Cheap Ludes

De korte films die nog enigszins onopgemerkt voorbij komen zijn vaak reclames of videoclips. Naast de commerciële kant heeft de korte film als kunstvorm banden met de videokunst en de registratie van performances. De korte film zweeft daarmee in een moeilijk schemergebied, terwijl het voor menig filmmaker de eerste stap in een carrière binnen de cinema vormt. De uitdaging is om op te vallen met iets wat kort is, maar blijft boeien. In bepaalde gevallen is de korte film een soort equivalent voor een grap, waarbij er naar een punchline wordt gewerkt. Anderzijds kunnen korte films fungeren als stijlexperimenten of als visuele oefeningen die voornamelijk een esthetisch en formeel karakter hebben.

Gimmick versus epifanie

De selectie van de Filmbank van zeventien korte films toont alle mogelijkheden en stijlclichés van de korte film. Er zijn weinig films die er echt uitspringen. Sommigen lijken leuke uitstapjes voor regisseurs die later goed zullen zijn in het maken van reclamespotjes. Jeroen Mol en John Doorniks Cheap Ludes (2003) is een visueel strakke film over een humoristisch gedrocht in Mexico City die op zoek is naar tandenstokers. De verzameling bizarre beelden is goed uitgekozen ondanks het gebrek aan samenhang. Hetzelfde geldt voor Sander Bloms Over het geweren in de lucht vuren (2002), waar Oost-Europese mannen worden gevolgd als in een natuurdocumentaire, om te achterhalen waarom ze met hun Kalashnikovs de lucht in schieten.

Tegenover de geintjes en gimmicks zijn er films die proberen je op een directe manier te raken – om je vervolgens gevangen te houden. Het is in dat opzicht de wet van de epifanie of de plotselinge openbaring die zich schikt aan de kijkgrammatica van de toeschouwer. Guido van der Werves Nummer Twee (2003) is een film die eigenlijk zo weer voorbij is. Toch boeit de film door de juiste combinatie van droge melancholie en verrassing. De film laat een treurige jongen zien die zomaar wordt overreden in een saaie nieuwbouwwijk. Als een soort omgekeerde elegie dansen ballerina’s voor hem een bescheiden lentedans.

Sensueel

Speel met me (2002) van Esther Rots is vanuit de beperkingen van de korte film misschien het meest geslaagd in zijn ambitie. Rots’ film speelt met verschillende aspecten die inherent zijn aan film. Haar beelden focussen zich op de textuur van dingen, terwijl ze in de montage speelt met hoe cinema tijd en ruimte manipuleert. Daarnaast is de bewerking van het geluid in haar film meesterlijk afgestemd op wat ze laat zien.

Speel met me

Speel met me heeft ook nog een gefragmenteerd narratief, wat je als kijker geboeid houdt. Een meisje in het water droomt weg en door verschillende associaties herinnert zij zich dingen of lijkt ze voorkennis te hebben van gebeurtenissen die nog plaats moeten vinden. Het is een sensuele en vervreemdende film die in zijn beknopte duur simpel lijkt, maar een complexe en ongeordende realiteit weergeeft die pakkend is vormgegeven.

Urbane decadentie

De beeldende kunstenaars die zijn vertegenwoordigd op Eenoog Koning stellen teleur. Dick Tuinders Rimbaud in Amsterdam (2003) is een onduidelijke opname van wat randjongeren, waarbij de verwijzing naar Rimbaud alleen een pretentieuze knipoog naar urbane decadentie lijkt te zijn. Aryan Kaganof (beter bekend als Ian Kerkhof) probeert zich met Nique ta mère (2004) weer als een grensoverschrijdende regisseur te poneren, maar zijn techniek van sensory overload die door een snelle montage wordt bewerkstelligd lijkt nu al verouderd. De gemiddelde discoganger wordt al bedolven onder golven van radicale tegenoverplaatsingen van beelden. Kaganofs film is een lege oefening die nog wat shock élan probeert te krijgen door te verwijzen naar de Franse filosoof Georges Bataille en een man die zich gewillig laat purificeren door een urinerende vrouw.

