~
is niet alleen bijzonder omdat het de laatste grote compositie van Van Vlijmen is, maar ook omdat het een unieke Nederlands-Belgische coproductie betreft van de Nationale Reisopera en De Munt. Bovendien werd het libretto geschreven door Hugo Claus, die hiertoe zijn toneeltekst
Thyestes bewerkte en in het Frans vertaalde.
Blinde moordlust
Het bekendste verhaal over broederhaat is natuurlijk dat van Kaïn & Abel. Maar hoewel de Bijbel de nodige gruwelverhalen bevat, moet je voor echte wreedheden tussen broeders terug naar de klassieke mythologie, naar Thyestes en Atreus. Dit klassieke verhaal over de kleinkinderen van Tantalus (die van die kwelling, ja) is voor librettist en operacomponist een goudmijn: een bloedstollend verhaal met ijzersterke personages en een ruime voor- en nageschiedenis.
Wraak, wraak en nog eens wraak, daar draait het om. Atreus zal niet rusten voordat hij zijn broer Thyestes de rekening gepresenteerd heeft voor het stelen van zijn vrouw en de troon. Weliswaar is Atreus met hulp van de oppergod weer koning geworden en leeft Thyestes al geruime tijd in ballingschap, maar nog altijd is wraak zijn enige gedachte. Simpelweg zijn broer doden is voor hem te weinig: “Iemand doden, dat is de gril van een milde koning. In mijn rijk is de dood een genade.” Atreus wil meer, hij wil “de Furiën te voorschijn zien kruipen”, “vervuld worden door een groot geweld”, kortom “iets dat de grenzen van de lamlendige menselijke haat doorbreekt.” En dat gebeurt…
~
Atreus veinst dat hij zich wil verzoenen met zijn broer en lokt hem en diens zonen naar Mykene door hem voor te houden dat hij de troon wil delen. Eigenhandig vermoordt Atreus daar de kinderen van zijn broer en schotelt hen aan Thyestes als feestmaaltijd voor. En Thyestes laat zich zijn kinderen goed smaken –
The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover van Peter Greenaway is er niets bij. Wanneer Atreus hem de niet eetbare delen van zijn kinderen (hoofden, handen) in een zak toesmijt, wordt Thyestes bijkans gek van verdriet, “Zij dansen in mijn ingewanden”, en vraagt zich vertwijfeld af “is er geen grens meer aan het kwaad op aarde?” Maar Atreus houdt hem kil voor: “Je zou hetzelfde gedaan hebben. Maar je hebt het niet gedaan omdat je dacht dat mijn kinderen de jouwe waren.”
Het thema van het verhaal is volgens Van Vlijmen allerminst ouderwets: “De mythologische thematiek van Thyeste staat ogenschijnlijk ver van onze samenleving, maar in de kern is dat natuurlijk niet zo. Het thema van gefnuikte verbondenheid, jaloezie, haat en wraakzucht is nog altijd actueel en zal dat helaas wel blijven zolang de mens bestaat, ook in een breder verband: zie bijvoorbeeld de volkerenmoord in ex-Joegoslavië, Rwanda, noem maar op. In zekere zin is dat óók broederstrijd; vaders, zonen, broers, buren, vrienden, als de lont wordt aangestoken, is de moordlust blind.”
Kwaliteit boven alles
Aan componeren kwam Van Vlijmen lange tijd amper toe. Hij was achtereenvolgens directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (1970-1985), intendant van De Nederlandse Opera (1985-1988) en directeur van het Holland Festival (1990-1998). Vooral in die laatste twee functies kreeg hij veel lof maar vooral ook kritiek over zich heen. Niet zozeer door de kwaliteit van de door hem gerealiseerde producties, maar vooral door de enorme tekorten die onder zijn bewind ontstonden. Kwaliteit was het enige dat voor hem telde, maar na zijn gedwongen vertrek bij De Nederlandse Opera liet hij volgens Truze Lodder, de huidige zakelijk directeur, ‘een puinhoop’ achter: “We konden de salarissen op een bepaald moment niet eens meer uitbetalen!” Na zijn vertrek bij het Holland Festival trok Van Vlijmen zich terug in Normandië, waar hij zich tot zijn dood vol energie op zijn eigen werk stortte.
Een ‘heel ouderwetse’ opera
Van Vlijmen was lange tijd een strenge volger van het boegbeeld van de Tweede Weense School, Alban Berg, hoewel hij gaandeweg steeds ‘vrijer’ en lyrischer schreef. Zelf zei hij vlak voor zijn dood daarover: “Muziek moet dwingend en sober zijn, maar dat betekent niet dat ik zelf alleen maar een strenge notenteller ben. Ik barst van de emoties!” Ook moest hij weinig hebben van postmoderne stukken: “Ik ben een traditionalist en ik wil een verhaal vertellen met noten. Als dat niet lukt, is er iets mis…” Daarom is Thyeste volgens hem een ‘heel ouderwetse’ opera geworden: “Atreus is uiteraard de tenor, sterker nog: hij is een heldentenor. Thyestes is een dramatische bariton.”
