Alex van Warmerdam probeert dit jaar in ieder geval ergens een prijs te winnen met zijn nieuwste film Borgman. Eerder dingde de film mee naar een Gouden Palm, inmiddels is bekend geworden dat het Gouden Kalf wel gelukt is. Borgman begint als een typische Van Warmerdam-film: eigenzinnig, vervreemdend en absurd.

De vreemdeling Borgman belt in een welgestelde wijk bij een willekeurig huis aan om een bad te kunnen nemen. Gaandeweg weet hij te infiltreren in het gezin, wat vérgaande consequenties heeft voor de gezinsleden. De film is cynischer dan eerdere films van Van Warmerdam en kent een onduidelijk verhaal. Voor de liefhebber valt te genieten van de kwaliteit en eigenaardige humor die Van Warmerdam in al zijn films weet af te leveren. Vaak staat hij met zijn beeldtaal eenzaam aan de top wat betreft eigenzinnigheid. Ditmaal heeft hij echter een onbegrepen berg beklommen.

In Hiv Hiv Hoera volgt documentairemaker Peter Wingerden Pauline. Pauline is hiv-positief. De film opent met haar voorbereidingen van een vakantie naar Thailand. Eenmaal in Thailand heeft Pauline al gauw een vakantievriend, waarmee ze in korte tijd het bed deelt. Ze deelt de mannen mee dat ze hiv-positief is, maar dat door de aidsremmers de kans op besmetting nagenoeg nul is.

Pauline wordt geportretteerd als een hedonistische en extravagante vrouw, wiens leven voor een belangrijk deel uit feesten, alcohol, een beetje drugs en seks bestaat. Hiermee wordt ze een gemakkelijk projectiescherm om vooroordelen op kwijt te kunnen. Pas wanneer later in de film haar geschiedenis van verwaarlozing aan bod komt, alsmede hoe ze hiv opgelopen heeft, komen er scherven in het projectiescherm.

De film lijkt hoopvol te willen eindigen. De goede vooruitzichten die de aidsremmers geven, maken het inmiddels mogelijk een gezond, hiv-vrij kind te krijgen. Pauline heeft een kinderwens en heeft in Italië de man van haar dromen, Lorenzo, ontmoet. Ze wil het ditmaal anders aanpakken: niet direct naar bed, maar het verlangen een kans geven. Hiermee lijkt een wending in de film te zitten, een hoopvolle toekomst? De hoopgevende boodschap zit hem met name in de positieve levensstijl van Pauline. Enerzijds komt deze oppervlakkig en hedonistisch over, anderzijds toont het haar vechtlust tegen een slopende en stigmatiserende ziekte. 

~

Er heerst verslagenheid onder de Guinezen. Ze willen in Nederland blijven, want ze zijn bang om vermoord te worden als ze eenmaal weer in Guinee aankomen. Door een fout belanden alle vijf  in dezelfde cel tijdens het bustransport van asielzoekerscentrum naar vliegveld. Het duurt niet lang of ze spannen samen in een laatste poging hun uitzetting te voorkomen.

Chaos en verbroedering

Exit onderscheidt zich door niet alleen de kant van de asielzoekers te belichten, maar ook die van de autoriteiten. Vanuit de asielzoekers gezien is hun handelen begrijpelijk. Hun standpunt is helder, maar Exit toont ook de andere kant. Alle betrokken autoriteiten, en dat zijn er nogal wat, moeten zich houden aan verschillende regels en internationale verdragen,  en ze raken verwikkeld in een onderlinge strijd. Alles lijkt goed geregeld, als je het voorstelrondje aan het begin van de film bekijkt, maar naarmate de chaos toeneemt en de Guinezen standvastiger worden, weet niemand meer wat hij of zij moet doen. Hoe nijpender de situatie wordt, hoe meer mensen eigen rechter gaan spelen in een poging de situatie op te lossen. Tegenstrijdige bevelen, planningen die in de soep lopen, onjuiste documenten en technische mankementen veroorzaken chaos binnen de gelederen van de marechaussee, de immigratiedienst en het plaatselijke politiekorps. Terwijl hun tegenstanders versplinterd raken, vindt in cel 8 verbroedering plaats. Als kijker zit je er middenin. De spanning neemt evenredig toe met de chaos die naar het einde toe ontstaat.

Zwart-wit

Regisseur Boris Paval Conen vertelde tijdens de Q&A na de voorstelling zelf een uitzetting te hebben mogen meemaken. Bij hoge uitzondering ervoer hij aan den lijve het leed van de uitgeprocedeerden, maar ook het effect op de betrokken autoriteiten. Mede daarom is Exit niet zwart-wit met goede en slechte personages, maar kent het louter verliezers. Saillant detail is dat de film is gebaseerd op een bestaand rapport van een uitzetting die plaats vond in september 2004.

Toch wilde Conen in eerste instantie niet letterlijk vertellen wat er is gebeurd. Exit is immers geen documentaire. Gewoon een goed, complex verhaal vertellen, dat ook nog eens spannend is, dat was het uitgangspunt. Exit is een televisiedrama en kan als gevolg daarvan fluiten naar veel prijzen (want het is al vertoond), maar dat neemt niet weg dat het een van de sterkste films is op het NFF en ook als zodanig werd gewaardeerd door de jury. Exit ontving terecht het Gouden Kalf voor beste televisiedrama, maar had makkelijk mee kunnen dingen voor die van beste film.