Kunst / Reportage
special: Corona in de stad
Monique Vermeulen

Monument in deze tijd

Veel musea zijn op de virtuele kar gesprongen. Sommige pakken extra uit, alsof ze al hun opgekropte energie erin kwijt kunnen. Zo’n museum is het Amsterdam Museum met een grote, digitale en gratis te bezoeken tentoonstelling/luisterplatform: ‘Corona in de stad’.

Net als bij een groot museum als de Hermitage in Sint-Petersburg zit je in dit geval voor het openingsscherm en vraag je je af: waar te beginnen? Welke keuze zal ik maken? Het museum helpt je op weg met enkele uitgelichte zalen, maar dat gaan we niet doen. We gaan op zoek naar saillante voorbeelden van elke kunstuiting waar 8WEEKLY voor staat: boeken (literatuur), film, beeldende kunst, muziek en theater. Als een gids leiden we u door enkele zalen die volgens ons de moeite waard zijn. In de wetenschap dat het een museum in wording is, waaraan telkens nog nieuwe items worden toegevoegd. Wellicht tot zo lang de pandemie duurt. En dan ‘staat’ het museum er als monument van een tijd die dan hopelijk achter ons ligt.

‘Poëzie in de stad’

De eerste waarop we stuiten, heet ‘Poëzie in de stad’. Het werk van stadsdichter Gershwin Bonevacia staat hierin centraal, met onder meer een gedicht uit zijn debuut ‘Ik heb een fiets gekocht’, naast niet in bundels gevangen gedichten van amateurdichters. Dat is trouwens een kenmerk van de hele site: uitingen van amateur- en beroepskunstenaars, hoge en lage kunst, ernst en humor staan broederlijk en zusterlijk naast elkaar.
Hoewel: wie zal er één van deze etiketten willen plakken op een prachtig gedicht van Tessel ten Zweege, (nog?) niet bekend als dichteres, maar wel van onder meer het feministische collectief Pisswife? Haar gedicht ‘Pauze’, dat ze zelf voorleest, geeft bijvoorbeeld een mooi inzicht als: ‘Ik kan alleen maar zijn/ nu ik niets hoef te maken/ iets waar ik voorheen nooit tijd voor had’.

Rol van je leven

Eén van de vele digitale zalen is ingericht door de Meervaart in Nieuw-West, een gebouw dat sinds 1 juni met een onderbreking gedurende de gedwongen sluiting kleinschalige programma’s biedt in een setting die corona-proof is, zoals films (het tweede genre) en concerten.

Tijdens de eerste sluitingsperiode werd een online Art Battle georganiseerd, die werd gewonnen door Klaskie met haar flitsende ‘Creepy calm’. Volgens de jury was dit de meest creatieve en visueel prikkelende inzending. De inzender won ‘de rol van haar leven’, zijnde een wc-rol en een geldbedrag van honderd euro. Een heerlijke knipoog naar het hamstergedrag van wc-rollen aan het begin van de eerste coronagolf.

Corona-Archives

Wanneer je voor het openingsscherm zit, en de afbeeldingen langs gaat op zoek naar beeldende kunst, valt je oog ongetwijfeld op de Zaal van Nieuw Dakota, een kunstruimte in Amsterdam-Noord die een waaier aan exposities, projecten en publieksprogramma’s aanbiedt. Zij presenteren een selectie van inzendingen uit hun Corona-Archives, het eerste initiatief in Nederland dat corona vanuit een artistieke invalshoek bekijkt.
Tussen de inzendingen zitten niet de minste namen. En dat zijn lang niet allemaal Amsterdammers. Immers: corona gaat alle grenzen te buiten en te boven. Ook lokale musea als Nieuw Dakota en het Amsterdam Museum zelf opereren, net als alle musea, binnen een (inter)nationale context.

In de Zaal van Nieuw Dakota stuiten we bijvoorbeeld op een zelfportret op papier (gouache en inkt) van de in Maassluis woonachtige kunstenares Hanneke Wessels. Zij heeft – bij gebrek aan modellen – zichzelf afgebeeld in de tijd dat we niet naar de kapper konden en dat ze veranderde in een grijze dame. Het werk geeft de sfeer van de coronatijd raak weer.

Stabat Mater en Stille Stad

Een andere, kenmerkende sfeer in coronatijd is dat het stil kan zijn in de stad. Ook in de onderdoorgang onder het Rijksmuseum. Daar staan of zitten altijd wel een paar mensen die muziek maken, soms van een hoog niveau. De akoestiek onder de bogen is geweldig, je kunt er voorbijgangers mee plezieren. En natuurlijk willen ze een centje bijverdienen.
Op 10 mei jl. trokken de actrices/zangeressen Laura de Vries en Brechtje Kat de stoute schoenen aan, en zongen samen met begeleiding van een ghettoblaster (en een enkele fietsbel) het Stabat Mater van Pergolesi. Hoe mooi is dat!

Volgens sommige mensen is stilte echter de mooiste muziek. Zij kunnen nu hun hart ophalen. De artistiek directeur van het Amsterdam Museum, Margriet Schavemaker, stelde een zaal samen onder de titel De Stille Stad. Hierin zijn prachtige foto’s, video’s en films van een leeg en stil Amsterdam te zien. Beelden die ook de vraag stellen: hoe nu verder?
Iemand die bij uitstek geschikt is om daarover na te denken, is Tracy Metz. Zij is journalist, auteur, moderator en directeur van het John Adams Institute en kreeg in 2016 de Grote Maaskantprijs. Voor deze digitale tentoonstelling nodigde zij denkers en doeners uit om te kijken naar de toekomst van de stad in post-coronatijd.

