Theater / Voorstelling

Klein en groot is alles

recensie: De theorie van alles – Carlijn Metselaar en Roziena Salihu
DTVA_fabian calis_18-12-2023_06244Fabian Calis

In de tram op weg naar het Nationale Opera & Ballet zit een jongetje tegen zijn moeder aan te praten. Even is hij stil, draait z’n hoofd wat omhoog naar dat van zijn moeder en vraagt: ‘Vind je het goed als ik je dit uitleg?’ Zijn moeder knikt. Ze vindt het goed.

Dat is precies wat Naomi van der Linden (concept en regie) in een interview in het programmaboekje stiekem hoopt te bereiken met de opera De theorie van alles: ‘…dat kinderen aan hun ouders en grootouders gaan uitleggen wat quantum entanglement is’ (kwantumverstrengeling). Ná de voorstelling natuurlijk en niet tijdens de voorstelling, die voor mensen van acht jaar en ouder bedoeld is. Zoals dat jongetje doet op een van de eerste rijen in zaal Studio Boekman. Hij wil ingaan op allerlei wiskundige formules op een groot schoolbord achter het toneel, maar wordt terechtgewezen.

Twee helften van het verhaal

Die formules vormen de ene helft van het verhaal, de wetenschap. Het hoofdpersonage, de volgens het libretto elfjarige Nia (Houda Bibouda, spoken word) houdt ervan, net als haar oma (de 70-jarige operazangeres Elena Vink). De andere helft van het verhaal, de dans heeft Nia gemeen met haar tante (danseres Jomecia Oosterwolde). Het decor (ontwerp van Dymph Boss) is vernuftig vormgegeven: een rijdend en in delen opgedeeld laboratorium aan de ene kant en een barre met spiegels uit de balletwereld aan de andere zijde ervan. Nia staat vaak in het midden, wat doet denken aan het personage in het gedicht Kruispunt (in: Hardop. Spoken word in Nederland) van de als librettiste debuterende dichteres, spoken word-artieste en actrice Roziena Salihu (1994):

(…)
Ik sta op het midden van een kruispunt
En het feit dat er zoveel mogelijke wegen zijn doet pijn aan m’n keuzespier (…)
De keuzes zelf zijn lastig
Maar het leven leerde me
Achter elke keuze schuilt iets prachtigs
Een nieuw begin
Zoiets
Maar soms wil je beide, zie
Soms wil je niet kiezen

Druk, druk en rustig

Het hele libretto in een notendop: kiezen is moeilijk voor Nia. Tussen wetenschap en dans. Druk, druk. Geen tijd. Ze rent met haar tas van het een naar het ander. Druk, druk. Ze heeft geen tijd. Wat is tijd eigenlijk? Niet naar links, niet naar rechts, niet naar achteren. Alleen maar naar voren. De muziek van Carlijn Metselaar (1989) is aan het begin al even druk. Het wordt gespeeld op slagwerk en elektronica (Jan van Eerd), piano (Charlie Bo Meyering) en cello (Geneviève Verhage).

In het midden van de voorstelling is er een interactief stukje tussen een ensemble (Nienke Nasserian, Anna Traub en Joris van Baar) en de zaal. De leden van het ensemble hebben drie microfoons en twee radio’s. De vraag aan de zaal is: welke batterij van de radio doet het en welke niet? Je kunt het niet zien. Aan de kinderen wordt gevraagd hun duim omhoog (aan) of naar beneden (uit) te doen.

Daarna komt er rust op het toneel, als op het midden van het kruispunt in het gedicht. De aandacht komt op enkele ontroerende soli: dans (met een knieblessure die wordt getoond), zang en de verschillende instrumenten. Vierkanten op het plafond worden aangelicht (ontwerp van de bij De Nationale Opera debuterende Ianthe van der Hoek).
Het kwartje valt voor Nia, ook net als in het gedicht: ze wil beide, wetenschap bedrijven én dansen. Ze wil niet kiezen. Klein en groot vallen samen in de theorie van alles. Zon en maan hebben elkaar immers ook nodig. ‘Een nieuw begin, dat is het’, zegt Nia.

Vernieuwende familievoorstelling

Ook in de muziek van de in Schotland wonende, Nederlandse componiste Carlijn Metselaar vallen verschillende genres samen. Aan het begin lijkt het er even op dat de begeleiding van Elena Vink als een soort Leitmotiv modernistische trekjes laat horen en die van haar tante romantische elementen als kenmerk heeft, maar het eerste zet niet door. Alleen de klankkleur verschilt. De genres verschillen sowieso, maar zijn complementair aan elkaar: spoken word (Nia), opera (oma), in West-Afrikaanse tradities gewortelde dans (tante).
Het duurt even voordat de betekenis van sommige dingen tot je doordringen, maar er valt veel te genieten. Met je hersenen en met je gevoel. Van een vernieuwende en geslaagde familievoorstelling gesproken.

Film
special: Allemaal uit 1998

Iconische meesterwerken: 5 films die de filmindustrie ons 25 jaar geleden bracht

Dit jaar heeft 8WEEKLY zijn zilveren jubileum mogen vieren en dat verdient een felicitatie! Niet alleen dit platform werd geboren in 1998, maar het was tevens een jaar waarin opmerkelijke films het levenslicht zagen. Op de valreep van 2023 vieren we ons jubileum nog een keer door een vijftal vervlogen parels te belichten die de tand des tijds hebben doorstaan.

