Van obscure parels die slechts op festivals draaiden tot landelijke succesvolle filmhuisfavorieten en groots Hollywoodvermaak. Een eclectische verzameling waarin we, al zeggen we het zelf, laten zien dat 8WEEKLY altijd een eigen kijk op het culturele aanbod weet te bieden.

Marcel Westhoff
Er was weer veel fijns te zien dit jaar, van Scandinavië (Oslo, august 31st , Jagten, Play, Headhunters), via België (Les géants), Zwitserland (Der Sandmann), Spanje (Mientras duermes) en Indonesië (The Raid: Redemption) tot uiteraard de VS (Cabin in the Woods, Cloud Atlas). Maar deze films sprongen er voor mij toch wel uit:

Holy Motors (Leos Carax • Frankrijk, 2012)

Goede cinema boeit, verbaast, ontroert, intrigeert. En laat soms de kijker in totale verbijstering achter. Zoals bij Holy Motors, waarin ene Monsieur Oscar per limousine van scène naar scène wordt vervoerd. De kijker wordt geconfronteerd met een opeenvolging van taferelen met een hoog what the fuck-gehalte en een onvergetelijke Denis Lavant in de hoofdrollen. Wat betekent het? Is het een ode aan de cinema? Een grote droom? In ieder geval stemt Holy Motors tot nadenken en biedt hij volop gespreksstof, waarbij de beelden nog tijdenlang op het netvlies gebrand blijven.

Looper (Rian Johnson • VS, 2012)
Knappe jongen die een film over tijdreizen origineel laat zijn, maar dat is precies wat regisseur en scenarist Rian Johnson met Looper doet. In de toekomst vermoorden huurmoordenaars mensen die in een nog verdere toekomst per illegale tijdreismachines terug in de tijd worden gestuurd. Met een mengeling van genre-elementen heeft Johnson met dit intrigerende uitgangspunt een fascinerende en intelligente sciencefictionfilm gemaakt.

The Imposter (Bart Layton • Groot-Brittannië, 2012)
Zie hier het ongelofelijke verhaal van een Texaans jochie met blond haar en blauwe ogen die op dertienjarige leeftijd spoorloos verdwijnt, en hoe drie jaar later een zeven jaar oudere jongen in Spanje met donkere ogen en een Frans accent zich voor hem uitgaf. En hoe zowel de familie én meerdere instanties dit geloofden. Deze erg sterke, bijzonder spannende documentaire laat alle betrokkenen aan het woord, ondersteunt door mooi gefilmde ensceneringen en een inventieve montage.

Toprak Goksu
Detachment (Tony Kaye • VS, 2011)

Een zware maar ook educatieve film waarin Tony Kaye de problematiek in het Amerikaanse onderwijsstelsel aan de kaak stelt. Het leven van een invaldocent verandert wanneer hij op zijn nieuwe school geconfronteerd wordt met meerdere persoonlijke relaties in en buiten de school. Detachment is tot in de puntjes nauwkeurig en subliem uitgewerkt.

Jagten (Thomas Vinterberg • Denemarken, 2012)
In het zenuwslopende drama Jagten speelt een fenomenale Mads Mikkelsen de hoofdrol van een man die het slachtoffer wordt van massahysterie. Hij wordt ten onrechte beschuldigd van pedofilie en belandt door de collectieve angst en woede van zijn gemeenschap in een nachtmerrie. Uitstekende film met een geweldig scenario en dito cast die je kippenvel bezorgt en tevens een spiegel voor het hoofd houdt.

Intouchables (Olivier Nakache, Eric Toledano • Frankrijk, 2011)
De meest besproken en onverwachts overweldigend succesvolle film van 2012 is de Franse film Intouchables. Het op waarheid gebaseerde verhaal toont de opmerkelijke vriendschap tussen een verlamde miljonair en zijn Senegalese verzorger die net uit de gevangenis is ontslagen. De opbloeiende vriendschap is zowel ontroerend als hoopvol en biedt hier en daar ook nog een goede dosis humor.

Wim Meijer
Moonrise Kingdom (Wes Anderson • VS, 2012)

Twee kinderen zetten een eiland op stelten wanneer ze er vandaan willen vluchten. Tijdens het prachtige intro waarin een klassiek stuk van Benjamin Britten wordt ontleed was ik al verkocht. De mooie beelden, de door grootse acteurs vertolkte karikaturale personages en de twee kleine hoofdrolspelers diezich tussen alle zwaargewichten moeiteloos staande houden leveren een sprookjesachtige film op, met bovendien veel humor. Zelfs tijdens de aftiteling druipt de originaliteit er vanaf.