Thyeste is inderdaad buitengewoon transparant geworden, met een klassieke rol voor het koor (Capella Amsterdam) dat commentaar levert op de gebeurtenissen. Van Vlijmen wilde boven alles een verstaanbare opera maken. Daarom wilde hij ook absoluut geen boventitels – een wens waaraan in Nederland niet voldaan wordt. Daarom componeerde hij bewust voor een klein orkest, met een hoofdrol voor lage blazers en ijle strijkers. Maar ook gitaar, andere tokkelinstrumenten en veel percussie hebben een belangrijke rol in de partituur, die nergens te overheersend wordt en voortreffelijk wordt uitgevoerd door het Asko Ensemble. Zeer effectief is ook hoe de chromatische, springerige zanglijnen van Atreus zich gaandeweg de bijna twee uur durende opera vermengen met de modale zanglijnen van Thyestes, zodat aan het eind beide broers zich van eenzelfde idioom bedienen.
Een beter lot dan Creon
De regie van Gerardjan Rijnders, tussen 1988 en 2001 artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, is ingetogen en wars van grote gebaren, waardoor het drama niet wordt uitvergroot, maar juist teruggebracht naar menselijke proporties. John Daszak (Atreus) en Dale Duesing (Thystes) krijgen daardoor alle ruimte om te schitteren. Ook het kale ronde decor van Paul Gallis leidt nergens af, maar is zeer functioneel.
Vier jaar geleden presenteerde De Nationale Reisopera de wereldpremière van Creon van de vlak daarvoor overleden componist Huub Kerstens. Dat bleek een schitterende productie, die echter maar halfvolle zalen trok. Hopelijk wacht Thyeste een beter lot. Jan van Vlijmen, Hugo Claus en de Nationale Reisopera verdienen dat.
Een ander gezichtspunt
In 1906 verschenen kort na elkaar twee films, The Silver Wedding en The Black Hand, die het ontstaan van een genre markeerden: de gangsterfilm. Zij waren de eerste films die echt over het criminele leven gingen en waarin schurken de hoofdrol speelden. Volgend jaar is de gangsterfilm dus exact een eeuw oud.
Inmiddels is het genre haast voor iedereen een goede bekende. Er zijn zo veel gangsterfilms gemaakt die door miljoenen mensen zijn bekeken (The Godfather-trilogie, Goodfellas, The Untouchables), en er is een goed bekeken televisieserie gemaakt (The Sopranos). Daarnaast zijn er talloze boeken en essays verschenen over de verschillende al genoemde gangsterfilms, en niet te vergeten de tientallen studies naar de groep films uit de jaren dertig, waar Public Enemy, Little Caesar en de originele Scarface toe behoren. Een haast doodgeschreven genre, dus. Mob Culture: Hidden Histories of the American Gangster Film, waarin essays van verschillende auteurs te vinden zijn, pakt het anders aan en bekijkt de niches en onbetreden weggetjes van de gangsterfilm.
Verademing
Voor diegenen die al veel over gangsterfilms hebben gelezen, is Mob Culture een verademing. Eindelijk wordt het genre eens vanuit andere standpunten bezien. Het aantal publicaties waarin het hele betoog opgehangen wordt aan The American Dream, het consumentisme, het opwerken/carrière maken loopt inmiddels de spuigaten uit. Het tentoongespreide materialisme en egocentrisme lijken voor bijna alle schrijvers het enige uitgangspunt te zijn voor een nadere analyse van dit genre. In de gedegen introductie bij Mob Culture worden deze elementen alleen aangestipt en wordt beloofd het over een andere boeg te gooien. En dat gebeurt ook. Een boek over de maatschappelijke achtergronden van de maffia, hun kleding en The Sopranos.
Sociaal-maatschappelijk
Een substantieel gedeelte van het boek neemt niet de hierboven genoemde materialistische invalshoek, maar bekijkt de gangsterfilms vanuit een sociaal-maatschappelijk perspectief. Hierbij moet je denken aan essays over de positie van Italianen in de Verenigde Staten anno 1930, de rol van vrouwen in deze gangsterverhalen en een beschouwing over de blaxploitation-films, een groep films uit de jaren zeventig waarin de zwarte gangster centraal stond (bijvoorbeeld Shaft of Black Ceasar). Black Hands and White Hearts, het essay van Giorgio Bertellini over de manier waarop (Italiaanse) immigranten en negroïde mensen in de vroege films werden neergezet, verdient wat dit betreft wat extra aandacht en waardering. Het is een sterk uiteengezet stuk over de raciale normen en waarden in de eerste decennia van de filmgeschiedenis.
