Before Sunset

Richard Linklater, 2004 • Warner

Richard Linklater is in zijn laatste film Before Sunset weer uitstekend op dreef. Net als zijn eerdere films Tape en Before Sunrise bestaat deze film opnieuw volledig uit dialogen. Verbazend genoeg blijkt dit procédé nog steeds te werken. Before Sunset is het vervolg op Before Sunrise en is, in tegenstelling tot de meeste sequels, een absolute verbetering ten opzichte van zijn voorganger. Terwijl Before Sunset nog in zijn geheel leunde op de mythe van de ideale liefde, worden daar in Before Sunrise enkele scherpe randjes aan toegevoegd. Twee geliefden, Jesse (Ethan Hawke) en Celine (Julie Delpy), zien elkaar voor het eerst in negen jaar weer terug, terwijl ze al die tijd het beeld van hun romance bij zich hebben gedragen als het ideaal der liefde. Dit ondanks het feit dat ze elkaar niet in Wenen hebben ontmoet zoals ze in Before Sunset hadden afgesproken. Ze ontmoeten elkaar, wandelen door de stad, drinken koffie en praten aan een stuk door. De film speelt zich grotendeels af in real time en is in feite niets meer dan een lang gesprek vol liefde, haat, wroeging en sentimentaliteit waarin geflirt, gescheld en gehuil elkaar afwisselen. Dit levert een buitengewoon sterke film op, die niet zozeer over de liefde gaat als wel over de (on)mogelijkheid van menselijk contact. Als extra is de korte documentaire Op de set van Before Sunset opgenomen. Hieruit komen we onder andere te weten dat de screenplay is voortgekomen uit een ongebruikelijke samenwerking tussen Hawke, Delpy en Linklater. De effecten daarvan kun je duidelijk terug zien in het acteerwerk: de dialogen komen op een hele natuurlijke manier over en Hawke acteert aanmerkelijk beter dan in Before Sunrise. (Martijn Boven)

James Journey to Jerusalem

(

Massa’ot James Be’eretz Hakodesh

)
Ra’anan Alexandrowicz, 2003 • Filmfreak

James, een jonge man uit een klein Afrikaans dorpje, onderneemt een pelgrimstocht naar Jeruzalem maar wordt gezien als illegale immigrant op zoek naar economisch gewin. Nadat hij in de gevangenis belandt, wordt hij hier uitgekocht door een Joodse sjacheraar (niet bij toeval een Jiddisch woord, zoals de film laat zien) voor wie hij moet werken. Hij is nog net geen slaaf maar wordt wel van alle kanten geplukt, naïef als hij is. Maar na verloop van tijd leert hij het spelletje mee te spelen en lijkt hij zich op te werken in de wereld van het zwartwerken en de illegaliteit – maar druist dat niet in tegen zijn geloof? James Journey to Jerusalem is een film met zware thema’s: mensensmokkel, illegaliteit, misbruik, afpersing en verraad. Regisseur Ra’anan Alexandrowicz weet de film echter een lichte, speelse toon mee te geven. Dit komt mede door de vriendelijke uitstraling van hoofdrolspeler Siyabonga Melongisi Shibe en de begeleidende traditionele Afrikaanse muziek. Leuk aan de film is dat hij vooroordelen onderuit haalt. Zo laat Alexandrowicz een sjacherende Afrikaanse kerk zien en medelevende Joden (niet dat dit een contradictio in terminis is, maar in de meeste films wordt dat wel zo gebracht). Leuke, sympathieke film die verder te weinig om het lijf heeft om maanden te blijven hangen. (Harrie de Vries)

Mi Madre Le Gustan Las Mujeres

Daniela Fejerman, 2002 • Filmfreak

De titel, Mi Madre Le Gustan Las Mujeres (Mijn moeder houdt van vrouwen), die de Spaanse regisseuse Daniela Fejerman aan haar film heeft meegegeven, zegt in feite al genoeg over dit geestig bedoelde vehikel. Het is een komedie over het relatief nieuwe fenomeen van de openlijk beleden lesbische relatie. In dit geval tussen een al wat oudere vrouw, die de moeder is van drie meiden, en een jonge immigrante. Met deze ingrediënten in het achterhoofd kun je het verdere verloop van het verhaal wel raden. En inderdaad, er gebeurt precies wat je als kijker verwacht. De meiden zijn niet direct blij met de nieuwe relatie van hun moeder en vermoeden dat de immigrante de kluit belazerd. Wat volgt is een komisch bedoelde reeks situaties die helaas net iets te flauw blijken te zijn om te kunnen overtuigen. Het geheel doet nogal denken aan de geforceerde, door Almodovar geïnspireerde komedies waarvan je er onderhand al duizend in een dozijn hebt. Het recept van dit soort komedies is: neem als uitgangspunt een ongebruikelijke situatie, (bijvoorbeeld een omstreden relatie), mix dit met enkele archetypische personen (een zenuwpees, een rebelse puber en een gefrustreerde echtgenote), rek het geheel nog een beetje op – en koken maar. Mi Madre Le Gustan Las Mujeres weet zich echter nog net te verheffen boven de doorgekookte smurrie die dit in de meeste gevallen oplevert. Vooral het acteerwerk van Leonor Watling, die eerder de comateuze patiënte in Almodovars Hable con Ella speelde, weet ondanks overacting de middelmaat vaak voor even te ontstijgen. (Martijn Boven)

