De locatie is Groenland. Een stoere Eskimo leeft z’n leven in een iglo en gaat er bij tijd en wijle met z’n hondenslee op uit. Het plaatje – een wit landschap met hoge bergen – doet idyllisch aan. Dat beeld wordt echter acuut verstoord als de Eskimo zonder aarzelen een gevangen zeehondje doodknuppelt en het diertje opensnijdt om de ingewanden eruit te halen. Ook een grote ijsbeer houdt hij met gemak van zich af. Kortom, er lijkt niets aan de hand te zijn voor de Groenlander.

Nederlanders

Daaraan komt een einde als een Nederlands stel per helikopter wordt afgezet in het bevroren landschap. Vanwege de berichten over de klimaatsveranderingen, hebben ze besloten om een lap grond met daarop een prefab woning te kopen op de snelst smeltende locatie ter wereld, zodat ze van een zorgeloze toekomst kunnen gaan genieten. Ook de kat is meegekomen naar Groenland, net als de tas met golfclubs die de man des huizes na verloop van tijd hoopt te kunnen gebruiken.

De eerste kennismaking met de nieuwe buurman verloopt echter niet helemaal vlekkeloos en ook tussen de echtelieden loopt het niet gesmeerd. Alles lijkt verkeerd te gaan en de onderlinge spanning tussen de twee bereikt een climax als de kat door toedoen van de man bevriest. Hij wordt door zijn vrouw uit huis gezet, die daarop ook nog zijn hele voorraad met drank leeggooit in de sneeuw. Vervolgens zoekt de vrouw troost bij de Eskimo, dit tot grote woede van de Nederlander. Hij spuit al haar bussen haarlak – een koffer vol – leeg en dat is het begin van het einde: het ijs begint te verdwijnen en de bergen beginnen te smelten…

Boodschap

Groenland is duidelijk een voorstelling met een achterliggende boodschap die op dit moment uiterst actueel is. Dat komt mede door de inspanningen van onder andere Al Gore met zijn Live Earth-project en de film An Inconvenient Truth. Er wordt met veel vaart gespeeld en het stuk is doorspekt met de nodige humor. De associatie met klimaatproblemen en de hebzucht en arrogantie van de westerse mens, die alleen aan zichzelf lijkt te denken en daarbij uit het oog verliest wat er om hen heen gebeurt wordt hierdoor lekker gerelativeerd. De boodschap wordt zonder al te veel woorden overgebracht. De beelden moeten voor zich spreken en dat gebeurt eigenlijk ook wel.

Muziek

Daarbij vormt ook de muziek van Erik Hofland – beter bekend als eenmansband Dyzack – een grote rol. Het is alweer voor de derde keer dat Vis à Vis en de Hagenaar met elkaar samenwerken. Omgeven door instrumenten staat hij aan de zijkant van het decor op een verhoging om ter plekke de muziek te spelen. Hoewel naar mijn idee soms iets te overheersend en niet altijd even goed passend bij het beeld, geeft de muziek over de hele voorstelling gezien wel een bepaalde sfeer aan Groenland. Daarbij overigens goed geholpen door de ‘sneeuwvlokken’ die bijna continu ronddwarrelen, waardoor je toch even denkt dat een echte winter in Nederland best weer eens zou kunnen komen.

In Electronic City, de nieuwste voorstelling van jonge regisseuse Susanne Kennedy, staat het verlies van persoonlijke identiteit als gevolg van de geglobaliseerde samenleving centraal. Het uitdrukkingsloze dansen is in deze voorstelling metafoor voor de immense informatiestroom waar wereldburgers willoos door worden meegesleurd.

