Theater / Voorstelling

Adembenemende Mozart

recensie: Mozart (Fred Delfgaauw)

Niet gauw na Wolfgang Amadeus Mozarts dood (1791) gaat het praatje de ronde dat hij zou zijn vergiftigd. Wie dit gerucht de wereld in heeft geholpen? Geen idee, ze hebben de bron nooit kunnen achterhalen. Maar feit is wel dat het leidde tot één van de grootste historische mythes allertijden: de strijd tussen Mozart en Antonio Salieri. De ‘moord’ op Mozart spreekt nog altijd tot de verbeelding. Er zijn talloze verhalen, romans, televisiespelen en films over gemaakt. Inmiddels is de mythe achterhaald, en alles blijkt een verzinsel te zijn geweest. Maar voor de mensen die Salieri kennen, blijft deze naam onlosmakelijk verbonden met die van Mozart.

~

Salieri was een gevierd componist toen Mozart stierf. Hij bekleedde de belangrijke functie van kapelmeester aan het Weense hof. En als je zijn tijdsgenoten mag geloven was hij een beminnelijk en bescheiden mens. Tijdens zijn leven merkte hij hoe zijn muziek verouderde én hoe de eeuwigheidswaarde van Mozarts muziek steeds meer werd onderkend. In 1825 stierf hij na een langdurige ziekte die hem geestelijk en lichamelijk sloopte.

Poppen

~

Fred Delfgaauw speelt solo in zijn poppentheater-voorstelling Mozart. Alle
personages zijn creaties die leven uit zijn hand. Delfgaauw zelf speelt Antonio
Salieri, die we ontmoeten in zijn graf. 179 Jaar na zijn dood vertelt hij ons zijn versie van het verhaal rondom de moord op Mozart. Om hem heen heeft hij wat ‘mensen’ verzameld die zijn onschuld moeten bewijzen. Hij heeft immers Mozart niet vermoord. Maar ja, hij is een Italiaan en Italianen doen zulke dingen. Althans… dat beweren de stemmen die hij overal om zich heen hoort. Hoewel, mensen… Het zijn creaties van stof, rubber en veren, en niet meer dan dat. Maar door de wijze waarop Delfgaauw deze creaties bespeelt gaan ze leven voor je ogen en worden het echte mensen. Al snel zie je ook de mond van Delfgaauw niet meer bewegen, omdat je geconcentreerd zit te kijken naar de lappen stof in zijn hand. Wonderbaarlijk hoe je van simpele attributen iets levends kunt maken.

Bijfiguren

~

We ontmoeten zo ook Franz Ignaz von Mosel, de man die een biografie over Salieri schreef en een vurig pleitbezorger is van diens onschuld. En Mathilde Ludendorff, een filosofe die beweert dat de moord op Mozart voortkomt uit een samenzweringstheorie. Een roddeltante eerste klas die zelfs met het hoofd in de stoel gepropt nog door blijft ratelen. Laten we ook Constanze Mozart niet vergeten, door Delfgaauw uitgebeeld met niet meer dan een plumeau en een oogmasker.

Muziek

In een voorstelling als deze kan muziek natuurlijk niet ontbreken. De muziek van zowel Mozart als Salieri worden met elkaar afgewisseld. En al de gespeelde muziekstukken sluiten naadloos aan bij de verhalen en de roddels die rondom Salieri zijn geweven. Het meest wonderlijke muziekstuk bevindt zich aan het begin van dit poppenthetaer-spektakel. We horen een Mis in C-mineur. In de laatste dagen van zijn leven componeerde Salieri een muziekstuk dat leven en dood verbroederde. Toen dit werk klaar was, liet hij het hoofd in zijn handen zakken en ontdekte dat het een stuk van Mozart was wat hij gecomponeerd had. Mozart had bezit van hem genomen.

Adembenemend

Adembenemend, een ander woord is er niet voor dit schouwspel. Fred Delfgaauw bespeelt in zijn eentje de creaties in zijn hand zodanig dat je er naar blijft kijken. Van een paar rode rubber huishoudhandschoenen maakt hij twee doktoren die zich buigen over het dode lichaam van Mozart en ruzie maken of ze nu gaan amputeren of aderlaten. Het zijn op dat moment geen handschoenen meer, maar levende wezens. En dat geldt voor alle personages die voorbij komen. Ik heb deze man al eens eerder mogen aanschouwen en ik heb me toen ook al verbaasd over de veelzijdigheid van deze kunstenaar. Want dat is het. Het is zo knap gedaan, dat je eigenlijk niet kan vertellen wat het met je doet. Als je er over mee wilt praten, zul je het écht zelf moeten gaan zien.

Mozart is nog te zien tot 1 juni 2005 door het hele land.

Film / Films

In potentie briljant

recensie: Kassablanka

Over een week zal het Vlaams Blok een historische zegen behalen in Antwerpen. De extreem rechtse partij van Filip Dewinter haalt een derde van de stemmen: het is zwarte zondag. Guy Lee Thys en Ivan Boeckmans, beide gevierde Vlaamse filmmakers, zetten in Kassablanka een scherp beeld neer van een arme wijk waar etnische spanningen schrijnend naar voren komen. Maar eigenlijk gaat deze film niet over racisme, maar over kloven tussen generaties. Onbegrip van ouders tegenover hun kinderen, omdat deze kinderen al veel meer zijn meegegroeid met een moderne maatschappij. De hoogste tijd om de film te bekijken die moslimleider Dyab Abou Jahjah een “belediging van de Arabische cultuur” noemde.

