De scandinavische cinema

Peter Cowie – Cool and Crazy

Hawaii, Oslo

Peter Cowie was een van de eerste internationale critici die een vinger op de pols van de Scandinavische cinema legde. Inmiddels is de Brit al zo’n veertig jaar een autoriteit op dit gebied (en trouwens ook wat betreft de rest van de wereldcinema). Dat Cowie voor het Noorse Filminstituut een boek over (zeer) moderne Noorse films mocht uitbrengen, is dan ook niet verwonderlijk. Hij maakte van Cool and Crazy een alomvattend, maar ietwat oppervlakkige catalogus. Het fraai vormgegeven boekje (het bevat zo’n 75 bladzijden tekst) beschrijft vrijwel alle films die de afgelopen 15 jaar in Noorwegen geproduceerd zijn. In de inleiding schetst Cowie een beeld van de rappe ontwikkelingen die de Noorse cinema de laatste jaren heeft doorgemaakt, om daarna aan de hand van een aantal thema’s en opvallende elementen de afzonderlijke films te behandelen. Het is een grote verdienste van het boek dat zowel de internationale successen (Junk Mail, Elling, Hawaii, Oslo) als de minder bekende films omschreven worden. ‘Omschreven’, want Cowie kiest nergens voor een echt kritische of analyserende blik: de meeste films moeten het doen met het noemen van een thema, een aantal acteurs en een paar achtergrondfeitjes. Dat gebrek aan diepgang is enerzijds jammer, maar Cowies benadering levert wel een uitstekend en compleet overzicht van de moderne Noorse cinema op, dat op een toegankelijke, heldere en enthousiaste manier is geschreven.

Tytti Soila (ed.) – The Cinema of Scandinavia

Op de set van The Idiots

Een ander recent boek op het gebied van Scandinavische films is het nieuwste deel van de prestigieuze reeks 24 Frames, een serie boeken waarin verschillende academici de veelzijdigheid van nationale cinema’s behandelen. Al in het voorwoord van The Cinema of Scandinavia loop je echter tegen een aantal typfouten, onjuiste vertalingen en gebrekkige informatie aan. Bovendien ontbreekt een appendix met de originele filmtitels, die gezien de onbekendheid van het behandelde materiaal onmisbaar lijkt. De scepsis die door zulke slordigheden teweeg wordt gebracht, blijkt uiteindelijk onterecht: het boek is een degelijke verzameling academische analyses van maar liefst vierentwintig Scandinavische films. De verhandelingen (door verschillende auteurs) zijn nogal uiteenlopend en beslaan opvallend genoeg behoorlijk obscure films, die variëren van de allereerste Noorse film tot tv-reclames, softporno en zelfs een kunstprojectie. De samenstellers hebben er bewust voor gekozen de Scandinavische canon buiten beschouwing te laten (de enige film die een leek zal herkennen is Lars von Triers The Idiots). Die keuze is een interessante, maar ook een die het publiek aanmerkelijk zal beperken.

Zeep

Na een interessante inleiding over de overeenkomsten en verschillen van de behoorlijk veelzijdige Scandinavische cinema volgen de vierentwintig aparte analyses. Het probleem van het boek is dat daarin nergens wordt teruggekoppeld naar die inleiding. Het zijn stuk voor stuk degelijke artikelen waarin de films in verschillende contexten geplaatst worden, maar het onderlinge verband ontbreekt. De selectie roept vraagtekens op: waarom biedt het boek een herinterpretatie van een zeepreclame van Bergman? Waarom wordt een groot aantal Finse films behandeld (de redacteur van het boek is Fins, maar je kunt je afvragen of Finland bij Scandinavië hoort), en geen enkele IJslandse?

Waardevol

Wat The Cinema of Scandinavia biedt, is een collectie van op zichzelf staande analyses van een aantal zeer uiteenlopende films. Van een boek met een dergelijke titel mag je meer verwachten dan een losse verzameling essays, maar als zodanig is het een zeer waardevol boekwerk. Cool and Crazy blijft juist aan de oppervlakte, maar is daarin evenzeer welkom: een nauwelijks kritisch, prettig leesbaar overzicht.

Peter Cowie • Cool and Crazy : Modern Norwegian Cinema 1990-2005 • Uitgever: Norwegian Film Institute • Prijs: 150 NOK • 87 bladzijden • ISBN 82-8025-017-4

Tytti Soila (ed.) • The Cinema of Scandinavia • Uitgever: Wallflower Press • Prijs: $24.50 • 288 bladzijden • ISBN 1–904764–22–3