Ver van de kern
Naast de sociaal-maatschappelijke blik, geeft het boek ook bepaalde ‘kleine’ onderwerpen een kans. Esther Sonnet en Peter Stanfield bijvoorbeeld schreven samen een even triviale als onderhoudende beschouwing over de dresscode van gangsters in gangsterfilms. Hoewel dit ondertussen wel erg ver van de kern, van de essentie van gangsterfilms is afgedwaald, is het stuk erg aardig en is het een welkome afwisseling op de gebruikelijke visies op gangsterfilms. Het gedeelte over The Sopranos past eigenlijk niet zo goed bij de rest van het boek. Hoewel het erg goed geschreven is en de gemaakte analyses goed zijn, valt het een beetje uit de toon. De rest van Mob Culture laat de grote namen uit de cinematografische geschiedenis namelijk overduidelijk links liggen. Het doet haast vermoeden dat dit essay is geschreven om de verkoopcijfers te stimuleren, terend op het grote succes dat het televisieprogramma heeft.
Mob Culture is een verzameling goed geschreven stukken die alle inhoudelijk erg scherp en goed onderbouwd zijn. Het Engels van de auteurs is aangenaam: uitdagend, maar leesbaar. Verwacht echter geen (pogingen tot) allesomvattende analyses van het genre. Mob Culture biedt gewoon een frisse blik en pretendeert ook niet meer te willen doen dan dat. De opzet is wat dat betreft geslaagd.
Prijs: 24.95 (paperback)
Bladzijden: 311
ISBN: 1845203305
Misschien ook iets voor u
Indrukwekkende laatste opera Jan van Vlijmen vol blinde moordlust
Vorig jaar overleed de Nederlandse componist Jan van Vlijmen (1935), vlak nadat hij de opera Thyeste had voltooid. Deze bijzondere opera beleefde eind september in de Brusselse Muntschouwberg zijn wereldpremière, en op wat de zeventigste verjaardag van de componist had moeten zijn de Nederlandse première in Utrecht.
~
Blinde moordlust
Het bekendste verhaal over broederhaat is natuurlijk dat van Kaïn & Abel. Maar hoewel de Bijbel de nodige gruwelverhalen bevat, moet je voor echte wreedheden tussen broeders terug naar de klassieke mythologie, naar Thyestes en Atreus. Dit klassieke verhaal over de kleinkinderen van Tantalus (die van die kwelling, ja) is voor librettist en operacomponist een goudmijn: een bloedstollend verhaal met ijzersterke personages en een ruime voor- en nageschiedenis.
Wraak, wraak en nog eens wraak, daar draait het om. Atreus zal niet rusten voordat hij zijn broer Thyestes de rekening gepresenteerd heeft voor het stelen van zijn vrouw en de troon. Weliswaar is Atreus met hulp van de oppergod weer koning geworden en leeft Thyestes al geruime tijd in ballingschap, maar nog altijd is wraak zijn enige gedachte. Simpelweg zijn broer doden is voor hem te weinig: “Iemand doden, dat is de gril van een milde koning. In mijn rijk is de dood een genade.” Atreus wil meer, hij wil “de Furiën te voorschijn zien kruipen”, “vervuld worden door een groot geweld”, kortom “iets dat de grenzen van de lamlendige menselijke haat doorbreekt.” En dat gebeurt…
~
Het thema van het verhaal is volgens Van Vlijmen allerminst ouderwets: “De mythologische thematiek van Thyeste staat ogenschijnlijk ver van onze samenleving, maar in de kern is dat natuurlijk niet zo. Het thema van gefnuikte verbondenheid, jaloezie, haat en wraakzucht is nog altijd actueel en zal dat helaas wel blijven zolang de mens bestaat, ook in een breder verband: zie bijvoorbeeld de volkerenmoord in ex-Joegoslavië, Rwanda, noem maar op. In zekere zin is dat óók broederstrijd; vaders, zonen, broers, buren, vrienden, als de lont wordt aangestoken, is de moordlust blind.”
Kwaliteit boven alles
Aan componeren kwam Van Vlijmen lange tijd amper toe. Hij was achtereenvolgens directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (1970-1985), intendant van De Nederlandse Opera (1985-1988) en directeur van het Holland Festival (1990-1998). Vooral in die laatste twee functies kreeg hij veel lof maar vooral ook kritiek over zich heen. Niet zozeer door de kwaliteit van de door hem gerealiseerde producties, maar vooral door de enorme tekorten die onder zijn bewind ontstonden. Kwaliteit was het enige dat voor hem telde, maar na zijn gedwongen vertrek bij De Nederlandse Opera liet hij volgens Truze Lodder, de huidige zakelijk directeur, ‘een puinhoop’ achter: “We konden de salarissen op een bepaald moment niet eens meer uitbetalen!” Na zijn vertrek bij het Holland Festival trok Van Vlijmen zich terug in Normandië, waar hij zich tot zijn dood vol energie op zijn eigen werk stortte.
