Het gewonde land Afghanistan in beeld
De documentaire Afghanistan: the wounded land (2020) biedt een genuanceerd beeld van de recente geschiedenis van het verdeelde land: van de monarchie van Mohammed Zahir Shah in de jaren 60 tot de Amerikaanse inval te 2001 en de vredesgesprekken van 2018. Als kijker word je ondergedompeld in een complexe historie van strijd en verzet.
“Wat is er misgegaan in Afghanistan?”, vraagt de verteller zich af in de eerste aflevering van de serie. De reeks begint met nostalgische en kleurrijke beelden van Afghanistan, van hippies die rondstruinen in het trendy Kaboel uit de sixties tot glooiende onherbergzame bergen. Hoe is het land zo verdeeld geworden? Een rechtlijnig antwoord bieden op deze vraag is onmogelijk, toch tracht de documentaire de complexe recente geschiedenis van Afghanistan in beeld te brengen. Sinds de val van de monarchie, de staatsgrepen en de inval van de Sovjet-Unie, bevindt de bevolking zich vaak gevangen tussen twee en meerdere vuren. Al decennialang is het wondermooie met-bergen-omringde land in een wurggreep. De minireeks slaagt erin om gelaagdheid en begrip voorop te stellen en vooral nuance te bieden.
Gewond, verscheurd, verdeeld
Verschillende personen komen aan het woord in de documentaire, van Talibanministers tot parlementsleden, van moedjahedienstrijders tot dokters van Artsen Zonder Grenzen, van aanverwanten van de koninklijke familie tot journalisten. Ook grote namen doen hun verhaal. Zoals de USSR ex-majoor Roeslan Aoesjev, de Amerikaanse generaal Stanley McChrystal, de moedjahedienleider Hekmatyar, de Talibanminister van Financiën Motasim en de CIA-ambtenaar Milton Bearden.
De serie biedt gelaagdheid doordat verschillende perspectieven samengebracht worden en voor een veelzijdige kijk zorgen. Als kijker volg je de geschiedenis van Afghanistan vanaf de monarchie van Zahin Shah tot de presidentiële staatsgrepen van Daoud Khan, Taraki en Amin; van de invasie van het Sovjetleger tot de vorming van de moedjahedien; en van de burgeroorlog tot de komst van de Taliban en de Amerikaanse inval. De minireeks zet ook vrouwenrechten in de verf. Zo komen er vrouwelijke parlementsleden en activisten aan het woord, zoals Shukria Barakzai en Sima Samar; en wordt het belang van vrouwen die hun stem verheffen beklemtoond.
Het onneembare fort Afghanistan
Naast de aangrijpbare verhalen van de geïnterviewden zijn ook de beelden van topkwaliteit. Zo word je als kijker betrokken bij gevechten en aanslagen. De serie bevat bijkomende beelden van onder andere de oorlog tegen de Sovjet-Unie en de aanslagen tijdens de Amerikaanse inval. Zo was Barakzai – een van de sprekers in de documentaire – slachtoffer van een aanslag in 2014 met een bomauto, waarbij ze zowel zelf aan het woord is, als te zien is in de beelden. De documentaire zorgt voor een goede mix van beelden en gesprekken en slaagt erin om de geschiedenis van Afghanistan op een genuanceerde manier in beeld te brengen.
De krachtige zware stem van de dichter Masood Khalili – tevens ook adviseur van de op-Bob-Dylan-gelijkende moedjahediencommandant Massoud – vertelt op een onverbloemde maar poëtische manier over de benarde situaties in zijn geliefkoosde land. Door de krachtige vertelling kan de kijker, naast de prachtige, maar ook gruwelijke, beelden en aangrijpende verhalen van geïnterviewden, zich inleven in de geschiedenis. Ook hoef je als kijker geen voorkennis te hebben over het onderwerp: de verteller en de geïnterviewden leggen de geschiedenis haarfijn uit. Afghanistan: the wounded land is kortweg een prachtige documentaire en een aanrader voor iedereen die iets wil leren over de complexe situatie in Afghanistan.
Sanne Peper 