1. Saving Private Ryan

Een van de eerste films die in 1998 op de markt werd gebracht, is Steven Spielbergs Saving Private Ryan. Deze oorlogsfilm volgt een groep Amerikaanse soldaten die op missie gaan om een paratroeper genaamd James Francis Ryan (Matt Damon) te redden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Private Ryan is de laatste nog levende zoon van een gezin waarvan de andere drie zoons tijdens de oorlog al zijn omgekomen.

Het acteerwerk van Tom Hanks, die de rol van Captain Miller op zich nam, is van cruciaal belang geweest voor het succes van de film. Hanks weet perfect de vermoeide en door oorlog getekende soldaat neer te zetten, waardoor het publiek een meer intieme en realistische kijk wordt geboden op de gruwelen van oorlog. Zijn prestatie, waarin de focus minder op de fysieke kwaliteit en meer op de emotionele impact ligt, heeft enorme invloed gehad om de manier waarop acteurs historische oorlogsfilms benaderen.

2. Buffalo 66

De door Vincent Gallo geregisseerde Buffalo 66 is eveneens een spraakmakende film die in 1998 in de bioscoop verscheen. Deze tragikomedie gaat over het hoofdpersonage Billy Brown (Vincent Gallo). De film volgt het leven van Billy nadat hij is vrijgelaten uit de gevangenis en vervolgens de danseres Layla (Christina Ricci) ontvoert om indruk te maken op zijn ouders. Ondanks dat het geen enorm commercieel succes was, heeft de film een welverdiende cultstatus bereikt door de gedurfde en unieke benadering van Gallo.

Door een ongewoon verhaal te creëren en hierin zelf een cruciale rol als zowel acteur, regisseur, componist als schrijver te spelen, slaagt Gallo erin de kijker mee te slepen in de troosteloze wereld van Billy. Gallo’s acteerwerk is zowel intens als overtuigend, waarbij hij de complexiteit van tegenslag en wanhoop van het personage krachtig weet over te brengen. Gallo vervolgde zijn debuutfilm Bufallo 66 met vele andere filmprojecten.

3. Shakespeare in Love

De romantische komedie Shakespeare in Love onder regie van John Madden behaalde eind jaren ’90 een ongekend succes bij zowel critici als het publiek. De film speelt zich af in het Londen van de zestiende eeuw en laat het fictieve verhaal zien van de liefde tussen William Shakespeare (Joseph Fiennes) en de actrice Viola de Lesseps (Gwyneth Paltrow).

De acteerprestaties in Sharespeare in Love zijn buitengewoon, met name die van Paltrow. Haar rol als Viola de Lesseps is hartverwarmend en wordt met humor en drama tot leven gebracht. Paltrow won uiteindelijk de Academy Award voor Beste Actrice met haar rol, wat haar carrière verder stimuleerde en haar naam vestigde in de filmindustrie. Haar talent en doortastendheid zijn inspirerend geweest voor andere actrices om de leiding te nemen in romantische komedies en historische drama’s.

4. The Big Lebowski

Als vierde op het lijstje staat de absurdistische komedie The Big Lebowski, geregisseerd door de Coen Brothers. Deze neo-noirfilm speelt zich af in Los Angeles en vertelt het verhaal van Jeffrey ‘The Dude’ Lebowski (Jeff Bridges). Wanneer deze baliekluiver wordt aangezien voor een steenrijke zakenman met dezelfde bijnaam, raakt hij verstrikt in een complot vol bizarre personages en gebeurtenissen.

Jeff Bridges’ vertolking van ‘The Dude’ is onvergetelijk en heeft hem een enorme schare fans opgeleverd. Zijn relaxte, nonchalante houding maakte van ‘The Dude’ een iconisch personage en inspireerde andere acteurs om vergelijkbare rollen te verkennen. Bridges’ prestatie werd alom geprezen en heeft de film zelfs een cultstatus gebracht. Zijn onconventionele acteerwerk kreeg een schitterend vervolg in latere films van de Coen Brothers (en andere regisseurs).

5. Dark City

Ook het sciencefictiongenre kende in 1998 een fantastische vertegenwoordiger, genaamd Dark City. Onder regie van Alex Proyas biedt deze film een visueel verbluffend en duister stadslandschap. Het verhaal volgt John Murdoch (Rufus Sewell), die tot de ontdekking komt dat hij een sleutelrol speelt in een experiment. Terwijl Murdoch probeert te achterhalen wie hij is, nadat hij zijn geheugen heeft verloren, leert hij dat de wereld waarin hij leeft constant wordt veranderd door wezens genaamd ‘Strangers’. De gotische en noir-achtige cinematografie creëert een naargeestige en beklemmende sfeer die perfect aansluit bij het mysterieuze plot.

Dark City maakte impact door het vermengen van verschillende genres en het onderzoeken van filosofische en psychologische thema’s, wat van invloed is geweest op sciencefiction- en fantasiefilms. De visuele vernieuwingen hebben daarin duidelijk hun sporen nagelaten. Na de aanvankelijk gemengde ontvangst heeft Dark City in de loop der jaren een groeiende cultaanhang gekregen. De indrukwekkende beelden en innovatieve thema’s maken de film tot op de dag van vandaag de moeite waard om te kijken.

 

Nu we afscheid nemen van de afgelopen 365 dagen, is er geen betere manier om 25 jaar filmmagie te herdenken. Verzamel je favoriete mensen, creëer een gezellige sfeer en laat deze waardevolle films je door de tijd voeren, tonen hoezeer de filmindustrie zich is blijven ontwikkelen en ons herinneren aan de kunst van verhalen vertellen. Alvast proost op het nieuwe jaar en de onvergetelijke verhalen die ons leven blijven vormgeven.