Een ‘heel ouderwetse’ opera
Van Vlijmen was lange tijd een strenge volger van het boegbeeld van de Tweede Weense School, Alban Berg, hoewel hij gaandeweg steeds ‘vrijer’ en lyrischer schreef. Zelf zei hij vlak voor zijn dood daarover: “Muziek moet dwingend en sober zijn, maar dat betekent niet dat ik zelf alleen maar een strenge notenteller ben. Ik barst van de emoties!” Ook moest hij weinig hebben van postmoderne stukken: “Ik ben een traditionalist en ik wil een verhaal vertellen met noten. Als dat niet lukt, is er iets mis…” Daarom is Thyeste volgens hem een ‘heel ouderwetse’ opera geworden: “Atreus is uiteraard de tenor, sterker nog: hij is een heldentenor. Thyestes is een dramatische bariton.”
Thyeste is inderdaad buitengewoon transparant geworden, met een klassieke rol voor het koor (Capella Amsterdam) dat commentaar levert op de gebeurtenissen. Van Vlijmen wilde boven alles een verstaanbare opera maken. Daarom wilde hij ook absoluut geen boventitels – een wens waaraan in Nederland niet voldaan wordt. Daarom componeerde hij bewust voor een klein orkest, met een hoofdrol voor lage blazers en ijle strijkers. Maar ook gitaar, andere tokkelinstrumenten en veel percussie hebben een belangrijke rol in de partituur, die nergens te overheersend wordt en voortreffelijk wordt uitgevoerd door het Asko Ensemble. Zeer effectief is ook hoe de chromatische, springerige zanglijnen van Atreus zich gaandeweg de bijna twee uur durende opera vermengen met de modale zanglijnen van Thyestes, zodat aan het eind beide broers zich van eenzelfde idioom bedienen.
Een beter lot dan Creon
De regie van Gerardjan Rijnders, tussen 1988 en 2001 artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, is ingetogen en wars van grote gebaren, waardoor het drama niet wordt uitvergroot, maar juist teruggebracht naar menselijke proporties. John Daszak (Atreus) en Dale Duesing (Thystes) krijgen daardoor alle ruimte om te schitteren. Ook het kale ronde decor van Paul Gallis leidt nergens af, maar is zeer functioneel.
Vier jaar geleden presenteerde De Nationale Reisopera de wereldpremière van Creon van de vlak daarvoor overleden componist Huub Kerstens. Dat bleek een schitterende productie, die echter maar halfvolle zalen trok. Hopelijk wacht Thyeste een beter lot. Jan van Vlijmen, Hugo Claus en de Nationale Reisopera verdienen dat.
De Nationale Reisopera, Het Asko Ensemble & Capella Amsterdam o.l.v. Stefan Asbury.
Album: Jan van Vlijmen & Hugo Claus - ThyesteGezien op dinsdag 11 oktober 2005 in Stadsschouwburg, Utrecht
Misschien ook iets voor u
Promotiepakket
Toen Australiërs James Wan (regisseur) en Leigh Whannell (schrijver/acteur) net na hun afstuderen aan de filmacademie in Melbourne begonnen met het bedenken en schrijven van de horrorslasher Saw, hadden ze waarschijnlijk nooit gedacht dat hun filmpje binnen twee jaar zou uitgroeien tot een van de publiekslievelingen van 2004. Eind oktober draait Saw II in het buitenland, wij moeten het voorlopig nog even doen met de dubbele dvd-versie van de eerste Saw.
Adam (Leigh Whannell) en dr. Lawrence Gordon (Cary Elwes) worden wakker met hun enkels vastgeketend, elk aan een kant van een gore badkamer. In het midden van de ruimte ligt een lijk met in de ene hand een pistool en in de andere hand een bandrecordertje. De mannen kunnen zich niets herinneren, maar komen er al snel achter dat ze in handen zijn gevallen van de gestoorde moordenaar Jigsaw. Deze psychopaat zet zijn slachtoffers voor wel heel benarde keuzes. De zaag die in de badkamer ligt is dan ook niet bedoeld om de kettingen mee door te zagen…
Publiekslieveling
~
Niets echt special
Waarom deze dvd uitgave echter wordt gepresenteerd als een special edition is niet helemaal duidelijk. Buiten het steelbook-hoesje is er helemaal niets echt ‘special’ aan de dvd. Het handjevol extra’s had net zo goed op één disc kunnen staan. Om te beginnen is er de zogenaamde Behind the Scenes. Dit item bestaat uit een kortdurende verzameling beelden van achter de schermen, waarbij af en toe een anoniem lid van de crew verschijnt om wat uitleg te geven over een rekwisiet. Vervolgens zijn er de Film clips, lees: een handjevol clips rechtstreeks uit de film, die dan ook niets toevoegen.
