OpusOne flikt het weer met mooie zomermusical

Voor de vijfde keer komt OpusOne met een tijdelijke zomerproductie en voor de vijfde keer levert het musicalgezelschap een geslaagd resultaat. Na musicals als Kiss of the spider woman, Sweeney Todd, Bridges of Madison County en The Color Purple hebben vertaler en regisseur Koen van Dijk en muzikaal begeleider Marco Braam de handen ineengeslagen om een Nederlandse bewerking van een Off-Broadwaymusical te maken. Ditmaal: Fun Home. Deze musical (geschreven door Lisa Kron en gecomponeerd door Jeanine Tesori) werd in Amerika overladen met toneelprijzen, waaronder de Tony Award voor beste musical, en is nu vanwege Amsterdam Pride twee weken te zien.  Ook al is Fun Home slechts kort te bezoeken, de musical is een zeer welkome toevoeging aan het gehele Nederlandse musicalaanbod.

Vernieuwend muziektheater

Dat komt voornamelijk door het vernieuwende karakter van Fun Home. Zo is het in musicalland zeldzaam als het hoofdpersonage (Alison Bechdel) een lesbienne is. Daarnaast is Fun Home de eerste musical die gebaseerd is op een graphic novel. In deze bewerking van die autobiografische graphic novel duikt Alison Bechdel in haar verleden. Alison (gespeeld door Renée van Wegberg) onderzoekt niet alleen haar seksualiteit maar eveneens de problematische relatie met haar vader Bruce (Ad Knippels). Bruce is een excentrieke en ietwat gereserveerde intellectueel, die Engels doceert, antieke meubels verzamelt en een begrafenisonderneming runt, genaamd ‘Funeral Home’.

Aan het gezin lijkt niets te mankeren. Zo zingt moeder Helen (Marjolein Keuning) in het nummer ‘Welkom in ons huis’ dat alles bij hen ‘subliem’ is. Dat daar eerst een boel voor schoongemaakt moest worden (ook op metaforisch vlak, zo zal later pijnlijk blijken) en de nodige stress bij kwam kijken, wordt door Helen met haar geveinsde glimlach niet benoemd. De afkorting ‘Fun Home’ van Funeral Home benadrukt eveneens de tragiek van deze musical. In dit huis lijkt alles gezellig, maar achter gesloten deuren is er veel verdriet gaande.

Wanneer Alison als student uitkomt voor haar homoseksualiteit, komt de relatie met haar vader op losse schroeven te staan. Ze komt erachter dat haar vader ook homoseksueel is en al jaren een dubbelleven leidt. Waar Alison haar seksualiteit omarmt, worstelt haar vader met zijn gevoelens. In haar zoektocht naar haar seksualiteit, probeert Alison ook een stem te geven aan de worsteling van haar vader, die zijn gevoelens niet durfde te uiten.

Daarmee komt het derde vernieuwende aspect van de musical ter sprake: de vertelstructuur. Als een van de weinige musicals wordt Fun Home niet chronologisch verteld, maar bevat het een meta-vertelling. Het stuk begint met een volwassen Alison Bechdel, die al tekenend en schrijvend haar verleden reconstrueert. Terwijl ze de kernmomenten uit haar leven vastlegt in voor haar behapbare ‘tekstblokken’, wordt er door de tijd heen gesprongen. Zo zien we Alison als kind (aandoenlijk gespeeld door Lotta Pillitu), die weigert om jurkjes te dragen en op hakken te lopen, als tiener (Dominique de Bont), die gaat studeren en daar uitkomt voor haar seksualiteit, en als volwassen vrouw die haar leven re- en deconstrueert. Het gebrek aan chronologie komt overigens ook in de muziek van Tesori mooi tot uiting. Zo zijn er verschillende ensemblestukken waarin personages uit verschillende episoden tegelijkertijd zingen, stuk voor stuk met hun eigen twijfels, verlangens of verdriet.

Nederlands ‘sausje’ smaakt naar meer

Een stuk kan echter in de oorspronkelijke vorm nog zo mooi zijn; als het in een vertaling niet werkt, gaat alle magie verloren. Dat is in deze Nederlandse versie van Fun Home totaal niet het geval.

Allereerst door het decorontwerp van Eric Goossens. De antieke meubels van Bruce zijn als een achterwand op elkaar gestapeld. Hiermee staat het decor tragisch symbool voor Bruce’ seksualiteit: één foute beweging en alles kan in elkaar storten. Het decor is bovendien een eerbetoon aan de graphic novel. Op al die meubels is in grove lijnen het verloop van het verhaal  getekend. In het midden zijn de contouren van het zogenaamd gelukkige gezin getekend met daarnaast het noodlot van Bruce.

Maar niet alleen het decor maakt deze Nederlandse versie interessant. Net als in eerdere producties laat regisseur en vertaler Koen van Dijk zien dat hij zijn vak uitstekend verstaat. Op een paar uitzonderingen na (een kind dat het woord ‘pedant’ gebruikt) is het stuk treffend vertaald. Een nummer als ‘Verander mijn master’, waarin tiener-Alison op een sullige maar komische manier verslag doet van haar eerste seksuele ervaring met een meisje, is zo goed vertaald dat er een prachtige chemie ontstaat tussen actrice Dominique de Bont en de tekst. Maar De Bont is niet de enige die overtuigt. Iris Bakker, die haar vriendin Joan speelt, speelt zo naturel en geloofwaardig, dat het bijna niet is voor te stellen dat ze nog een student is.

De grootste acteerprestaties komen van Renée van Wegberg en Ad Knippels. Van Wegberg begrijpt het dilemma van haar personage. Haar stem en mimiek sluiten overigens naadloos op elkaar aan, zeker in een nummer als ‘Telefoonpalen’ waarin ze pijnlijk wordt geconfronteerd met het feit dat ze niet tot haar vader kon doordringen. Ad Knippels weet op zijn beurt de rol van vader Bruce treffend neer te zetten. Bruce is een man van uitertsen: ondoorgrondelijk en soms explosief, en Knippels opent verschillende registers om de complexiteit van zijn personage geloofwaardig weer te geven.

OpusOne heeft met Fun Home wederom een indrukwekkende zomerproductie geleverd. Het is te hopen dat deze een langer bestaansrecht gegund is dan de twee weken die het nu te zien is.