The Broken Circle Breakdown (Felix van Groeningen • België, 2012)
Wanneer het kindje van de twee hoofdrolspelers leukemie krijgt, stort hun wereld in. De kijker is getuige van een relatietest die zijn weerga niet kent. Vooral de muziek in deze film, uitgevoerd door een bluegrassband waar de acteurs zelf in spelen, is hier op fenomenale wijze in de film geïntegreerd. Het geeft het geheel een extra dimensie, waardoor vrolijke scènes door jolige mandolineklanken een stuk vrolijker worden, maar tragische nummers door merg en been gaan.

Jagten (Thomas Vinterberg • Denemarken, 2012)
Een kleuterschoolleraar wordt ten onrechte beschuldigd van seksueel misbruik van een kleuter, waardoor het dorp zich tegen hem keert. Mads Mikkelsen vertolkt een getergde man die ten onder gaat aan valse beschuldigingen, pesterijen en bedreigingen. Een geweldige acteerprestatie van een weergaloze acteur. Daarnaast laat de film de impact van zo’n beschuldiging zien. De andere kant van dit soort verschrikkelijke zaken, als ze waar zijn. Gedurfd, realistisch en tevens voer voor discussie.

Ralph Evers 
Cosmopolis (David Cronenberg • VS, 2012)

Cronenberg komt met een volstrekt eigen invulling van het ego-kapitalisme. Zijn hoogmoed brengt een puissant rijke zakenman ten val. Cosmopolis weet dit met een prachtige allegorische beeldtaal te vertellen. Ondanks de hallucinante verwijzingen en vervreemdende dialogen, maakt de film op deze eigenaardige manier juist invoelbaar hoe complex de financiële crisis is en tegelijkertijd hoe geld en macht de rede corrumpeert. Interessante studie naar het failliet van het westers kapitalisme.

Sudoeste (Eduardo Nunes • Brazilie, 2011)
Een enthousiaste Braziliaanse filmmaker weet in deze mystieke vertelling zijn filmische helden Béla Tarr en Andrei Tarkovsky, op eigenzinnige wijze te eren. In sfeervol zwartwit glijden de gebeurtenissen in een kalme cadans aan de kijker voorbij. In een onbestaand land overlijdt een vrouw, om kort daarna weer te herrrijzen. Haar hele leven speelt zich af in een dag. Een magisch theater gelijkend op onze droomwereld, waarin existentiële thema’s de rode draad van het (droom)verhaal zijn.

Le Tableau (Jean-François Laguionie • Frankrijk, 2011)
Misschien wel de mooiste animatiefilm in jaren. Met onwijs veel speelse magie en fantasie en een prachtig kleurenpalet dat doet denken aan Modigliani, weet Jean-François Laguionie een melancholisch en tijdloos sprookje te vertellen. Op meerdere niveaus weet de regisseur de kijker te fascineren, zowel qua verhaal als de inkleuring ervan. Daarbij onderzoekt hij de grenzen van de magie en de fantasie. Gelijk een kind dat op onderzoek is in de wondere wereld waarin hij geworpen is. De absolute topper op het HAFF 2012!

Erik Kersten
John Carter (Andrew Stanton • VS, 2012)

Hoewel de film tot de grootste flops ooit gerekend schijnt te kunnen worden heb ik uitermate genoten van John Carter, Man from Mars. De makers weten een enorme bak aan special effects uitstekend te combineren met een ouderwets aanvoelend avonturenverhaal, waarin elementen uit oude serials (Flash Gordon), strips (Piloot Storm) en de Indiana-Jonesfilms met verve vertaald worden naar een Martiaans universum. Dit is dan ook meer een western of een fantasyfilm à la Conan dan moderne science-fiction waarin hypermoderne technologie ouderwetse man-tegen-mangevechten overbodig maakt. John Carter is gewoon fun, en dat is een element dat er nog wel eens bij in wil schieten als er met budgetten van 200 miljoen dollar gesmeten wordt.

Marley (Kevin Macdonald • VS, 2012) 
In Marley weet regisseur Kevin Macdonald tot de kern te komen van een man die wereldberoemd en tegelijkertijd een mysterie was. Zeer persoonlijke interviews worden afgewisseld met goed gekozen archiefbeelden en concertopnamen. Uit alles blijkt het engagement van de reggaegod, die zijn populariteit steeds in weet te zetten voor de goede zaak. Of dat nou het streven naar vrede op het verdeelde Jamaica was of het verspreiden van het rastageloof en het prediken van vrije liefde. Ondertussen wist hij steeds tijd vrij te maken voor zijn favoriete bezigheid, naast muziek: voetbal. Elk moment dat hij heeft jaagt hij met bandleden achter een bal aan, dreadlocks weggestopt in een gebreide geelroodgroene muts. Een megaster tegen wil en dank, die uiteindelijk het gevecht tegen kanker verloor maar springlevend is in zijn muziek.