Dit is overigens ook het thema dat centraal staat op de eerste editie van de tweejaarlijkse tentoonstelling ‘Refresh Amsterdam’ (11 december 2020-28 maart 2021), te zien in zowel het Amsterdam Museum als online en op diverse locaties. Vijfentwintig kunstenaars gaan daar in op hun plek in de stad, onder het overkoepelende thema ‘Sense of place’.

Theater

Het laatste genre waar 8WEEKLY af en toe de schijnwerpers op richt, is theater. In de digitale tentoonstelling valt het oog onder meer op de zaal van theater De Krakeling, dat zichzelf afficheert als ‘hét theater voor jong Amsterdam’. Wat héét: voor iedereen tussen de spreekwoordelijke negen en negentig die zich jong voelt, want opvoeringen die bijvoorbeeld een topgezelschap als De Toneelmakerij daar geeft zijn niet te versmaden.

In de lege zaal van De Krakeling kunnen jong Amsterdammers en andere Nederlanders op deze digitale tentoonstelling leren hoe ze thuis een eigen dansvoorstelling in elkaar kunnen zetten. Theaterdocente Dian geeft tips, over verschillende afleveringen verdeeld. Leuk om te zien én voor kinderen om uit te voeren.

‘Corona in de stad’ is kortom een geweldig, laagdrempelig monument in de tijd, en een uiting van het collectieve geheugen van Amsterdam dat model staat voor elke stad in coronatijd, opererend binnen een (inter)nationale context. Een site om in de gaten te houden op wat er nú weer is bij gekomen. Met door enkele curatoren geselecteerde inzendingen van beroepskunstenaars en amateurs, hoge en lage kunst, voor jong en oud, ernstig en humoristisch. Top!

Muziek / Album

Opnieuw op weg naar een Grammy?

recensie: Gregory Porter – All Rise

De ster van Gregory Porter is sinds zijn debuut, zo’n tien jaar geleden met Water, gestaag gestegen. Zijn zesde studioalbum All Rise zal daar alleen maar goed aan doen. De sfeer van zijn nieuwste album is die van behaaglijkheid waar bij de stem van Porter zijn handelsmerk is. Daarnaast is zijn uiterlijk een uit duizenden herkenbare verschijning met zijn kenmerkende hoofddeksel. Alles bij elkaar is Porter een markante persoonlijkheid!

Het zou mij niets verbazen als All Rise in de prijzen gaat vallen wanneer in de VS de Grammy’s worden uitgereikt. Het album is uitgebracht op het legendarische Blue Note label dat garant staat voor hoogwaardige kwaliteit in de jazz.

Spontane feeststemming

Inmiddels heeft Gregory Porter twee Grammy’s op zak. Met All Rise doet hij een gooi naar een derde. Porter heeft een fijne hand van liedjes schrijven en uitvoeren. Zijn muziek kunnen we categoriseren in de hoek van jazz, soul en gospel. Wie op All Rise naar de teksten luistert kan vooral van het laatste genre veel terug horen. Het geloof van Porter is diep verweven in de teksten op het album. Wie oppervlakkig luistert hoort een bevlogen jazz- en soulzanger excelleren op de toppen van zijn kunnen. Al bij de opener ‘Concorde’ grijpt Porter je bij de spreekwoordelijke muzikale lurven en laat je pas los als hij ‘Thank You’ laat klinken. De muziek straalt een grote mate van behaaglijkheid uit. Een warm vuur, gezelligheid en feeststemming komen spontaan opzetten als Porter zijn stembanden laat klinken. Je verdrinkt in de liedjes die allemaal een opbeurende stemming oproepen.

Het album is uitgebracht in een gewone en een deluxe editie. Wie kiest voor het laatste krijgt vijftien liedjes en een prachtige hardcover uitvoering met een fraai boekje vol foto’s en de songteksten. Feitelijk is dat dé manier om een cd te verpakken en de fysieke muziek levendig te houden. Hulde dat de platenmaatschappij hiervoor heeft gekozen.

All Rise een jazz hoogmis?

Het album opent met ‘Concorde’, dat luistert als de beleving van het vliegen in een supersonisch vliegtuig om vervolgens vanaf grote hoogte met enorme snelheid te mijmeren over de aarde daar beneden. De ik-persoon verhaalt dat hij wel heel erg houdt van wat de aarde allemaal te bieden heeft. In dat geval je zou je de Concorde kunnen zien als een metafoor van God.

Dat Gregory Porter zijn religieuze overtuiging duidelijk laat doorklinken doet geen moment af aan de geweldige jazz-benadering van zijn liedjes: een fijne overrompelende orkestratie, die de zanger Porter in het middelpunt stelt. Je ziet hem als het ware voor een groot orkest met tevens veel blazers staan, terwijl hij het publiek toezingt. Maar je kan hem je ook voorstellen in een grote kerk, waar hij iedereen uitbundig toezingt en oproept tot de verering van de Heer. Daar krijgt ook de titel All Rise zijn plaats.

Voor de jazzliefhebber met minder geloofsovertuiging is het album gewoon een heel fijn album, dat op veel momenten muzikale warmte zal geven. Porter zingt over de liefde op een heel uitbundige manier. Als hij ‘Real Truth’ laat klinken zegt hij tegen de ander dat hij zijn ego buiten mag laten en vooral heel open de relatie in mag komen. Zijn zoals je bent, is het allerbelangrijkste in de liefde voor elkaar, maar ook in de liefde van God. Het laat maar weer eens klinken dat liefde universeel is. In de titel ‘Mister Holland’ vraagt Porter natuurlijk in ons land extra aandacht. Het is een liedje dat handelt over gelijkheid op alle niveaus. Het gaat hier ook over openheid naar elkaar toe, zonder vooroordelen over de ander.