Film / Films

De complexiteit van onvoorwaardelijke liefde

recensie: Maestro - Bradley Cooper
Still MaestroFilmdepot

Een levensgenieter, musicus en heimelijk homoseksueel; de Joodse Leonard Bernstein geldt als een van de grootste Amerikaanse dirigenten van de twintigste eeuw. Bradley Coopers Maestro vertelt een intrigerend verhaal over de liefde tussen een man die nooit volledig zichzelf kon zijn en zijn vrouw die haar leven lang in zijn schaduw stond.

De film opent met Bernsteins debuut in Carnegie Hall, waar hij halsoverkop invalt voor een uitgevallen dirigent. Het concert is een groot succes en de gehele wereld van de klassieke muziek maakt die avond kennis met de maestro. De film lijkt hiermee richting de biopic te gaan, wat niet gek is in een tijd van succesvolle biopics zoals Bohemian Rhapsody (2018), Rocketman (2019) en Tár (2022). Maar wie de film als traditionele biopic beschouwt, zal teleurgesteld zijn. De film is geen spectaculaire documentaire over Bernsteins leven en carrière en probeert al helemaal geen voorgekauwd oppervlakkig verhaal te vertellen. Veel eerder gaat de film over de complexe liefdesrelatie tussen Leonard Bernstein (Bradley Cooper) en zijn vrouw Felicia María Cohn Montealegre (Carey Mulligan); want hoewel Bernstein niet zonder haar kan, is hij eigenlijk een verbloemde homoseksueel die met regelmaat affaires met mannen erop nahoudt. De film laat hun bijzondere huwelijk zien waarin Felicia haar man accepteert en gedoogt, maar waaraan ze tegelijkertijd volledig ten onder gaat.

Indrukwekkende beelden en prachtige muziek

Aanvankelijk zou niemand minder dan Steven Spielberg de film regisseren, maar na het zien van Coopers regiedebuut A Star Is Born (2018) heeft hij het regiestokje teruggegeven. Een terechte beslissing. De cinematografie van Maestro is verbluffend (mede dankzij de director of photography Matthew Libatique), de zwart-witscènes zijn fenomenaal en er wordt veel geëxperimenteerd met belichting en beeldcompositie. Alles is uiterst zorgvuldig uitgemeten. Zodra de jaren voorbijgaan en de film overgaat van zwart-wit naar kleur lijkt het eerste shot zo uit een magazine uit de jaren zestig geknipt te zijn. Samen met de prachtige sets, kleding en grime weet de film de decennia authentiek te verbeelden, waardoor de film een gestileerde tijdcapsule lijkt te worden.

Veel shots versterken daarnaast het verhaal door hun symbolische lading. Zo wordt niet alleen tijdens een interview duidelijk dat Bernsteins echtgenote haar eigen carrière heeft opgeofferd voor hun gezin, ze staat letterlijk in zijn schaduw terwijl hij dirigeert. De fantastische dansscène waarin Bernstein zelf een van de dansende matrozen uit zijn werk Fancy Free is, is niet alleen mooi om naar te kijken, maar ook een verbeelding van zijn homoseksualiteit (binnen de kunsten is er namelijk een connectie tussen de matroos en homoseksualiteit). Opvallend is overigens hoe homoseksualiteit nauwelijks benoemd wordt en maar heel sporadisch in beeld is. Subtiliteit en discretie zijn het uitgangspunt. Hiermee onderstreept Cooper op ingenieuze wijze het taboe in deze periode zonder het tot een hedendaags spektakel te maken.

De adembenemende beelden worden ondersteund door prachtige muziek, vrijwel helemaal door Bernstein zelf gecomponeerd, die perfect past bij de emoties die de scènes over willen brengen. Dit alleen al maakt de film een genot om naar te kijken en te luisteren. De climax van de film, de buitengewoon mooie finale uit Mahlers tweede symfonie, toont Coopers oprechte ontzag voor de muziek en voor Bernstein als dirigent.

Het slotakkoord

Wordt Maestro als traditionele biopic bekeken, dan schiet hij absoluut tekort. Na het einde van de film weten we als toeschouwer nog altijd vrij weinig over Bernsteins carrière of drijfveren. Wordt de film echter gelezen als een essay over acceptatie en de complexiteit van liefde, dan valt hij veel beter op zijn plek. Zonder oordeel schetst Cooper een verhaal over twee zielen die nooit volledig gelukkig zullen worden met elkaar, maar tegelijkertijd ook niet zonder elkaar kunnen. Zowel Cooper als Mulligan zijn absoluut fantastisch in hun rollen. Coopers bewondering voor Bernstein is even duidelijk zichtbaar als Bernsteins liefde voor muziek en werkt aanstekelijk. Maestro is een absolute parel om het jaar 2023 mee af te sluiten.

Muziek / Concert

Live krachtiger dan in de studio

recensie: Beatrice zingt Brel
20231201_200334Joost Festen

‘Tijdens de coronatijd overkwam mij Jacques Brel’, zo vertelt Beatrice van der Poel tijdens het optreden. In februari vorig jaar dook ze met haar combo de studio in om het album Beatrice zingt Brel vast te leggen. In september startte ze haar tournee langs de vaderlandse theaters. Een tour die nog tot mei 2024 zal voortduren. Er is nog volop kans deze krachtige vertolking van de liedjes van Brel te beleven. Neem die kans, het is een heerlijk warm Brelbad!