~

Nog even in het kort het recept van film: Men neme een familie met Marokkaanse wortels waarbij de vader streng is in de leer. In een troosteloze galerijflat in de oude stadswijk woont naast dit gezin een totaal andere familie. Hiervan is de vader een tijd geleden ontslagen als vuilnisman omdat hij voor de ogen van de lokale televisie een Marokkaan in elkaar heeft geslagen. Deze twee families zouden niets met elkaar te maken hoeven te hebben in een ‘moderne’ stad, ware het niet dat de Marokkaanse dochter een relatie krijgt met de zoon van de racist. En tussendoor doet de drugsdealende arische dochter het ook nog even met de Marokkaanse zoon, die een Italiaanse naam heeft aangenomen en het eigenlijk veel liever met mannen doet.

Romeo en Julia

~

Veel van de knelpunten tussen de Marokkaanse en Europese cultuur die in Kassablanka worden gesignaleerd kennen we al uit bijvoorbeeld Shouf Shouf Habibi. Ook heeft Eddy Terstall al in 1995 de film Walhalla gemaakt. Deze film had een vergelijkbaar verhaal: Romeo en Julia in het moderne multiculturele Vlaanderen. Ook Thys en Boeckmans pakken nu dus dit thema op, maar zij hebben toch voor een aparte werkwijze gekozen. Opvallend is dat de filmmakers zijn begonnen met screentests (dit proces duurde bij elkaar twee jaar) en naar aanleiding van de verhalen die ze daar van de acteurs te horen kregen een definitief script in elkaar hebben gezet. Ze waren er in het begin nog absoluut niet zeker van dat ze voldoende Marokkaanse acteurs zouden vinden om een goed verhaal neer te zetten.

Skinheads

~

De eerste helft van de film is niet erg spannend. We krijgen een beeld van de zielige nazi-vader en het fanatieke Marokkaanse gezin. De enige reden dat je blijft kijken is dat je op de achterkant van de dvd al gelezen hebt dat beide kids een relatie gaan krijgen. In de tweede helft wordt de film wel iets interessanter, omdat je de grote hoeveelheid karakters beter leert kennen, maar toch blijft de echte verhaallijn (Romeo en Julia dus) onderbelicht. Hun relatie blijft bijna de hele film geheim. Niemand weet er iets van en kan er dus een expliciet oordeel over uitspreken. Die geheimhouding wil bovendien ook niet echt beklemmend worden. Door de grote hoeveelheid bijzaken die worden gepresenteerd (de drugs, het geneuk van de arische zuster, het gedoe met skinheads) verliest de film de grip op de hoofdlijn en daardoor ook mijn interesse.

Fictieve documentaire

Het is de regisseurs niet gelukt om deze spanningsboog eerder aan te zetten. Hierdoor word je als kijker niet de film in gesleurd. Je blijft slechts antipathie voelen voor de nazi en de fundamentalist en een lichte sympathie voor de beide kinderen. Dat is spijtig want nu blijft het slechts een fictieve documentaire van een afgrijselijke week in een achterstandswijk.

De tuinkabouter

De film is duidelijk een lowbudget-productie. Dit zie je af en toe doordat de kleuren niet bij alle opnames even sterk zijn, maar over het algemeen stoort dit niet. Sterker nog, de dvd is uitgebreid opgezet en de schijf heeft een volwassen hoeveelheid extra’s. Zo staat er een waardevol radio-interview op waarin de regisseurs uitleggen hoe ze tot het maken van de film zijn gekomen. Ook behoort een aardige ‘making of’ tot de extra’s. Maar de bonus wordt pas echt compleet door twee korte films van elk ongeveer tien minuten. De eerste film, Tuinkabouter, is een komische sketch over een man in een tuinhuisje die in een graafmachine gaat rijden. De film Rauw gaat over een viertal mensen, die allemaal met elkaar naar bed gaan. Beide films zijn leuk om te zien en geven een duidelijk beeld van wat beide regisseurs nog meer gemaakt hebben.

Aanklacht tegen maatschappij

Kassablanka is in potentie een briljante film, met een perfecte intrige en een spetterende plot. Doordat de regisseurs echter met deze film ook een aanklacht lijken te willen maken tegen van alles en nog wat in onze maatschappij verdwaalt de film in bijzaken. De dvd mag dan goed opgezet zijn, en de twee korte films maken heel veel goed, de hoofdfilm blijft niet meer dan situatieschets van een wijk in de week voor zwarte zondag. Het is helaas een mix tussen een groot aantal gepeperde ingrediënten geworden die er net niet in slaagt om een duidelijke smaak achter te laten.

Theater / Voorstelling

“Heb geen angst, ik ben het”

recensie: Heden Soup! (Wim Helsen)

.

~

Heden Soup! van de Wim Helsen is een snel en onvoorspelbaar spel. Hij won de Neerlands Hoop Cabaretprijs. Dat deze Belg er met deze Nederlandse prijs vandoor is gegaan vind ik volkomen terecht. Helsen is uniek en zijn show zit heel knap in elkaar, maar daar kom je pas achter nadat je een paar keer op het verkeerde been bent gezet. Hij levert geen kritiek op de huidige samenleving, zoals de meeste cabaretiers. Hij voert het publiek mee in de belevingswereld van een labiele man, die zowel creepy is als charmant. En aandoenlijk, door zo lekker dwars en verwonderd te zijn als een klein kind. Hij speelt zijn rol met ernst en verve en daarom overtuigt hij in geheel eigen stijl.

Soep in een buskot

De eerste tien minuten van zijn optreden ben ik een beetje in de war. Waar wil hij toch heen? Het is allemaal zo richtingloos. Het duurt even voor ik zijn humor oppik; het is allemaal wel erg absurd. Helsen vertelt verhalen, hele bizarre verhalen. Het centrale verhaal gaat over zijn heilige doel in het leven, namelijk het vinden van een vrouw met behulp van soep. Ja, soep! Iedere dag gaat hij naar een buskot om vrouwen soep te voeren uit zijn thermos. Wim doet geen balletjes in zijn soep, maar gehaktlettertjes. Deze letters in de juiste volgorde opgegeten vormen een gedicht. De vrouw die ze in deze volgorde eet zal razend verliefd op hem worden.