Eigenlijk heeft elk liedje op All Rise wel een dubbele betekenis, als je die erin zou willen ontdekken. Wat blijft is dat het album een heel complete en uitzinnige beleving is van een heel warm jazzgeluid. Het is een album ook na vele draaibeurten niet gaan vervelen en steeds weer als een feest van de herkenning gaat worden als je weer luistert. Wat een kracht gaat er van dit nieuwste album uit!

Muziek / Album

De charmante antiheld

recensie: Matt Berninger - Serpentine Prison

Het iconische geluid van Matt Berninger klinkt vertrouwd op zijn eerste soloalbum Serpentine Prison (2020). De modieuze charmeur uit New York blijft zich ook deze keer het meest comfortabel voelen in de rol van antiheld. Is dat nog geloofwaardig als succesvolle frontman van The National?

Het is de droom van veel bands: kunnen leven van muziek, de wereld rondtoeren en werken met de beste producers. In 2017 zag ik The National in de AFAS Live. Ik was een poppetje in het grote publiek; het zoveelste schaduwgezicht waar ze hun nummers voor speelden. Was dat te horen? Misschien. Het optreden was strak, maar er echt inkomen lukte me niet. Teksten als ‘the day I die, the day I die, where will we be’ kunnen thuis indringend klinken, maar gaan toch een beetje wringen als ze uit duizend kelen klinken. Lekker met z’n allen triest zijn in een Nederlandse wereldstad, dacht ik licht spottend.

Het was dus tijd voor een persoonlijke The National-pauze. Ik luisterde een paar jaar nauwelijks naar hun muziek. Tot in 2019 I Am Easy To Find uitkwam en bleef oppoppen in gesprekken. Ik zette het album op en bleef er weken intensief naar luisteren. In de trein, op de bank, overal. Steeds voerde een ander nummer de boventoon en ik was blij met een nieuwe klassieker in mijn luisterrepertoire. Een beetje opgelucht ook dat ik The National weer toeliet en voldaan als ik het woord ‘fear’ op het juiste moment timede in ‘Oblivions’. Ik mocht weer lekker triest zijn, onder de supervisie van Matt Berninger.

De afstand nabij

Toen Matt Berninger een soloalbum aankondigde was ik dan ook blij verrast, maar bij het horen van de eerste single Serpentine Prison kroop het spottende schaduwpoppetje toch langzaam weer omhoog. Een charmeur uit New York die lichtjes flirt met depressie, zei die zuurpruim, met op zijn neus een hippe zwarte bril. Geloof jij het? Ik snoerde de zuurpruim de mond en wachtte nog steeds nieuwsgierig op de albumrelease. Met iets meer reserves, dat wel.

Het album verscheen en het openingsnummer ‘My Eyes Are T-Shirts’ verleidde me makkelijk. De tekst is een grappige vondst: my eyes are t-shirts / they’re so easy to read / I wear ‘em for you / but they’re all about me. De melodie klinkt als een liefkozend wiegenliedje. Berninger gebruikt de lage registers van zijn stem, in praatachtige Cohen-stijl, en vraagt of zijn ‘baby’ terug kan komen om hem op te vrolijken. Dat opvrolijken is op meer nummers nodig blijkt uit de teksten. Berninger is ‘sinking through the floor’, ‘near the bottom’ en ‘burned out’.

Triest zijn in een wereldstad blijft zo ook op Serpentine Prison een doorsijpelend thema, en dat is best begrijpelijk. Wie is niet op zoek naar gezelschap, troost en betekenis in een wereld die zichzelf nog altijd niet kan desinfecteren van eenzaamheid. ‘Yes, I know’, zingt Berninger in het nummer ‘Take Me Out Of Town’, ‘everyone is in this alone’. Iedereen ervaart uiteindelijk de eeuwige individuele lockdown. We voelen ons ‘as far as I can get from you’, zoals Berninger zingt in ‘Distant Axis’. Berninger kent de menselijke tragiek.

Een soulvolle twist

Een opluchting is het dan om het duet ‘Silver Springs’ met Gail Ann Dorsey te horen. Haar stem is, net als op I Am Easy To Find, een prachtige variatie op die van Berninger. Laag, warm en vrouwelijk. Samen roepen ze op om weg te gaan, ‘far from home’. Zoek het avontuur, lijken ze te zeggen, laat het kleinburgerlijke achterwege, want er is meer. Een klassiek tegengeluid – het vieren van de autonome, vrije geest – waarvan het prettig is om eraan herinnerd te worden. De energie van doorgaan, vooruitkijkend naar iets nieuws.

Diezelfde atmosfeer ademt het nummer ‘Loved So Little’, maar dan vooral door de muziek. Met een catchy intonatie, misschien een beetje giftig, bouwt Berninger de spanning op – ‘and now you lean in the door, in your fired-up skin, with your look of freedom’ – om kalm te ontladen met duivelse drums en een sluwe mondharmonica. Het nummer klinkt lekker. Een paar laag schallende blazers, een snode vioolpartij en alles doorrollend als een bijna live klinkende, zwoele jamsessie.

Dat gevoel dat je dicht bij de muziek bent, is opvallend op Serpentine Prison. In ‘Oh Dearie’ lijkt Berninger in je oor te zingen en hoewel de muzikale arrangementen soms best uitbouwen, zoals in ‘All For Nothing’, blijven ze toch iets huiskamerigs behouden. Dat is de verdienste van producer Booker T. Jones die bekendstaat om zijn soulvolle sound. Hij werkte met talloze artiesten, waaronder Otis Redding, Willie Nelson en Bill Withers. Op Serpentine Prison weet hij ook Berningers authentieke stem op een bluesy manier te vangen.

