The Mountain
Rick Alverson • VS, 2018
Sterren: 2
Tiener Andy, wiens moeder in een gesticht zit, komt alleen te staan als zijn vader onverwachts overlijdt. Dokter Wallace Fiennes is een ‘bekende’ van Andy’s moeder. Wally, zo noemen naar eigen zeggen de vrouwtjes hem, reist het land door om in gestichten geesteszieke patiënten te behandelen. Hij kan wel wat hulp van Andy gebruiken. Wally’s behandelmethode, een combinatie van elektroschokken en lobotomie, wordt dan – begin jaren vijftig – nog toegepast. Het duo trekt van gesticht naar gesticht, waarbij Wally (een opvallend ingetogen Jeff Goldblum) de avonden vult met drank en vrouwen. Andy’s zielenroerselen laten zich minder raden, versterkt door de monotone gelaatsuitdrukking van hoofdrolspeler Tye Sheridan (Mud, Ready Player One).
In strak gecomponeerde maar fletse en statische shots – gedraaid in de vandaag de dag ongebruikelijke beeldverhouding van 4:3 – wordt een weinig opwekkend beeld geschetst. De film blijft erg afstandelijk, mede doordat de dialogen niet tot leven komen. Het lijkt wel alsof regisseur Rick Alverson (The Comedy) hier stiltes met diepgang verwart. Dit maakt dat de kijker zich na afloop voelt alsof hij door Wally is behandeld. Daar konden optredens van culthelden Denis Levant, Udo Kier en Larry Fessenden helaas weinig aan veranderen.
Der Unschuldige
Simon Jaquemet • Zwitserland, Duitsland, 2018
Sterren: 4
Het is verhelderend om een filmmaker te horen zeggen dat hij wist dat twee gegevens samen in een film thuishoorden, maar zelf ook niet precies kan duiden waarom. De hoofdpersoon is zowel diepreligieus als nauw betrokken bij een baanbrekend wetenschappelijk experiment. Voor de Zwitserse filmmaker Simon Jaquemet was het duidelijk iets wat in één film samen moest komen. In Der Unschuldige draait het om Ruth (Judith Hofmann). Zij is getrouwd en heeft twee tienerdochters, in het gezin speelt religie een belangrijke rol. In haar werk is ze nauw betrokken bij een poging om een apenhoofd te transplanteren. Wat haar wereld echter doet kantelen, is het feit dat haar voormalige partner na twintig jaar uit de gevangenis vrijkomt.
Der Unschuldige, de tweede speelfilm van Jacquet (na Chrieg uit 2014) begint op een bijna Dardenne-achtige manier; we volgen Ruth op de voet, terwijl ze van de ene naar de andere plek gaat. De handelingen die ze hierbij verricht zijn ogenschijnlijk onsamenhangend. De film ontplooit zich vervolgens chronologisch tot een curieuze maar uitermate intrigerende mix waarin religie, wetenschap, afscheid, en seks centraal staan. De langzame afdaling naar de hel van Ruth is bijzonder fraai in beeld gebracht door Gabriel Sandru. Het gebrek aan muziek op de soundtrack valt door de sterke geluidsmix nauwelijks op. Het blijft tot het eind een ambigu geheel in deze sterke, intrigerende Zwitserse productie. Wat gebeurt echt en wat speelt zich in het hoofd van Ruth af?
The Wind
Emma Tammi • VS, 2018
Sterren: 3,5
De western mag tig keer doodverklaard zijn, toch blijft het in handen van vakkundige filmmakers een levendig genre met vele mogelijkheden. Dat werd vorig jaar al bewezen door bijvoorbeeld The Sisters Brothers en Hostiles. Nog wel is het voornamelijk een mannenbolwerk; zowel met betrekking tot de makers als de protagonisten. Films als Meek’s Cutoff en Jane Got a Gun zijn hier een prettige uitzondering op en ook The Wind voegt zich in dit korte rijtje. De regie was in handen van Emma Tammi, het scenario van Teresa Sutherland en de editor was Alexandra Amick. Het is niet aan deze film af te zien dat dit voor alle drie hun speelfilmdebuut is.
Lizzy (een sterke Caitlin Gerard) woont alleen met haar man in een afgelegen hut op een immer winderige vlakte. Als op een dag een jong stel bij hen in de buurt komt wonen, lijkt dat eindelijk ook het einde van het isolement. Dit isolement is vooral zwaar voor Lizzy, omdat zij vaak alleen is als haar man op pad gaat. De komst van de nieuwe buren zet een aantal ontwikkelingen in gang die tot uitbarsting komen als Lizzy een paar dagen alleen moet blijven. The Wind begint als western, maar voegt hier in toenemende mate een flinke dosis horror en psychologisch drama aan toe. Net als in Der Unschudige blijf je als kijker nieuwsgierig naar de verklaring voor sommige raadselachtige momenten die nog eens versterkt worden door de niet chronologische vertelwijze. Hoewel de film aan het einde te ver doorschiet in zijn ambiguïteit, is het een sterk atmosferisch debuut met een overtuigende psychologische ontrafeling van het vrouwelijk hoofdpersonage.
Murder Me, Monster
Alejandro Fadel • Argentinië, Frankrijk, Chili, 2018
Sterren: 3,5
Murder Me, Monster (Muere, monstruo, muere) doet met z’n mooie cinematografie, naturel acteren, het onverbloemd in beeld brengen van zowel bloot als geweld, maar vooral door het seksuele monster, sterk denken La región sauvage van Amat Escalante. Na een bijzonder bloedige openingsscène, zien we hoe de melancholische politierechercheur Cruz (Victor Lopez) de moord op een vrouw onderzoekt wiens hoofd weg is. Hoofdverdachte is de net uit de gevangenis vrijgelaten David, toevallig de man van de minnares van Cruz. Het blijft niet bij die ene moord: er worden meerdere vrouwenlichamen zonder hoofd aangetroffen op het afgelegen Argentijnse platteland. De sterk in zichzelf gekeerde David heeft het over een monster, maar wordt voor gek verklaard.
Murder Me, Monster leent speels van diverse genres en roept meer vragen op dan dat het antwoorden geeft, waarbij scenarist en regisseur Alejandro Fade uitgebreid de tijd neemt om de zoektocht naar de dader te tonen. Het resultaat is niet echt een evenwichtig geheel te noemen, maar het heeft wel een prettig Lynchiaans sfeertje met vleugjes absurdisme (de hoofdrechercheur die op de plaatsen delict constant Forensica! roept) en surrealisme (een groepje motorrijders in de mist dat om onduidelijk reden zo nu en dan het pad van Cruz kruist). Het is bovendien een behoorlijk lugubere film die – en dat is best een prestatie – een van de bizarste monsters uit de filmhistorie heeft.
