De titel van de bundel is uitstekend gekozen. Een dode kamer is een ruimte voor akoestische opnames en metingen; ze heeft wanden die alle geluid maximaal absorberen. Ook op een andere manier geeft de titel te denken.

Ontbrekende handvatten

De titel Donkere kamer verwijst volgens het achterplat eveneens naar een kunstwerk van Ann Veronica Janssens: een mistige ruimte met wisselende kleuren, wat een sferisch, maar ook dempend gevoel oplevert. Daar sluiten Spinoys gedichten goed bij aan. Van werkelijk menselijk contact tussen de personages is in het werk geen sprake. Niet zelden ontbreken handvatten om de buitenwereld concreet te beleven:

Een hagelwitte zomerregendag in dit
of op een ander continent.

Door het verblindend daglicht in de witte zaal
de watergroene binnentuin
de stortbui in de hete binnenstad

glijdt uit het niets
zo’n vissige fiets

met op de naaf een aluminium schijf
die al dit licht vangt en opeens

de aardas met een knik verdraait

en al de rest onmerkbaar eerst
verschuiven doet.

Met de hagelwitte regen lijkt het gedicht uit het omringende wit te kruipen en na een onmerkbare verschuiving vervaagt het weer in dat wit. De vaagheid wordt versterkt doordat het gedicht vol staat met woorden die elkaar lijken uit te sluiten. Hagel en zomerregen; de regen en al het witte licht en de witte zaal; de buitenruimten van de binnentuin en -stad. Dat het gedicht zich op dit of op een ander continent afspeelt, maakt de beschreven belevenis ronduit een fictieve: zij vindt volledig plaats in de verbeelding van het gedicht.

Postmoderne romantiek

In het oeuvre van Spinoy zijn zeker twee constanten aan te wijzen. De eerste is een hang naar romantiek (iets waaraan hij zich ook in het Gedichtendagessay As/zteken (2012) schatplichtig acht). Vooral in zijn vroege werk lijkt de dichter hierdoor soms een vazal in dienst van een oud koninkrijk. Ook in deze bundel kom je bijbehorende thema’s tegen: met name dat van het onbenoembare of ongrijpbare andere. De tweede consistente is zijn voorliefde voor ‘witte woorden’, zoals ‘dauwwit’, ‘sneeuwwit’ en ‘rijp’. Als meest gebruikte witte woord staat ‘hagelwit’ met stip bovenaan – alleen al in Dode kamer zie je het een keer of zeven terug. De witte woorden betreffen vaak pseudowitten (want hoe wit is hagel nu eigenlijk?) die verdwijnen zodra (weers)omstandigheden veranderen. Zien we hier een poëtica van negatie terug waarin taal niet naar de wereld om ons heen verwijst, maar alleen naar zichzelf?

Je kunt bovendien vermoeden dat deze witte voorliefde samenhangt met een drang om het onrepresenteerbare te representeren – iets wat in beginsel onmogelijk is. Dit onrepresenteerbare is wel voelbaar in een vloeibaar, veranderlijk taalgebruik. Althans, volgens Jean-François Lyotard, van wie een motto voorin Dode kamer afkomstig is. Spinoy, die de postmoderne filosoof behandelde in zijn proefschrift Twee handen in het lege. Paul van Ostaijen en de esthetica van het verhevene (Kant, Lyotard) (1994), komt met de onbestendigheid van zijn pseudowitten aan dat vloeibare, veranderlijke taalgebruik tegemoet.

Cyberlamp

Maar ook zonder diepgravende beschouwingen kom je de bundel goed door. De nevenstellingen in de gedichten van observaties en beelden doen wellicht denken aan het werk van Martin Reints. De soms wetenschappelijke woordkeus (zoals ‘cyberlamp’ en ‘bewegingsynthese’) doet denken aan het frisse taalgebruik van Sybren Polet. Het geeft deze poëzie de beleving van het aandachtig kijken naar een intrigerend fotoboek.

Hotel Sofia is de derde roman van Arthur Umbgrove, onder andere bekend als stand-upcomedian en zanger. Het thema van de Boekenweek (vriendschap en andere ongemakken) lijkt wel bedacht voor deze roman, waarin de ongemakken al in de vriendschap zijn ingebakken. Zo leeft Harold bijvoorbeeld voor de vriendschap, terwijl Jules meer oog heeft voor zijn carrière.

Na twee jaar vertrekt Jules naar de toneelschool in Maastricht. Harold verdwijnt naar Italië, waar hij nu nog woont, samen met zijn achttienjarige dochter Sofia. Zij heeft als eerste prioriteit de zorg voor haar stervende vader. Haar gedachten worden cursief weergegeven: ‘Toen mijn vader het zag begon hij te huilen. Stel je niet aan, je gaat alleen maar dood, hoor.‘

Wie kent wie

Per hoofdstuk wisselt het perspectief en zo komt elk personage aan het woord. Niet alleen over de vriendschap, maar ook over hoe het leven verder is verlopen. Natuurlijk heeft iedereen zijn ideeën over hoe de anderen waren. Zo vindt Harold dat Jules een onverschilligheid aan de dag legt alsof hij zich niet laat intimideren. Uit Jules’ ‘eigen’ hoofdstukken blijkt het tegendeel. Zijn tegenspeler in het toneelstuk waarin hij speelt, vertolkt zijn rol met veel agressie en verwondt Jules bij elk optreden. Hij luistert absoluut niet naar Jules’ verzoek zijn gedrag te matigen.