De antiheld

Serpentine Prison is een mooi, sfeervol album. En toch, als ik er na een tijdje weer naar luister, moet ik opnieuw wennen. Ik zie de big city celebrity met zijn benen over elkaar op de albumhoes, smaakvol geschilderd in blauw- en grijstinten, en voel dat artistieke schoonheid op een vreemde manier ook kan afstoten. Dat de showman misschien te veel domineert om echt kwetsbaar te kunnen zijn op een geloofwaardige manier.

Maar dan laat ik me opnieuw meevoeren door de soms warme en soms rasperige baritonstem van deze charismatische New Yorker, die in zijn teksten intussen altijd de antiheld blijft. Bang dat de ander hem zal verlaten, dat hij te veel zal zijn, dat de diepte hem zal aantrekken. Ik hoor in gedachten het publiek van de AFAS Live meezingen op Berningers sombere teksten en voel, dwars door alle subtiele emoties van zijn stem, toch ook weer die lichte weerzin opkomen.

Muziek / Album

Warm vuur van troost

recensie: The War On Drugs - Live Drugs
The War On Drugs in ConcertThe War On Drugs - Matthias Heschl

The War On Drugs schijnt live een hele belevenis te zijn. Die reputatie is deze release vooruitgesneld. Door de COVID-19-pandemie zullen liefhebbers nu wel lang moeten wachten op een optreden, maar gelukkig hebben we met Live Drugs een document van troost in handen.

Het is heerlijk om je bijna vijfenzeventig minuten te kunnen onderdompelen in de muziek van The War On Drugs in een livebewerking van de studiomuziek. Je kunt er diverse draaibeurten aan wijden zonder dat het gaat vervelen. De beleving, bezieling en muzikaliteit is van een hoog niveau.

Live reputatie

Velen zullen de band nog niet live aan het werk hebben gezien en gehoord. Hoog tijd voor een liveregistratie om de pijn van het gemis aan een concert te verzachten. Live Drugs is een verzameling van liedjes, opgenomen tijdens de veertig shows tussen 2014 en 2019, die werden vastgelegd op een harddisk van de bandleider zelf. Zoals hij zelf over het album vertelt, zijn het interpretaties van de eigen muziek van de band en zeker geen kopie van wat ze in de studio hebben gemaakt. Het hoeft immers niet steeds hetzelfde te klinken! En daar zijn we als liefhebbers dus alleen maar blij mee.

Het oorspronkelijke duo Adam Granduciel en Kurt Vile dat The War On Drugs oprichtte, is inmiddels met toetsenist/drummer Charlie Hall, drummer Kyle Lloyd en bassist David Hartley uitgegroeid tot een kwintet. Muzikaal hebben ze met vier albums een belangrijke proeve van bekwaamheid gegeven. Vooral dankzij Lost in The Dream uit 2014 en A Deeper Understanding dat in 2017 verscheen, kan de band terugkijken op lovende kritieken uit heel de wereld.

Componist Adam Granduciel is hofleverancier van het repertoire van de band. Granduciel verzorgt tevens het vocale geluid van de band, al horen we Kurt Vile hier en daar iets toevoegen in de zang. De licht hees-rauwe stem van Granduciel is als een ruwe diamant, die steeds meer gaat schijnen in het geluid van de band, die hem omringt en ondersteunt in de liedjes die we mogen horen en die af en toe opstuwen. Als de mondharmonica klinkt in ‘Eyes to the Wind’ kunnen we een vergelijking met Bob Dylan niet bedwingen, maar de klanken worden overgenomen door een saxofoon om die vergelijking meteen weg te wuiven. Instrumentaal halen de bandleden inspiratie uit de muziek van Sonic Youth en zeker ook Neil Young, maar maken ze er inmiddels een heel eigen stijl van door voornoemde elementen te vermengen.

Omarmen en knuffelen

Velen zullen uitgekeken hebben naar het album Live Drugs. Voor anderen is het eigenlijk gewoon een nieuw album van The War On Drugs, omdat het alweer drie jaar geleden is dat we nieuw werk kregen aangereikt. Het album kent tien nummers, die je stuk voor stuk de hele herfst zullen verwarmen in opmaat naar de winter. Een album om te omarmen en te knuffelen in deze barre tijden van een virus dat ons in de greep houdt. Waar het gevoel bij een liveconcert te zijn zich geleidelijk ontvouwt, spreidt de muziek zich als een warme deken over je heen. Na een inspirerende, vlammende, maar beheerste uitvoering van ‘Accidentally Like A Martyr’, wordt de band voorgesteld en het publiek bedankt, terwijl ‘Eyes to the Wind’ zich langzaam laat opgloeien. Het zijn allemaal ingrediënten voor een beleving, die vraagt om het volume steeds meer op te schroeven en zich te laten meevoeren op de klanken van deze fantastische band.

Bij het laatste nummer, ‘In Reverse’, wordt het publiek opnieuw bedankt alsof we naar één concertregistratie hebben geluisterd. Dat is niet zoals het werkelijk is, maar het voelt wel zo. Want Live Drugs kan zich scharen bij een van de mooiste live albums ooit. Kortom, een heerlijke beleving!

Boeken / Fictie

Troost in donkere dagen

recensie: Michel Faber - D: een geschiedenis van twee werelden

Heb je niet veel met fantasy? Wel als het geschreven is door Michel Faber, bekend van Lelieblank, scharlakenrood en Onderhuids. Het prachtig vormgegeven D: een geschiedenis van twee werelden verschijnt ook nog eens precies op het juiste moment.