Skoonheid (Oliver Hermanus • Zuid-Afrika, 2011)
Een verpletterende film over het verlangen van de blanke Zuid-Afrikaanse middenklasse naar schoonheid en overzichtelijkheid in een verwarring oproepende interraciale samenleving. François van Heerden is zo’n blanke maatschappelijk geslaagde man, maar zijn status botst hard met zijn gevoelens voor de jonge Christian. Net als in Thomas Manns Dood in Venetie symboliseert de jongeling een romantisch verlangen naar absolute schoonheid. Een schoonheid die echter onbereikbaar is voor François en hem uiteindelijk verbitterd en gebroken achterlaat.

Pieter-Jos van Kampen
L’hiver dernier (John Shank • België, 2012)

De winter uit de titel is het laatste seizoen waarin de introverte boer Johann het nog kan redden met zijn boerenbedrijf. De film laat een tijdloos beeld zien van de boer die aan het werk is met de natuur en een bijzondere relatie heeft met zijn vee. De debuutfilm van John Shank speelt zich grotendeels af in de schemer en heeft maar weinig woorden nodig. De hoofdrol van Vincent Rottiers is om sprakeloos van te worden. De koppige Johann dringt zich langzaam de ziel van de kijker binnen en weet een heel kwetsbare plek te raken.

Hugo (Martin Scorsese • VS, 2012)
Martin Scorsese’s ode aan de vroege film. Een familiefilm over de jongen Hugo (Asa Butterfield) die in de jaren dertig tussen de muren van een Parijs’ station leeft en iedere dag de klokken in het station opwindt. Maar de kern van de film is de prachtige verhaallijn over filmpionier George Meliès die in Hugo wordt verweven. Reenactments van oude scènes van Meliès spatten in intense kleuren van het scherm. Zijn dromen worden in een modern 3D-jasje weer tot leven geroepen.

Cloud Atlas (Tom Tykwer, Andy Wachowski, Lana Wachowski • VS, 2012)
Een bewonderenswaardig monsterproject van de Wachowski’s en Tom Tykwer. Cloud Atlas vertelt zes verhalen die onderling verbonden zijn, uit verleden, heden en toekomst. Het niet te verfilmen boek van David Mitchell is in de handen van de drie regisseurs, Tom Hanks, Halle Berry en de vele andere grote Hollywoodsterren verworden tot een ongrijpbaar epos dat de filmwetten tart. Een visionair experiment dat meerdere malen bekeken moet worden om de vele lagen van het verhaal te zien.

Tom Willemsen
The Perks of Being a Wallflower (Stephen Chbosky • VS, 2012)

Een prachtige ode aan het genre dat de overleden filmmaker John Hughes zo perfect beheerste: het high-schooldrama. The Perks of Being a Wallflower is herkenbaar, teder en wekt een melancholisch verlangen op naar het onderdeel zijn van een hechte vriendengroep. Hoofdpersoon Charlie zegt zelf meerdere malen in de film dat hij zich ‘infinite‘ voelt. Wat zich het beste laat vertalen naar je vrij voelen zonder beperkingen en grenzen. Wilden we dit niet allemaal zijn tijdens onze puberteit?

Looper (Rian Johnson • VS, 2012)
Na honderd jaar cinema zijn alle verhalen al verteld, zegt de cynicus in mij als ik een willekeurige held voor de zoveelste keer de wereld zie redden. Filmmaker Rian Johnson laat zien dat je met een juiste mix van vertelde verhalen weer heel origineel wordt. Looper is een tijdreisfilm die verfrissend is en qua plotstructuur verrast in een vrij mager filmjaar.

Project X (Nima Nourizadeh • VS, 2012)
De kip of het ei? Project X fascineert in zijn oppervlakkigheid over de verveelde jeugd die een feestje organiseert. Dat tuinfeestje loopt zo overdreven uit de hand, dat ik me afvroeg of dit ooit echt zou gebeuren. En toen kwam het Project-X-feest in Haren en werd de film een Hollandse werkelijkheid. Project X vat de westerse wereld anno 2012 samen in 80 minuten: de jeugd verveelt zich en zoekt daarom extreme prikkels op, waardoor de moraal langzaam uit het zicht verdwijnt. 