Masai: the Rain Warriors

(

Massai : Les guerriers de la pluie

)
Pascal Plisson, 2004 • Paradiso

De Masai vormen een van de bekendste Afrikaanse stammen die op een klein stukje savanne in Kenia leven. Masai: the Rain Warriors brengt de tocht in beeld die een aantal jonge Masai-krijgers maakt nadat hun legendarische leider, die vanwege zijn moed en leiderschap alom geprezen werd, gedood is door een leeuw. Dit kan nooit een gewone leeuw zijn, zo redeneert het dorp waaruit de jongens afkomstig zijn. Alleen de mythische leeuw Vitchoua, de reïncarnatie van een god, kan iemand als hun leider verslaan hebben. De nieuwe generatie wordt er op uitgestuurd om Vitchoua op te sporen, hem te doden en zijn manen mee te brengen, om zo regen af te smeken bij Ngai, de regengod. Ondanks het feit dat de acteurs zelf tot de Masai behoren en zij een behoorlijk authentieke weergave van de Masai-krijgers geven (zoals de okerkleurige pastei in hun haren en hun kunstmatig uitgerekte oorlellen), is het duidelijk te zien dat de film gemaakt is door een westerse regisseur (Pascal Plisson) en niet door iemand die zelf uit de cultuur van de Masai stamt. De beeldtaal doet Amerikaans aan en de muziek idem dito. Dat is jammer, want de ode aan deze stam zou geslaagder zijn geweest als het in hun eigen idioom en beeldtaal verteld zou worden – alhoewel de film dan waarschijnlijk wel aan toegankelijkheid had ingeboet. Al met al is Masai: the Rain Warriors redelijk geslaagd, het kent weinig actie maar daar staan enkele prachtige shots van de onmetelijke steppen van Kenia tegenover. (Martijn Boven)

The Quiet American

Joseph L. Mankiewicz, 1958 • Paradiso

Een idealistische Amerikaan (Audie Murphy) heeft zijn zinnen gezet op de minnares van de Britse journalist Thomas Fowler (Michael Redgrave), die haar door zijn eigen huwelijk in feite niets te bieden heeft. Fowler voelt zich bedreigd en onderneemt stappen om zijn minnares te behouden. Als dit niet lukt laat hij zich beetnemen door een aantal terroristen dat hem wil doen geloven dat de Amerikaan een gevaarlijke spion is. Graham Greene distantieerde zich van de verfilming van zijn roman The Quiet American vanwege de veranderingen die Mankiewicz, onder druk van de heersende opinie, in het verhaal heeft aangebracht. Terwijl in Greene’s roman de politieke situatie in 1952 (dus nog ver voor de Vietnamoorlog die halverwege de jaren ’60 begon) centraal staat, verlegt Mankiewicz het accent naar de driehoekverhouding die er tussen de drie hoofdpersonen bestaat. Dit doet de film geen goed. Daarnaast weet Audie Murphy zijn rol vrijwel nooit overtuigend neer te zetten en komt hij voortdurend over als een houten janklaassen. Het geweldige acteerwerk van Redgrave zorgt er echter voor dat de film toch nog goed te verdragen is. (Martijn Boven) 

Hoewel de titel ook zou kunnen slaan op de zoveelste tienerslasher, is Red Eye een bedrieglijk eenvoudige, maar knap gestructureerde thriller met een simpel uitgangspunt. De jonge vrouw Lisa (gespeeld door Rachel McAdams, die veel weg heeft van Cravens vorige ontdekking, Neve Campbell uit Scream) wordt op de nachtvlucht (“red eye“) van Houston naar Miami door de man naast haar gedwongen een telefoontje te plegen, waardoor er een aanslag op een controversiële politicus gepleegd kan worden. Meer verklappen zou zonde zijn, maar het is genoeg om te weten dat Lisa er alles aan zal doen om deze aanslag te voorkomen.

Realisme

De grote kracht van Red Eye ligt in zijn realisme: alles klopt gewoon, en nergens wordt de kijker om de oren geslagen met een bizarre plotwending die de voorgaande gebeurtenissen opeens in een ander perspectief zet. De gebeurtenissen in Red Eye volgen elkaar weliswaar in razend tempo, maar altijd plausibel op en de aantrekkelijke hoofdpersonen zorgen voor de nodige identificatie en inleving.