Soy tóxico
Daniel de la Vega, Pablo Parés • Argentinië, 2018
Sterren: 2
Het is fijn om het verantwoorde arthouse-aanbod op het IFFR zo nu en dan af te wisselen met een ouderwetse genrefilm van max negentig minuten. Soy tóxico voldoet hier op papier aan: het is een stuk conventioneler en rechtlijniger, wellicht zelfs ‘ouderwetser’ in z’n genre-uitwerking dan mede-Argentijn Murder Me, Monster. Als de film uiteindelijk weinig origineels laat zien en een stuk langer aanvoelt dan anderhalf uur, is dat buitengewoon jammer.
In het Argentinië van begin volgende eeuw wordt een man wakker op een veld vol lijken. Hij is zijn geheugen kwijt en wordt al snel achtervolgd door een zombie-achtig wezen. Hij wordt van de dood gered, maar is vervolgens wel gevangene van een klein groepje overlevenden. Wat volgt zijn de sadistische spelletjes waaraan hij wordt onderwerpen, vluchtpogingen, een zoektocht naar antwoorden, en natuurlijk de zombie-achtige wezens. Die laatste zorgen echter nergens voor een gevoel van dreiging. Dat is jammer, want meeleven met de bordkartonnen personages is ook niet aan de orde.
De doop van Jodymoons zesde album
Het zesde album van Jodymoon, A Love Brand New, moet vrijdag 18 januari nog verschijnen als Digna Janssen en Johan Smeets het samen met Marie-José Didderen bij Meneer Frits in Eindhoven live presenteren. Het muziekcafé Meneer Frits zit vol met liefhebbers van de muziek van Jodymoon. Zelfs de stiefvader van Digna is bij de show aanwezig en zit naast me. Ieder geniet van de klanken van de nieuwe liedjes gelardeerd met wat oudere liedjes van het Limburgse duo.
Intieme thuisstudio
liedjes zijn opgenomen in de kersverse thuisstudio van de twee bandleden, die ook samen het leven delen in hun nieuwe woonomgeving. De intieme omgeving van de eigen studio heeft geleid tot een opnieuw hoogstaand album. Dit zesde album van Jodymoon stelt wederom niet teleur en bevestigt hun plaats in de Nederlandse alternatieve popmuziek. De erkenning zou dan ook verder moeten reiken dan die van de liefhebbers. De liedjes van dit album lenen zich ervoor om door een groter publiek gehoord te worden.
Om de release van het album aandacht te geven is de band op tournee in Nederland. Veel van dat nieuwe materiaal spelen ze dan ook in Eindhoven voor het eerst. Dat ze dat verdienstelijk doen en met plezier is duidelijk zichtbaar en hoorbaar in de twee sets van ruim drie kwartier. Het siert hen dat ze een tweetal liedjes opnieuw inzetten na een valse start, waarmee ze onderstrepen hoe hoog ze de kwaliteitseisen voor zichzelf stellen.
Groots herbeleven
Wat er gebeurt in je hoofd als je de liedjes live gehoord hebt is bijzonder, zelfs na het album meerdere keren geluisterd te hebben. Wist ik eerst niet mijn favorieten te benoemen, na de live sensatie is het duidelijk dat ‘To The Coast’ daar zeker toe gerekend mag worden. Met het geluid van de zee zetten ze het liedje in. Inhoudelijk is het liedje niet het verwachte verhaal van een dagje naar de kust, maar gaat het over het leven dat er was. Het opgroeien en dankbaar zijn voor de momenten die er zijn geweest. De kust lijkt de plek waar rust gevonden wordt. Het is een liedje over de moeilijke tijd van het afscheid nemen, terwijl er veel warmte en behagen uit het lied blijft gloeien. Een mooiere manier van een afscheid verwoorden ken ik even niet.
We horen prachtige vertolkingen van ‘Sing Low’, ‘Sarah & Rose’ en natuurlijk het geweldige titelnummer ‘A Love Brand New’, dat de release van het album vooruitsnelde als de eerste single op YouTube. Een liedje dat vooral gaat over het fenomeen dat je het leven moet leven en moet stralen voordat je zal verdwijnen. Geniet en straal: dat is les die Jodymoon je meegeeft aan het slot van het album. Geniet van een van de komende liveoptredens en laat het album daarna als souvenir je groots de avond herbeleven. Als je daarna de cd opnieuw beluistert zijn de composities naar een nog grotere hoogte gestegen.
Jodymoon
Album: A Love Brand NewGezien op maandag 14 januari 2019 in Meneer Frits, Eindhoven
Misschien ook iets voor u
Voor u geselecteerd door de auteur:
Oorlog
/ 0 Reactiesdoor: Marcel Westhoff0 SterrenIn het tweede deel van ons verslag van het International Film Festival Rotterdam staan verhalen centraal waarop oorlog een grote stempel drukt: van de Eerste Wereldoorlog tot de oorlog in Syrië.
Sunset
László Nemes • Hongarije, 2018
Sterren: 4
Een fascinatie voor de donkere kanten van de twintigste eeuw kan de Hongaarse filmmaker László Nemes niet ontzegd worden. Zijn veelgeprezen debuut Son of Saul speelde zich middenin de Holocaust af, zijn tweede speelfilm Sunset (Napszállta), situeert hij aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Het Boedapest van begin vorige eeuw was een kosmopolitische wereldstad en samen met Wenen kroonjuweel van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. In de chique hoedenzaak Leitner – die onder andere de koninklijke familie tot haar klantenkring kan rekenen – meldt Irisz Leiter (Juli Jakab) zich. Zij was twee toen haar ouders – de winkeloprichters – bij een brand omkwamen. Na elders opgegroeid te zijn, komt ze naar de Hongaarse hoofdstad om te werken in de winkel. Maar, helemaal welkom lijkt ze niet te zijn. Sterker nog: op vragen wordt ontwijkend of zelfs vijandig gereageerd. Dit ontketent de zoektocht van Irisz, waarbij ze met meer wordt geconfronteerd dan alleen haar familieverleden.
Sunset (de titel is een hommage aan F.W. Murnaus meesterwerk Sunrise uit 1927) is stilistisch verwant aan Son of Saul. Ook hier zitten we het hoofdpersonage in lange, vloeiende takes nauw op de huid. Maar de blik is hier vaker ook letterlijk breder, de focus dieper. De film geeft een ongelofelijk rijke blik op het chaotische leven van Boedapest in die tijd, dat tot in de puntjes is gereconstrueerd. Irisz’ zoektocht is er een die zich ontvouwt als een film noir à la The Third Man. Telkens als ze dichtbij een antwoord lijkt te zijn aangekomen, wordt ze op het verkeerde been gezet en een andere richting opgeduwd. Veel vragen die Sunset oproept, laat Nemes grotendeels onbeantwoord. Ook over het ambigue laatste deel (om van het allerlaatste slot maar te zwijgen) is het finale woord nog niet gezegd. Sunset blijft intrigeren, zeker ook omdat de atmosfeer zwanger is van de nachtmerrie die voor de deur staat.