Wrange luchtigheid

De blauwe sportdrank in de her en der verspreide flesjes steekt fluorescerend af tegen het witte vierkante zeil op de grond. Onzeker neemt Tom een slok, hij zoekt houvast in een wereld waarin hij de weg volkomen kwijt is. Altijd onderweg naar identiek uitziende plaatsen, komt hij steeds weer met een vreemd gevoel van herkenning op plaatsen aan waar hij nooit eerder is geweest. Evenals honderden identieke anderen die in een zelfde hotel, een zelfde kamer, kijkend naar dezelfde hotelporno, tegelijkertijd klaarkomen met dezelfde tissuedoos binnen handbereik. Ze hebben geen eigen verhaal. Maar voor Tom is het te veel. Hij draait door, krijgt kortsluiting in zijn hoofd. Paniek, hij rent door de gangen van het hotel. Of is het toch een short-stay kliniek? Naast het verhaal van Tom zie we in Electronic City dat van Joy. Zij is een flexwerker die over de hele wereld op vliegvelden in winkels producten langs scanners haalt. Ook haar leven is een aaneenschakeling van steeds dezelfde plaatsen, mensen, handelingen. Alleen bij haar komt de paniek niet van binnenuit, zij is het slachtoffer van onwillige apparatuur. De scanner scant niet meer, de rij achter de kassa wordt steeds langer, de onrust groeit. Tom en Joy zijn twee alledaagse mensen, aan elkaar verbonden door iets wat voor liefde moet doorgaan. Af en toe spelen ze scènes uit hun leven alsof het film of reality-tv is en interviewen ze elkaar alsof ze de actrice of regisseur van hun eigen leven zijn. Deze hallucinatoire momenten, in een poging wat wrange luchtigheid te geven, zijn op zichzelf sterk maar versterken de inhoud van het stuk helaas niet.

Weinig ruimte

Electronic City werd in 2003 geschreven door de Duitse theatermaker Falk Richter, die de afgelopen jaren furore maakte met maatschappijkritische regies en teksten. Het heeft een scherpe, gekunstelde vorm en is ook inhoudelijk behoorlijk dichtgetimmerd. De kritische boodschap ligt er duimendik bovenop. Naar zo’n propagandistisch aandoend stuk moet je je als theatermaker maar net kunnen schikken, er is weinig ruimte voor eigen inbreng of nuance. Kennedy heeft het zich met de keuze voor deze tekst dus niet gemakkelijk gemaakt. En op een gegeven moment weet de toeschouwer het wel: globalisering en marktwerking maken willoze mensen zonder eigen identiteit, zonder wezenlijk contact. Als dat het enige is wat deze voorstelling vertelt, raak je snel uitgekeken.

Maar Electronic City heeft gelukkig meer te bieden. Kennedy heeft een goed oog voor mise-en-scène, gestiek en detail. Daarmee weet ze vaak te verrassen. Kleine handbewegingen zoals vingertoppen die elkaar net niet raken, wekken ontroering. Met goed gekozen poses citeert ze film en tv en brengt lucht in de materie. Wanneer Tom en Joy liggend op de grond als nieuwsjagende journalisten een vliegtuigcrash verslaan, zie je de rijen bloedende zakenmannen in de sneeuw zo voor je.

Bovendien heeft Kennedy twee geweldige acteurs tot haar beschikking. Çigdem Teke is aandoenlijk als jobhopper Joy en schakelt scherp naar diverse andere personages. Merijn de Jong is in de rol van Tom afwisselend angstaanjagend en ontroerend breekbaar. Beiden geven soms met uitvergroot spel een cynisch commentaar op de situatie, om vervolgens weer helemaal in hun, door emoties overspoelde, personages te duiken. Met hun indringende spel, vol overgave, krijgen ze het publiek op de punt van de stoel. Zelfs het wezenloze dansen is spannend om naar te kijken. Hopelijk zal het drietal nog vaker samenwerken, dan in een wat meer genuanceerd stuk zodat we kunnen zien wat deze talentvolle makers zelf te vertellen hebben.

Electronic City is nog tot 29 september te zien in het Gasthuis. Vrijdag 28 september is er een nagesprek met Suzanne Kennedy en dramaturge Rezy Schumacher. Klik hier voor meer informatie.