6 juni: Samuel Beckett, Robert Wilson – Krapp’s Last Tape

Het is niet de eerste keer dat Robert Wilson een meesterwerk naar het Holland Festival brengt. In 1971 regisseerde hij het legendarische Deafman Glance en ook daarna keerde hij regelmatig terug naar Nederland. Dit jaar speelt hij na veel jaren in zijn eigen werk en gaat hierin de uitdaging aan met Becketts Krapp’s Last Tape. Wilson en Beckett zijn duidelijk aan elkaar gewaagd.

De voorstelling opent met een oorverdovend geluid en het decor vult zich met de projectie van regendruppels. Wilson verrast met subliem spel en een prachtig toneelbeeld in enkel zwart-wittinten. De populaire tekst van Samuel Beckett is een solo en dialoog tegelijk. Een oude man viert zijn 69^e verjaardag. Elke verjaardag neemt hij zijn eigen stem op en elke verjaardag luistert hij opnames van zijn eerdere jaren terug. Eén opname luistert hij meerdere malen terug, een band van dertig jaar geleden waarop zijn stem vertelt over het einde van een relatie. Hij herkent zichzelf niet meer terug.

Het lastige van Becketts werk is dat de structuur voor het grootste deel een vast gegeven is. het decor tot in de details staat beschreven en dat alle handelingen van de personages staan vastgelegd. Desondanks heeft Wilson duidelijk zijn eigen vrijheid gevonden binnen die precisie van Beckett. De eenvoud in geluid, kleur en vormen, in spel en structuur, geeft tegelijkertijd een pijnlijke persoonlijke confrontatie en een universele visie op de wereld. (LvdB)

9 juni: Misha Mengelberg, Cherry Duyns, Guus Janssen, ICP Orchestra – Koeien

Als personificatie van tegendraadsheid ageerde Misha Mengelberg vanaf de jaren zestig tegen alles wat vast dreigde te roesten. Met zijn Instant Composers Pool brak hij een lans voor geïmproviseerde muziek in Nederland en met zijn Fluxuskunst verhief hij ontregeling tot esthetisch ideaal. Al twintig jaar liep hij rond met een idee voor een opera over koeien, met zowel echte als robotische koeien op de bühne. De koeien zijn een mensenkoor geworden – sommige fantasieën worden helaas niet zomaar werkelijkheid – maar desondanks is Koeien een ode aan spontaniteit en vrije associatie.

Mengelberg vecht al enige jaren tegen Alzheimer, het zijn veelal losse ideeën en aantekeningen die de tekstuele en muzikale bouwstenen vormen waarmee regisseur Cherry Duyns en componist Guus Janssen uiteindelijk een lopend verhaal van hebben gemaakt. Alhoewel: het libretto is een verwarrende pastorale over het waterkalf en de luchtkoe, hun horens al dan niet trillend in de weide, waar zo nu en dan een ijscoman zijn waar aan probeert te prijzen. Soms komt Pierre Bokma op als Mengelberg om pedanterieën te spuien over de musici van het ICP of zijn publiek. De opera misha, een nieuw operagenre zoals je ook opera buffa of opera seria hebt, staat niet vast, maar biedt muzikant en performer een raamwerk om vrij te kunnen manoeuvreren; van tango naar het menu van een Chinees restaurant.

Bij een festival dat zichzelf positioneert binnen een ‘traditie van innovatie’ zou je jezelf kunnen afvragen of de generatie van de Notenkrakers, van hemelbestormers in de jaren zestig verworden tot muzikaal establishment anno nu, nog wel een plaats heeft in de programmering. Meer nog dan zijn generatiegenoten – in retrospectief stelde hij nauwelijks onderdeel van de Notenkrakers uit te hebben gemaakt – representeert Mengelberg echter een kwaliteit die altijd actueel blijft: spelplezier. Zijn gedachtekronkels zijn in handen van Duyns en Janssen misschien iets minder ongrijpbaar, maar onder de oppervlakte sluimert de eeuwige pestkop door. Van Koeien valt gelukkig geen chocola te maken. (DS)

10 juni: Adelheid Roose, Female Economy & Zina – Niet Meer Zonder Jou

De aankomst op de locatie in Slotermeer-Noordoost is een warm welkom: er wordt mij gevraagd om mijn schoenen uit te doen. De lichte ruimte met witte kussens en dekens overspoelt mij met een gevoel van rust. Ik ga op de grond zitten. Verschillende mensen, vermoedelijk acteurs, maken een praatje met de toeschouwer en delen water uit. Tot nu toe voel ik mij op mijn gemak, maar ik heb een sterk vermoeden dat deze avond nog iets in mij los gaat maken.

