‘Evil never looked so damn good’, luidt de slogan waarmee American Psycho wordt aangeprezen. Na een uitgebreide marketingperiode is het dan zover en kunnen we de verfilmde versie van het omstreden boek van de Amerikaan Brett Easton Ellis zien.
Hoofdpersoon Patrick Bateman, belichaamd door Christian Bale, laat zich het best karakteriseren als de totale yup. Zevenentwintig jaar oud, woonachtig in Manhattan, vlak bij zijn werkgever Pierce & Pierce Banking Corporation, doet hij alles om fit te blijven. Maskertjes en poeders zorgen ervoor dat de coke en de drank hun sporen in ieder geval niet lichamelijk nalaten. Mooi zijn en blijven telt. Eten gebeurt nooit thuis, maar in zeer stijlvolle ettablissementen, die ‘in’ moeten zijn. Dat is belangrijk. ‘In’ zijn. Erbij horen. Over stijl praten met relaties (of zijn het vrienden?). Dit wat betreft het eerste gedeelte van de titel.

Wat maakt deze goed geklede held dan tot een psychopaat? Verrassend genoeg zaagt hij meisjeslichamen aan gort (een kettingzaag wordt door het trappenhuis op het slachtoffer gegooid), praat aanvankelijk sympathiek met een zwerver om hem vervolgens glashard in zijn buik te steken. Scheldt wat op de Chinezen van de stomerij, omdat ze geen raad weten met de bloedvlekken in zijn double-breasted suits. Et cetera.

Deze film is heel misschien wel interessant voor hen die het boek niet gelezen hebben. Vierhonderd bladzijden worden nu omgezet in bijna twee uur film, waardoor de strekking wat vetter aangezet moet worden. Psycho is in deze film toch wel echt psycho, terwijl de contrasten in het boek veel minder scherp zijn. Daar heeft Patrick Bateman meer het karakter van een geniale overheerser, een sadist, ook over zijn vrienden, terwijl hij verfilmd ‘gewoon’ een gefrusteerd ventje is, met een grote afwijking, natuurlijk.
Lees het boek, zou ik zeggen en laat de film maar zitten. ‘Evil’ heeft er vaak beter uitgezien op het witte doek.

We zien in American Beauty de voortzetting van een trend die momenteel populair is in Amerika: het blootleggen van de ware aard van het hedendaagse suburbia, oftewel de keurig nette voorsteden met al die keurig nette huizen waarin allemaal keurig nette gezinnen wonen, right?

Wrong.

Als we films als Happiness, The Ice Storm en American Beauty moeten geloven, zijn juist deze voorsteden de grootste poelen des verderfs van de moderne maatschappij, bevolkt door pedofielen en andere seksueel gefrustreerden.

In American Beauty is Lester Burnham (briljant gespeeld door Kevin Spacey, maar wanneer is Kevin Spacey eigenlijk niet briljant?) de man die op een dag wakker wordt geschud uit zijn al jaren durende slaap die ‘huwelijk’ heet. De reden voor deze omschakeling is Angela Hayes, vriendin van Lesters dochter Jane. Onder invloed van (zijn dromen over) haar gaat hij joggen, blowen en weer naar goeie muziek luisteren; hij neemt ontslag en gaat hamburgers bakken bij een fastfood-restaurant: een baantje met zo weinig mogelijk verantwoordelijkheid.

Maar Lester is niet de enige die verandert tijdens de film: zijn vrouw ontdekt hoe lekker het is “to get nailed by the King” en dochter Jane leert de schoonheid van het leven ontdekken door haar vriendje Ricky Fitts, één van de meest intrigerende filmpersonages die ik de laatste tijd heb gezien: hij heeft altijd een digitale videocamera bij de hand om “schoonheid” vast te leggen. De boodschap van de film is dat deze overal te vinden is: van het onzekere gezicht van je buurmeisje tot een in de wind dwarrelend boterhamzakje.

Dit thema zorgt ervoor dat American Beauty uitsteekt boven de al eerder genoemde films, die vooral de negatieve kant van het leven benadrukten. Het leven is niet alleen hard, gemeen en lelijk; als je ervoor open staat zul je overal schoonheid ontdekken.

Aan de lange lijst teleurgestelde kritieken die A.I. al heeft ontvangen, kunnen we er nog een toevoegen. Jammer jammer jammer. A.I. is een heel mooi sprookje over een moderne Pinokkio, het ziet er allemaal prachtig uit, maar Spielberg heeft de tranenkraan te ver opengezet. Het verhaal van de robot David moest koste wat kost een happy end krijgen. Stanley Kubrick wilde hier een film over maken, maar gaf het uit handen omdat hij Eyes Wide Shut ook wilde doen. Spielberg mocht aan de slag en trok alle registers open.