Het is een lastige opgave niet te houden van Nederlands meest internationale schrijver (de in Den Haag geboren auteur woonde lang in Australië en Schotland en tegenwoordig in Engeland). Doordrongen van empathie verkent hij thema’s als vervreemding op geheel eigen wijze. Neem zijn voorlaatste roman Het boek van wonderlijke nieuwe dingen, waarin een born again christian op missie uitgezonden wordt naar een ver sterrenstelsel om Gods woord te verkondigen aan primitieve maar vooral kleurloze wezens. Centraal staat niet het science-fiction-aspect, maar de hartverscheurende correspondentie die de missionaris voert met zijn vrouw die op aarde achterbleef. Tragisch is dat Faber dit boek schreef ten tijde van de ziekte en het overlijden van zijn vrouw; zij spoorde hem aan het boek tóch af te maken.

Verdwenen letter

D is wat lichtere kost, maar daardoor zeker niet minder sterk. In een slaperig Engels kustplaatsje groeit Dhiliko op bij haar adoptieouders. Ze werd geboren in Somaliland, maar niemand in haar omgeving heeft daar ooit van gehoord. De enige uitzondering was haar oud-docent, de onlangs overleden professor Charles Dodderfield.

Wanneer Dhiliko op een dag wakker wordt en zich realiseert dat de letter d compleet uit de taal verdwenen is, lijkt ze aanvankelijk vrede te moeten nemen met deze vreemde gebeurtenis. Dan blijkt dat Dodderfield iets te maken had met de verdwijning. Dhiliko gaat op onderzoek uit en stukje bij beetje leert ze wat er gebeurd is met de letter. Hiervoor dient ze zich wel toegang te verschaffen tot een sneeuwrijk parallel universum.

Intertekstualiteit

Hoewel Faber al lang geleden was begonnen aan dit manuscript, voltooide hij het werk ter gelegenheid van de 150ste sterfdag van Charles Dickens. Alleen al de prachtig vormgegeven omslag is een mooi eerbetoon aan Dickens. Faber geeft in zijn nawoord toe ook schatplichtig te zijn aan verhalen als The Wonderful O, Alice in Wonderland en de Kronieken van Narnia.

D roept echter nog meer associaties op. De vroegwijze Dhiliko heeft veel weg van de stoere Lyra uit Philip Pullmans Gouden Kompas-trilogie. Ook Murakami schemert hier en daar door (voor de kenner: mensvormige ectoplasmaballonnen!) en er zijn parallellen te trekken met Vergeten reus van Nobelprijswinnaar Kazuo Ishiguru. D is een teder en gelaagd sprookje voor kinderen, jongeren én volwassen. Een hoopvolle vertelling in tijden van lockdowns en korte dagen.

Boeken / Non-fictie

Voor de volledigheid

recensie: Richard Groothuizen - Koot & Bie Encyclopedie

In de onlangs herziene canon van Nederland schitteren Kees van Kooten en Wim de Bie in afwezigheid. Gelukkig hebben ze nu een eigen encyclopedie gekregen. Alleen is deze Koot & Bie Encyclopedie waarschijnlijk niet het verzamelwerk waar de fans op hoopten.

Richard Groothuizen is niet de eerste de beste Van Kooten en de Bie-fanaat. Al decennia werkt hij aan het archiveren van alles wat Van Kooten en de Bie ademt, omdat hij het nou eenmaal niet kan laten en omdat niemand anders het doet. Zijn fanatisme leverde hem dozenvol informatie op en een manuscript dat lange tijd op zolder lag te verstoffen. Dit jaar vond hij dan eindelijk een uitgever voor al zijn guerilla-archiefwerk. In niet minder dan 500 pagina’s neemt Groothuizen je mee in het oeuvre van het duo dat verantwoordelijk is voor de Vieze Man, Jacobse en Van Es, de Geilneef en talloze andere onvergetelijke typetjes.

Gegarandeerd ongeautoriseerd

Met het Koot-en-Bieaanse credo ‘gegarandeerd ongeautoriseerd’ op de cover dekt Groothuizen zich maar vast in: dit boek is namelijk zonder medewerking van de heren zelf tot stand gekomen. Sterker nog, wat Van Kooten en de Bie betreft was het boek nooit gepubliceerd. Blijkbaar vinden ze het zelf een overbodigheid. Hiermee rijst de vraag of deze encyclopedie wel uitgegeven had moeten worden.

Zo is beeldmateriaal door een gebrek aan rechten erg schaars in deze encyclopedie. Dit is opgevangen door grafisch vormgegeven abstracties van alle typetjes en meerdere pagina’s beslaande fotocollages die doen denken aan de sketches. Het zijn kunstgrepen die het ontbreken van echte archieffoto’s niet goedmaken.

Vlees noch vis

Zijn de teksten dan genoeg om het boek te redden? Ook niet helaas. Enkel het alfabetische register met Koot- en Biebedenksels heeft een echte meerwaarde. De mannen zijn voor zo veel Nederlandse woorden en uitdrukkingen verantwoordelijk. Denk aan ‘regelneef’, volgens Van Dale iemand met een overdreven organisatiedrift. Ook een ingeburgerd neologisme als ‘doemdenken’ komt van hun hand. Het register vormt een mooi eerbetoon aan de nalatenschap van deze Hagenezen.

Het leeuwendeel van het boekwerk bestaat echter uit tamelijk droge beschrijvingen van alle sketches uit Keek op de Week en ander televisiewerk. De vraag rijst wat Groothuizen eigenlijk wil bereiken met deze encyclopedie. Zijn handen moeten na al het guerrilla-archiefwerk gejeukt hebben, maar dat maakt de materie nog niet uitgevenswaardig. Deze stoeptegel kan nog wel eens hetzelfde lot beschoren zijn als Pikkety’s Kapitaal: bij velen eindigt het ongelezen in de boekenkast.

