In interviews geeft Benali aan dat hij al aan dit boek werkte voordat ‘de affaire’ in het nieuws kwam. Het moest een verhaal worden over identiteit, over wie je bent als je tussen twee culturen leeft. En toen was daar opeens kickbokser Badr Hari. De kampioen zwaargewicht – met inmiddels wat smetten op het blazoen – die verdacht wordt van ernstige mishandeling van een zakenman in de Amsterdam Arena. Hari blijkt het perfecte karakter voor Bad Boy, een macho bokser met inmiddels zoveel dubieuze publiciteit aan zich gekleefd dat het, ongeacht de kwaliteit van deze roman, een uitstekende kruiwagen zal zijn voor de verkoop ervan.

Knock-out
Amir Salim, zoals de schrijver zijn hoofdpersoon doopt, verandert in no time van een moeizaam lerende puber waar niet veel van verwacht wordt in een getalenteerde topsporter. De Marokkaanse wortels raken snel uit het zicht als zijn luxe levensstandaard in sneltreinvaart toeneemt. Na de zoveelste gewonnen wedstrijd bezoekt hij met zijn vriendin Chanel een feest waar zij wordt lastiggevallen door een opdringerige gast die duidelijk onder invloed is van middelen en zich daardoor veel denkt te kunnen permitteren. Amir doet zijn ding, hij haalt uit en slaat de man knock-out.

Alles zou na vanavond anders zijn. Nooit meer zou er zomaar over hem gesproken worden alsof hij niks was. Zijn geweld was een uiting van liefde aan degenen die opmerkzaam genoeg waren om haar te voelen.

Pratend schaap
Natuurlijk is het Abdelkader Benali niet te doen om een geweldsdelict goed te praten, hij is er slechts om de zaken literair te duiden. Maar toch, in een Volkskrant-vraaggesprek: ‘Jullie snappen niet waar deze jongen vandaan komt. En als je dat niet begrijpt, is het makkelijk om de hink-stap-sprong te maken naar veroordeling’. Om vervolgens in eenzelfde beweging de wat potsierlijke racismekaart op tafel te werpen.

Ondertussen ligt er een aardige roman waarin Amir Salim na het heftige gebeuren even uit beeld moet verdwijnen en door zijn betrokken manager Fernandez naar Marokko wordt gestuurd. Daar kan hij in de luwte blijven en tegelijkertijd de met een reisgezelschap in de woestijn gestrande dochter van Fernandez opsporen.

Dat brengt Benali op zijn vertrouwde pad: de vernederlandste Marokkaan die in zijn vaderland verzeild raakt en zich daar probeert te handhaven in een mengeling van verbazing en vertrouwdheid – en plots is daar ook de gedachte aan Özcan Akyol, schrijver van Turkse afkomst die de door hem zo verfoeide migrantenliteratuur omschreef: ‘het is altijd hetzelfde, het gaat over een berg, een olijfboom en een pratend schaap…’

Krakkemikkig
Benali weet zich met Bad Boy te redden door zijn ervaring. Hij kan een niet alledaagse geschiedenis vertellen, in een taal die dromerig voortkabbelt om soms onderbroken te worden door een glasheldere dialoog. Enigszins krakkemikkige zinnen hier en daar zijn hem vergeven: ‘Aan de andere kant van de lijn brak een kakellach los’. Of: ‘De duisternis viel hier als een klap op tafel in’.

In de rol van sympathieke reisgids brengt Salim het verdwaalde reisgezelschap weer veilig naar de bewoonde wereld en schept daarbij voor zichzelf een eenvoudig open einde. Dat had niet anders gekund, want de afloop van deze affaire is ongewis, dus zelfs literair moeilijk in woorden te vatten. Er rest de schrijver niets anders dan in het hoofd van de bokser te blijven zitten, de Icarus uit Amsterdam-Oost die heeft geleerd zijn handen als wapens te gebruiken. Hij komt simpelweg op voor zijn meisje – want daar moeten ze vanaf blijven – en wendt zijn oerkracht aan om zijn verworven status te waarborgen.