Enthousiast
~
Overblijfselen
In een serie steelbook-uitgaven, waaronder ook Underworld en White Noise, is nu dus ook Saw als special edition verschenen. Helaas is de dvd helemaal niet ‘special’ te noemen. Interessante extra’s, zoals verwijderde scènes of audiocommentaar, ontbreken zoals gezegd. Wat overblijft zijn wat overblijfselen uit een promotiepakket. Net als bij White Noise lijken ook deze extra’s helemaal nergens op. Jammer, want de jonge filmmakers Wan en Whannell lijken genoeg enthousiasme voor de film te koesteren om deze special edition dvd wat op te kunnen poetsen. Misschien waren ze te druk bezig met hun volgende projecten nu Hollywood aan hun voeten ligt. Wan is bezig met de regie van een volgende thriller, Whannell schreef Saw II.
Saw (Special Edition)
Regie: James WanJaar: 2024
Distributeur: Dutch Film Works
Misschien ook iets voor u
Vreselijke Amerikanen
“Los Angeles is de enige stad waar niemand elkaar meer per ongeluk aanraakt op straat.” Met die stelling opent Crash, terwijl het scherm nog zwart is. “Ik denk dat we die aanraking zo missen, dat we met elkaar botsen, gewoon om iets te voelen”, stelt politieman Graham Waters (Don Cheadle). Letterlijk en figuurlijk: aan botsingen geen gebrek in Crash.
~
Nare trekjes
Het verschil met andere vertegenwoordigers van het genre is dat Haggis zijn politieke boodschap ruimhartig over de film smeert. Het beeld dat hij schetst van de Amerikaanse samenleving is weinig vrolijk. Amerikanen zijn – zonder uitzondering – vreselijke mensen, gedreven door angst, xenofobie, racisme en achterdocht. Als de film nog geen drie minuten bezig is, zijn de grote thema’s binnen de Amerikaanse politiek aangesneden: het illegalenprobleem, de discriminatie en de angst voor iedereen met een Arabisch uiterlijk.
Hoe zwaar en kort door de bocht dit ook mag klinken: Haggis gaat nét niet over het randje met zijn thematiek. Hij stelt het beeld telkens subtiel en realistisch bij: wie een klootzak lijkt, wordt iets sympathieker, maar nooit een held. En de vriendelijke mensen blijken behoorlijk nare trekjes te hebben. De jonge, Afroamerikaanse jongen (rapper Ludacris) die klaagt over discriminatie, bevestigt later zelf de vooroordelen. De Perzische, oudere man (Shoun Toub) die door zijn uiterlijk geen geweer kan kopen (“Osama!”), blijkt later even onbeschoft te zijn als de winkelbediende. Zo dwingt Haggis je om voortdurend (voor)oordelen bij te stellen.
Geen ontsnapping
~
Dat realistische wordt versterkt door het camerawerk, dat vaak dicht op de huid zit. De nacht in L.A. voelt beklemmend en dreigend, precies zoals de personages het ook ervaren. Dit alles maakt van Crash een ervaring waaraan je bijna niet kunt ontsnappen. En uiteindelijk een verhaal waarin meer liefde voor mensen zit dan op het eerste gezicht lijkt.
Crash
Regie: Paul HaggisJaar: 2024
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Geschiedenis is geschreven
Vitrage is ietwat stiekem een paar centimeters voor het raam weggeschoven. Een jongeman zit in de achtertuin. Linkshandige akoestische gitaar in de hand. Het hoofd schuin, hij lijkt te zingen. Moeders was wappert in de wind. Deze sobere zwartwit-foto van een jonge Paul McCartney siert zijn onlangs uitgekomen, twintigste solo-album. En na het veelvuldig beluisteren ervan, snappen we wat de foto wil zeggen: hier wordt geschiedenis geschreven.
Met Chaos and Creation in the Backyard bewijst de 63–jarige Sir Paul dat hij absoluut in de race is voor de titel ‘één van ’s werelds grootste songschrijvers ooit’. Sterker, het daadwerkelijk winnen ervan komt na beluisteren van dit album verradelijk dichtbij. Diversiteit is het kernwoord bij dit album. McCartney laat dit (weliswaar mét de verrassende hulp van co-producer Nigel Godrich) meer dan ooit zien. Superlatieven (sorry alvast) als ‘muzikale alleskunner’, of ‘briljant componist’ liggen mij meer dan eens op de lippen.
Grenzen verkennen
~
Abbey Road
De nummers zijn stuk voor stuk schitterend. Neem A Certain Softness. Het mag als één van de verrassingen van het album beschouwd worden. Een schitterende zangpartij gecombineerd met een welhaast Cubaans arrangement. Een ander hoogtepunt is Promise to You Girl. Meerdere tempo’s, meerdere ritmes, meerdere nummers eigenlijk, volgen elkaar zeer vloeiend op. Een beetje zoals op de B-zijde van dat schitterende Beatle-album Abbey Road ook het geval is.