Boeken / Fictie

Wintertuinfestival creëert nieuwe leeservaring

recensie: Biografie van een Vlieg - Jaap Robben

Het Wintertuinfestival laat je dit jaar op vernieuwende wijze genieten van literatuur. Wandelend of fietsend door de stad Nijmegen lees je op posterborden het verhaal Biografie van een Vlieg van Jaap Robben.

‘Coronaproof’ betekent in de praktijk vaak ‘online’ of een situatie met weinig mensen, op afstand en uitgedachte looproutes. Met Biografie van een Vlieg geeft het Wintertuinfestival een nieuwe invulling aan het begrip. Het verhaal, opgedeeld in vijfentwintig hoofdstukken, is over evenzoveel reclameborden verdeeld over de Nijmeegse binnenstad. Met de bijbehorende wandel- of fietsroute lees je het verhaal in de goede volgorde. Een geheel nieuwe leeservaring!

Toon Tellegen

Jaap Robben beschrijft met Biografie van een Vlieg het levensverhaal van dit insect, vanaf het moment dat hij als larve het levenslicht ziet tot aan het sterfbed. Het bijzondere aan deze vlieg is dat hij intens geniet van zijn leven. De levenslust spat ervan af:  “’Ik ben een vlieg!’ riep Vlieg uit blijheid. En hij zoomde een looping door de lucht. ‘Vlieg, vlieg vlieg!’” Tijdens zijn eerste tochtjes ontmoet hij de vogel Buizerd. Wat volgt zijn heerlijke Toon Tellegen-waardige dialogen. De nette, deftige Buizerd moet niks hebben van de vieze pootjes van Vlieg en noemt hem ‘Poepvoetjes’. Ook probeert hij de naïeve Vlieg wegwijs te maken in het leven. Omgekeerd weet de optimistische, blije Vlieg een gevoelige snaar te raken bij de afstandelijke Buizerd. Voor het eerst in zijn leven heeft de vogel een kameraad.

Literaire speurtocht

Het volgen van de route is soms even zoeken, maar dat maakt de vondst des te leuker. In de verte zie je de volgende poster, je bent benieuwd wat erop staat maar moet nog wel eerst veilig de straat oversteken. Terwijl je voor het bord staat om de tekst te lezen, raast het verkeer om je heen en moeten andere voetgangers je ontwijken. Zij zien gewoon een reclamebord, zoals er zoveel staan in de stad, maar jij weet beter, jij bent in het bezit van de route en leest een verhaal.

Ook de vormgeving van de affiches draagt bij aan de beleving. Elk affiche is anders vormgegeven, met een beeldtaal die past bij het hoofdstuk. Ook over de locatie is nagedacht. Kun je er dichtbij komen zijn de letters klein, staat het bord midden op een drukke weg dan is het lettertype extra groot.

Normaal lees je hoofdstukken achter elkaar door terwijl je stil zit. Nu ben je in beweging en zit er telkens wat tijd tussen. Interessant hoe het Wintertuinfestival een nieuwe leeservaring neerzet en een prachtige manier om literatuur toegankelijk en leuk te maken. Het is hopen op meer van dit soort creatieve ideeën.

Biografie van een Vlieg is van 5 t/m 29 november te zien in Nijmegen en van 17 t/m 24 november in Leeuwarden.

Muziek / Achtergrond
special: Spotify-playlist van onze muziekredactie

PLAYLIST: 8WEEKLY Aanraders – November 2020

Zin om wat nieuwe muziek te ontdekken? De redactie van 8weekly verzamelt elke maand nummers die je écht even moet luisteren. Nummers van nieuwe albums, van artiesten die in het nieuws zijn of gewoon liedjes die even aandacht verdienen. De playlist kun je volgen op Spotify, de lijst wordt elke maand geüpdatet. Waarom je juist deze nummers moet luisteren, leggen we je graag uit.

De playlist van november, onze eerste playlist ooit (!), staat vol met nieuwe nummers. Nummers van albums die de afgelopen maanden zijn uitgebracht en die we graag nog even onder je aandacht brengen. Zo wordt de playlist afgetrapt door het nummer ‘Serpentine Prison’ van Matt Berninger. De zanger van The National bracht deze maand zijn eerste soloalbum uit. Binnenkort lees je op de site waarom dit album en ook zeker dit nummer de moeite waard zijn.

Een ander nummer dat we graag uitlichten is ‘Summa’ van Reaping form the Conflux. Onze redacteur Roelof Schipper is hierover laaiend enthousiast: ‘Ik heb dit jaar nog niet zo een waanzinnige plaatafsluiter gehoord als ‘Summa’, dat na vijftig minuten muzikaal zoek- en probeerwerk de bodem ineens super gedecideerd, volledig onder mijn voeten wegsloeg. Klinkt wat dramatisch, maar dit is wat mij betreft wel echt buiten-categorie.’

Natuurlijk staan er ook nummer op de lijst van artiesten van wie we de nieuwe albums afgelopen maand recenseerden, zoals Sufjan Stevens en Ellen Shae. We hebben ook nog een bonusnummer: ‘The beauty of everyday things’ van Luka Bloom. Helaas niet te vinden op Spotify, waarom lees je in de recensie van Joost Festen over het nieuwe album Bittersweet Crimson van Bloom.