Van der Poel speelt met pianist Leo Bouwmeester, met wie ze al samenspeelde in haar tienertijd. Bassist Sanne van Delft is een redelijk jong contact. Violist Micha Molthoff met wie ze 25 jaar geleden in Okater speelde, maakt het combo compleet. Het drietal voelt zo halverwege de tournee als een groep oude vrienden. Ze weten elkaar muzikaal tot grote hoogte te stuwen.

Zegetocht door het liedjesboek

Het Fulcotheater ligt in het hartje van IJsselstein nabij het gezellige centrum van het oude stadje. Wie op tijd is, kan zich in een van de gezellige straatjes culinair laten verwennen alvorens een avondje te genieten in het theater. Zo doen wij dat dan ook met 8WEEKLY. Bij binnenkomst in de theaterzaal herkennen we al snel collega-restaurantbezoekers.

Het podium is schaars rood-blauw verlicht en we ontwaren een prachtige vleugel en een contrabas. Verder een tafeltje met fles en twee glazen en nog twee plaatsen met muzieklessenaar. Duidelijk voor de zangeres en nog een begeleider.

Als het viertal het podium vult, worden ze verwelkomd met een warm applaus. Meer dan een uur hangt het publiek aan de lippen van Beatrice van der Poel. De zangeres neemt hier een daar de tijd om het publiek mee te nemen door het leven van Jacques Brel. Dit gebruikt ze als aanloop om haar vertolkingen van de vertalingen van de liedjes van deze Belgische meester zelf te brengen.

Voor wie niet verknocht is aan de Franse originelen, is de vertolking van de voortreffelijk vertaalde liedjes een ware zegetocht door het liedjesboek van deze reeds 45 jaar geleden overleden grootheid.

Grote ingetogenheid

De vertalingen zijn onder meer van de hand van Lennaert Nijgh en Ernst van Altena (met wie Brel ook bij leven samenwerkte), wat borg staat voor kwaliteit. Natuurlijk zong Brel bij leven ook af en toe in het Nederlands, maar het grootste deel van zijn oeuvre is bekender in de Franse taal.

Beatrice van der Poel weet voortreffelijk in de huid van Jacques Brel te kruipen, zonder te imiteren, maar door wel de essentie van de intonatie van Brel mee te nemen in haar eigen vertolkingen. Ze laat het publiek voelen dat ze de chansons van de meester heeft doorleefd en zijn levensverhaal vermengt met haar eigen performance. Het trio muzikanten staat volledig tot haar dienst bij de gloedvolle vertolkingen van de liedjes. Een enkele keer neemt een van de muzikanten even het podium om te excelleren terwijl van der Poel letterlijk een stapje terug doet om een ander de ruimte te geven. Zo zet de schijnwerper even niet haar maar een van hen ‘in het zonnetje’. De grote ingetogenheid van de liedjes van Brel wordt uiteraard aangehouden. Als het even uit de band springt dan zijn het die liedjes die ook Brel uit de band liet springen, zoals ‘Brussel’ en ‘Marieke’. Natuurlijk horen we dat ook in ‘Amsterdam’.

Liedteksten of gedichten

Brel zelf vond dat slechts vier of vijf van zijn vierhonderd liedjes goed genoeg waren om als gedicht gelezen te worden. Dus puur de tekst zonder muziek. Een van die liedjes is ‘Mijn vlakke land’ dat de afsluiter van het album is, maar hier ongeveer het midden van de show is.

Als we het optreden vergelijken met het album dan horen we op het album een zangeres die heel dicht tegen Liesbeth List aanleunt, zonder haar te zijn. Live heeft haar optreden meer kracht en weet ze dichter naar de meester Brel te schuiven. Zo heeft het optreden een duidelijke aanvulling voor wie het album al tot zich genomen heeft. Voor wie eerst naar de show gaat is het album een heerlijk souvenir om, zoals van der Poel zelf memoreert aan het einde van de show, mee te nemen in een doosje.

We kunnen zowel op het album als live niet om het prachtige ‘Laat me niet alleen’ heen. Op het album opent ze er mee. De hoofdschotel van het optreden is een werkelijk weergaloze uitvoering van het lied als afsluiter. Met een prachtige openingssolo van violist Micha Molthoff heeft het werkelijk fantastische lied het mooiste voorgerecht gekregen.

De show wordt afgesloten met het lichtvoetige ‘Marieke’ als toegift, waarna we de muzikanten in de lobby nog even de hand kunnen schudden en een kort praatje kunnen maken. Met diepe bewondering keren we daarna muzikaal voldaan huiswaarts.

Film / Films

Mysterieus en gelaagd

recensie: May December - Todd Haynes
Elizabeth en GracieFilmdepot

May December is de nieuwste film van regisseur Todd Haynes, voornamelijk bekend van de romantische dramafilm Carol uit 2015. May December heeft inmiddels vier Golden Globe-nominaties te pakken, waarvoor drie voor de acteerprestaties van de hoofdrolspelers en één voor beste film in het genre musical of komedie. Is dit terecht? Je leest het hier.

In het verhaal volgen we actrice Elizabeth (Natalie Portman), die de hoofdrol mag vervullen in een film over Gracie (Julianne Moore). Enkele tientallen jaren terug was zij het middelpunt van een schandaal. Om zich goed te kunnen voorbereiden op de rol, heeft Elizabeth toestemming gekregen om Gracie op de voet te volgen en onderzoek te doen naar het verhaal. Wat is er nu eigenlijk precies gebeurd? Naarmate Elizabeth meer betrokkenen spreekt, krijgt ze meer perspectieven op het verhaal. En dit is precies waar de film zijn tegendraadse aard laat zien. Er is geen spetterende derde akte waarin alles duidelijk wordt. Dat maakt ook niet uit. Er is geen personage dat als een soort detective gemotiveerd is om de waarheid te achterhalen. Er is geen waarheid, alleen maar mensen. En daarin zit nu net de kracht van de film.

