Een parel van een debuut

Met veel tamtam werd Fen Verstappen door uitgeverij Das Mag gepresenteerd: het debuut van een schrijver die nog nergens een verhaal heeft gepubliceerd. Ze staat nog in geen enkel literair tijdschrift en toch heeft Das Mag haar gevonden. Dit maakt natuurlijk nieuwsgierig en schept verwachtingen over het boek. Worden de verwachtingen waargemaakt?

Moeder af is het verhaal van een naamloze jonge vrouw die net in verwachting is van haar eerste kind, terwijl haar moeder getroffen wordt door een hersenbloeding. Haar moeder blijft leven maar is niet meer dezelfde. Met haar jongere broer en zus probeert ze zo goed mogelijk voor haar moeder te zorgen. Deze zorg legt een zware last op haar drukke leven en de relatie die ze heeft met haar broer en zus: “We zijn volwassen. We kunnen zwemmen. Maar of we op dezelfde kust aanspoelen en of we elkaar dan nog terugvinden, dat is de vraag.”

In slechts 144 pagina’s schetst Verstappen een complete familiegeschiedenis. Je krijgt iets mee over de jeugd van de hoofdpersoon, je krijgt een indruk van de persoonlijkheden van haar ouders en je ziet hoe zij verschilt van haar broer en zus. Door de afwisseling van de hoofdstukken wordt ook het contrast zichtbaar tussen de vrouw die de moeder eerst was – een succesvolle modeontwerper – en de patiënt die ze na haar hersenbloeding geworden is. De hoofdpersoon worstelt met de relatie met haar moeder. Zij leek meer op haar vader terwijl haar broer en zus op haar moeder lijken.

Die verschillen zorgen ook voor de nodige strubbelingen. De conflicten zijn voelbaar tussen de regels door. Verstappen vergelijkt de situatie met een dijkdoorbraak; pas na afloop vraag je je af of iedereen even hard gesjouwd heeft, of iedereen natte voeten heeft gekregen. Met dit soort treffende metaforen tilt ze haar verhaal naar een hoger plan.

De juiste woorden

Een terugkerend thema in Moeder af is het vinden van de juiste taal bij de gebeurtenissen. De hoofdpersoon noemt de hersenbloeding van haar moeder een ‘woordeloze ervaring’. Die zoektocht naar taal is niet alleen voor haar eigen begrip, ze ziet dat de mensen in haar omgeving het ook lastig vinden om met de situatie om te gaan. Ze hoopt maar dat mensen niet vragen hoe het met haar gaat: “Het is lief bedoeld, dat weten we; wij stonden eerder ook aan hun kant, de kant van de beste bedoelingen.”

De worsteling om te antwoorden op de vraag hoe het met haar moeder gaat is voelbaar. Hoe vertel je immers over een moeder die nog wel leeft, maar niet meer jouw moeder is. Je kunt vertellen over mensen die leven en over mensen die sterven, maar hoe ga je om met de mensen die daartussenin zweven? Dit boek is een antwoord op dit gebrek in de taal, over de zoektocht naar de juiste woorden.

Literatuur

Het is geen wonder dat Das Mag adverteert met passages uit haar boek. Het is zo mooi geschreven. Geen woord is te veel, over elke zin is nagedacht. Er zit een prachtige cadans in en elke vergelijking is treffend. Elk hoofdstuk lijkt wel een parel, aaneengeregen vormt het een prachtige ketting (ja, uw recensent wordt poëtisch van dit boek). Wat hieraan vooral knap is, is dat de mooie taal niet afleidt van het verhaal. De taal draagt juist bij aan de kracht ervan. Een minder goede schrijver had hier een damesbladreportage van gemaakt. In de handen van Verstappen wordt het literatuur.

Het boek is openhartig en eerlijk maar niet direct. Verstappen schrijft poëtisch maar tegelijk heel concreet. Het verhaal is invoelbaar maar niet melodramatisch. Ongelooflijk dat zij nog nooit eerder iets heeft gepubliceerd. Dit is een schrijver om in de gaten te houden.