Anyway is met recht een heerlijk slotakkoord. Wat begint als intiem pianoliedje (uiteraard over de liefde), ontaardt via ruwe rocksong in een Radiohead-achtige compositie. Maar toch klinkt ’t noot voor noot als McCartney. En dat is knap. Dit is een zeer verrassend album geworden. Chaos and Creation in the Backyard? Inderdaad, er is geschiedenis geschreven.
Paul McCartney
Album: Chaos and Creation in the BackyardMisschien ook iets voor u
Zelfmoordenaars met een menselijk gezicht
Said en Khaled zijn twee gewone jongens uit Nablus. Ze werken in een garage. Hangen wat rond, vervelen zich, drinken thee. De een flirt wat met een meisje. Ze mopperen over roadblocks. En 24 uur later hebben ze een explosievengordel om en gaan ze een bus opblazen in Tel Aviv.
Waarom doen deze jongens dit? Wie op deze vraag een eenduidig antwoord verlangt, zit verkeerd. Regisseur en schrijver Hany Abu-Assad wil met Paradise Now vooral discussie uitlokken. Hij laat alleen de laatste 24 uur voor de aanslag zien. Redenen worden licht aangestipt; de beslissing is al lang daarvoor genomen. “Jullie zijn uitverkoren”, meldt een Hamas-lid slechts. “En jullie kunnen met zijn tweeën, zoals jullie wilden.” Vanaf dat moment lijkt het alsof de jongens de regie over het gebeuren volledig kwijt zijn. Ze ondergaan de rituele handelingen vooraf – die overigens prachtig verfilmd zijn. Bij het oefenen van het ontstekingsmechanisme, doet een van hen een shootout na, alsof hij in een western speelt. Gewone kwajongens, beland in een gevaarlijk avontuur. Geen religieuze fanatici.
Normale mensen
~
Platgetreden paden
De onderdrukking van de Palestijnen is in Paradise Now een gegeven: de roadblocks zie je zelden, maar je weet dat ze er zijn. Over de oplossing van het probleem gaan de de hoofdrolspelers regelmatig met elkaar in discussie. Is geweld de enige manier van verzet, of moet je op vreedzame wijze de maatschappij proberen te veranderen? Die discussies veranderen steeds vaker in een lesje Palestijnse-kwestie-voor-beginners, vaak doorspekt met oneliners als “liever dood in de hemel dan leven in een hel”. Voor mensen die regelmatig het nieuws zien, zijn het platgetreden paden. In een standaard nieuwsreportage over de Palestijnen in de bezette gebieden zie je die tegenstelling genoeg.
Provocatie
~
Paradise Now
Regie: Hany Abu-AssadJaar: 2024
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Tijdschriften over literatuur
/ 0 Reactiesdoor: Jurgen Tiekstra0 SterrenDe komende maanden kun je bij 8WEEKLY een serie artikelen verwachten waarin een dwarsdoorsnede wordt gegeven van het aanbod aan Nederlandstalige tijdschriften over literatuur. Vandaag nummer drie: Tzum.
Het literaire kwartaaltijdschrift Tzum is het kindje van Coen Peppelenbos: schrijver van de romans Tavenier en Harde actie, literatuurcriticus van de Leeuwarder Courant en docent aan de lerarenopleiding Nederlands in Leeuwarden. Peppelenbos is daarnaast echter ook, onder meer in de persoon van gastlezer op leeskringavondjes, promotor van de werken van Arthur Japin en Tommy Wieringa.
Japin
Peppelenbos is in die mate een bewonderaar van Japin dat diens schrijfwerk het kloppende hart vormt van elke afzonderlijke uitgave van zijn tijdschrift. Maar liefst negen pagina’s lang krijgt de auteur van het komende boekenweekgeschenk elke drie maanden weer carte blanche. Pagina’s die gevuld worden met een soort van dagboekaantekeningen: Japin op Java, Japin in London tijdens de recente terroristische aanslagen, Japin in een Samburo-dorp in Noord-Kenia.
~
~
Tzum-prijs
Jammer blijft het daarentegen dat het tijdschrift ooit het idee kreeg een eigen prijs in het leven te roepen. De beste zin in verhalend proza van het afgelopen jaar is volgens Tzum één uit Ilja Leonard Pfeiffers Het grote baggerboek:
Pfeiffer ontvangt welgeteld 35 euro, één voor elk woord. Even weinig indrukwekkend als de winnende volzin is de prijs zelf. Waarom zou een tijdschrift dat een reclamebord voor literatuur wil zijn, oppervlakkigheid in de literaire wereld stimuleren? Het geeft de indruk van een geforceerde kreet om aandacht.
