Bij de boekpresentatie van Alleen met de goden leek de schrijver zich niet minder ongemakkelijk te voelen dan de stille, verlegen lezers in de zaal. Naast de verlegenheid delen de schrijver en zijn lezers ook de strijdvaardigheid. Liefhebbers van Boogers lijken het een voor een als hun persoonlijke missie te beschouwen deze schrijver aan de man te brengen. De barricaden op, naar een publiek dat niet groot genoeg kan zijn. Dit is het verhaal van een van hen.

Stemmen
Alleen met de goden beschrijft zo’n 15 jaar uit het jonge leven van Aaron Bachman. Hij groeit op in een flat in een ‘naamloos gat’ nabij Rotterdam, met een moeder die altijd boos is en om de haverklap roept dat hij voor het ongeluk is geboren. Ook zijn vader, ‘papa Leeuw’, hanteert geen zachtzinnige opvoedmethode: “Er is niemand met je bezig. Niemand bekommert zich om je, niemand geeft om je. Je moet het helemaal alleen doen. Ik weet dat het een kloteboodschap is, maar wen er maar aan.”

Geduldiger dan ooit en tegelijkertijd in moordend tempo beschrijft Boogers hoe juist de woorden van je ouders onder je huid kruipen, in je gedachten doorklinken alsof het je eigen stem is. Die in het geval van Aaron Bachman zegt dat je niets waard bent, voor een dubbeltje geboren, een tumor die in je moeders buik groeide. De achterstand, de inhaalslag die Aaron daardoor moet maken, maar die hem tegelijkertijd kracht geeft en op een wrange manier: voorsprong.

Tegenstemmen
Er zijn ook andere stemmen: er is een leraar die in Aaron een kunstenaar ziet, een trainer die van Aaron een kickbokskampioen maakt en uiteindelijk is er zelfs een meisje dat door alle gehardheid heen kan kijken. Toegeven aan de drang om te schrijven – die hem al zijn hele leven kwelt – blijkt voor Aaron een grotere opgave dan de ring in te stappen en klappen te incasseren, het woord ‘au’ komt niet voor in dit boek. Het woord pijn vermoedelijk ook niet. Maar de worsteling, de strijd die opgroeien voor Aaron is, staat op elke bladzijde.

Prachtig voorbeeld ook van wat een roman kan: het beeld dat een onwetend VWO-meisje van de wondere wereld van het kickboksen heeft (kortgezegd: wat een idioten) doen kantelen. Tot met ingehouden adem bladzijden vol ‘ringgedachten’ lezen, met ontzag voor de schoonheid van het naakte gevecht en de duizend verschillende redenen die twee mensen daar tegenover elkaar kunnen doen belanden – hoe tegenstanders die redenen in elkaar herkennen.     

Nog één ronde
In Alleen met de goden komt de bekende thematiek van Boogers, voor wat om de nietsontziendheid van deze roman de laatste keer lijkt, in alle hevigheid terug. Als een naschok die eenmaal weer uit de kelders gekropen tot de hoofdschok wordt benoemd. Woede, vechten, zoeken, onzekerheid, gekweldheid, minderwaardigheid. Een toegift waar alles in zit, het meest pure en kwetsbare lied.

Boogers die niet ‘die schrijvende vechter’ wil zijn, maar bij wie het vechten en het schrijven onlosmakelijk verstrengeld zijn. Alleen met de goden is als Boogers’ laatste ronde in de ring. “Je hebt nog één ronde! Nog één ronde. Je kunt hier niet op punten winnen, Aaron!” En dat doet hij niet, dat zou nu eenmaal niet bij hem passen. Hij wint met een knock-out.

Marie Kessels’ romans en essays over menselijk contact zijn hoogst sensitief. Veer, de verteller van De God met de gouden ballen (1995), is gefascineerd door hoe het daglicht de stationshal van Den Bosch binnenvalt. De essayistische stukken die samen Het nietigste (2002) vormen, gingen over de pijn die mensen kunnen voelen. In Ruw (2009) verkent de recent blind geworden Gemma de wereld op de tast, en ook in de prachtige scènes in Het lichtatelier (2012) waarin de rouwende Iris papier schept, staat dat zintuig centraal. In het pas verschenen Brullen heeft Kessels de aandacht verlegd naar het gehoor.

Marie Kessels (1954) is een teruggetrokken auteur, die geen interviews geeft en er op lijkt te vertrouwen dat haar romans en essaycollecties hun weg naar het publiek vanzelf vinden. In onze hedendaagse, diep gemedialiseerde samenleving levert dat misschien niet de hoogste verkoopaantallen op – al heeft Kessels over kritische belangstelling weinig te klagen. Ruw, dat een voorzichtige doorbraak genoemd kan worden, won in 2009 nog de F. Bordewijkprijs. Desalniettemin omringt haar relatieve obscuriteit elke uitgave met het aura van een onontdekte parel.

Tegen het papier geschreeuwd

Brullen – het is een lelijk, overdreven woord. Het is een titel die perfect past bij deze roman, waarin Dana vertelt over haar lawaaineurose. De geluiden rondom haar flat hebben haar bijna gek gemaakt, en zeker in het eerste deel van de roman, waar we de ‘patiënt’ leren kennen, is haar taal gezwollen, hyperbolisch, opgeblazen door de overdaad aan prikkelingen:

Wie zoals ik (Dana, fotograaf en soms ook drukker, letterontwerper, huisschilder) jarenlang getergd en langzaam maar zeker zowat tot waanzin gedreven is door geluidsoverlast in haar huis en daarom tijdelijk is uitgeweken naar een stiller huis in een andere stad, zal wel niet hetzelfde op brullende voetbalsupporters reageren als andere mensen die niets om voetbal geven.  

De taal lijkt tegen het papier geschreeuwd. Telkens gebruikt Dana het grotere woord, zet ze haar gevoelens aan, raakt ze aan de overdrijving. Dit is de kracht van Marie Kessels, de reden waarom haar sensitieve romans zo boeiend zijn: haar overgave aan het woord, het in de huid kruipen van personages die constant aangesproken worden op één zintuig. Hier is dat Dana, op wier leefwereld continu allerlei geluiden inbeuken, een proces dat in de romantekst is verwerkt; in Ruw was dat de tast, sloot Kessels je op in het perspectief van een blinde vrouw.

Niet alleen de taal is perfect verzorgd. Brullen, dat is onderverdeeld in vijf delen die elk een ander stadium in Dana’s gevecht met het lawaai beschrijven, is gevuld met korte essaytjes. Dat is een stijl die niet iedere lezer zal liggen, maar Kessels serveert hier via Dana wel een keur aan interessante en boeiende inzichten. Dana’s observaties ontleden wat ze ziet. Het is een paradoxaal proces van zowel haat als liefde: haat aan de geluiden die haar leven moeilijk maken, liefde voor de taal waarin ze het leven wil vangen.

Het genot van literatuur

In Brullen is Marie Kessels taal nog net zo precies geformuleerd als in eerdere romans, maar heeft zich naar buiten gekeerd – de hyperbool van het geluid. Niet het zorgvuldig aftasten van het innerlijk staat hier centraal, maar de manier waarop een harde buitenwereld op een sensitieve binnenwereld binnendringt. In haar werk laat Kessels telkens weer zien wat een genot literatuur kan zijn, wat een rijkdom er in de kleine precisie te vinden is. Natuurlijk wens je Marie Kessels lezers toe, maar nog meer wens je de lezers Marie Kessels toe.