Another Day of Life
Raúl de la Fuente, Damian Nemow • Polen, Spanje, 2018
Sterren: 3,5
Een van de vele ‘vergeten’ oorlogen is de (burger)oorlog in Angola. Een oorlog op het snijpunt van het einde van het koloniale tijdperk en de Koude Oorlog, die pas in 2002 werd beëindigd. Nadat de Portugese kolonisator zich in 1975 na enkele eeuwen terugtrok uit het Afrikaanse land, brak een burgeroorlog uit tussen de MPLA en twee andere groepen. De oorlog escaleert al snel als het apartheidsregime van Zuid-Afrika z’n leger de grens over laat steken om de MPLA te bestrijden. Als reactie hierop stuurt Cuba troepen om deze te ondersteunen. Op de eerste rang van deze gebeurtenissen zat de Poolse journalist Ryszard Kapuściński, die er met volharding uiteindelijk in slaagt de relatief veilige hoofdstad Luanda in het noorden te verlaten om de echte strijd in het zuiden te kunnen verslaan.
Enkele nog levende hoofdrolspelers komen aan het woord in recente interviews. Zowel historische als recente beelden dienen als illustratie in deze op de memoires van Kapuściński gebaseerde film. De strijd wordt kleurrijk in beeld gebracht door enkele markante MPLA-figuren, zoals de overgelopen Portugese paratroeper Farrusco, de ‘pimpachtige’ commandant ‘Daddy’, maar vooral de jonge, charismatische strijdster Carlotta. De hoofdmoot bestaat uit animaties; gerotoscoopte beelden die Kapuściński’s belevenissen in de eerste maanden van de oorlog illustreren. Het is niet de eerste keer dat soortgelijke animaties gebruikt worden om historische gebeurtenissen te illustreren, denk aan Waltz With Bashir en Tower. Hier zijn ze naadloos en effectief verweven met de andere beelden. De innerlijke strijd van Kapuściński (moet hij puur objectief blijven of ook zijn gevoel laten meespelen en daarmee min of meer een kant kiezen?) krijgt veel aandacht. De film maakt de meeste indruk in de surrealistische, nachtmerrieachtige sequenties waarin zijn wereld lijkt te desintegreren.
A Private War
Matthew Heineman • GB, 2018
Sterren: 3
Na vele conflicten verslagen te hebben, stierf Ryszard Kapuściński uiteindelijk op hoge leeftijd in eigen land. Dat was Marie Colvin niet gegeven. De Amerikaanse journaliste versloeg voor de Sunday Times vele moderne conflicten. Veelal in het Midden-Oosten, maar ook daarbuiten, zoals de burgeroorlog in Sri Lanka tussen de regering en de Tamil Tijgers. Hier verloor ze het zicht aan haar linkeroog door een raket. Voortaan zou ze de meeste tijd met een ooglapje door het leven gaan. A Private War is gebaseerd op het Vanity Fair artikel “Marie Colvin’s Private War” uit 2012 en is het speelfilmdebuut van Matthew Heineman, die eerder documentaires als Cartel Land en City of Ghosts maakte.
Rosamund Pike is de laatste jaren goed op dreef en had sterke rollen in Entebbe en Beirut, maar was vooral indrukwekkend in de western Hostiles. In A Private War zet ze een complex personage neer: ambitieus, gedreven, soms roekeloos, maar nauw betrokken bij de slachtoffers van oorlogen, gedreven om hen een stem te geven. Ze is ook iemand die in toenemende mate worstelt met PTSD en alcoholisme en met haar zelfdestructie haar omgeving tot wanhoop drijft. Dat de film zowel het privé- als professionele leven van Colvin behandelt, maakt de film minder een geheel dan het zou kunnen zijn. Het wordt overeind gehouden door Pike’s sterke spel en Heinemans realistische blik op oorlog. De vele plekken die Colvin versloeg worden in de film met titelkaarten geduid, hierbij wordt de tijd aangekondigd tot haar dood in 2012. De illusie van een tikkende tijdbom voelt een beetje overbodig. Colvin stierf tijdens het beleg van Homs in Syrië, maar het had net zo goed in Afghanistan kunnen gebeuren. Of Libië. Of Sri Lanka.
The Load
Ognjen Glavonić • Servië, 2018
Sterren: 3
In 1998 en 1999 werd Kosovo door een burgeroorlog geteisterd. De NAVO greep met luchtaanvallen in tussen de overblijfselen van wat ooit Joegoslavië was (Servië en Montenegro) en Kosovaarse vrijheidsstrijders.
Vlada (Leon Lucev) heeft zijn baan verloren en probeert als vrachtwagenchauffeur zijn gezin te onderhouden. Hij krijgt op een dag de opdracht om een lading naar de Servische hoofdstad Belgardo te vervoeren. Hij mag niet weten wat hij vervoert (de lading zit achter slot en grendel), moet zich aan strak tijdschema houden en vooral geen vragen stellen.
Het verhaal is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en werd door filmmaker Ognjen Glavonićal in 2016 al eerder behandeld in zijn documentaire Depth Two. The Load (Teret) is zijn speelfilmdebuut, waarbij hij hetzelfde verhaal als uitgangspunt neemt. We zitten Vlada met behulp van een handheld camera nauw op de huid in een uitgebeende trip langs brandende vrachtwagens en brutalistische oorlogsmonumenten. Het is – zoals je eigenlijk verwacht – grauw, grijs, en deprimerend. The load is echter ook een subtiel verhaal over generaties en herinneringen. Een verhaal waarin de staat van ontbinding onontkoombaar is: van voertuigen, gebouwen, infrastructuur, levens en laden. Glavonić voegt hier zo nu en dan wat subtiele visuele flair aan toe, zoals de ballonnen die per ongeluk bij een bruiloft op worden gelaten en later vast in een boom blijken te zitten.
Misschien ook iets voor u
Monsters en gekte
/ 0 Reactiesdoor: Marcel Westhoff0 SterrenIn het eerste verslag van de 48e editie van het International Film Festival Rotterdam spelen gekte en monsters een centrale rol.
The Mountain
Rick Alverson • VS, 2018
Sterren: 2
Tiener Andy, wiens moeder in een gesticht zit, komt alleen te staan als zijn vader onverwachts overlijdt. Dokter Wallace Fiennes is een ‘bekende’ van Andy’s moeder. Wally, zo noemen naar eigen zeggen de vrouwtjes hem, reist het land door om in gestichten geesteszieke patiënten te behandelen. Hij kan wel wat hulp van Andy gebruiken. Wally’s behandelmethode, een combinatie van elektroschokken en lobotomie, wordt dan – begin jaren vijftig – nog toegepast. Het duo trekt van gesticht naar gesticht, waarbij Wally (een opvallend ingetogen Jeff Goldblum) de avonden vult met drank en vrouwen. Andy’s zielenroerselen laten zich minder raden, versterkt door de monotone gelaatsuitdrukking van hoofdrolspeler Tye Sheridan (Mud, Ready Player One).