De kindrobot David (Haley Joel Osment) vervangt het echte zoontje van Monica en Henry. David is een experiment: de eerste robot met gevoelens. Door middel van een speciale reeks woorden kan Monica haar pseudo-kind David programmeren om van haar te houden als een moeder. David luistert eerst niet-begrijpend naar de reeks woorden, maar dan gaat er plotseling een knopje om: die vrouw is zijn moeder! En wat wil hij graag dat zij ook van hem houdt!

Uiteindelijk komt David in Manhattan, waar de torens van het World Trade Center nog wel overeind staan, maar tot zeker veertig verdiepingen onder de zeeoppervlakte ligt. De poolkappen zijn gesmolten. Het levert mooie plaatjes op, maar het voegt alweer weinig toe. In Manhattan moet David afscheid nemen van zijn niet erg nuttige reisgezel Gigolo Joe (Jude Law), die opgepakt wordt wegens moord. Eerder zagen we al dat hij volledig onschuldig is, maar blijkbaar hoeft Joe zich niet te verdedigen en kan hij meteen de versnipperaar in.
In Manhattan gaat het mis. Niet met David, want die vindt zijn Blauwe Fee, maar met het verhaal. In eerste instantie lijkt het nog goed te gaan met A.I.. Als David zijn Fee heeft gevonden, daalt er een serene stilte neer over de film, waarna een voice-over ootmoedig vertelt hoe het afliep.

Was het daar maar afgelopen met David. Zo was het mooi, zo was zijn zoektocht weliswaar niet zo positief geeïndigd, maar toch alleszins bevredigend en sentimenteel. Melancholiek bijna. Maar nee, daar moet Spielberg ineens de ijstijd inluiden, E.T. uit de oude doos halen en ervoor zorgen dat David nog één keer zijn moeder kan zien, voor wie hij dan een echt jongetje kan zijn. Jammer jammer jammer. A.I. ziet er bij vlagen overweldigend mooi uit, maar met een einde als dit voelt iedereen zich bekocht. Het is maar goed dat Kubrick niet kan zien wat zijn collega ervan gemaakt heeft.

Zodra het lente wordt zie je ze weer, man en vrouw in hetzelfde trainingspak lekker aan het recreëren. De buitenwereld mag weten dat ze een team zijn. Hij weet wat zij denkt, en zij weet wat hij wil. Een volledige symbiose is dan ook het ideaalbeeld van vele mensen. In alle glorie vergeten we het deel van onszelf dat we overmoedig hebben opgeven… dat was toch maar een façade. Voordat je het weet kun je niet met of zonder iemand leven. Het hoe en waarom van dit alles ben je vergeten. Het enige wat je nog kunt is doorzetten, vaak tegen beter weten in.

Niet wetend waar dit alles zal eindigen, besluit je zoveel mogelijk in elkaar op te gaan. Hoe meer we op elkaar gaan lijken, hoe kleiner de kans is dat je alleen achterblijft. Meningen, ideeën, smaak en taalgebruik worden van elkaar overgenomen. De zaken waaraan je je ergert probeer je de wereld uit te helpen met stiekeme kleine psychologische machtsspelletjes. Want hoeveel geld of macht je ook hebt, iemand naast je te hebben die denkt, voelt en proeft zoals jij, is een mooiere beloning dan al je succes en geld.

Frédéric Delamont (Bernard Giradeau) is zo iemand die veel macht en geld heeft. Als succesvol industrieel lijkt het hem aan niets te ontbreken. Zijn vele geld wordt, met zijn fantastisch esthetisch vermogen, naar behoren uitgegeven. Niets protserigheid, maar alles in stijl. Als culinair liefhebber bezoekt hij vaak dure restaurants. Wanneer hij daar op een dag Nicolas Rivière (Jean-Pierre Lorit) ontmoet, is hij van hem onder de indruk. Hij biedt Nicolas een bijzondere baan aan, namelijk die van voorproever. Het is Nicolas’ taak om het menu uit te kiezen en te beoordelen of het geschikt is voor de delicate smaak van Delamont. Tevens moet Nicolas 24 uur per dag beschikbaar zijn. Ter vergoeding krijgt hij een vorstelijk loon en alle luxe die een man zich maar kan wensen. Zijn vriendin Béatrice is daar minder blij mee, ze denkt dat Nicolas zal veranderen in een kapitalistische kontkruiper. Nicolas lijkt zich daar weinig van aan te trekken en blijft naar behoren zijn functie uitoefenen.