Moet ik gestraft worden omdat ik het wurgende gevecht om mijn instinct in bedwang te houden heb verloren?

De verteller van Van dode mannen win je niet richt zijn verhaal tot het zoontje, Wesley, van een van de vrouwen die hij heeft versleten, Dimphy. Het is geen verhaal dat om vergeving vraagt, of uitleg biedt, hoewel hij wel aangeeft wat de vrouwen allemaal fout hebben gedaan. Toch is vooral Wesley bij hem blijven hangen, staart hij nog steeds naar Wesley’s vroegere schoolplein en koopt hij elk computerspel dat Wesley jaren later maakt. Deze lijken allemaal gebaseerd te zijn op hem, met titels als ‘Be the monster’. Van den Berg, zo stelt de achterflap, heeft zelf in zijn jeugd te kampen gehad met een gewelddadige stiefvader, dus deze roman is zijn ‘Be the monster’.

Ik heb je gelukkig gezien
Dimphy heeft hem te snel aan Wesley voorgesteld. ‘Dat is niet hoe het hoort.’ Hij bleef langer bij Dimphy en Wesley voor hem – of door hem, beter gezegd. ‘…godverdomme, Wes, alles wat er later is gebeurd, als jij niet had zitten janken…  Ik bleef voor jou.’ En toch heeft hij geprobeerd goed te doen, dat laat Walter van den Berg’s roman ook zien. Hij koopt een caravan en ze gaan naar de camping zodat Wesley de deur uit komt. Ze gaan varen. Hij koopt cadeaus. Er zijn momenten van geluk en hoop. ‘Je was gelukkig, Wes. Een mens onthoudt nooit alles, maar dat heb ik voor jou onthouden; ik heb je gelukkig gezien.’

De manier waarop de roman is geschreven – gericht aan Wesley – is soms vervelend. Je deed dit, je deed dat, ik zei dit en jij zei dat. Toch werkt het wel, want die manier van schrijven voelt aan als de manier waarop de dronkenlap in het café praat, wat geheel van toepassing is op de verteller. Simpel taalgebruik, veel herhaling, veel zogenaamde wijsheden en bevelen. ‘Ze koos voor mij. Dat weet je, toch?’, vraagt hij Wesley. Dat is haar fout geweest, dat is eigenlijk wat hij Dimphy het meest kwalijk neemt. ‘En ik vroeg het haar toen: wat ben je voor moeder als je mij in je gezin toelaat? Wat ben je voor moeder?’

Een ongemakkelijke leeservaring
Het geweld zelf wordt ingeleid, maar hij neemt je nooit helemaal mee. Je ziet het aankomen, en dan gaat als het ware de deur dicht. Wesley was er zelf dan ook nooit bij als het zwart werd voor de ogen van de man zijn moeder sloeg. Deze manier van spanning opbouwen en er dan overheen stappen maakt van het lezen van de roman een ongemakkelijke ervaring. Je weet wat er telkens weer gaat gebeuren, en het voelt bijna gemeen naar de vrouwen toe om door te lezen, omdat ze door jouw verder lezen weer dat geweld moeten beleven. Die ongemakkelijke leeservaring heeft Walter van den Berg knap gecreëerd.

De verteller maakt geen persoonlijke groei door. De man komt niet tot inkeer, het enige wat verandert is dat hij telkens een nieuwe vrouw zoekt. Er is geen zelfreflectie, geen zielzoekerij. Maar toch zijn er genoeg momenten waaruit blijkt dat hij het anders had willen zien, dat hij er vooral voor Wesley had willen zijn. ‘Ik probeerde het nog, weet je? Ik probeerde nog sorry te zeggen (…). Ik begreep je niet, Wes. Ik deed m’n best voor je, maar ik begreep je niet.’ Wij begrijpen hem niet, en de vrouwen die bij hem blijven ook niet. Toch blijven we zelf ook, door verder te lezen. Misschien toch uit dezelfde hoop dat het beter wordt, of op z’n minst om te zien waar dit verhaal eindigt. Wat we in elk geval begrijpen is dat Walter van den Berg een knap staaltje schrijverschap heeft afgeleverd.