Flapperende schaamlippen

Terwijl hij dit verhaal vertelt, zetten allerlei bizarre hersenkronkels hem op een zijspoor. Wim Helsen is verongelijkt en verbaasd over zaken waar niemand anders zich druk over maakt. Deze verontwaardiging brengt ons bij vreemde, grappige en soms grove monologen over de seksloze Koningin Fabiola, Neanderthalers in busjes zonder contactsleutels, honden met lange tongen (“nee geen poedels, want dat zijn mini-lama’s”), Maria’s ontheiliging (“het was toch een moeder van niets”), De Wijzen uit het Oosten (“wat moet baby Jezus nou met mirre en wierrook?”), ABBF (“want ze heten toch Agneta, Benny, Björn en Frieda?”) en flapperende schaamlippen.

Moefie Moefie

De zaal is niet echt enthousiast en de cabaretier krijgt weinig respons. Op een paar schaterlachen na blijft het behoorlijk stil. Ik ben zelf ook wel wat teleurgesteld en heb niet vaak heel hard moeten lachen. Het blijft meer bij grijnzen. Op een gegeven moment wil Helsen dat de zaal hem liefkozend toeroept met de kreet: “Moefie, Moefie.” Het duurt heel lang voor het grootste deel van de zaal meedoet met deze roep van affectie.

Alles op zijn plek

Ondanks alles weet hij toch anderhalf uur te boeien. Alleen die gekke dans ergens in het midden haalde de vaart uit de show. Het had ook nergens mee te maken. Misschien was dit de pauze? Heden Soup! is volkomen dwaas en schijnbaar onsamenhangend, maar aan het einde vallen heel slim alle stukjes bij elkaar. Dit is heel knap gedaan. Alle bijverhalen en –personen krijgen een plekje. Ik heb het gevoel dat ik hem opeens snap. Maar over één ding tast ik nog in het duister: waar kwam dat schaap nou vandaan?

Heden Soup! is nog te zien tot 22 december 2004.

Film / Films

Amerikaans-Nederlands drama verdient tijd en geduld

recensie: The Clearing

Filmrecensenten en buitenlands succes door Nederlandse filmmakers: het blijkt keer op keer een slecht huwelijk. Pieter Jan Brugge schreef een scenario voor een film, gebaseerd op de ontvoering van Gerrit-Jan Heijn. Brugge kreeg een prachtige cast bij elkaar en regisseerde een film die vooral de spanningen van een ontvoering in beeld brengt. En wat zeggen de Nederlandse criticasters? “De toeschouwer kent de afloop, dus is er te weinig gedaan met de spanningsboog!” “Een niet overtuigende thriller.” Terecht? Brugge heeft een film gemaakt waarin hij de acteurs en actrices de ruimte heeft gegeven om te spelen. Duidelijk is dat hij een ingetogen film heeft gemaakt, die binnen het huidige aanbod weldadig aandoet. Robert Redford zonder make up, Helen Mirren in een stille rol en Willem Dafoe die eindelijk weer eens acteert. The Clearing is een film die complimenten verdient.

~

Robert Redord speelt Wayne Hayes, een zakenman in de nadagen van zijn carrière. Na een ontbijt geeft hij zijn vrouw Eileen een kus en stapt in zijn auto. Elke morgen dezelfde routine. Tot hij op een ochtend staande wordt gehouden. Arnold Mack (Willem Dafoe) tikt op de autoruit en vraagt wat tijd. Hij stapt met een pistool in de hand in de auto. De twee mannen blijken elkaar te kennen. Redford is de geslaagde zakenman en Dafoe de ontslagen werknemer, die thuis slachtoffer is van zijn bazige vrouw en inwonende schoonvader.

Omzwervingen

~

De film ontwikkelt zich daarna op twee niveaus. Thuis is er sprake van lichte paniek. Redford kan niet zo maar verdwenen zijn en langzaam krijgt de kijker meer informatie over de omzwervingen van Redford als man en als minnaar. De ontvoering volgt de informatie in de thuissituatie op de voet. Redford en Dafoe hebben elkaar eerder ontmoet en vanuit deze ontmoeting komen er gesprekken op gang. Dafoe leidt Redford een bos in en deze moet voor het eerst in zijn leven de hakken in het zand zetten. Hij probeert te weigeren, maar vergeet de ernst van de situatie goed in te schatten.

FBI

The Clearing is een film die vooral acteerwerk laat zien. Redford is na zijn ochtendritueel overgeleverd aan een man die zich slechts bezighoudt met zijn eigen toekomst. Dafoe heeft een beslissing genomen en daarbij mogen slachtoffers vallen. Redford begrijpt pas laat zijn penibele situatie. Thuis overdenkt Eileen, een rol van de Engelse actrice Helen Mirren, haar huwelijk en probeert de informatie van de FBI een plek te geven in haar dagelijks leven. Haar kinderen komen thuis en proberen steun te geven.

Valse snor

In The Clearing wordt ingetogen geacteerd. Met een minimum aan effecten wordt een drama in beeld gebracht, waar de Nederlandse kijker zich nog wel vaag iets van herinnert. Voor het maken van een film in Amerika met dit thema is lef nodig. Brugge is erin geslaagd om zijn drie hoofdpersonen in de Nederlandse karakters neer te laten dalen. Redford, Dafoe en Mirren spelen prachtige rollen. Natuurlijk blijft de bioscoopbezoeker kijken naar Redford met rimpels, Dafoe met een valse snor en Mirren die maar geen echte echtgenote van Redford wil worden. Die gegevens moeten voor lief worden genomen. Zodra dat is gebeurd, blijven de mooie rollen over. Twee Amerikaanse acteurs en een Engelse actrice zijn in de huid gekropen van mensen uit een Nederlandse geschiedenis. Ze acteren angst, frustratie, liefde en onwetendheid en doen dit overtuigend.

Thriller?