Voor Delamont is het niet gauw goed. Hij probeert van Nicolas een tweede Delamont te maken. Wanneer ze voor de spiegel staan, merkt Delamont op dat ze ook lichamelijk gezien al op elkaar beginnen te lijken. Naarmate Delamont meer van Nicolas eist, des te meer Nicolas zich met Delamont identificeert. Nicolas krijgt dezelfde smaak, gaat in hetzelfde huis wonen… ze worden bijna inwisselbaar De mannen voeren een psychologische machtsstrijd, waar helaas geen winnaar kan zijn.

Une affaire de Gôut is een uiterst geraffineerde film. De mentale druk die de twee mannen op elkaar uitoefenen, wordt van meerdere kanten belicht. Op deze manier ontstaat er een knap beeld van de machtsspelletjes, die zowel door Delamont als Nicolas worden gespeeld. De macht en hopeloosheid van de twee wordt uiteindelijk bepaald en beheerst door hun egoïsme, hard maar waar.

De titel van de film is uiteraard ontleend aan de befaamde quote van Andy Warhol. Maar tegenwoordig is een kwartiertje roem niet meer genoeg; een kwartiertje roem moet tevens een miljoen of meer opleveren. Een miljoen is tegenwoordig gauw verdiend: je maakt een lullig liedje dat goed scoort, je verkoopt onzin en wordt vervolgens succesvol op de beurs. Voor de luie mens zijn dit gouden tijden. Voor velen is dat allemaal nog te veel moeite. In het prachtige Amerika kan het nog makkelijker. Neem waar je ook gaat je camcorder mee, en hoop op een onverwachte spectaculaire gebeurtenis. Deze superopname kun je dan voor flink wat geld verpatsen aan een televisiestation. Maar weken of maanden te wachten op en neerstortend vliegtuig of hysterische rassenrellen is nou ook niet echt lucratief.

Oleg en Emil, twee Oostblokkers die in hun eigen land zijn doodgegooid met de Amerikaanse TV-cultuur, lijken een goede oplossing voor dit probleem gevonden te hebben. Ze hebben het plan opgevat om al hun criminele activiteiten op video vast te leggen, om op deze manier hun eigen American Dream te verwezenlijken. Wanneer alles van kwaad tot erger gaat, komen ze op het idee iemand voor de camera te vermoorden en het videobandje voor grof geld te verkopen aan een TV-station. En wie kun je nou beter vermoorden dan een beroemd persoon?

Eddie Flemming (Robert de Niro) is een mediageile detective in Manhattan. Hij is zeer succesvol en geliefd bij het grote publiek. Wanneer Eddie Flemming de vernielingen en brandstichting van Oleg en Emil moet onderzoeken, komen de boeven op het idee Flemming om zeep te helpen. Onder het mom dat niemand in VS verantwoordelijk is voor zijn daden, proberen de beide mannen zich te verrijken aan de tekortkomingen van het Amerikaanse systeem.

Waar Emil, Oleg en Eddie de rol van de media proberen uit te buiten, is er gelukkig toch nog iemand die daar niets van moet hebben; en dat is Jordy Warsaw (Edward Burns). Als brandinspecteur treedt hij niet veel op de voorgrond, en lijkt wars te zijn van elke vorm van persoonsverloochening. Wanneer hij samen met Eddie Flemming op pad gaat wordt van de verschillende persoonlijkheden handig gebruik gemaakt om de film in de gewenste richting te duwen. De acteerprestaties van Robert de Niro en Edward Burns zijn ruim voldoende, en het samenspel van de beide heren is heel aardig om te aanschouwen. Het zwaartepunt van de film ligt ondanks de sterren bij Oleg en Emil, die met hun onbehouwen gedrag veelal in digitale beelden over het doek paraderen.

John Herzfeld, die eerder 2 Days in the Valley regisseerde, heeft met 15 Minutes getracht een satire te maken over geweld, media en wat daar de gevolgen van zijn. Dit is jammer genoeg niet helemaal gelukt. De film zit niet geheel coherent in elkaar en op deze manier hangt de film teveel af van kleine momenten. Ondanks alle tekortkomingen van de film is 15 Minutes best een aardige vorm van tijdverdrijf.