In strak gecomponeerde maar fletse en statische shots – gedraaid in de vandaag de dag ongebruikelijke beeldverhouding van 4:3 – wordt een weinig opwekkend beeld geschetst. De film blijft erg afstandelijk, mede doordat de dialogen niet tot leven komen. Het lijkt wel alsof regisseur Rick Alverson (The Comedy) hier stiltes met diepgang verwart. Dit maakt dat de kijker zich na afloop voelt alsof hij door Wally is behandeld. Daar konden optredens van culthelden Denis Levant, Udo Kier en Larry Fessenden helaas weinig aan veranderen.
Der Unschuldige
Simon Jaquemet • Zwitserland, Duitsland, 2018
Sterren: 4
Het is verhelderend om een filmmaker te horen zeggen dat hij wist dat twee gegevens samen in een film thuishoorden, maar zelf ook niet precies kan duiden waarom. De hoofdpersoon is zowel diepreligieus als nauw betrokken bij een baanbrekend wetenschappelijk experiment. Voor de Zwitserse filmmaker Simon Jaquemet was het duidelijk iets wat in één film samen moest komen. In Der Unschuldige draait het om Ruth (Judith Hofmann). Zij is getrouwd en heeft twee tienerdochters, in het gezin speelt religie een belangrijke rol. In haar werk is ze nauw betrokken bij een poging om een apenhoofd te transplanteren. Wat haar wereld echter doet kantelen, is het feit dat haar voormalige partner na twintig jaar uit de gevangenis vrijkomt.
Der Unschuldige, de tweede speelfilm van Jacquet (na Chrieg uit 2014) begint op een bijna Dardenne-achtige manier; we volgen Ruth op de voet, terwijl ze van de ene naar de andere plek gaat. De handelingen die ze hierbij verricht zijn ogenschijnlijk onsamenhangend. De film ontplooit zich vervolgens chronologisch tot een curieuze maar uitermate intrigerende mix waarin religie, wetenschap, afscheid, en seks centraal staan. De langzame afdaling naar de hel van Ruth is bijzonder fraai in beeld gebracht door Gabriel Sandru. Het gebrek aan muziek op de soundtrack valt door de sterke geluidsmix nauwelijks op. Het blijft tot het eind een ambigu geheel in deze sterke, intrigerende Zwitserse productie. Wat gebeurt echt en wat speelt zich in het hoofd van Ruth af?
The Wind
Emma Tammi • VS, 2018
Sterren: 3,5
De western mag tig keer doodverklaard zijn, toch blijft het in handen van vakkundige filmmakers een levendig genre met vele mogelijkheden. Dat werd vorig jaar al bewezen door bijvoorbeeld The Sisters Brothers en Hostiles. Nog wel is het voornamelijk een mannenbolwerk; zowel met betrekking tot de makers als de protagonisten. Films als Meek’s Cutoff en Jane Got a Gun zijn hier een prettige uitzondering op en ook The Wind voegt zich in dit korte rijtje. De regie was in handen van Emma Tammi, het scenario van Teresa Sutherland en de editor was Alexandra Amick. Het is niet aan deze film af te zien dat dit voor alle drie hun speelfilmdebuut is.
Lizzy (een sterke Caitlin Gerard) woont alleen met haar man in een afgelegen hut op een immer winderige vlakte. Als op een dag een jong stel bij hen in de buurt komt wonen, lijkt dat eindelijk ook het einde van het isolement. Dit isolement is vooral zwaar voor Lizzy, omdat zij vaak alleen is als haar man op pad gaat. De komst van de nieuwe buren zet een aantal ontwikkelingen in gang die tot uitbarsting komen als Lizzy een paar dagen alleen moet blijven. The Wind begint als western, maar voegt hier in toenemende mate een flinke dosis horror en psychologisch drama aan toe. Net als in Der Unschudige blijf je als kijker nieuwsgierig naar de verklaring voor sommige raadselachtige momenten die nog eens versterkt worden door de niet chronologische vertelwijze. Hoewel de film aan het einde te ver doorschiet in zijn ambiguïteit, is het een sterk atmosferisch debuut met een overtuigende psychologische ontrafeling van het vrouwelijk hoofdpersonage.
Murder Me, Monster
Alejandro Fadel • Argentinië, Frankrijk, Chili, 2018
Sterren: 3,5
Murder Me, Monster (Muere, monstruo, muere) doet met z’n mooie cinematografie, naturel acteren, het onverbloemd in beeld brengen van zowel bloot als geweld, maar vooral door het seksuele monster, sterk denken La región sauvage van Amat Escalante. Na een bijzonder bloedige openingsscène, zien we hoe de melancholische politierechercheur Cruz (Victor Lopez) de moord op een vrouw onderzoekt wiens hoofd weg is. Hoofdverdachte is de net uit de gevangenis vrijgelaten David, toevallig de man van de minnares van Cruz. Het blijft niet bij die ene moord: er worden meerdere vrouwenlichamen zonder hoofd aangetroffen op het afgelegen Argentijnse platteland. De sterk in zichzelf gekeerde David heeft het over een monster, maar wordt voor gek verklaard.
Murder Me, Monster leent speels van diverse genres en roept meer vragen op dan dat het antwoorden geeft, waarbij scenarist en regisseur Alejandro Fade uitgebreid de tijd neemt om de zoektocht naar de dader te tonen. Het resultaat is niet echt een evenwichtig geheel te noemen, maar het heeft wel een prettig Lynchiaans sfeertje met vleugjes absurdisme (de hoofdrechercheur die op de plaatsen delict constant Forensica! roept) en surrealisme (een groepje motorrijders in de mist dat om onduidelijk reden zo nu en dan het pad van Cruz kruist). Het is bovendien een behoorlijk lugubere film die – en dat is best een prestatie – een van de bizarste monsters uit de filmhistorie heeft.
Soy tóxico
Daniel de la Vega, Pablo Parés • Argentinië, 2018
Sterren: 2
Het is fijn om het verantwoorde arthouse-aanbod op het IFFR zo nu en dan af te wisselen met een ouderwetse genrefilm van max negentig minuten. Soy tóxico voldoet hier op papier aan: het is een stuk conventioneler en rechtlijniger, wellicht zelfs ‘ouderwetser’ in z’n genre-uitwerking dan mede-Argentijn Murder Me, Monster. Als de film uiteindelijk weinig origineels laat zien en een stuk langer aanvoelt dan anderhalf uur, is dat buitengewoon jammer.