Je moet niet naar The Clearing gaan om een spannende thriller te zien. Het puntje van de stoel krijgt vrijaf. Voor het kijken naar The Clearing is een rustige avond nodig, een kop koffie voor en tijd na de film om te ontspannen. The Clearing verdient een goed glas wijn in een prettig bruin café.

Film / Films

Een echte ‘special edition’

recensie: Aladdin

.

~

Allerminst. De twee schijven van Aladdin staan boordevol extra’s. Voor de doorgewinterde filmliefhebber zijn er twee audiocommentaren, een twee uur durende documentaire over allerlei achtergronden bij de totstandkoming van de film, een feature over componist Alan Menken, gesneuvelde liedjes, ruwe schetsen en animated storyboards, spelletjes en ga zo maar door. Aladdin was niet de beste Disneyfilm ooit, zeker niet nadat opvolger The Lion King alle records brak. Maar na het bekijken van deze dvd is mijn waardering voor dit Arabische sprookje in ieder geval enorm gestegen.

~

Op de eerste schijf staat de film zelf, een verhaal dat vooral grappig en leuk is. En simpel: een straatjongen wordt verliefd op een prinses, hij vindt een magische lamp en denkt dat hij zich voor kan doen als prins op het witte paard. Maar door de invloed van de kwade grootvizier Jafar loopt alles anders. Aladdin is, meer dan een liefdesverhaal, een spervuur van grappen en grollen. Dat blijkt wel uit een van de vele anekdotes over de film die op de tweede schijf zijn te vinden. Bij een psychotherapeutische belshow in de VS belde een luisteraar op om te vertellen dat hij zo depressief was. De presentator raadde hem prompt aan om Aladdin te gaan kijken.

Eerbetoon

~

Het eerste schijfje bevat verder nog twee audiocommentaren, van de beide regisseurs en van het team van animatoren. Dan is er nog een derde commentaarspoor, dat speciaal voor kinderen is ontworpen. Ze hoeven niet te luisteren naar kletsende betweters, maar lezen tijdens de film ondertitels over allerlei wetenswaardigheden. Kinderlijk is dat commentaarspoor allerminst; het gaat over kleurkeuzes, computertechnieken, animatieprocedures en andere specialistische informatie. Soms vraag je je af of dat niet te veel van het goede is.
Een juweeltje op deze disc vormt het muzikale materiaal dat niet in de film terecht is gekomen. Het prachtige liedje Proud of Your Boy blijft na slechts één keer luisteren al hangen. Bovendien is het een eerbetoon aan tekstschrijver Howard Ashman, die tijdens de productie van Aladdin overleed aan aids. De versie op de dvd is door componist Menken gezongen, ondersteund door hele vroege schetsen van Aladdin en zijn moeder, die toen ook nog in de film zat. Moeder en liedje zijn uiteindelijk geschrapt omdat de verhaallijn doodliep, maar het is een prachtig stukje.

Stortvloed

~

De tweede disc bevat nog veel meer lekkers, vooral in de vorm van een twee uur durende documentaire over de film. Ter vergelijking: Aladdin zelf duurt maar 87 minuten. Leonard Maltin, de altijd opgewekte Jac Goderie van de VS, presenteert een talkshow voor studenten Animatie van de universiteit van Californië. Hij ondervraagt de regisseurs, componist Menken, tekenaars en ook de mensen achter de ingesproken stemmen. Het is een gevarieerde, maar wel wat rommelige documentaire. De stortvloed aan informatie en beelden is overweldigend en prachtig om te zien, omdat je ook ziet dat Aladdin in eerste instantie een heel andere film zou worden, met een grote rol voor Aladdins moeder. De makers doen niet geheimzinnig over fouten en verkeerde keuzes en zijn ook niet zelfingenomen over het uiteindelijke succes, iets wat je op de speciale editie van The Lion King wel merkt. Het is jammer dat sommige stukjes gesneuveld materiaal nu zonder pardon en zonder inleiding tussen interviewsnippers zijn gemonteerd, maar het is wel leuk om te zien. Na elk fragmentje denk je: meer, meer!

Het is vooral opvallend hoeveel aandacht er op deze disc wordt besteed aan de technische kanten van het maken van een animatiefilm, zonder overigens te verzanden in al te specialistische informatie. Zo leren we bijvoorbeeld dat Aladdin zwaar leunt op het werk van cartoonist Al Hirschfeld, een tekenaar die vrijwel alleen vloeiende lijnen gebruikte. In Aladdin is dan ook nauwelijks een rechte streep te ontdekken.
Verder wordt benadrukt dat een animatiefilm omgekeerd gemaakt wordt. Na het script maak je de geluidsband en de muziek en pas daarna sla je echt aan het tekenen. Daarom spelen de mensen die de stemmen inspreken een belangrijke rol. Een van hen was Gilbert Gottfried, die de stem van brutale, zeurderige, vervelende papegaai Iago deed. Het is ontluisterend te ontdekken dat die man in het echte leven net zo vervelend is als in zijn rol en bovendien minder grappig. Hij heeft in de documentaire de rol van backstage-interviewer en hij is geen moment grappig. Wat een zeikerd.

Verzorgd

Maar het geeft niet. Deze release van Aladdin is een dvd om trots op te zijn. Als je zou moeten kiezen tussen de speciale editie van The Lion King of Aladdin, kies dan voor deze laatste. The Lion King kwam ook nog niet zo lang geleden uit, maar kenmerkt zich door zelfingenomen gezwijmel en een vreselijk rommelige menu-indeling. Aladdin is niet alleen beter van toon, ook beter in opzet van de dvd. Alle menu’s zijn geanimeerd en elk onderdeel is schitterend verzorgd. Zelfs een fotogalerij is voorzien van commentaar, spelletjes voor de kinderen bevatten minutenlange computeranimaties (en heel ingewikkelde puzzels) en tijdens menuwisselingen komen originele stemmen nog een keer langs voor spitsvondig commentaar. Een pracht-dvd. Als je niet van Aladdin hield, dan ben je na het bekijken van deze set gegarandeerd van mening veranderd.