Adriaan is inmiddels partner bij een accountantskantoor en ziet zijn leven als een langgerekte poging om erger te voorkomen. Op Adriaan vindt Harold het begrip stoïcijns van toepassing, maar dat is maar hoe je het wilt zien. Zijn onverstoorbaarheid heeft eigenaardige trekjes. Zo vindt zijn vrouw dat hij aan een aan autisme verwante stoornis lijdt. Met emoties heeft hij niet veel op, maar zijn spullen zijn keurig geordend.

‘Hij sorteerde alles; (..) Hij hield van dingen die duidelijk waren. Hij haatte dingen die niet in te delen waren, zoals een keilbout. Was dat een plug, een schroef of een bout?’

Harold zou wel graag het lef van Wilbert willen hebben, maar Wilbert is daar niet ver mee gekomen. Hij heeft zijn leven op de waakvlam staan, verkeert nauwelijks meer onder de mensen en leeft op antidepressiva.

Typeringen

Wilberts gedachten over de andere vrienden lijken wel het meest nauwkeurig. Zo ziet hij Harold als grootverbruiker van de vriendschap, een beeld dat Harold bevestigt. Adriaan vindt hij geen groot intellect en uit de roman blijkt ook nergens het tegendeel. Dat Jules vriendschap ziet als het verzamelen van mensen, omdat hij aandacht nodig heeft, blijkt ook met Jules’ eigen idee te kloppen.

Umbgrove weet de verschillende personages goed een eigen stem te geven en geeft blijk van humoristische observaties. De snelle afwisseling van perspectief geeft een plezierige dynamiek aan de roman en blijft je nieuwsgierigheid prikkelen.

Toch is er wel een manco aan Hotel Sofia. Alles wordt uitgelegd en in elkaar gepast. Sofia nodigt als verrassing voor haar vader de drie anderen uit naar Italië te komen. Hoewel ze elkaar lang niet hebben gezien, aarzelt geen van allen hieraan gehoor te geven. Zo treffen de vier vrienden elkaar weer, maar nu aan het sterfbed van Harold. Wanneer zij bij Harold op bezoek zijn geweest, hebben ze allemaal een besluit genomen en lijken zij bevrijd van hun respectievelijke probleem. En zo komt (bijna) alles op z’n pootjes terecht.

Overdag een baan als typiste in een suf kantoor, ’s avonds martini’s drinken in de hipste jazzclubs van New York. Een kamer delen in een pension, maar feesten bezoeken in enorme villa’s en landhuizen. Het leven van de twintiger Katey Kontent bestaat uit grote tegenstellingen, en juist daardoor is ze erop gebrand carrière te maken: ze wil net zo succesvol worden als de mensen door wie ze omringd wordt. Die wens deelt ze met de net zo jonge en aantrekkelijke Eve. Wanneer de twee vriendinnen de knappe Tinker Grey ontmoeten, ontstaat een ingewikkelde driehoeksrelatie.

Geen damesromannetje
Wie bovenstaande tekst leest denkt wellicht aan een damesromannetje, maar dankzij Towles heeft het boek een stuk meer diepgang gekregen. Een kwestie van hoffelijkheid draait niet alleen om de relaties tussen Katey, Eve en Tinker, maar ook om muziek, literatuur, feminisme, welvaart, ellende en fatsoensnormen. Veel thema’s om in één boek te behandelen, maar het is Towles gelukt om er een samenhangend geheel van te maken. De roman biedt inzicht in het Manhattan van de jaren dertig van de vorige eeuw, maar geeft ook een inkijkje in de geest van een jonge, onafhankelijke vrouw met de wil om wat van haar leven te maken.

Ondanks dat de drie belangrijkste personages hun levens niet helemaal op orde hebben, ga je als lezer wensen net als zij in die tijd in New York te wonen. Een vriendenkring bestaande uit mensen met namen als Dicky Vanderwhile en Bitsy Houghton, cocktails drinken in clubs waar de grootste namen uit de jazz bijeenkomen, vakanties in een herenhuis in upstate New York en weekendjes op Long Island.

Een extra dimensie
Het verhaal van Katey, die opklimt van typiste tot hoofdredactrice bij Vogue-uitgeverij Condé Nast, is juist interessant doordat het in het sprankelende New York van de jaren dertig is geplaatst. Katey leest Henry David Thoreau en Jules Verne, werkt voor een celebrity-tijdschrift en weet zich ondanks haar afkomst – haar vader was een arme Russische immigrant – probleemloos te mengen met de culturele en intellectuele elite in de stad.

Ze heeft affaires met rijke jonge mannen en wekt de aandacht van belangwekkende figuren uit de bladenindustrie. Al deze gegevens zouden maar matig interessant zijn wanneer ze in het heden gesitueerd zouden zijn – zulke boeken bestaan immers al volop – maar Towles’ gedetailleerde en levendige beschrijving van de jaren dertig in New York geven het boek een extra dimensie. Een kwestie van hoffelijkheid is gebaseerd op een boeiende verhaallijn maar biedt vooral een fascinerende en beeldende impressie van  Manhattan in de jaren dertig.