In het Argentinië van begin volgende eeuw wordt een man wakker op een veld vol lijken. Hij is zijn geheugen kwijt en wordt al snel achtervolgd door een zombie-achtig wezen. Hij wordt van de dood gered, maar is vervolgens wel gevangene van een klein groepje overlevenden. Wat volgt zijn de sadistische spelletjes waaraan hij wordt onderwerpen, vluchtpogingen, een zoektocht naar antwoorden, en natuurlijk de zombie-achtige wezens. Die laatste zorgen echter nergens voor een gevoel van dreiging. Dat is jammer, want meeleven met de bordkartonnen personages is ook niet aan de orde.
Misschien ook iets voor u
Butler Charley voor al uw vermaak
Jon van Eerd maakt in Charley, de komische musical furore als deftige butler die graag wil schitteren als Carmen in de gelijknamige opera, maar een hilarisch misverstand staat hem in de weg.
Klinkt bovenstaande je verwarrend in de oren? Voor de personages zelf is het ook chaotisch. De voorstelling begint echter rustig. Het decor achter het knalroze doek ademt de jaren ’30, evenals de kleding van de spelers. Het decor betreft een villa, eigendom van kolonel Van Aerenhout, zijn zoon Anton en diens vriend Lodewijk. Anton van Aerdenhout (Jonathan Demoor) en Lodewijk van Blaricum (Job Bovelander) lijken zo te zijn weggewandeld uit Mary Poppins. Ze zijn tot over hun oren verliefd op de zusjes Eline (Aimée de Pater) en Celine (Priscilla Knetemann) Heemstede. De twee mannen moeten snel de harten van de zussen veroveren, want de zusjes zijn van plan naar de Franse Rivièra te vertrekken. Anton en Lodewijk gebruiken Donna Lucia d’Alvadorez – die voor korte tijd terugkeert uit Brazilië – als lokaas voor de meisjes. Deze Donna Lucia zit namelijk boordevol interessante levensverhalen. Maar ze heeft zich nog niet aangediend bij de villa. Dan zien Anton en Lodewijk ineens hun butler Charles (‘Charley’) in vrouwenkleren het huis ontvluchten. Hij blijkt de ster van het lokale theater te zijn, waar Charley zijn opwachting als Carmen in de gelijknamige voorstelling maakt. Aangezien Donna Lucia verhinderd is die avond te komen, zien ze in hun in vrouwenkleren gestoken butler dé perfecte vervanger van Donna Lucia die avond…
Gekke bekken-show
Vanaf dat moment voltrekt zich voor het publiek het ene na het andere misverstand. Butler Charley weet namelijk helemaal niets van de vrouw die hij moet voorstellen. Als hij knus tussen de zusjes Heemstede zit, kijkt hij vertwijfeld de kant van Lodewijk en Anton op (‘Wat nu?’). Het zijn deze hilarische gezichtsuitdrukkingen, die doen denken aan Mister Bean, waarmee Jon van Eerd de lachers op zijn hand krijgt. Net als de momenten waarop zijn hoge vrouwenstemmetje breekt en hij met zijn diepe mannelijke stem zijn kritiek laat horen op de gekke toestand waarin hij terechtgekomen is. Van Eerd is werkelijk komisch in deze travestietenrol en als dame valt hij in de smaak bij de mannelijke personages: kolonel Van Aerdenhout (Laus Steenbeke) en Olivier Heemstede (Hugo Haenen) – vader van Eline en Celine – die strijden om ‘Charley’s’ hand. De liedteksten die hierbij worden gezongen, versterken de ironische scènes. Dit vanwege de vlotte afwisseling in zang en de (woord)grapjes die in de liedjes zijn verwerkt.
Samenspel op alle fronten
Niet alleen het spel en de liedjes vormen één samenspel, maar ook het decor en het orkest leveren een belangrijk aandeel aan het geslaagde resultaat. Het decor is multifunctioneel: onder een schilderij rolt een hele eettafel naar voren of een serie strandhutjes. Het orkest is ook een deel van dat decor: ze staan bovenaan de trap, achter schuifdeuren. Dit orkest wordt op een grappige manier bij de de voorstelling betrokken. Iedere keer als Charley zich voorstelt, spelen ze een hard deuntje, waarop Charley ‘Ga weg!’ krijst.
Wanneer de échte Donna Lucia (Vera Mann) zich meldt voor het huis van kolonel Van Aerdenhout, is het afwachten wanneer het doek gaat vallen voor butler Charley, oftewel de ‘neppe Donna’. Vooral wanneer blijkt dat de gezelschapsdame van Donna Lucia, Ella van Vlissingen (Anne-Mieke Ruyten), Charley’s oude liefde is… Juist deze grote hoeveelheid aan intriges, maakt dat Charley, de komische musical nog lang in het geheugen zal blijven ronddwalen.
Jon van Eerd’s Pretpakhuis - Charley, de komische musical
Regie: Caroline FrerichsArtiest: Jon van Eerd’s Pretpakhuis
Gezien op zondag 17 februari 2019 in Stadsschouwburg, Nijmegen
Misschien ook iets voor u
Innemend en intiem
Het optreden van Ellen Shae in Gitaaratelier Haef te Vrouwenpolder is intiem. Muzikaal is het innemend, zoals Shae samen met twee muzikanten een bloemlezing geeft van haar twee minialbums, gelardeerd met nieuwe composities.
De ambiance in het Haef Gitaaratelier, Lifestyle & Winkelcafé is ontspannen, intiem en gezellig. Je zit dicht op de artiest in een omgeving die normaal de winkelvloer is. Toch beschikt de ruimte over een prettige akoestiek. De eigenaar Leon Hillebrand heet ons als bekenden al snel welkom, wat ertoe bijdraagt het muzikaal feest.
Nog niet zolang geleden gaf Ellen Shae in de Drvkkery te Middelburg met Sarah Smolen en Tom Mank een instore optreden in de rumoerige omgeving van het koffiecafé van de boekhandel. Toch viel er genoeg te genieten voor de liefhebber. De vriendschap tussen de drie muzikanten viel van de gezichten te lezen, wat het spelplezier ten goede kwam. De muzikanten vulden elkaar perfect aan, maar gaven elkaar ook de nodige ruimte. Shae speelde met de songs van Smolen en Mank mee, terwijl het duo net zo makkelijk de liedjes van Shae begeleidde.
Warm aanbevolen
Natuurlijk is het titelnummer van de laatste mini-cd een van de prijsnummers van de show. ‘Clouds’ wordt prachtig vertolkt door het trio. Maar ook liedjes als ‘Tiny Yellow Van’ en het nieuwe ‘Homesick’ mogen er zeker zijn! Het samen met Tom Mank geschreven ‘Caged Bird’ wordt door Shae solo gespeeld. De overige liedjes zijn steeds in triobezetting. Shae boeit continue en laat veel ruimte voor haar begeleiders. Denton laat zijn elektrische gitaarspel vooral in dienst staan van de liedjes van Shae, terwijl hij af en toe mag schitteren in een solo. Zowel Faber als Denton zingen in een fraaie harmonie met Shae in aantal van de elf composities die we horen. Vragend naar de invloed en inspiratiebronnen van Shae horen we een breed pallet als Feist, Bonnie Raitt, Ella Fitzgerald en Shawn Colvin langskomen. Ook luistert ze naar veel nieuwe muziek op Spotify om inspiratie op te doen.