Film / Films

Hoopvol modern sprookje

recensie: Sky Captain & The World of Tomorrow

Als u niet zo’n fantasievol en optimistisch gezind karakter had, zou ik u Sky Captain & The World of Tomorrow hebben afgeraden. De film eist namelijk, vooral in het begin, nogal wat van het publiek. De grauw-saaie setting, begin jaren veertig; het vet aangezette spel van Gwyneth Paltrow, die het als razende reporter Polly Perkins aan elke vorm van realiteitszin ontbreekt; de vreselijk aanwezige melodramatische soundtrack: allemaal contrastwerking, net als in The Wizard of Oz, waar het zwart-witte Kansas aan het begin, het kleurrijke karakter van Oz moet onderstrepen. Want na de bevreemdende eerste paar minuten ontvouwt zich in Sky Captain & The World of Tomorrow een hele wereld aan verbeelding, en wordt het kleurenpalet rijker naarmate het verhaal vordert. Bovendien is onze Polly aan het eind van de film niet langer een onhebbelijke snol met een tekort aan inlevingsvermogen, maar een volwassen vrouw die de liefde kent.

~

~

Dat klinkt voorspelbaar maar dat is het niet. Want schrijver en regisseur Kerry Conran maakte heel verrassende keuzes, onder meer wat betreft locaties. Alles is gefilmd voor een blauw scherm; Conran kon dus zo gek doen als hij zelf wilde. Zo vinden we onze helden Polly en International Rescue-kloon Joe ‘Sky Captain’ Sullivan (Jude Law) onder andere terug onder water, in een geheime vliegtuighangar en in een enorme uraniummijn. Bijkans nog wilder zijn de personages en bijfiguren: Angelina Jolie is een eenogige legeraanvoerder op een ‘vliegdekschip’ en de reeds in 1989 overleden Sir Laurence Olivier speelt dankzij digitale technieken de Duitse wetenschapper Totenkopf. Je moet er maar opkomen.

Vreemde hiaten

Of zin in hebben, want het enige dat Sky Captain & The World of Tomorrow eigenlijk hindert, is dat niemand meer zit te wachten op dergelijk enthousiast escapisme: tijdens het kijken naar de steeds vreemder wordende situaties, realiseert de kijker zich dat dit soort sciencefiction niet voor niets uit de mode is geraakt. Toegegeven: het is allemaal erg opwindend om te zien, maar ook erg onwaarschijnlijk. Daarnaast stapt Conran zo snel mogelijk over elke vorm van realistisch drama heen. Nu vindt uw recensent dat wel prettig, maar het levert ook vreemde hiaten op in de verhaallijn.

Plezierige ontsnapping

De keuze voor zoveel fantasie en dromerij valt te prijzen. Maar dromerij alleen is tegenwoordig simpelweg niet voldoende om mensen naar de bioscoop te lokken. De opvatting dat een film een pleziere ontsnapping aan de werkelijkheid zou moeten zijn, past misschien goed bij het jaren veertig-thema van Sky Captain, maar zoiets is 2004 bepaald geen garantie voor een groot publiek. Integendeel zelfs, zou ik zeggen.

Zacht en speels

Sky Captain is dus, ondanks het spetterende enthousiasme, geen film voor iedereen. Een zekere mate van onschuld en een beetje goede wil zijn vereist. Daarom is het maar goed dat niet iedereen, maar bijvoorbeeld iemand zoals u, met uw zachte en speelse inslag, naar Sky Captain gaat. De film verdient dat beetje krediet ook. Laat die ‘grappige’, cynische vrienden van u dus maar thuis. Neem liever hun kinderen mee.

Boeken / Fictie

Wereldreiziger vertelt veel, maar houdt zichzelf buiten schot

recensie: Let me stay for a day (zonder een cent op zak de wereld rond)

Ik ben een wereldvreemd persoon volgens mijn vrienden, omdat ik tot voor kort niet van de website letmestayforaday.com had gehoord. De Zwolse student Ramon Stoppelenburg heeft een paar jaar geleden deze site opgezet, om mensen te vragen hem een dag gratis onderdak te bieden. Deze oproep resulteert in een indrukwekkende wereldreis waarbij hij door Australië, Zuid-Afrika en Canada reisde. Dit alles dankzij welwillende bezoekers van zijn site en een aantal gulle sponsors. Ramon heeft zijn verhaal op papier gezet in een interessant boek dat vooral bol staat van weetjes over zijn reis.

Stoppelenburg begint zijn reis in Zwolle. Na een paar maanden voorbereiding om de site op te zetten, en uitnodigingen te verzamelen gaat hij via Nederland naar België. Als snel zit hij echter in het Verenigd Koninkrijk. Hij krijgt daar te maken met veel aandacht vanuit de media en deze aandacht helpt hem meteen om de broodnodige uitnodigingen en sponsoring voor elkaar te krijgen. Deze media-aandacht heeft echter ook duidelijk een keerzijde, aangezien hij regelmatig geleefd wordt door de pers.

Dronken gevoerd

Stoppelenburg publiceert tijdens zijn reis verslagen op zijn website, zodat mensen van over de hele wereld de reis kunnen volgen. Snel brengt dit een raar soort spanning met zich mee. Als je namelijk iets publiceert opent dit een totaal andere dimensie. Zo ontstaat er een heftige discussie op zijn site omdat hij door twee Ierse gastvrouwen dronken wordt gevoerd en hierover zijn beklag op de site heeft gedaan. Het kan dan ook niet anders of hij moet vanaf dat moment een soort zelfcensuur hebben ingebouwd om zijn gastheren en vrouwen niet voor het hoofd te stoten.