Playlist november 2020

Serpentine Prison – Matt Berninger

Niet vandaag – Spinvis

Summa – Reaping form the Conflux

Giva a little love – Mina Tindle (feat. Sufjan Stevens)

Caged Bird – Ellen Shae

Zombie Girl – Adrianne Lenker

The Mackenzies – Bill Callahan

Love Cassete – Angel Olsen

Let it come – Eivor

Featherweight – Fleet Foxes

Bonus: The beauty of everyday things – Luka Bloom (staat niet op Spotify)

Oude aanraders terugluisteren? We hebben speciale archiefplaylist van onze aanraders, zodat je alles wat wij ooit aan hebben geraden kunt terugluisteren:

Muziek / Album

Americana als wereldwijd begrip

recensie: Americana-update 8

In deze Americana update editie acht blijven we soms dicht bij huis met Ellen Shae uit Zeeland, maar reizen we ook naar Australië met Daniel Trakell om vervolgens weer uit te komen in de USA met Tom Mank & Sera Smolen met een Zeeuws randje. Wat hetzelfde blijft? De hoge kwaliteit van de muziek!

Muziek spreekt alle talen en muziekstromingen lijken zich met alle zeeën over de hele wereld te verspreiden. Zo ook de Americana die ons steeds weer op vele plekken op de wereld doet belanden. De verzamelnaam van deze stroming blijft steeds weer goed om nieuwe uithoeken te ontdekken en te verbinden. Deze verbindingen vinden we ook in deze drie albums terug.

Daniel Trakell

De uit Australië afkomstige Daniel Trakell verrast met zijn album Warning Bell op een heel positieve wijze, doordat al bij de eerste beluistering de oren worden gespitst. Als liefhebber heb je als snel in de gaten dat hier een bijzonder talent aan het werk is. De referenties vliegen dan ook stevig door je hoofd. Een gevoel van de jarenzeventig piano-gevoede singer-songwritermuziek maakt al snel een brug naar de huidige tijd, waarbij het werk van onder meer de band Fleet Foxes, maar ook Neil Young, Andy Shauf en Bon Iver naar boven borrelen. Trakell weet met alle tien de liedjes de aandacht op zich gevestigd te houden.

Naast de al genoemde pianoklanken (Harry Cook) horen we vooral de hoge stem van Trakell, die vaak dubbel is opgenomen. Tevens geven de kenmerkende klanken van pedal steelgitaar, gespeeld door Matt Dixon, een bijzonder gevoel van welbehagen. Luister naar ‘Come To’ dat als nieuwste single en dus vlaggenschip van het album is gereleaset. Het album werd deels opgenomen in Nashville en afgemaakt in Melbourne, maar verschijnt op een Zweeds label. Hoe internationaal wil je deze debuterendeartiest eigenlijk hebben? Inmiddels is hij bij indiefolk-liefhebbers al opgevallen. Het is tijd dat Trakell door een breder publiek wordt gehoord. Zeker in deze tijden van Covid-19, waarbij zelfs Taylor Swift naar het folk-genre grijpt. Laat dan zeker een oorspronkelijk talent als deze jonge Australische artiest niet aan de aandacht ontsnappen. Warning Bell doet een serieuze poging om in mijn jaarlijstje van de Americanamuziek te belanden!

Ellen Shae

Het album Caged Bird is van een internationaal niveau. Dat wordt nog eens onderstreept door de samenwerking bij het titelnummer ‘Caged Bird’, met Mark Wienand Karlsen op sopraansax en het co-schrijverschap van Tom Mank. Niet te vergeten is de productie van het album in handen geweest van Rich DePaolo. Shae ging heel diep in zichzelf bij het maken van dit nieuwste album. Ze zegt daar zelf over: “Dit album komt diep vanuit mijn ziel…”. In een kort vraaggesprek vertelt Ellen Shae over de totstandkoming van het album het volgende: “Ik ben een paar keer in Amerika geweest en muziek leeft daar heel erg. Ik voelde me er op mijn plek.

Ik ontmoette er ook producer Rich DePaolo en was onder de indruk van zijn werk en besloot vorige zomer een paar songs door hem te laten produceren in de Electric Wilburland Studio (New York) van (Grammy winnaar) Will Russel en werkte met Amerikaanse muzikanten: naast Sera Smolen (cello) is Rich DePaolo zelf op het album te horen (bas, gitaar, mandoline, banjo, toetsen), evenals Bill King (drums), Max Buckholz (viool, viola), Doug Robinson (staande bas) en Mark Karlsen (sopraansax).

Ik werd daar zo diep geraakt door de passie voor de muziek dat dit mij enorm inspireerde en ben verder gaan schrijven en besloot alles vanuit mezelf hierin te stoppen (muziek hoort niet in een hokje) en zo groeide het tot een compleet album. De enige andere Zeeuw die hier verder aan meewerkte is Gait Klein Kromhof op harmonica,maar die partijen werden opgenomen in België.”

De liedjes van Shae gaan soms over heftige onderwerpen. De song ‘Dive In The Dark’ gaat over de vermoorde vrouw die bij haar in de buurt is gevonden. Het is nog steeds niet bekend wie zij was en wat er precies is gebeurd. De song ‘Salt’ gaat over de vissers uit Urk die verdronken zijn gevonden op de bodem van de Noordzee.

Het prachtige liedje ‘Toby’ pakt een heel ander facet van het leven beet. Ik vermoedde dat het een autobiografische ervaring van Shae was, maar ze zegt daar zelf over: “Aan de buitenkant ziet alles er soms heel mooi uit maar onderhuids kan er heel wat spelen (“It Was a Day Like Any Other Day but It Felt Like Grey”). Het gaat erover dat je soms mensen, die je dierbaar zijn, moet loslaten om zelf verder te kunnen en de twijfels, die je daarover hebt of dit gevoel wel klopt.” Dat gevoelens vaak kloppen wordt onderstreept doordat de meeste beslissingen op gevoel genomen worden. Mijn gevoel over dit album is in ieder geval heel goed. Shae heeft pracht album gemaakt!