Aspirant suspense-klassieker

Doordat het grootste deel van de film zich afspeelt in een vliegtuig op 10 kilometer hoogte, past Red Eye in het rijtje spannende films in kleine of afgesloten ruimtes zoals Dead Calm of Phone Booth. De film doet zeker niet onder voor zijn voorgangers, en zal met een beetje geluk zelfs worden bijgeschreven als klassieker in het suspense-genre. Craven weet de regels van het genre namelijk zo knap toe te passen en tegelijkertijd op te rekken dat de film die vermelding zeker verdient.

Het is mooi om te zien hoe oudgediende Wes Craven zijn stijl en zijn films blijft aanpassen aan de eisen van de moderne tijd en zijn publiek. Na de stripboekhorror van A Nightmare on Elm Street en de zelfbewuste commentaren uit Scream heeft Craven met Red Eye opnieuw een niche gevonden in de commerciële filmmarkt. Laten we hopen dat het niveau van de navolgers dit keer wèl op peil blijft.

Het zijn vaak de films waarvan je niet kunt verklaren waarom ze zo goed zijn, die de meeste indruk op je maken. En wat is het moeilijk om iemand die nog nooit een Ozu-film gezien heeft, duidelijk te maken dat de films van de Japanner zo schitterend zijn. Geen van Ozu’s grote films heeft een plot, ze gaan eigenlijk alleen maar over families, en zijn steevast vanuit dezelfde lage positie gefilmd met een camera die nooit beweegt. Er zijn boeken vol geschreven over Ozu’s bewuste techniek, met de strakke kadrering, het vaste lage tempo en de statische interieurbeelden, maar je moet de films gewoon gezien hebben om te kunnen bevatten hoe goed het werkt. En dan nog lijkt het onbegrijpelijk hoezeer je bij de films betrokken raakt. Het meest recente boek is een nieuwe vertaling van het scenario van Tokyo Story, Ozu’s meest gevierde film. Die is alleen interessant voor wie de film (herhaaldelijk) gezien heeft, want zonder de beelden zeggen de dialogen weinig. Japan-kenner bij uitstek Donald Richie heeft het boekje gelukkig voorzien van een uitstekend voorwoord, waarin hij een kort overzicht geeft van Ozu’s carrière, plus een complexe maar zeer verhelderende uitleg over de werking van zijn scenario’s, met hun uitgekiende en extreem functionele dialogen.

Oudjes

De boxset die Total Film in Nederland uitbrengt lijkt meer dan hij is: de selectie van vijf sleutelfilms uit Ozu’s oeuvre is namelijk vorig jaar al eerder uitgebracht, maar dan zonder de begeleidende extra schijf. Die blijkt teleurstellend: het enige dat je erop aantreft is een collectie antieke trailers, een zinloze registratie van een ceremonie voor een heel andere boxset (de volledige Ozu-collectie, die alleen in Japan uitkwam), en een gesprek met drie naaste medewerkers van de regisseur. Dat laatste is een bijzonder innemend filmpje, waarin de oudjes uitgebreid en vol lof en respect over hun oude vriend spreken. Een zeer waardevol document, maar als enige extra bij deze prijzige verzameling een erg karige aanvulling. De vele documentaires die over Ozu gemaakt zijn en de commentaarsporen van critici, die je bij buitenlandse uitgaves aantreft, waren even welkom geweest.

Intiem

Scène uit Tokyo Story

De films zijn ook zeker niet in optimale beeldkwaliteit weergegeven, maar dat is geen schande, want betere versies zijn vooralsnog nergens anders beschikbaar. Gelukkig spreken de films voor zich. De selectie vormt een fraai representatief geheel: het genoemde Tokyo Story (1953, volgens velen de beste film ooit gemaakt), Late Spring (1949), Early Summer (1951), de komedie Good Morning (1959) en The End of Summer (1961). Voor alle films geldt dat de sobere vormgeving – vreemd genoeg – een buitengewoon ontroerend en intiem portret van eenvoudige mensen maakt. In hun humanisme zijn ze onvergetelijk: na het kijken van een Ozu-film heb je als het ware kennisgemaakt met een familie, en is het bijna jammer als de aftiteling in beeld verschijnt en de mensen verdwijnen. Voor verzamelaars niets nieuws onder de zon, wel een prima introductie op het werk van de meester, en wellicht een fraai cadeau voor die mensen die je niet kunt uitleggen waarom de films zo mooi zijn.

Tokyo Story: The Ozu/Noda Screenplay • Yasujiro Ozu & Kogo Noda • Vertaald door Donald Richie en Eric Klestadt • Uitgever: Stone Bridge Press • Prijs: $12.95 • 144 bladzijden • ISBN: 1-8800656-80-9