Onderaan de ladder bungelde All You Need is Love, een schaamteloze verzameling romcom-clichés – en een leuke verrassing voor iedereen die na films als In a Better World dacht dat Susanne Bier een serieuze filmmaker was. Een regisseur die een paar jaar geleden juist wel iets in zijn mars leek te hebben, ging faliekant op zijn muil: Jesper Ganslandts tergend inhoudsloze drama Blondie is een fiasco. De film gaat over een cokesnuivend fotomodel en haar zussen, die bijeenkomen op het ouderlijk landhuis om de 70e verjaardag van hun moeder te vieren. Al gauw komt allerlei oud zeer naar boven; confrontaties, uitbarstingen en overspel blijven niet uit. Maar dat Ganslandt niet aan psychologie doet, helpt de film – in tegenstelling tot het prikkelende Ape – al gauw om zeep.

Een ander schoolvoorbeeld van een wanna-be-auteur die teveel geld en vrijheid heeft gekregen is Sara Johnson, die met All That Matters is Past in een onnodig gekunstelde vertelstijl en met een choqueerdrang à la Lars von Trier een ondraaglijke film afleverde. De kijker krijgt bijna medelijden met de hardwerkende acteurs die zich door eindeloze ‘indrigende’ scènes heen slepen, waaronder de onvermijdelijke verkrachtingsscène, zonder dat Johnson de personages psychologisch geloofwaardig maakt.

Geen uitdagingen

Een paar treden hoger stond bijvoorbeeld Eat, Sleep, Die, over een jonge ongeschoolde immigrante die zich na het kwijtraken van haar fabrieksbaantje staande moet houden in de vermeende verzorgingsstaat Zweden. Het is een onbeduidende film, maar wel een oprechte, die bovendien opvallend vrij is van melodrama.

Verschillende andere films blikten terug op gloriemomenten uit de recente Scandinavische geschiedenis, en deden dat zonder uitdagingen. Kon-Tiki is een brave verfilming van Thor Heyerdahls boek over zijn oversteek van de Grote Oceaan op een vlot, een prestatie die een volksheld van hem maakte. De makers kiezen voor een opgewekte stijl die weliswaar vermakelijk is, maar er ook voor zorgt dat de ontberingen van de mannen die 100 dagen op het vlot doorbrachten, nooit echt geloofwaardig – laat staan indringend – worden, en dat de film niets serieus te zeggen heeft over Heyerdahl en zijn leven. Iets meer zeggingskracht had Marie Krøyer, Bille Augusts biopic van de briljante, maar labiele schilder P.S. Krøyer en zijn sterke, maar minder getalenteerde vrouw Marie. Door de nadruk te leggen op Maries strijd voor onafhankelijkheid heeft de film heeft licht feministische inslag, maar in wezen is ook dit een eersteklas white elephant: waardig gefilmd, heel knap geacteerd en zonder een sprankeltje persoonlijkheid of durf.

Conflicten in isolatie

Bovenaan de ladder stond in zekere zin Thomas Vinterbergs drama rond een vermeende pedofiel Jagten, dat ook niets nieuws biedt, maar wel met intelligentie en precisie is geregisseerd, en waaruit (op een paar jammerlijke uitzonderingen na) alle overbodige scènes en verwikkelingen zijn gesnoeid. Daardoor komt nogal wat druk op de cast te liggen die, aangevoerd door Mads Mikkelsen en inclusief kinderen, uitmuntend speelt. De film is voorzien van een geweldig ontnuchterend slot, maar won desondanks de publieksprijs.

Veel verrassender dan Vinterbergs vakwerk waren echter twee oorlogsfilms: Into the White en An Enemy to Die For. De eerste is een zeer onderhoudend Kammerspiel over drie Britse en twee Duitse soldaten die samen een paar dagen in een Noorse berghut moeten overleven. Heel capabel geregisseerd door Peter Næss, een broodfilmer die de laatste jaren prutswerk leverde. Wie voor lief neemt dat de Nazi’s vloeiend Engels spreken, kan zich vermaken met een geloofwaardige psychologische machtsstrijd tussen beide kampen.

De tweede is een vlotte thriller, eveneens met explosieve situaties op een geïsoleerde locatie. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog reist een groep wetenschappers per schip naar Spitsbergen om bewijs te zoeken voor Wegeners theorie over de verschuiving van de continenten. De conflicten tussen de Noorse kapitein, de Zweedse, joodse en Duitse passagiers en de Russische bemanning lopen hoog op na het nieuws van de invasie van Polen. Peter Dalles film slaagt waar talloze eerdere inter-Europese producties faalden: er is een doortimmerd scenario, een duidelijke regiestijl, consistente acteerprestaties, ruimte voor humor en een prettig gebrek aan mooifilmerij. Zo worden ze niet vaak meer gemaakt in Europa, laat staan in Scandinavië.