier het sociaal realisme als ’taal’ te gebruiken. In die tijd was de kunst depressief.

Dubossarsky & Vinogradov, ‘Weekend Morning’, 2010, olie op doek, 195 x 295 cm. Courtesy: de kunstenaars

Depressief is de kunst van Dubossarsky en Vinogradov allerminst; artistieke statements maken ze daarentegen wel. Zo was het eerste werk dat ze samen maakten een portret van Picasso, die poseerde aan de oevers van de Moskva met het Kremlin op de achtergrond. Het leek alsof Lenin daar in hoogsteigen persoon stond.

In hun latere jaren richtte het kunstenaarsduo zich steeds meer op het dagelijks leven in Rusland. Het leven op straat, maar ook in huis. We krijgen een blik in iemands slaapkamer. Wie de persoon is, wordt niet duidelijk. En is eigenlijk ook niet echt relevant. De slaapkamer is vrij leeg en onpersoonlijk. Een tweepersoonsbed en ouderwets bloemetjesbehang vullen de ruimte van het schildersdoek. Het zou een saai schilderij zijn geworden als niet dat ene kleine detail de aandacht had getrokken: een portret van Vladimir Poetin op het nachtkastje.

Trotse generatie

Dubossarsky & Vinogradov, ‘For Valour’, 2011, olie op doek, 195 x 3045 cm (21 delen). Courtesy: de kunstenaars

Een belangrijk kunstwerk binnen de tentoonstelling is For Valour. Door een grote hoeveelheid panelen aan elkaar te koppelen, vult dit schilderij maar liefst twee wanden. For Valour bevat kleurige portretten van met medailles behangen ouderen. Deze Sovjet-veteranen poseren trots. Hier krijgt de verwijzing naar het sociaal realisme extra diepte. Deze Russen zijn echte helden, terwijl in het sociaal realisme vooral geprojecteerde helden werden geschilderd. Het is een mooi eerbetoon aan de generatie mensen die voor het land gevochten heeft.

Dat Vladimir Dubossarsky en Alexander Vinogradov het paradijs willen schilderen, is wellicht wat te hoog gegrepen. Maar met hun kleurrijke kunst is het wel degelijk een ontsnapping aan de grauwe Sovjet-werkelijkheid. Painters of Russian Life stemt vrolijk en positief. Een prettig uitgangspunt van een tentoonstelling.