Ellen Shae
Gezien op zondag 20 januari 2019 in Gitaaratelier Haef , VrouwenpolderMisschien ook iets voor u
The Dude als millennial
Wat krijg je als je het oeuvre van David Lynch kruist met stonerkomedies als Dude, where’s my car en aanverwante tienerlol? Dat moet zoiets zijn als Under the Silver Lake.
Wat zou regisseur David Robert Mitchell bewogen hebben bij het maken van deze film? Eerder scoorde hij al een grote hit met de horrorthriller It Follows. Met Under the Silver Lake lijkt hij nu voor volledige vrijheid te kiezen. Wat begint als een vervreemdende film noir naar Hitchcock-model, ontspoort in een surrealistisch sprookje waaruit alle logica is verdwenen. Dat is overigens geen verwijt. Under the Silver Lake blijft ruim twee uur verbazen en vermaken met de ene bizarre plotwending na de andere.
Verborgen boodschappen
Lijdend voorwerp in deze gloeiende koortsdroom is Sam, een hipster en nietsnut die uit zijn appartement dreigt te worden gezet, terwijl hij zijn tijd besteedt aan het bespieden van blonde overbuurvrouw Sarah. Nadat hij contact legt met haar, is haar woning de volgende dag plots leeg en lijkt ze van de aardbodem verdwenen.
Wat volgt is een speurtocht door de onderbuik van Los Angeles, langs leeghoofdige feestbeesten, hondenmoordenaars, stinkbeesten en vuige complotdenkers. Sam laat zich daarbij leiden door verborgen boodschappen die hij meent te ontdekken in reclameborden, verpakkingen en popliedjes.
Waarheid
Als kijker raken we al snel de weg kwijt in dit labyrint. Maar, acteur Andrew Garfield neemt ons bij de hand. Hij zet Sam neer als een millennial-versie van Jeffrey Lebowski: ongewassen en in een constante staat van verwondering en verdwazing. Het is met deze Dude een aangename tocht door het spiegelpaleis.
Ondertussen zegt Under the Silver Lake ook nog iets over de tijdgeest. Het is alsof we naar een doorgesnoven versie kijken van The wizard of Oz, een wereld waarin waarheid en feiten niet meer bestaan. Dat Under the Silver Lake een cultstatus gaat bereiken is slechts een kwestie van tijd.
Under the Silver Lake
Regie: David Robert Mitchellimdb: https://www.imdb.com/title/tt5691670/
Misschien ook iets voor u
Vermaak van ‘Vivaldi’ overstijgt het podium
Het amusement, dat wordt vertolkt op het podium tijdens de opera Dangerous Liaisons van Vivaldi, zet zich buiten de zaaldeuren voort. Naast prachtig gezongen noten, wordt het publiek verrast door de multifunctionele inzet van het ensemble.
De barokopera Dangerous Liaisons van Vivaldi, gebaseerd op de briefroman Les Liaisons Dangereuses, zit vol intrige. Uit pure verveling, die alleen kan worden toegeschreven aan de allerrijksten circa 1782, besluiten Markiezin de Merteuil (Candida Guida) en Vicomte de Valmont (Yosemeh Adjei) elkaar af te troeven in de liefde. Uit jaloezie, omdat Merteuils minnaar Gercourt met de jonge leerlinge Cécile (Stefanie True) in het huwelijksbootje wil stappen, laat Merteuil Valmont achter de rokken van Cécile jagen. Valmont ziet in de vrouw van de president van het Gerechtshof, Madame Présidente de Tourvel (Barbara Kozeljen), echter een grotere uitdaging.
Zowel Merteuil als Valmont hebben veel noten op hun zang en daar lijden hun bediendes en de jonge muziekleraar Danceny (Maayan Licht), die tot over zijn oren verliefd is op Cécile, onder. In deze opera zien we hoe destructief de liefde is en hoe de verstandhouding tussen de Franse elite en het gepeupel begint te wankelen in de periode vóór de Franse Revolutie.
Levende prullenbakken
Wat deze opera zó komisch maakt, is het feit dat het ensemble – het ‘gepeupel’ – wordt gedegradeerd tot meubilair. Het maakt de tijdsgeest van eind achttiende eeuw zichtbaar: wie niet tot de elite behoort, betekent niets. Zo komt aan het begin van de voorstelling een peloton mannen in ‘groene klavertjes broekpakken’ aangemarcheerd en gaan ze op handen en knieën zitten. De overige bediendes plaatsen op hun rug een tafel met allerlei lekkernijen. Ook in de pauze dient het ensemble als opvulling van de ruimte, ze fungeren met een afvalzak in de hand als ‘levende prullenbakken’. De luxepaardjes Merteuil en Valmont daarentegen, komen niets tekort. Paraderend door hun paleis bespelen ze iedere bezoeker op een sluikse manier: van Cécile met haar schattige, lange vlechtjes tot de in pofbroek gestoken Danceny.
Danceny, die Cécile bezingt in een innige briefwisseling, heeft wellicht het zuiverste keeltje van het hele stel. Zijn duet met Cécile beneemt je stante pede de adem, net als het door emoties gekleurde gezang van Tourvel. Hoe anders klinkt de lage stem van grande dame Merteuil of de hoge, nasale stem van Valmont. Een knap staaltje zangwerk, dat staat vast. Er zit soms echter weinig nuance in hun stem, waardoor deze minder blijft bekoren dan die van Danceny. Zo heeft het eerste duet van Merteuil en Valmont iets traags, waardoor je je moet inspannen om de gezongen noten in je op te nemen. Overigens blijf je ongeduldig wachten totdat Merteuil een sterk overdreven karakter gaat uitdragen, maar haar acteerwerk blijft timide. Dit in tegenstelling van Valmont, wiens fysieke uitstraling (lees: sixpack) en vermogen om op torenhoge hakken te lopen, meer van je aandacht vragen dan zijn zang.