Topje van de ijsberg

Alle personages zijn menselijk boven alles. Het zijn complexe, gelaagde karakters die tot op zekere hoogte ook lastig te peilen zijn. In detail treden over deze personages en wat hen interessant maakt, zou afdoen aan de filmervaring. Het verhaal en de personages voeren de boventoon, zij het op een subtiele en abstracte wijze. Het lastige aan het maken van een film die willens en wetens onduidelijkheid schept, is het vasthouden van de aandacht. Regisseur Todd Haynes slaagt hier bijzonder goed in aan de hand van de personages. Dat gebeurt op twee manieren. Ten eerste zijn er voldoende interacties tussen verschillende personages, ieder met zijn eigen intriges. Ten tweede wordt vrijwel elk personage overtuigend overgebracht door de desbetreffende acteur/actrice. De combinatie van deze twee elementen zorgt ervoor dat de film interessant blijft.

De prikkel van arthouse

Toch blijft veel onduidelijk. De kijker zal na afloop met meer vragen dan antwoorden de bioscoop uitlopen. Sommigen zullen dit waarderen. De film houdt zich niet aan klassieke vertelstijlen en zet iets unieks neer. Dat zet je aan het denken en maakt de film memorabel. Anderen zullen niet gediend zijn van de verwarring waarmee de film ze achterlaat. Hoewel de film lovende kritieken ontvangt, zal het oordeel per kijker enorm uiteenlopen.

Er is maar één manier om erachter te komen of de tegendraadse aard van May December in de smaak valt: er zelf naartoe gaan. Hoeveel de individuele beoordelingen ook zullen verschillen, het valt niet te ontkennen dat Todd Haynes een memorabel en uniek verhaal weet neer te zetten. Tel daar het sterke acteerwerk van Julianne Moore, Natalie Portman en Charles Melton bij op en een prikkelende arthousefilm is geboren.

Film / Films

Ontroerend, aandoenlijk en oh zo herkenbaar

recensie: Jippie No More! (2023) - Margien Rogaar
Jippie en WillemFilmdepot

In deze zeer mooi gemaakte familiefilm zie je de spanningen binnen een familie hoog oplopen als iedereen samenkomt om de bruiloft van oudste dochter en zus Gail voor te bereiden. Zeker wanneer er door de verliefdheid van Jippie een interessante wending ontstaat. Maar gelukkig, uiteindelijk komt iedereen op de trouwdag weer samen door de liefde.

Regisseur Margien Rogaar (Lampje) wilde een film maken met personages waarin iedereen zich kan herkennen, of je nu 9, 39 of 90 jaar bent. Scenarist Fiona van Heemstra (Knor) put uit eigen ervaring door voor een van de hoofdrollen iemand met downsyndroom te kiezen. Bij haar dochter zat namelijk Gert Jan in de klas, die met al zijn energie zorgde voor drama en chaos in de groep, maar ook voor heel veel liefde en plezier. Hoewel downsyndroom niet het hoofdthema van deze film is, zet Wesley van Klink als Jaap Peter, alias JP, alias Jippie, de familiedynamieken op scherp en maakt ze heel herkenbaar.

Als wat je zegt of doet anders uitpakt

Iedereen heeft, zowel als kind als op volwassen leeftijd, wel eens iets gezegd dat hij/zij eigenlijk niet had moeten of willen zeggen. Gedreven door gevoelens die je op het moment zelf nog niet goed kan plaatsen. Dit gegeven is in deze film heel mooi uitgewerkt: een vader en zoon (Guido Pollemans en Aus Greidanus Sr.) die elkaar proberen te vinden nu de verbindende factor, namelijk de moeder, overleden is. Een tienerdochter die vol in de puberteit zit. De bruid die de avond voor de bruiloft twijfels heeft.

Het thema van verliefdheid ongeacht sekse wordt op een zeer hartverwarmende manier behandeld als blijkt dat de verliefdheid van Jippie voor Lily niet beantwoord wordt, omdat zij verliefd is op de zus van Jippie. En die verliefdheid is ook nog eens wederzijds.

Liefdevolle familie

De acteerprestaties zijn heel goed, de acteurs zetten hun personages zo levensecht neer, dat je meteen helemaal in de film zit. Daarnaast klopt alles, van het verhaal tot de locatie – het huis van opa Willem met bijbehorende schuur, waar het trouwfeest gevierd wordt, is zeer goed gekozen. Je krijgt ook een goed beeld van de familie: een beetje chaotisch, kunstzinnig, trouw aan tradities en vooral heel liefdevol. En ook de manier van filmen klopt. Vaak veel close-ups, zodat je als het ware de film ingezogen wordt en de emoties zo intens meekrijgt dat het lijkt alsof je er zelf bij bent.

Afgelopen oktober opende Jippie No More! het Cinekid Festival en won geheel terecht de Publieksprijs en de Jeugd Jury Award.

Kortom, een film waar iedereen blij van wordt, waar iedereen zichzelf in herkent en waardoor je met een glimlach de bioscoop verlaat. Aanrader voor de komende feestdagen, voor jong en oud.

