Birk de negenjarige jongen Mikael is, is dit beslist geen kinderboek.

De roman start met de verdwijning van Birk op zee. Het is duidelijk dat Mikael daar meer van weet dan hij eerst wil vertellen. Hoewel er lang naar Birk wordt gezocht, wordt hij niet gevonden. Mikael ziet zijn vader steeds ergens verschijnen, soms via de badkraan, maar ook een gevangen vis lijkt een boodschap van zijn vader te willen doorgeven. De verschijningen houden op wanneer hij zijn moeder vertelt wat er precies is gebeurd. Het eind van het eerste deel geeft aan hoe moeder en zoon zich tot elkaar verhouden:

Papa zou ze nooit meer ‘papa’ noemen, alleen nog ‘Birk’. Haar Birk, om me te laten voelen dat de schuld van mij was en het verdriet van haar. Dichter bij elkaar dan de overkant van de tafel kwamen we niet.

Het is aangrijpend de eenzaamheid van het jongetje zo te ervaren. Robben laat dit tussen de regels door duidelijk merken.

Alleen verder
De dood van zijn vader betekent dat Mikael zelf zijn huiswerk moet maken en opsturen. Ook daar laat zijn moeder het afweten. Op een gegeven moment mee stopt hij ermee door zichzelf overleden te verklaren – hij is dan 15 jaar. Al die jaren is Mikael niet van het eiland af geweest hoewel de andere eilandbewoner Karl hem mee vroeg om naar de dichtbij gelegen stad te varen.

Mikaels moeder verhindert elke mogelijkheid en wil dat haar zoon er alleen voor haar is, een houding die naar het einde toe escaleert. De gedachten en gevoelens van moeder worden niet beschreven en het kost moeite enige sympathie voor haar te voelen, ondanks haar verdriet om het verlies van haar man.

Dodelijke liefde
Op het kleine eiland waar Mikael woont, ergens in het hoge noorden staan nog twee huizen. Een van Karl, de visser, en een van de overleden mevrouw Augusta. Uit het huis van mevrouw Augusta gebruikten zowel Birk als Karl spullen die zij konden gebruiken. Birk zocht vooral naar voorwerpen die konden dienen als cadeautje voor zijn vrouw Dora. Na zijn dood neemt Mikael deze gewoonte over, soms om zijn moeder haar zwijgen te laten doorbreken, soms om haar gunstiger te stemmen.

In het huis van mevrouw Augusta broedt een meeuw. Mikael wil voor het jong, Meeuwtje, zorgen, maar deze moedermeeuw laat dat niet zomaar toe, net zoals Dora zich opstelt tegenover Mikael. Op het moment dat de verhouding Dora en Mikael zijn finale bereikt, gaat Mikael naar Meeuwtje, om hem vrij te laten.

Dit is mijn schuld. Zijn moeder heeft hem doodgepikt en dat is mijn schuld. Ik had ze nooit mogen opsluiten. (..) Hij zou het zonder haar nog geen dag volhouden, terwijl zij alleen maar honger had, steeds dwingender honger.

De verstikkende en bezitterige houding die Mikael van zijn moeder heeft gekopieerd, heeft tot dit treurige einde van het meeuwenjong geleid. Mikael leeft nog wel, maar het is de vraag of en hoe hij op eigen benen kan staan.

Birk is een aangrijpend verhaal, geschreven in korte stukjes en korte zinnen en dat geeft veel vaart aan de vertelling. Het is als lezer niet moeilijk om met Mikael mee te leven, je zult zo’n moeder maar hebben en zo gevangen zitten.

“Een fascinerende blik achter de schermen van onze democratische rechtsstaat”, staat er op de achterflap van het boek. Iets kan op vele manieren fascinerend zijn. Een kunstwerk kan fascinerend zijn, zoals de blik van Mona Lisa je een leven lang blijft boeien. De wiegende heupen van een meisje kunnen fascinerend zijn omdat je niet weg kunt kijken. Dit boek is ook fascinerend, zoals een mislukking fascinerend kan zijn. Wat is er misgegaan?