In Niet Meer Zonder Jou gaat Nazmiye Oral de confrontatie met haar moeder aan. Het is een gesprek waarbij met name haar moeder haar emotie uit met tranen. Zij geeft op- en aanmerkingen in het Nederlands en Turks. Oral heft het woord en structureert de anderhalf uur met tegelijkertijd een monoloog en dialoog. Het is een intieme situatie waarin ik geraakt word door persoonlijke verhalen van verschillende acteurs en niet-acteurs, maar ook word ik geraakt door de Turkse cultuur, haar taal en haar religieuze overtuiging. Door mijn aanwezigheid ga ik mee in deze kleine gemeenschap waarin de kwetsbare relatie tussen mensen en hun regels een nieuwe, liefdevolle vorm krijgt.

Onlosmakelijk verbonden met de voorstelling is een serie portretfoto’s: 20 personen uit de gemeenschap waren bereid de persoonlijke ontmoeting met dierbaren voor het oog van de camera van Çigdem Yüksel te laten plaatsvinden. Van 3 tot en met 15 juni hangt de foto expositie in tramhokjes door de stad Amsterdam. (LvdB)

11 juni: Arnoud Noordegraaf, Adrian Hornsby, Ai Weiwei – As Big as the Sky

Hoe subjectief en cultureel bepaald het begrip authenticiteit ook is, het heeft een enorme invloed op de perceptie van de werkelijkheid. Wat als je met jouw oprechte dromen en idealen plots de speelbal wordt van een toeristische massaindustrie, die je niet anders dan als nep kunt ervaren? De muziek van Arnoud Noordegraaf, het libretto van Adrian Hornby en het podiumontwerp van de Chinese kunstenaar Ai Weiwei vormen een gelaagde voorstelling waarin het begrip authenticiteit ontleed en geperverteerd wordt.

De westerse architect Sem Aers krijgt de leiding over een prestigeproject van monsterlijke proporties: een gigantische koepel moet een geheel Chinees dorp omvatten en door een camera obscura in de top wordt de buitenlucht op het dorpje geprojecteerd; de hemel is naar de aarde gebracht. Al snel blijkt dat de Chinese autoriteiten het complex om willen vormen tot een groot museum: ‘Authenticity City’. De huizen die nu in het dorp staan zijn vies en niet authentiek genoeg en moeten worden gesloopt, de dorpelingen moeten zichzelf spelen in een levensgroot museum. Aers wordt gaandeweg verliefd op een Chinese operazangeres als hij een traditioneel Chinees optreden van haar bijwoont, maar zij blijkt tevens een beroemd popster die twittert over hun liefdesperikelen. Sems romantische ideeën over authenticiteit komen op losse schroeven te staan.

Ook in de compositie wordt het concept authenticiteit bevraagd. Noordegraaf wisselt tussen verschillende idiomen, tussen een Europees laatromantische stijl en Chinese opera. In het begin klinkt deze laatste stijl exotisch, gaandeweg wordt het een pentatonische pastiche die voldoet aan een stereotype beeld van Chinese cultuur.

Mediabeelden reageren op fysieke acteurs, van tevoren opgenomen samples gaan een symbiose aan met de livemuziek. De werkelijkheid is een web geworden van ‘pure’ en gemedieerde ervaring: As Big as the Sky is voer voor mediawetenschappers en filosofen. Gelukkig is het meer dan dat: het is een prikkelende opera met momenten van humor en tragiek. De verschillende elementen vormen samen geen constructie, maar juist een deconstructie van het begrip authenticiteit. (DS)