Kunst / Expo binnenland

Flowerpower in de kerk

recensie: Fashion for God
Wit bloemenkazuifel, Haarlem Maagden van den Hoeck, ca. 1662-1663.Marco Sweering - Museum Catharijnconvent

De tentoonstelling Fashion for God in Museum Catharijneconvent werpt licht op de Noordelijke Nederlanden na de Reformatie. Een periode waarin katholieken hun geloof enkel in schuilkerken mogen belijden. Zowel letterlijk als figuurlijk wordt alles uit de kast gehaald om het geloof levend te houden. Kostbare kerkgewaden en verfijnde borduursels worden nu in het Utrechtse museum gepresenteerd, maar ook uitbundige baljurken en statige schilderijen zijn te gast op dit opmerkelijke feest waar vrouwen een cruciale rol spelen.

In de protestantse Republiek van de zeventiende en achttiende eeuw worden katholieke kerkgangers gedwongen hun diensten buiten het zicht te organiseren in schuilkerken. Ze willen de identiteit van hun geloofsgemeenschap behouden. Maar, hoe doe je dat in een tijd van schaarste? Kerkleider Sasbout Vosmeer deelt inventarissen uit en begint als een van de weinige mannen met het maken van kerkelijk textiel. Zijn minutieus geborduurde ‘kerksieraden’ hebben een middeleeuws voorkomen. Dikke reliëfborduursels van zijde en gouddraad vormen prachtige voorstellingen, soms geïnspireerd op werken van de beroemde oude meesters.

Pracht en praal

In Haarlem zijn het de ‘Maagden van Den Hoeck’ die de naald en draad ter hand nemen. Deze semi-religieuze vrouwen, ‘kloppen’ genoemd, maken eigentijdse creaties met daarop veelal vrouwelijke heiligen. Fashion for God belicht hun creaties en levens, opgetekend door Trijn Jans Oly. De kloppen doen artistiek niet onder voor de mannen, die zich buiten de kerkmuren toeleggen op kostbare kleding voor de elite. De kazuifel met paramenten in internationale Barokstijl van rond 1640 laat zien hoe ook de kloppen van Gouda hun tijd ver vooruit zijn. Het schilderij van Wouter Pietersz. Crabeth II onthult dat pastoor Pieter Purmerent, bekend om zijn bekeringen van protestanten, dit gebloemde kleed mag dragen. Dankzij de grote hoeveelheid informatie, soms lastig te lezen op de stoffen banieren, komen makers en dragers weer tot leven.

Van baljurk tot koorkap

Prachtige portretten en luxueuze japonnen tonen hoe er in de Republiek, onder invloed van de Franse couture, een ware bloemenrage ontstaat. In een gewaagde en soms suikerzoete vormgeving van MAISON the FAUX, illustreert het museum hoe de katholieke kerk ook in de achttiende eeuw met de modetrends blijft meegaan. Chinese zijden stoffen met ingeweven bloempatronen vinden hun weg naar het altaar. Vermogende vrouwen schenken hun weelderige baljurken zodat daar liturgische gewaden van kunnen worden gemaakt. Een win-winsituatie, want de gulle geefster kan zo haar vroomheid aan mede-kerkgangers tonen. De tentoonstelling verbeeldt de indrukwekkende veerkracht en inventiviteit van een geloofsgemeenschap in onderdrukking. De ‘Hemelse balzaal’ biedt een haast goddelijke afsluiting met een catwalk van spiegels waar kleurige koorkappen met gouden franjes in alle vrijheid op ritmische muziek rond mogen zwieren.

Fashion for God is nog tot en met 21 januari 2024 te bezichtigen in het Utrechtse Museum Catharijneconvent. Je kunt er rond de kerstdagen ook een kijkje nemen bij de Napolitaanse kerststal.

Film / Films

Flinterdunne verhaallijn, maar toch vermakelijk

recensie: De Tatta’s 2
De-Tatta-s-2_st_1_jpg_sd-lowFilmdepot

Was De Tatta’s 2 nodig? Die vraag komt boven na het zien van dit tweede deel, hoewel deze film prima door te komen is. Maar dat komt vooral door de glansrol van John Buijsman, die de pater familias der Tatta’s speelt.

De Tatta’s gaat over de rijke familie van Kampen uit ’t Gooi. Ze raakten in de eerste film hun fortuin kwijt en moesten verhuizen naar een flat in de Hollandwijk. In dit tweede verhaal krijgt de familie het flink te verduren als ‘hun’ wijk met sloop wordt bedreigd en tot overmaat van ramp de vader van Erik ook nog komt logeren.

Bij de eerste Tatta’s film waren de recensies niet mals. Op een enkele uitzondering na was de algemene opinie in de media dat het een flutfilm was, die alle clichés uit de kast trok en waarin slecht geacteerd werd. Tel daar nog bij de ophef die ontstond doordat de Bijlmer in Amsterdam bijna als decor werd gebruikt en je hebt een flop in handen, dacht iedereen. Maar het tegendeel werd ruimschoots bewezen: De Tatta’s was een absolute bioscoophit die ook nog een Gouden Kalf Publieksprijs won.

Vervolg

Heel begrijpelijk dat de makers in waren voor een vervolg. De familie van Kampen, gespeeld door Leo Alkemade, Leonie ter Braak, Sterre Koning en Sem van der Horst, komt voor een aantal uitdagingen te staan: niet alleen komt de vader van Erik (een geweldige rol van John Buijsman) ‘eventjes’ logeren, maar ook heeft een projectontwikkelaar (Margot Ros) haar zinnen gezet op de Hollandwijk, om mooie nieuwe woningen voor de rijken neer te zetten.