Vier perspectieven op een nieuwe wet
Vanuit vier perspectieven wordt ons een kijkje gegund in de totstandkoming van de Wet kraken en leegstand. De kraker die strijdt tegen uitzetting, de agent die de wet moet uitvoeren, de jurist die de nieuwe wet probeert te blokkeren en als vierde personage de stad Amsterdam die volgens het motto aan het begin van het boek ‘van ons’ is. Wie is ons? De krakers? Alle inwoners van Amsterdam?

De perfecte voorzet: drie journalisten en drie tekenaars maken een boek dat alle facetten van het kraken laat zien. Wat zijn de ideeën en idealen van de krakers? Wat ondervindt de agent die tegen de burger wordt ingezet die hij geacht wordt te beschermen? Hoe komt een wet tot stand en wat is hiervan het gevolg voor ons allemaal? Wat een prachtige mogelijkheid om de argeloze lezer eindelijk eens te laten zien wat kraken inhoudt en waarom dit voor ons allemaal belangrijk is. Dit boek laat zien dat een open doel zelfs na de perfecte voorzet volledig kan worden gemist.

De leegte
Wat een blamage, wat een oppervlakkigheid, en vooral: wat een leegte! Het boek gaat niet verder dan de vooroordelen die we al hadden. Krakers willen gratis wonen, denken enkel aan hun eigen hachje, zijn kwaad op alles en iedereen, vinden dat ze tekortgedaan worden en drinken elke avond goedkoop bier terwijl ze naar keiharde punkmuziek luisteren. Wat laten de journalisten hier veel liggen. Of is er domweg niet meer?

Misschien willen wij graag dat er meer achter het kraken huist. Dat het niet slechts een manier is om gratis op een mooie plek wonen. Zijn echt alle krakers rechtlijnige leeghoofden? Zijn alle agenten gedienstige burgersulletjes? Zijn alle juristen hardwerkende dertigers en veertigers die in de gauwigheid hun eigen gezin vergeten? Het vermoeden rijst dat de journalisten niet echt geïnteresseerd waren in de personages.

Drie personages, drie stijlen
De drie hoofdpersonen hebben elk een eigen tekenaar. De stijl voor de krakers is zoals we de krakers kennen: chaotisch en schreeuwerig. In rood, zwart en wit (de kleuren van de antifascisten) wordt een wereld van vergaderingen, spandoeken, bier en vuil getoond. De jurist moet het doen met een kinderlijke en naïeve stijl in groene tinten. Het verhaal van de agent krijgt de mooiste tekeningen. In blauwe tinten wordt gevarieerd met de harde inktpen en waterverf. Ook wat betreft perspectief, vorm en creativiteit valt er op deze pagina’s veel te genieten.

Omdat er gekozen is voor drie verschillende verhaallijnen met elk een eigen stijl, krijgt het boek een caleidoscopisch karakter en zorgt het ervoor dat je als lezer steeds benieuwd blijft naar de andere kanten van het verhaal. Het probleem hiermee is dat de werelden naast elkaar blijven staan en nergens echt met elkaar in gesprek gaan. De enige uitzondering is de kraker die advocaat wordt om hun belangen beter te kunnen verdedigen. Hij staat tussen twee werelden in. Maar waarom vindt hij kraken zo belangrijk? Wat is het belang volgens hem? Zoals alle wezenlijke vragen blijft ook deze onbeantwoord.

De leegstand in de hoofden van de krakers
Het is een leeg boek geworden. Ja, je begrijpt dat het heel wat voeten in de aarde heeft om een wet te maken. En ja, die agenten hebben het ook niet gemakkelijk als ze geweld moeten gebruiken. En kraken in de winter is koud. Maar wat een vreselijke leegstand in de hoofden van de personages. En dan vooral in de hoofden van de krakers. Die leegte lijkt me een veel groter probleem dan de leegstand van een aantal kantoorpanden in Amsterdam.