Tzum heeft moeite, als de laatste drie verschenen exemplaren als leidraad gebruikt mogen worden, werkelijk opvallende schrijvers aan te trekken en staat zo te vaak vol met huis-tuin-en-keuken-proza. De fantastieloze vormgeving van het blad werkt deze alledaagsheid daarbij in de hand. Het blijft wachten op auteurs die je echt naar de strot vliegen.
Tzum
– Losse nummers: € 6,50
– ISSN 1388-1442
– Uitgeverij Kleine Uil
Tzum verschijnt 4x per jaar.
Zie ook in deze reeks: 1. Het Trage Vuur, 2. Passionate Magazine, 4. De Revisor, 5. Armada, 6. Bunker Hill, 7. Raster, 8. De Gids, 9. Hollands maandblad, 10. Hard gras, 11. Parmentier, 12. Deus ex Machina, 13. Het liegend konijn, 14. Lava en 15. Yang.
Misschien ook iets voor u
Uren met Jorge Volpi
Het einde van de waanzin is een boek vol filosofie, politiek, psychologische complexiteiten en monologen die alleen nog de voetnoten missen om op passages uit een proefschrift te lijken. Maar het is helaas geen leesbare roman.
Jorge Volpi (Mexico-stad, 1968) is een van de schrijvers die zichzelf rond 1996 tot de Crack-groep benoemden, een club van jonge (nou ja, jongere) Mexicaanse schrijvers die zich afzetten tegen illustere voorgangers als Mario Vargas Llosa, Gabriel Márquez en Carlos Fuentes (die zichzelf de Boom-groep noemden, vandaar). Andere leden van de groep zijn Eloy Urroz, Pedro Ange Palou, Ignacio Padilla, Vicente Herrasti en Ricardo Chávez Castañeda. De leden van de groep keren zich tegen ‘gemakkelijke’ Zuid-Amerikaanse literatuur van het kaliber Isabel Allende en Laura Esquivel en tegen het in Zuid-Amerika wijdverbreide magisch-realistische genre. Maar ook het ‘Amerikaanse neo-realisme’ wordt verworpen: geen sociale drama’s, maar boeken die intellectueel verantwoord zijn, overpeinzingen ‘over de geschiedenis van het denken’.
Concreet leidt dat tot romans die inderdaad verre van licht, maar complex en veelomvattend zijn en van de lezer minstens een basiskennis van de belangrijkste 20ste eeuwse denkers en hun werk eisen, en meestal nog wel meer. Volpi, die het graag groots aanpakt, probeert in zijn oeuvre tot nu toe zo’n beetje alle grote utopieën van de vorige eeuw onder de loep te nemen. Hij deed dat eerder in onder andere De zoektocht naar Klingsor (2001), een spionageroman die speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Vermoeiende verwikkelingen
~
Tussen de vermoeiende verwikkelingen door bestaat het boek namelijk voor het merendeel uit inderdaad intellectueel verantwoorde, maar meer dan oersaaie dialogen over zo’n beetje ieder filosofisch, sociologisch, psychologisch of politiek onderwerp dat er maar te verzinnen valt. De plot van Het einde van de waanzin doet er eigenlijk niet zoveel toe, maar wordt hier samengevat om de grote onverschilligheid van de auteur voor de waarschijnlijkheid van zijn verhaal te laten blijken. Voeg daarbij nog de uitzaagpersonages als de onbegrijpelijk aantrekkelijke Claire, de karikaturale optredens der grote denkers (die als evenzovele blokken voor Claire vallen) en Volpi’s irritant bombastische stijl (op de flaptekst heet die ‘virtuoos en hilarisch’) en we hebben alle componenten voor een boek dat misschien geschikt is om zichtbaar in de kast te zetten ter imponering van erudiete vrienden, maar zeker niet om te lezen. Volpi weet er echt wel alles van, maar in het schrijven van een leesbare ideeënroman – toegegeven, een erg moeilijk genre – is hij allerminst geslaagd.
Prijs: 29,90 (ingenaaid)
Bladzijden: 410
ISBN: 9023417860
Link: Fantastic Fiction, Jorge Volpi
Misschien ook iets voor u
Rolstoelroadmovie
De Belgische cinema doet het beter dan de Nederlandse. Als je kijkt naar de hoeveelheid uitgebrachte films, de kwaliteit daarvan en de internationale prijzen die deze binnenslepen, blijven we mijlenver achter bij onze zuiderburen. Denk maar eens aan Any Way the Wind Blows, aan de films van de gebroeders Dardenne of aan Les Convoyeurs Attendent: zulke mooie films worden er in Nederland weinig gemaakt. Een ander goed voorbeeld hiervan is Aaltra, een aparte komedie van de regisseurs Benoit Delépine en Gustave Kervern.