~

Een heilige

Tijdens het lezen van zijn boek valt ook op dat Stoppelenburg zichzelf niet kwetsbaar durft neer te zetten. Hij vertelt als een kwajongen trots zijn verhaal, maar je hoort hem zelden zeggen dat hij het niet naar zijn zin heeft. Zelfs op het moment dat zijn laptop (met zijn reisverslagen) drijfnat wordt toont hij geen spoor emotie. Ik weet ook nog steeds niet hoe hij in Noorwegen is gekomen (boot, vliegtuig, sponsor?). Misschien is dit onverklaarbare gat in zijn chronologische verhaal een minder heldhaftige episode? Hij zet zichzelf neer als een heilige die trots is over alles wat hij mee heeft gemaakt en zelden menselijke behoeftes heeft. Daardoor mist het boek veel diepgang en blijft het een trots verhaal van een man die enkel geluk heeft. Perfecte verhalen voor in de kroeg, maar meer ook niet.

Bijzaak

Ook de schrijfstijl van Stoppelenburg blijft hierdoor redelijk gedistantieerd. Zijn stukken zijn journalistiek opgezet, als was het een feitelijke weergave van alles wat er gebeurd is. Gedurende het boek merk je dat hij meer besef krijgt van wat voor de lezer hoofd,- en bijzaak is. Niet alles is namelijk even interessant voor die lezer. Hij wordt een betere verteller en schrijver, waardoor het boek niet alleen interessant wordt door de beschreven landen (die steeds verder van Nederland af liggen), maar ook door de manier waarop deze landen beschreven zijn.

Verslag van een avontuur

Het avontuur van Ramon Stoppelenburg is eigenlijk te fantastisch om waar te zijn. Je hebt een goed idee en daardoor reis je gratis de wereld rond. Stoppelenburg weet zijn avontuur aardig over te brengen in het boek, hoewel hij zichzelf wel buiten schot houdt. Zijn stijl wordt een stuk levendiger gedurende het boek en je merkt dat hij al doende leert te schrijven. Misschien dat hij nu binnenkort zijn onderbroken studie journalistiek weet af te ronden? Ik ben dan benieuwd naar zijn volgende boek: “De tien moeilijkste dagen van Ramon Stoppelenburg” zou bijvoorbeeld een leuke titel zijn.

Film / Films

Videotapes op een schijfje

recensie: Oktober 2004

Ons regelmatige overzicht van dvd’s die op de een of andere reden wel de moeite waard zijn, maar te weinig extra’s bevatten om er een complete recensie aan te wijden.

Bad Guy (Nabbeun namja)

~

(Ki-duk Kim, 2001 • Total Film)

Alweer de zevende speelfilm van de productieve en controversiële Zuid-Koreaanse regisseur Kim (The Isle, Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring), en opnieuw een moeilijk, indringend drama met wrange thematiek en een gruwelijk onderwerp. De brute pooier Han-ki (een zwijgende maar onvergetelijk intense rol van acteur Jae-hyeon Jo) dwingt een studente tot prostitutie, en in een harde omgeving van wreedheid, betaalde seks en dreigend geweld ontvouwt zich tussen de twee een even bizarre als fascinerende relatie. Kim doet dit verhaal met de voor hem gebruikelijke statische, kleurrijke beelden en stukjes visuele poëzie briljant uit de doeken. Lichamelijke pijn, hoe erg ook, is hier volkomen ondergeschikt aan geestelijke, en uit seks en geweld kan net zo goed haat als liefde spreken. Voor wie niet afgeschrikt wordt door zulke gegevens is Bad Guy een bijzonder ontroerende en aangrijpende film. Helaas ontdaan van vrijwel alle extra’s die wel op de Koreaanse en Engelse uitgaven staan. (PC)

Le Tango des Rashevski

~

(Sam Garbarski, 2003 • Homescreen)

Wanneer oma overlijdt, komt de joodse familie Rashevski bij elkaar voor de begrafenis. De tijd erna staat in het teken van de worsteling die de familie heeft met het jodendom. Aan de ene kant hebben ze zich afgewend van de orthodox-joodse kerk, maar aan de andere kant voelen ze dat hun wortels joods zijn en kunnen ze daar geen afstand van nemen. Met subtiele humor wordt een beeld gegeven van hoe de joden na de Tweede Wereldoorlog hun geloof soms verliezen maar nooit vergeten. Een hartverwarmend en humoristisch familieportret dat op de juiste momenten de doxa van religie weet te relativeren.

Op twee korte films na zijn de extra’s niet heel erg bijzonder. Er staan enkele trailers op van andere films, kerstrecepten en de complete uitvoering van de tango die in de film op de achtergrond te horen is. Ook kan je een door Garbarski geregisseerd reclamespotje zien en een klein stukje inprovisatie op de set van Le Tango des Rashevski. De twee korte films, beide geregisseerd door Garbarski, zijn beide meer dan het bekijken waard. De eerste, La Dinde (de kalkoen), is een humoristich filmpje over de Karl, kerstkalkoen van de joodse familie die het van avondeten tot huisdier schopt. Joyeux Noël Rashid gaat over een islamitisch jongetje dat zo betoverd wordt door de charme van kerst dat hij besluit met zijn eveneens islamitische vriendje Ibrahim stiekem kerstfeest te gaan vieren. De schattige manier waarop deze twee straatschoffies islamitische elementen en het katholieke kerstfeest combineren is aandoenlijk en erg humoristisch. (HdV)

Kops

~

(2003, Josef Fares • Total Film)