Tom Mank & Sera Smolen

Begin dit jaar zou het album verschijnen van Tom Mank & Sera Smolen, maar de pandemie gooide wat roet in het eten voor wat betreft de daaraan gekoppelde tournee. De tournee zou hen ongetwijfeld wederom in ons land doen belanden. Dit muzikale koppel heeft een bijzondere band met Nederland opgebouwd. Bovendien zijn het hoogst aardige en zachtaardige persoonlijkheden, die ik nog niet zo lang geleden in Middelburg mocht ontmoeten. Onze vorige ontmoeting dateerde alweer van zes jaar geleden in Eindhoven.

Met het album We Still Know How To Love onderstrepen ze die verbondenheid met ons land door de medewerking van Ellen Shae, die in het titelnummer het Nederlandse gedeelte van de tekst voor haar rekening neemt. Dat doet ze zowel in het schrijven als in het spreken en zingen van de tekst. Feitelijk heeft het titelnummer en dus ook de cd de ondertitel Verzet.

Opvallend aan het duo blijft dat Sera Smolen een klassiek geschoolde celliste is, maar dat de autodidact Tom Mank op zang en gitaar alle muziekstijlen voor zijn rekening neemt. Live zijn ze vaak met z’n tweeën, maar op het album treffen we een lange rij van maar liefst twaalf gasten aan. Het album kwam tot stand in drie studio’s, te weten Newfield (New York), Ooigem (België) en tenslotte Bearsville (New York). Ondanks die grote lijst van namen en uitgebreide opnamesessies brengt het duo het album wederom in eigen beheer uit. De sfeer van de liedjes balanceert tussen de folk en klassiek in. De zang van Tom Mank en zijn gitaarspel, ondersteund door de karaktervolle celloklanken, zijn het handelsmerk van het duo.

Mank heeft een soort van praatzang met een mooi gruizig randje, die mooi kleurt met andere stemmen, terwijl de cello onder de melodie meandert. Wie gegrepen wordt door de muziek van dit duo zal snel op zoek gaan naar meer en zal daarin niet snel teleurgesteld worden.

 

Boeken / Non-fictie

Hoe veilig is jouw wachtwoord?

recensie: Daniël Verlaan - Ik weet je wachtwoord

Journalist Daniël Verlaan doet al jaren verslag over de minder rooskleurige kanten van het internet. Met zijn pageturner Ik weet je wachtwoord wil hij Nederland bewustmaken: ook jij kunt slachtoffer worden van internetcriminaliteit. Een echte wake-up call dus!

Zou je het huis uitgaan zonder de deur op slot te doen? Of hem zelfs wagenwijd open laten staan? Waarschijnlijk niet. Toch is dat precies wat het gros van de internetgebruikers dag in dag uit doet. Het volstaat niet om te weten dat je niet op de betaallink van dat vage sms’je moet klikken. Ervan overtuigd dat de wachtwoorden sterk genoeg zijn of dat ze toch niets te verbergen hebben geven internetgebruikers criminelen vrij spel. Haarfijn legt Verlaan uit wat hackers zoal kunnen met het minste of geringste stukje informatie. Spoiler: enorm veel.

Almachtige mailbox

Stel er is een datalek bij jouw sportschool en de inloggegevens van alle leden komen op straat te liggen. Dan kun je je schouders ophalen en een nieuw wachtwoord aanmaken. De schade lijkt beperkt, iemand heeft hooguit gezien dat je al jaren betaalt voor een abonnement dat je nauwelijks gebruikt. De achilleshiel van veel mensen is dat ze op tientallen websites een account hebben en daar vaak hetzelfde wachtwoord gebruiken. Voor hackers is het een koud kunstje om te checken of je dat wachtwoord ook voor je e-mailaccount gebruikt.

Ook zonder datalek is het vaak verrassend eenvoudig om in te loggen op persoonlijke accounts. Wachtwoorden laten zich soms kinderlijk eenvoudig raden, zo bewijst de Nederlandse hacker die zich toegang verschafte tot Trumps twitteraccount. Met een wachtwoord als ‘maga2020!’ is het een koud kunstje en een wonder dat het niet eerder gehackt is. Toegang tot je mailbox is de heilige graal voor hackers. Hiermee kunnen immers wachtwoorden voor andere webaccounts gereset worden, waardoor de mogelijkheden eindeloos zijn.

Gewonemensentaal

Eén punt van kritiek heeft betrekking op het hoofdstuk over het dark web, waarin Verlaan vrij expliciet ingaat op de wereld van kinderporno. Verlaan heeft lang bij de psycholoog gelopen vanwege de gruwelijkheden waar hij tijdens zijn onderzoek op is gestuit. Uiteraard is het Verlaans plicht als journalist om verslag uit te brengen, maar dit boek is niet de plek daarvoor. Hoewel Verlaan zijn lezers waarschuwt en voorstelt de passage eventueel over te slaan, past het eigenlijk niet in een boek dat voor de rest over hacken en andere digitale oplichtingsvormen gaat.

Deze kanttekening daargelaten, is Ik weet je wachtwoord een uiterst leesbare waarschuwing die iedereen zou moeten lezen. Je hoeft geen nerd te zijn om te begrijpen waar Verlaan het over heeft, waar nodig vertelt hij in jip-en-janneketaal hoe de vork in de steel zit. Doordat Verlaan de gevaren van het internet tastbaar maakt, dringt zijn boodschap goed door. Ondergetekende ging zelfs direct over op een paswordmanager, na zich al jaren voor te nemen dat eens te doen. Dus kom in actie! Léés dit boek en neem Verlaans adviezen ter harte. Hackers zullen je ondankbaar zijn.