John Buijsman een grotere rol geven was een gouden zet. Hij speelt de vader van Erik met zoveel humor dat je niet anders kan dan glimlachen. Dat, samen met Margot Ros (zij speelt de projectontwikkelaar), die haar rol ook met verve speelt, zorgt dat De Tatta’s 2 een prima film is, zolang je van de verhaallijn niet te veel verwacht.

Gemiste kans?

Regisseur Jamel Aattache (Zwaar Verliefd) probeerde in de eerste Tatta’s zijn eigen positieve kijk op de Nederlandse multiculturele samenleving over te brengen. In de tweede film is dat helaas op de achtergrond geraakt. De focus ligt nu meer op de moeilijkheden van de familie van Kampen, die toevallig in een multiculti wijk wonen. Dat is jammer, er zijn vast nog veel meer misverstanden in onze multiculturele samenleving waarop ingespeeld had kunnen worden. Wie weet hadden we er, op zijn minst, iets van op kunnen steken?

Dus was het een goede keuze om een tweede deel te maken? Of hadden ze het beter bij de eerste kunnen houden? Zonder De Tatta’s 2 had iedereen kunnen leven, maar aan de andere kant is het een luchtig en vermakelijk tijdverdrijf in deze koude, grijze wintermaanden. Kortom, verwacht bij dit tweede deel van De Tatta’s geen diepgaande verhaallijn, maar voor een vermakelijk anderhalf uur ben je aan het goede adres.

 

Vanaf 14 december in de bioscoop.

Theater / Voorstelling

Prachtopvoering van een klassieker

recensie: Die Zauberflöte van Wolfgang Amadeus Mozart
Dutch National Opera � Die Zauberflöte 36 � © Bart Grietens-297-minBart Grietens

Het jaar loopt ten einde en we krijgen, na een paar andere succesvolle ensceneringen, nog een kers op de taart wat Mozarts Die Zauberflöte betreft. Na de Nederlandstalige bewerking van Theu Boermans en Frans van Deursen en een voorstelling vanuit de MET in New York in de bioscoop, is de hekkensluiter in handen van De Nationale Opera (DNO) in Amsterdam. En met wát voor opvoering!

Overigens betreft het hier een reprise van een productie die al eerder in Amsterdam was te zien. Met succes, want DNO krijgt de OPER! AWARD als ‘Best Opera Company’. De jury daarvan prijst de combinatie van ‘uitstekende selectie van zelden uitgevoerde opera’s, klassiekers én impactvolle wereldpremières’.

Mystiek en magie

Dutch National Opera � Die Zauberflöte 28 � © Bart Grietens-95-min

Thomas Oliemans © Bart Grietens

Niet dat alles nu een-op-een hetzelfde is. Dat is nooit het geval. Maar er staat in deze regie wel een uitgangspunt centraal. Het is een begrip dat in Odeon, een uitgave van DNO (nr. 132/2023) wordt genoemd, en waarop je ogen blijven rusten: een ‘mystieke wereld’. In de betekenis van een verbinding tussen hemel en aarde, tussen de Koningin van de Nacht (Rainelle Krause), een bejaarde met een stok en soms in een rolstoel, en Sarastro (Anthony Robin Schneider, die Christof Fischesser vervangt). Hij is de opperpriester in de tempel van Isis en Osiris. De Koningin schenkt als symbool voor die verbinding instrumenten aan prins Tamino (Mingjie Lei) en Papagena (Laetitia Gerards), de vrouw van vogelvanger Papageno (Thomas Oliemans): een toverfluit en een magisch klokkenspel, dat op een gegeven moment wordt vervangen door een stel lege flessen die worden bespeeld met twee preien. Leuke accenten die het verhaal lucht geven.

Mystiek en liefde

Dat gezeul met een keukentrap door Papageno zou je ook kunnen ervaren als geestig, hoewel de bedoeling daarvan onduidelijk is. Maar mogelijkerwijs kan het worden opgevat als een verwijzing naar de verbinding tussen hemel en aarde. Net zoals bij de twee priesters (Mark Kurmanbayev en Marcel Reijans) die tegen het eind van de opvoering een klein stukje omhoogklimmen in twee stellages op het toneel (een decor van Michael Levine). Tegen het eind wordt het toneellicht (een design van Jean Kalman) weldadig warm: de liefde heeft overwonnen.

Over liefde en mystiek gesproken: in het gedeelte voor de pauze is het onbetwiste hoogtepunt de aria Bei Männern, welche Liebe fühlen: ‘Mann und Weib, und Weib und Mann, Reichen an die Gottheit an’. Een ingetogen gezongen en begeleid duet tussen Papageno en een van de andere stersolisten van deze opvoering: Ying Fang, een Chinese sopraan met een prachtige stem. Zij was al eerder te gast bij DNO.
Je zou hen een applausje gunnen, maar dat blijft uit – je zou zeggen gelukkig eigenlijk – in de veelal doodstille zaal. Daar geeft de vaart die dirigent Riccardo Minasi erin houdt ook weinig ruimte voor. Pas bij de opkomst van invaller Anthony Robin Schneider, direct na de pauze, klinkt het eerste applaus. Hij verandert even van opperpriester in dictator. Het applaus is terecht, want zo’n invaller is om je handen dicht te knijpen. Deze Oostenrijks-Nieuw-Zeelandse bas zong de rol eerder bij de Houston Grand Opera en in de Semperoper Dresden.