Jalla! Jalla! (2000) was een leuke film. Blijheid en goedmoedige humor voor de niet al te kritische kijker. Om van Kops, de tweede film van de jonge Libanees-Zweedse regisseur Josef Fares, te kunnen genieten, moet je echter wel een heel erg roze zonnebril opzetten. Wie dit niet kan opbrengen zal nog een zware kluif hebben aan deze rommelige en overdreven verzameling flauwekulscènes. Torkel Petersson en de zoon van de regisseur, Fares Fares (beiden uit Jalla! Jalla!) spelen politieagenten die in een slaperig Zweeds dorp zelf misdaad creëren om zo de sluiting van hun overbodige bureau te voorkomen. Een potentieel leuk gegeven voor een komedie, maar Fares wist zijn enthousiasme en fantasie niet binnen de perken te houden en leverde met Kops een al te absurde film af. Enkele grappen daargelaten werkt het gewoon niet, hoe hard de acteurs ook hun best doen. Hopelijk neemt Fares de volgende keer wat gas terug. Of volgt hij het voorbeeld van Lukas Moodysson, die andere begaafde Zweed die lieve komedies maakte en toen het roer volledig omgooide en zich nu op snoeiharde realistische drama’s concentreert. (PC)

A Man Apart

~

(F. Gary Gray, 2003 • RCV)

Wanneer zijn vrouw wordt vermoord door de handlangers van de zojuist door hem ingerekende drugsbaas, zet de op wraak beluste politieagent Sean (Vin Diesel) de achtervolging in. Zijn speurtocht verloopt onder een spervuur van actie, kogels, gevechten, achtervolgingen, ontploffingen en drugs (en bijbehorende bombastische soundtrack) en leidt naar een nieuw Mexicaans drugskartel dat hij ook maar eventjes oprolt.
Aangezien stoere Sean ‘van de straat komt’, is hij een politieagent die de grenzen van de wet regelmatig overschrijdt. Met zijn drie octaven te lage stem kraamt hij afwisselend gespierde en vunzige taal uit. Dit staat garant voor een eerste klas spierballenfilm die ongetwijfeld enerzijds gewenste identificatie (bij zestienjarige jongetjes) en opwinding (bij dito meisjes) weet te garanderen. Regisseur Gray bewees met The Negotiator actie met intelligentie te kunnen vermengen, maar had bij A Man Apart enkel oog voor het testosteron. Dit soort films wordt voor dit soort publiek gemaakt en dat pubiek is van redelijke omvang, maar wanneer ik zeg dat de trailer van Kill Bill voor mij het hoogtepunt van de dvd was, weet je wel hoe laat het is. (HdV)

Memento Mori (Yeogo goedam II)

~

(Tae-Yong Kim & Kyu-Dong Min, 1999 • De Filmfreak)

Deze Zuid-Koreaanse dramatische horrorfilm (het tweede maar volledig losstaande deel in de trilogie Whispering Corridors) is een vreemde eend in de bijt. Op een meisjesschool pleegt een leerlinge zelfmoord. De voorgeschiedenis en het effect daarvan op de rest van de klas wordt op een trage, ontoegankelijke en soms ronduit verwarrende manier uit de doeken gedaan. Zoals wel vaker in Aziatische horrorfilms zijn hier plot, karakterontwikkeling en een lineair narratief volledig ondergeschikt aan sfeer. Dat werkt voor sommigen vervreemdend, voor anderen weer fascinerend. Wie er geen geduld voor heeft kan er beter niet aan beginnen. Maar wie genoegen neemt met zulke aanvankelijke hindernissen, zal kunnen genieten van de vaak schitterend gefilmde, uiterst sfeervolle beelden en de uitmuntende prestaties van de debuterende actrices, die de aandacht vasthouden waar het verhaal dat niet doet. (PC)

Out of Time

~

(Carl Franklin, 2003 • Dutch Filmworks)

Hoe los je een moord op wanneer al het bewijs erop duidt dat je zelf de dader bent? Daar draait het om in deze misdaadthriller met Denzel Washington. De hoofdrol die hij speelt in Out of Time is hem op het lijf geschreven, maar is toch wel onder zijn niveau. De hele film is nogal ver gezocht, en toch wordt hij best spannend zodra de race tegen de klok begint. Puur vermaak, zo moet je naar deze film kijken. Een bioscoopkaartje betalen om Out of Time te zien ging wat ver, maar deze dvd een keer thuis op de bank bekijken kan geen kwaad als je van dit genre houdt. Extra tijd hoef je trouwens niet in te lassen, want de dvd-versie biedt je verder niets (of je moet dol zijn op het bekijken van trailers van andere films). Blijkbaar was er over Out of Time niet veel meer te vertellen. What you see is what you get! (NvE)

Boeken / Strip

Gutsman: superheld en sterveling tegelijk

recensie: Gutsman Comics

“Helden vind ik niet zo interessant,” heeft Erik Kriek eens in een interview geopperd. Dit motto komt dan ook heel duidelijk naar voren in zijn stripwerk. Hoewel hij zijn tekentalent op vele gebieden tentoonspreidt, is hij toch vooral bekend door zijn Gutsman Comics die in 1994 van start ging.

Hoofdpersoon binnen deze serie is de antiheld Gutsman. Deze in strak tricot gehesen sul weet de lezer keer op keer te boeien met zijn bizarre levenswandel, waar zijn moeizame relatie met de mooie Tigra als een rode draad doorheen loopt. De tijgervrouw met het voorkomen van een pin-up blijkt de ideale muze voor zowel Gutsman als Erik Kriek. Gedurende de serie zijn er vele personages geïntroduceerd. Zo hebben we kennis mogen maken met de familie van Tigra, het robotmannetje Little Andyroyd en de moeder van Gutsman.