Muzikale sensatie
De operazangers zouden niet tot zulke hoogte gestuwd kunnen worden zonder de hulp van een sterk orkest (de Nederlandse Bachvereniging). De samenkomst van de zang en de instrumenten zorgt voor een muzikale sensatie. Zo nu en dan overstemt het orkest de aria’s van de operazangers. Niet alleen het gehoor wordt plezier gedaan: ook voor het oog voltrekken zich allerlei prachtige decorwisselingen. Bevinden we ons als publiek het ene moment in een zaal in de stijl van Versailles, het volgende moment zijn we in een tuin vol rijpe appelstruiken. Of is het decor totaal verduisterd en biedt één schijnwerper ons het zicht op Madame de Tourvel, die wordt verleid door Valmont. Na de pauze wordt het eerder lieflijke decor opeens verruilt voor het grauw aandoende klooster, waar zowel de in diskrediet gebrachte Cécile als Tourvel hun dagen zullen slijten.
Deze opera is een ludieke samenkomst van professionele krachten en vrijwilligers. Zo’n circa 600 vrijwilligers wisselen elkaar af om in de rol van butler a.k.a. meubilair te kruipen. Die toevoeging is, zoals eerder onderschreven, een groot genot om naar te kijken en dat verlicht – ondanks de serieuze kritiek op de elite – deze opera. Twee zaken doorbreken die perfecte harmonieuze samenkomst van decor en zang: de lange stiltes die zo nu en dan vallen en de keuze voor Merteuil en Valmont. Bij dit paar, dat menig duet vertolkt, is het Merteuil die een zware lage stem heeft en Valmont een akelig hoge. Zo wordt er niet alleen een spel gespeeld met de verhouding tussen arm en rijk, maar ook tussen man en vrouw en de vocale vermogens van beide seksen.
Opera2Day – Dangerous Liaisons
Regie: Serge van VeggelArtiest: Opera2Day en De Nederlandse Bachvereniging olv Hernán Schvartzman.
Gezien op woensdag 23 januari 2019 in Stadstheater, Arnhem
Nog te zien tot zaterdag 16 maart 2019
Misschien ook iets voor u
‘Dat hele erge’ in een strandhotel
De boeken van de veelgeprezen Engelse schrijver Ian McEwan zijn uiterst verfilmbaar. Binnen korte tijd draaien The Children Act en On Chesil Beach op de schermen. On Chesil Beach is het beste boek, maar dat levert niet meteen de beste film op.
Met On Chesil Beach vatte McEwan een heel mensenleven samen in één sleutelmoment. Het is een aangenaam beknopte novelle, die laat zien hoe onbegrip en toeval een levensloop bepalen. In de verfilming van zijn boek, waarvoor de auteur zelf het scenario schreef, worden die sleutelscènes wel heel nadrukkelijk benoemd. Tonen was echter genoeg geweest. Als kijker zijn we slim genoeg om onze eigen conclusies te trekken.
Walging
Het draait in On Chesil Beach allemaal om het versgetrouwde echtpaar Florence en Edward (Saoirse Ronan en Billy Howle). Zij brengen anno 1962 de huwelijksnacht door in een rammelend hotel aan de kust van Dorset. Die avond zullen zij voor het eerst het bed delen en zal ‘het hele erge’ – om Martin Ros te citeren – plaatsvinden. Dat hele erge is hier een adequate omschrijving want violiste Florence ziet als een berg op tegen de ontmaagding. Het vervult haar met walging en angst.
Maar voor het tot de daad zal komen, zien we eerst in flashbacks hoe de twee geliefden elkaar hebben leren kennen, uit welk soort milieu ze komen en hoe er begin jaren zestig over seksualiteit werd gedacht. En gezwegen. Schaamte, onwetendheid en zelfs klassenverschillen – het blijft Engeland – spelen een rol.
Melodramatisch
Uiteindelijk culmineert het verhaal in een bedscène die al dat ongemak nogal vet vertaalt in samengeknepen benen, lebberende tongen en samengebalde vuisten. Het strandhotel lijkt ineens een bevolkte versie van het hotel uit The shining, een plek waar dromen en liefde worden vermorzeld. De afwikkeling van deze mislukte huwelijksnacht is dan weer onnodig melodramatisch, inclusief opzichtig oud gemaakte acteurs die in het heden nog een keer met elkaar worden geconfronteerd.
On Chesil Beach is beslist een stijlvolle film, met uitstekend acteerwerk van hoofdrolspelers Ronan en Howle. Maar de eerder opgebouwde ongemakkelijke spanning, wordt in de tweede helft ongedaan gemaakt door al te opzichtige publieksmanipulatie. Alsof Cooke en McEwan er niet op vertrouwden dat wij, het publiek, bij machte zijn het universele thema van dit verhaal te koppelen aan ons eigen leven. Alsof we niet voldoende ontroerd kunnen worden door gemiste kansen en het onvermogen tot communiceren. Nee, liever trekken de regisseur en de scenarioschrijver in de finale scènes de tranen hoogstpersoonlijk uit onze ogen en dat zit, paradoxaal genoeg, echte ontroering in de weg.
On Chesil Beach
Regie: Dominic Cookeimdb: tt1667321
Misschien ook iets voor u
Zwelgen in blue notes
James Robinson zet bij De Nationale Opera een betrekkelijk conventionele Porgy and Bess neer, daardoor krijgen de magistrale aria’s alle ruimte om te schitteren.
Er zijn veel redenen waarom Porgy and Bess van George Gershwin uit 1935 een bijzondere plaats in het operarepertoire inneemt. Zo is het muzikale idioom een smeltkroes van jazz, blues, negro spirituals, tin pan alley pop, vaudeville en wat al dies meer zij. Omdat Gershwin eiste dat de opera enkel opgevoerd zou worden door zwarte zangers (in plaats van blackfaces) kregen Afro-Amerikanen eindelijk een kans om zich op de operapodia te laten gelden. Ook slechtte de componist met deze opera de scheiding tussen wat destijds als hoge en lage cultuur werd bestempeld. Wie denkt dat deze elementen na tachtig jaar niet meer zo bijzonder zijn: De Nationale Opera bewijst het tegendeel. Gershwins muziek is toegankelijk, maar uitermate uniek en de uitmuntende zwarte cast geeft de opera een levendigheid mee waar menig productie nog wat van kan leren.
‘Summertime, and the living is easy‘: de wereld die wordt opgeroepen in deze wereldberoemde openingsaria staat in schril contrast met het hectische en armoedige leven van de zwarte bevolking van Catfish Row, een straat in de havenstad Charleston, waar gokken en knokken het belangrijkste tijdverdrijf is. De doorgesnoven Crown (tijdens de première gezongen door Nmon Ford, tijdens de andere speelbeurten door Mark S. Doss) slaat een speelmakker dood en slaat op de vlucht voor de politie, waarbij hij zijn vriendin, de verslaafde prostituee Bess (Adina Aaron) achterlaat. De kreupele Porgy (Eric Owen) ontfermt zich over haar, maar cokedealer Sportin’ Life (Frederick Ballentine) wil Bess weer op het slechte pad brengen.