Als tegenhanger van de duistere fascinaties van menig filmmaker zijn er nog de charmante filmpjes die deel uitmaken van Albert Wulffers’ Film voor mijn 50ste verjaardag (1999). Wulffers gebruikt een Warhol-achtige screentest methode in een zoektocht naar de ideale Romy Schneider-kloon die hij zichzelf cadeau lijkt te doen voor zijn verjaardag. De vrouwen die uit het zwembad komen als hommage aan Schneider in La piscine vormen variaties op het thema vrouwelijke schoonheid. Met enige zelfspot lijkt Wulffers zijn eigen nostalgische verlangens in te kaderen voor zijn komende midlifecrisis.

Down the Rabbit Hole is een originele mengeling van film en documentaire, een film die kwantumfysica mengt met filosofie en fictie. Dat klinkt op voorhand misschien als een gaapfestijn. Het tegendeel is echter waar; de film is bijzonder onderhoudend en biedt zelfs interessante theorieën. Het uitgangspunt wordt met een Monty Python-achtig animatiefilmpje in het begin duidelijk gemaakt: door de geschiedenis heen hebben religie en wetenschap met elkaar gebotst en elkaar bestreden. Tijd voor een nieuwe benadering dus, en waarom niet religie verklaard door wetenschap?

Tempo

De film begint goed en met een lekker tempo, al heeft het geheel soms het niveau van een Klokhuis-aflevering: dr. Quantum, een soort superheld, legt in korte tekenfilmpjes moeilijke begrippen en feiten uit in Jip en Janneke-taal. Het verhaal van Amanda, gespeeld door de dove actrice Marlee Matlin (Children of a Lesser God) die gescheiden is en steeds dieper in een depressie wegzakt, wordt geïllustreerd door een reeks inzichten en theorieën van verschillende wetenschappers en filosofen. Deze proberen mystieke en godsdienstelijke kwesties te verklaren aan de hand van wetenschappelijke processen, wat gebeurt tegen een bijpassend achtergrondje (een veldje met bomen bij een spirituele schrijfster, een kast met boeken achter een natuurkundige professor).

Aan het einde verliest de film echter vaart en begint men een beetje door te draven. Theorieën slaan om in allesomvattende speculatie en de bewering dat wij als mensen allemaal verbonden zijn. Zelfs de wetenschappers lijken niet meer objectief en worden teveel meegesleurd in een soort ‘we zijn allemaal één’-hippiegedachte. De film verliest daardoor veel aan geloofwaardighed, maar misschien was geloofwaardig zijn ook wel niet het doel van het verhaal. Ook wordt de film soms wel erg melig met de animaties die in het verhaal zijn gemonteerd (let op de losgeslagen cellen op de bruiloft).

Goede bedoelingen

Down the Rabbit Hole is hoe dan ook een erg originele film die misschien iets teveel verdrinkt in goede bedoelingen. Je voelt je als kijker soms wat betutteld, alsof je een kind van acht bent. Wat dat betreft hadden de makers van de film zichzelf en hun publiek best iets serieuzer mogen nemen. Het acteerwerk is ook niet altijd sterk maar de film weet in zijn idealistische benaderingen wel te boeien, en ontroert met het verhaal van Amanda die wegzakt in een put van verdriet en wantrouwen. Een leuke verrassing is het piepkleine rolletje van Armin Shimerman (Quark uit Star Trek: Deep Space Nine). Het maakt Down the Rabbit Hole alles bij elkaar een iets te lange film die over het algemeen goed uitpakt.

.