~

Soap

In de laatste albums heeft de auteur ook zichzelf een rol toebedeeld. Regelmatig duikt hij op als rivaal van Gutsman. De strijd om Tigra’s liefde levert mooie passages op, waarin eens te meer duidelijk wordt dat de schepper dicht bij zijn creatie staat.
Wellicht kwam ook Erik Kriek tot de conclusie dat hiermee de rol van zijn oorspronkelijke held in het gedrang kwam. Om diens speelruimte te vergroten, wordt ons vanaf album nummer 5 een kijkje gegund in het verleden van onze held. De verwikkelingen, waarin heden en verleden samensmelten, krijgen het uiterlijk van een soap. Angst, verdriet, onthechting en liefdesverdriet. Voorwaar, niet echt de karaktereigenschappen die je een superheld zou willen toedichten. Maar Gutsman is meer dan dat. Hij is het archetype van de smachtende sterveling. Uiterlijk een superheld, innerlijk een bij vlagen stuurloos acteur die zijn rol in dit ondermaanse tegen wil en dank vertolkt.

Net als ieder ander beweegt hij zich door het leven als een ware evenwichtskunstenaar. Beducht op de vele valkuilen die hij op zijn pad zal vinden. En dat zijn er vele.
Het is tekenend dat Gutsman zich niet meet met bizarre superschurken. Hij heeft zijn handen vol aan zijn alomaanwezige vijand: het leven zelf. Dit onderscheidt hem van zijn Amerikaanse collega’s die het kwaad liever recht in de ogen kijken. Met name dit laatste aspect maakt van Gutsman de enige en ware superheld van de Lage Landen.

Professioneel

Net als de verhalen is ook de tekenstijl duidelijk veranderd. De zompige inktzwarte tekeningen uit de eerste delen zijn door de jaren heen steeds meer verfijnd. Vooral het gebruik van rasters in de monochroom uitgevoerde avonturen verleent het geheel meer dimensie. Ook de introductie van de korte verhalen in kleur dragen bij aan de professionele uitstraling van de latere albums.

~

Door enkel te werken met beeldtaal lijkt Erik Kriek een voorschot te nemen op zijn internationale doorbraak. Waar veel auteurs onderuit gaan, lukt het hem wel om originaliteit te paren aan functionaliteit. Een bijkomend voordeel hiervan is dat iedere lezer de personages een eigen stemgeluid kan meegeven.

Er doen geruchten de ronde dat Gutsman nu ook in Amerika bekendheid begint te krijgen. Dat is goed nieuws, al is het wel te hopen dat onze held het niet te hoog in zijn bol krijgt. In het land van de onbegrensde mogelijkheden worden subtiele humor en zelfspot nu niet echt hoog in het vaandel gedragen. En deze eigenschappen maken het werk van Erik Kriek nu juist zo onweerstaanbaar.

Theater / Voorstelling

Vondels stukken: een regiekluif

recensie: Jozef in Egypte (Het Toneel Speelt)

.

~

Vondels Joseph in Egypten is een ingenieuze combinatie van het bekende bijbelverhaal met oriëntaalse, klassieke en Hollandse elementen. De opvoering van Het Toneel Speelt is volgens dramaturg Laurens Spoor “zo Vondel mogelijk”. De eigenzinnige, vrome Jozef is door zijn jaloerse broers verkocht aan de Egyptische koning Potifar, die hem onmiddellijk tot slaaf van het hof maakt. Potifars vrouw Jempsar – in het bijbelverhaal is ze naamloos – wordt geplaagd door gevoelens van heftige lust voor de schone vreemde. Ze raakt geobsedeerd. En als zij Jozef na vele woordenstrijden een kus probeert te ontstelen, wijst deze haar af uit respect voor de heren: Potifar en God. De vrome afwijzing maakt Jempsar zo kwaad dat ze doet alsof Jozef háár wilde aanranden. Het is een strijd tussen loyaliteit en lust.

Smeltkroes

~

Het Hollandse zit hem in kleine, maar onmiskenbare dingen. Jozef (Hylke van Sprundel) droomt aan het begin van het eerste bedrijf over zijn situatie in Egypte als zat hij op een stuurloos schip. En al draagt Jempsar (Carine Crutzen) haar haren los, man Potifar (Jaap Spijkers) en de voedster (Marisa van Eyle) spreken van haar “hoofd met vlechten”. In het oude Egypte kende men waarschijnlijk schepen nóch vlechten. Nota bene: Jozef zélf oogt als een Nederlandse ‘no-nonsense boy’, met zijn blonde en steile haar. Vondel plaatst personages uit de lage landen in een andere cultuur, temidden van andere temperamenten.

Verbeeldingskracht

Verheffend is vooral de zelfbewuste taal waarover alle personages beschikken. Zinnen als “Hoe vallen die gedachten / in ’t redelijke brein?” en zinnen met de aanvoegende wijs “O ja, dat waar mijn wens.” Maar alleen wanneer acteurs hun verzen met duidelijke articulatie en gesticulatie ondersteunen kunnen wij de kracht van zulke taal aanvoelen. Dit gebeurt te weinig. Crutzen en Van Sprundel gaan zo op in hun rol dat ze onvoldoende samenspelen en geen ruimte hebben om zich tot het publiek te wenden. In mindere mate geldt dit ook voor Spijkers. Mohammed Azaay als de Rei van Engelen spreekt snel en zo zacht dat we zijn tekst vaak niet kunnen verstaan. Dat is erg jammer, want juist de Rei becommentarieert de geschiedenis (soms zelfs met spot) en geeft haar kleur. Van Eyle als voedster maakt wel gebruik van laconieke gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. Omdat zij hierin vrijwel alleen staat wordt haar manier van spelen potsierlijk.

Understatement

Misschien was Hans Croiset bang dat een uitgesproken regie Vondels tragedie in een ironisch of niet serieus te nemen daglicht zou stellen. Maar met overtuigd spel waren alle nuances juist beter uit de verf gekomen. Nu blinken ook het op zich stemmige lichtgebruik, het povere decor en de simpele kostuums uit in understatement. Zo is de opvoering van Het Toneel Speelt geworden tot een aaneenschakeling van heus wel leuke maar losse, soms onnavolgbare, scènes, in plaats van een welbespraakt en spetterend stuk theater.

Jozef in Egypte is tot en met 11 december 2004 te zien in verschillende theaters in Nederland.