Perfecte zwelgopera
Armoede, verslaving en conflicten met de politie: het zijn problemen die tot op de dag van vandaag doorspelen in de zwarte gemeenschap van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten. Regisseur James Robinson kiest er echter niet voor om de parallellen met het heden er te dik bovenop te leggen. De acteurs zijn gekleed naar de stijl van de vroege jaren twintig en het decor is een verrijdbare straat van houten doorkijkhuizen. Op antagonisten Crown en Sportin’ Life na, leeft deze gemeenschap – alle misère ten spijt – in liefdevolle harmonie met elkaar. Robinson kiest niet voor frictie, maar laat het publiek zwelgen in de liefdestragedie.
Die keuze pakt goed uit, want Porgy and Bess is een perfecte zwelgopera met muziek die nog lang blijft rondspoken. Het is duidelijk hoorbaar dat Gershwin een achtergrond als songwriter heeft. De instrumentale passages zijn soms wat grillig, maar de aria’s, duetten en groepsgezangen zijn stuk voor stuk van een ongekende schoonheid. Deze worden ook nog eens magnifiek uitgevoerd door de cast met enkel topzangers – met Aaron en Ballentine als persoonlijke favorieten. Die geweldige muziek maakt van Porgy and Bess een zinderende zomerdroom.
De Nationale Opera - Porgy and Bess
Regie: James RobinsonArtiest: De Nationale Opera
Gezien op woensdag 16 januari 2019 in Nationale Opera & Ballet, Amsterdam
Nog te zien tot donderdag 31 januari 2019
Misschien ook iets voor u
‘Warmbloedig heethoofd’
‘Niet te geloven’, zegt de stem van Arthur Japin op de audiotour, terwijl hij een knijpbrilletje op het gezicht van een kaartspeler benoemt. Een werelds tafereel, maar dat brilletje kom je op veel Bijbelse afbeeldingen tegen in de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa in het Centraal Museum Utrecht. Zijn die werelden wel uit elkaar te houden?
Het is niet het hoofdthema van de expositie, maar hierover nadenken geeft wél gehoor aan de oproep in het begeleidende boekje om ‘het discours van toen, nu te vervolgen’. Dat wil zeggen: ‘het vergelijkenderwijs bestuderen en bediscussiëren van (…) schilderijen’. Daar gaan we dan.
Utrecht, Caravaggio en Europa (T201801)
Periode: 2018-12-15 – 2019-03-24
Locatie: Centraal Museum, Utrecht
Image©right Centraal Museum, Utrecht / Ernst Moritz
Morele insteek
Wat bijvoorbeeld te denken van de vrolijke gezelschappen van Gerard van Honthorst: ze verwijzen, hoe je het ook wendt of keert, door hun morele insteek naar thema’s uit het Nieuwe Testament. Die kaartspelers worden niet voor niets vaak samen met Bijbelse onderwerpen afgebeeld. Bijvoorbeeld op de schilderijen die worden getoond binnen het thema ‘De verloochening van Petrus’: links het Bijbelverhaal (hoe linker hoe flinker), rechts kaartspelende mannen (hoe rechter hoe slechter). Zowel Petrus als die kaartspelers waren niet helemaal eerlijk bezig. Een onderwerp van discussie, toen en nu. Bovendien hadden de spelers ofwel een brilletje op de neus ofwel wijd opengesperde ogen! Je zou er een brillenwinkel mee kunnen vullen.
Een bloedrood gewaad
Dichter bij elkaar liggen afbeeldingen uit de mythologie die een prefiguratie (een vooraankondiging) zijn van bijvoorbeeld de kruisiging van Christus, zoals bij Prometheus van Dirck van Baburen , een andere Utrechtse navolger van Caravaggio. Ook het kleurgebruik op dergelijke doeken heeft een betekenis: Christus gekleed in een rood gewaad (het bloed van de kruisiging) en een blauwe mantel, wat staat voor hoop. Het kleurgebruik van de schilders is sowieso prachtig. Bij Caravaggio zelf en bij zijn Utrechtse navolgers, naast Van Honthorst en Van Baburen ook Hendrick ter Brugghen.
Caravaggio, De graflegging van Christus, 1602-1603, Pinacoteca Vaticana, Vaticaanstad
Echte wonden
Ze zijn allemaal in de eerste plaats bekend geworden door hun licht-donkercontrasten, maar vergeet hun realisme, sculpturaliteit en emotionaliteit niet; Caravaggio stond bekend als een ‘warmbloedig heethoofd’. Zijn navolgers zetten dit vaak nog heftiger aan: de kaarsen bij Van Honthorst zijn, in tegenstelling tot de onzichtbare lichtbron bij Caravaggio, echt aanwezig. Het realisme van Christus’ wonden op bijvoorbeeld Christus toont zijn wonden van Giovanni Antonio Galli doet haast pijnlijk aan. De sculpturaliteit valt op bij Caravaggio’s De graflegging van Christus (een bijzondere bruikleen uit het Vaticaans Museum): een wit, haast gebeeldhouwd lichaam tegen een donkere achtergrond (dit doek wordt na 15 januari a.s. vervangen door Medusa). De emotie druipt niet alleen af van de gezichten van de drie vrouwen op De graflegging van Christus van Dirck van Baburen of van Nicolas Tournier (met Galli en anderen een van de kunstenaars die het thema ‘Europa’ vertegenwoordigen), maar is ook terug te zien in de opzet van enkele schilderijen.
Orazio Gentileschi, Judith en haar bediende met het hoofd van Holofernus (c. 1621/1624), Olieverf op doek, 136,5 x 159,1 cm
Wadsworth Atheneum Museum of Art, Hartford (VS), © Allen Phillips/Wadsworth Atheneum
Medeleven
Een voorbeeld: de handen van Maria op Van Baburens De graflegging van Christus (eigen bezit van het Centraal Museum) vormen een diagonaal met Christus, die meer zittend dan liggend is afgebeeld. Die diagonalen zijn een manier van uitbeelden die medeleven uitdrukt. Ook valt ten slotte de soms eenvoudige opbouw van de schilderijen op, zoals bijvoorbeeld de driehoekvorm op Judith en haar bediende met het hoofd van Holofernes van Orazio Gentileschi. De driehoek staat hier voor goed en kwaad.
Utrecht, Caravaggio en Europa is al met al een rijke tentoonstelling die veel te overdenken geeft, dwarsverbanden legt en de bezoeker ook simpelweg doet genieten. Al hangt er slechts een handjevol Caravaggio’s of kopieën van diens werk, zijn geest waart er zeker rond, te zien aan de stijl van zijn navolgers en de keuze van de thema’s. Maar die achtergrondmuziek? Die had niet gehoeven.
Afbeelding boven: Gerard van Honthorst, De koppelaarster, (1625), © Centraal Museum, Utrecht / Ernst Moritz
Utrecht, Caravaggio en Europa
Gezien in: Centraal Museum, UtrechtNog te zien tot: zondag 24 maart 2019
Misschien ook iets voor u