Orkest, solisten, podium en zaal

Minasi dirigeert het Nederlands Kamerorkest en het Koor van DNO (ingestudeerd door Edward Ananian-Cooper). Opvallend zijn de oude instrumenten die sommige blazers bespelen en die het geheel een rijke, warme klank geven. Die keuze is kenmerkend voor Minasi, chef-dirigent van het Mozarteumorchester Salzburg. Hij is in het orkest van Jordi Savall gepokt en gemazeld in de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk, wat ook doorklinkt in de contrastrijke tempi en gekozen articulaties. Ook hij was eerder te gast bij DNO.

Het orkest zit in een wat verhoogde orkestbak, zodat er interactie kan ontstaan met wat er op het podium gebeurt. En wat de solisten betreft zelfs met de zaal, wat hilarische momenten oplevert als hele rijen mensen moeten opstaan omdat de cast ervoor langs wil lopen.

Een mooie toevoeging vormen de links en rechts naast het podium aanwezige cabines waarin live respectievelijk een projectie op het achterdoek wordt vormgegeven en een soundscape wordt gerealiseerd. Geniet, kijk en luister en vergeet en vergeef de regisseur die ene dubbelzinnige scène die een beetje uit de toon valt binnen een meer dan geslaagde opvoering.

Film / Films

Beter af in Japanse handen

recensie: Godzilla Minus One - Takashi Yamazaki

Hollywood heeft de afgelopen jaren niet stilgezeten wat Godzilla-producties betreft. Twee films, een cross-over met King Kong (waarvan het vervolg binnenkort zal verschijnen), en een serie. Met Godzilla Minus One is het iconische monster weer terug in Japanse handen. Is dit een welkome afwisseling of draagt het alleen maar bij aan de Godzilla-moeheid? Je leest het hier.

Het verhaal begint in Japan, 1945. De oorlog is net voorbij en het land is in rouw. Langzaam begint de wederopbouw. In de nasleep van de atoombommen verschijnt het reusachtige monster. Het land dat al op een dieptepunt zat, krijgt nog een ramp te verduren. En in die chaos begint het verhaal van Koichi Shikishima, een kamikazepiloot, schuldig aan desertie tijdens de oorlog. Verrassend genoeg is dit verhaal het meest meeslepende en overtuigende element van de hele film. Regisseur Takashi Yamazaki bewijst dat de nadruk bij een Godzilla-film niet noodzakelijk op epische gevechten tussen monsters en grootschalige vernietiging hoeft te liggen. Het verhaal heeft vanaf de eerste scènes al emotionele diepgang en een volwassen karakter. Bekende thema’s als opoffering, traumaverwerking en eer vormen de rode draad van de film. Het is een verhaal met memorabele personages, vurig vertolkt door de bijzonder getalenteerde cast. Dit verhaal gaat niet over monsters. Het gaat over mensen.

Een nieuw perspectief

En dit perspectief werkt bijzonder meeslepend, wat grotendeels te danken is aan de technische kant van deze productie, met name de cinematografie. Cinematografie draait om het opbouwen van spanning, zeker bij films in deze categorie. Bij films als Godzilla (2014) en King Kong (2005) wordt de spanning opgebouwd door het grote wezen langzaam en slechts gedeeltelijk in beeld te brengen. In zulke opbouwende shots is dan een gebouw of een handvol mensen in hetzelfde shot te zien, zodat de kijker referentiemateriaal heeft. Het beeld is beperkt, maar het wekt de illusie op van iets reusachtigs. Godzilla Minus One doet het anders. Het camerawerk bouwt weinig spanning op voor Godzilla zelf, die vrij snel in zijn volledigheid te zien is. Alleen volgt de camera, net als het verhaal, het perspectief van de geliefde personages. Zo wordt zowel de grootsheid van Godzilla als het gevaar dat hij vertegenwoordigt op een overtuigende manier in beeld gebracht. Het verbluffende sound design en de schitterende visuele effecten maken die impact alleen maar groter.

Niet episch genoeg?

Is dit hoe een Godzilla-film hoort te zijn? Of zijn de liefhebbers van de eerdere Amerikaanse films hier niet over te spreken? Gezien de zeer positieve ontvangst lijkt het antwoord meer te neigen naar het eerste. Hoewel een epische titanenstrijd à la Pacific Rim (2013) uit blijft, voelt Godzilla Minus One significant minder leeg dan de Hollywoodproducties van de laatste jaren, zeker wat betreft de personages. Het perspectief op Godzilla is ook radicaal anders. Waar hij in eerdere films als een soort redder werd gezien, is hij in Minus One de grote antagonist. Daarnaast zorgt de nadruk op drama tussen personages ervoor dat de epische derde acte meer panache krijgt en nog beter tot zijn recht komt. De hoeveelheid negatieve reviews zal hoogstwaarschijnlijk zeer klein blijven.

Prijs-kwaliteit

Godzilla Minus One is een van de beste films van het jaar. Zowel de technische als de narratieve elementen staan als een huis. Het verhaal is meeslepend, de personages overtuigend, en de hele film bouwt op tot een spectaculaire finale. Het sound design, de cinematografie, de visuele effecten: het vakmanschap spat van het scherm af. En dat alles voor een luttele 15 miljoen dollar. Even ter vergelijking, het budget voor Indiana Jones and the Dial of Destiny was 295 miljoen. Het is te hopen dat de productie van Godzilla-films vaker in Japanse handen zal vallen. Wie liever een grote titanenstrijd wil aanschouwen, kan beter wachten tot de release van Godzilla x Kong: The New Empire in april 2024.