Een burenruzie loopt behoorlijk uit de hand en de twee knorrige mannen krijgen een tractorongeval. Wanneer ze samen op een ziekenhuiskamer liggen, verliezen de heren langzamerhand hun vijandigheid tegenover elkaar, en tegen de tijd dat ze (beiden in een rolstoel) het ziekenhuis verlaten, zou je van ‘vriendschap’ kunnen spreken. Haast zonder een woord met elkaar te wisselen, gaan ze samen liften en bezoeken ze onder andere motorraces. Wanneer blijkt dat de tractor die het ongeval veroorzaakte niet deugde, ondernemen de twee in hun rolstoelen een bizarre tocht: van Wallonië naar Aaltra, Finland waar de tractorfabriek staat.
Fantastische timing
~
Zwart-wit
Delépine en Kervern spelen zelf de twee hoofdrollen. Ze doen dit op een opvallend ingetogen wijze. Het grootste deel van de film zitten de twee heren rustig in hun rolstoel en er wordt bijna niet gesproken. Hierop wordt slechts één keer een uitzondering gemaakt, bij de woedeuitbarsting, maar voor de rest is Aaltra een oase aan rust en tijd. Dit komt mede doordat de film in prachtig zwart-wit geschoten is en een rustige statische cameravoering kent. Voor de cinefielen biedt Aaltra leuke opvallende inside-jokes. Zo zit er een korte maar prachtige scène in de film waarin een motorrit op eenzelfde wijze met jump-cuts wordt gefilmd als de autorit in Godards klassieker À Bout de Souffle. Daarnaast zie je veel leuke cameo’s van een handvol bekende Belgen en zelfs een beroemde Fin.
Flauw
Dat Delépine en Kervern ook een absurdistische, flauwe vorm van humor aanhangen, is goed te zien in een handvol korte filmpjes die als extra op de dvd te vinden zijn. Het zijn geënsceneerde, kluchtige filmpjes die een vervelend hoog Urbanus-gehalte vertonen. Filmpjes over de directeur van Toys ‘R’ Us die de kerstman zijn bestelling komt doorgeven, een man die een auto steelt waarvan de eigenaar hem rennend met 120 kilometer per uur blijft achtervolgen… Beetje flauw. Het audiocommentaar is daarentegen wel leuk om te horen en ook de deleted scènes zijn erg grappig. De film werd door verschillende Belgische media omschreven als grappigste Belgische film allertijden. Misschien is dat een beetje veel van het goede, maar Aaltra bewijst maar weer eens dat de Belgen betere films maken dan wij.
Aaltra
Regie: Benoit Delépine & Gustave KervernJaar: 2024
Distributeur: Video/Film Express
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Rinse Appelstroop
Nine Black Alps is een jonge band uit Groot-Brittanië die geheel tegen de stroom in geen hip klinkende neo-britpop maakt zoals de Kaiser Chiefs en Art Brut, maar juist is gekomen met een tegen de Grunge aanleunend debuutalbum vol punkrock. Opmerkelijk genoeg klinkt die plaat niet gedateerd, maar juist heel lekker.
~
Punkpop
Na de sterke opener volgen lekkere up-tempo nummers die allemaal flink aanstekelijk zijn. De punkrock van Cosmopolitan doet even denken aan de vroegste nummers van de Manic Street Preachers. Not Everyone heeft juist weer die heel sterke Nirvana-invloed, met snerpende en gierende gitaren die Nirvana zelf bij Sonic Youth weghaalde. De nummers hierna zijn een stuk lichter dan de eerste drie nummers. Het gitaargeluid is minder agressief, de refreinen zijn poppier en opeens blijkt Sam Forrest ook echt te kunnen zingen. Unsatisfied doet daardoor sterk denken aan Ash en Headlights aan Weezer. Na de ballad Behind Your Eyes gaat het weer van-dik-hout-zaagt-men-planken. Iets meer op de punktoer (denk aan The Offspring), maar iets minder catchy dan de eerdere nummers. Just Friends valt op omdat het sterk lijkt op de oudste nummers van Blur, maar dat komt vooral door de zanglijn.
Herfststorm
Het Britse blijft, ondanks de Amerikaans aandoende zware gitaren, stem van de zanger en melodieën, sterk aanwezig bij Nine Black Alps. Dat is ook wat er voor zorgt dat Everything Is eigenlijk geen minuut verveelt. De nummers hebben wel veel en duidelijke verwijzingen naar andere bands, maar storend is dat niet. De melodische punkpop van de band is juist verfrissend omdat het niet zo vreselijk blij is. Als je er broodbeleg bij zou moeten bedenken: rinse appelstroop. Je gaat geheid vrolijk op de fiets door de herfststorm met dit op je oren en dat op je boterham.
Nine Black Alps
Album: Everything IsMisschien ook iets voor u