In dit deel heeft een farmaceutisch bedrijf een middel ontwikkelt om mutanten te ‘genezen’. Het geeft deze superwezens de kans om een normaal leven te leiden zonder voor freak te worden uitgemaakt. Magneto (Ian McKellen), leider van ’the Brotherhood’, een groep krachtige maar weinig menslievende mutanten, is hier fel op tegen. Hij ziet de mutanten als het superieure ras en de zogenaamde homo sapiens als overbodige schepsels. Zijn oude vriend professor Charles Xavier (Patrick Stewart), oprichter van de X-Men, hoopt dat de twee rassen ooit vredelievend naast elkaar zullen leven. Een confrontatie tussen de X-Men en de bende van Magneto is uiteraard onvermijdelijk en wordt uitgevochten op het gevangeniscomplex Alcatraz in de baai van San Fransisco. Als tweede verhaallijn is er nog de wederopstanding van Jean Grey (Famke Janssen) als Phoenix. Zij heeft na haar vermeende dood in X2 een karakterverandering ondergaan, zodat zij nu een duistere en onberekenbare persoonlijkheid is geworden. Daarbij zijn haar krachten tot volle wasdom gekomen, waardoor zij niet alleen de machtigste mutant op aarde is geworden, maar ook een grote bedreiging vormt.

Nieuwe karakters

Naast de bekende superhelden worden er, volgens goed gebruik, ook nieuwe personages geïntroduceerd. Zo is daar Hank McCoy, alias Beast (Kelsey Grammar), een intelligente en erudiete persoon in een blauwe vacht. En bij de tegenstanders van de X-Men ontmoeten we Juggernaut (Vinnie Jones), een reus die als een stormram overal doorheen beukt. Leuke toevoegingen in een al bonte stoet van figuren. De langer meedraaiende figuren maken echter nauwelijks een ontwikkeling door, waardoor ze weinig verassend en wat saai overkomen. Het is dan ook moeilijk om echt met ze mee te leven. Een uitzondering hierop is Phoenix. Jean Grey lijkt bijna volledig te zijn opgeslokt door haar nieuwe persoonlijkheid Phoenix, die zich presenteert als een kwaadaardige godin. Helaas staat zij grote delen van de film wezenloos voor zich uit te staren. Je blijft maar denken: “Wat wil ze nou? Waarom doet ze niets?”

Regisseur Brett Ratner staat in Hollywood bekend als ‘huurling’. Zoek je een gedienstige filmmaker die binnen het budget en binnen de deadline een genrefilm moet afleveren dan is hij je man. Of het nou gaat om een actiekomedie (Rush Hour), een familiefilm (The Family Man) of een thriller (Red Dragon), Brett draait er zijn hand niet voor om. Zijn films leveren geld op en scoren altijd wel gemiddeld. Hij is een regisseur zonder eigen signatuur. Daarom is hij voor studio’s ook een ideale keuze voor vervolgfilms, hij borduurt gewoon voort op eerdere succesvolle delen. Zijn The Last Stand is hierop geen uitzondering. Het is jammer dat hij niet de durf en creativiteit heeft gehad om het verhaal naar zich toe te trekken en naar een hoger plan te tillen. Want dat is wel wat de fans verwachten van een franchise: ieder deel moet de overtreffende trap zijn van zijn voorganger. Singer was wat dat betreft op de goede weg. X-Men was een goede film en X2 een hele goede film. The Last Stand doet helaas weer twee stappen terug.

The Last Stand is niet het glorieuze slotakkoord geworden van een goede reeks; Ratner levert degelijk werk maar helaas niet meer dan dat. Daarbij zijn de acteerprestaties adequaat zonder uitschieters – onder andere door de vlakke dialogen. Verder worden er karrenvrachten aan personages geïntroduceerd die we daarna nog maar mondjesmaat zien terugkeren, waardoor nogal wat verhaallijnen met losse eindjes blijven zitten. De actiescènes zijn natuurlijk wel weer spectaculair en voldoen volledig aan de verwachtingen. Vooral de gevechten van Wolverine zijn een lust voor het oog: hij laat zich weer ouderwets in elkaar meppen om vervolgens zijn tegenstanders aan reepjes te snijden met zijn beroemde klauwen. Voor het eindgevecht zijn kosten nog moeite gespaard. Tientallen personages bevechten elkaar hier in een moordend tempo. Deze scene vormt een mooi slotstuk, dat de X-Men-serie waardig is. Maar de film op zich is er niet mee gered. Voor de fans is het nu wachten op de Wolverine-verfilming die volgend jaar in de bioscopen moet gaan draaien. De regisseur is nog niet bekend, maar de X-Men-liefhebbers slijpen ongetwijfeld al de messen.