Henry Day besluit om weg te lopen. Op dat moment is hij zeven jaar oud. Hij verstopt zich in een holle boom, waar hij in de avondschemering uit wordt getrokken door een groep vreemd uitziende kinderen. Dat is het begin van een avontuur dat ruim dertig jaar zal duren. “Dit is geen sprookje, maar het ware verhaal van mijn dubbelleven dat ik daar heb achtergelaten waar het allemaal is begonnen, voor het geval ik ooit weer wordt gevonden.”

De wissel

In de eerste twee hoofdstukken van Donohues debuut wordt op zeer realistische wijze een zeer ongeloofwaardig verhaal neergezet. Henry Day is door de oudste van een groep ‘wisselkinderen’ uitgekozen voor een wissel. Op de dag dat hij van huis wegloopt, wordt hij een van hen gemaakt door middel van een bruut ritueel dat hem bijna het leven kost. Het wisselkind, dat zijn uiterlijk kan manipuleren en letterlijk Henry’s gezicht heeft gekopieerd, neemt zijn plaats in. De ‘oude’ Henry Day heet nu Aniday en wordt geen dag ouder. Hij moet leren jagen om te overleven, zich door de kleinste openingen heen te wringen, en het kleinste geluid op te vangen. Het wisselkind, de ‘nieuwe’ Henry Day, probeert zijn leven in het woud juist te vergeten. Hoe minder hij opvalt, hoe kleiner de kans dat iemand de wissel opmerkt. Alleen zijn nieuwe vader is wantrouwig, want Henry blijkt van de een op de andere dag een talentvolle pianist. En dan is er nog de vrouw die Henry herkent als de jongen die korte tijd daarvoor in het woud een aangereden hert nieuw leven heeft ingeblazen.

Realistisch sprookje

De hoofdstukken wisselen telkens van perspectief, zodat de lezer de ontwikkelingen in de levens van Henry en Aniday tegelijkertijd kan volgen. En het verhaal mag dan ongeloofwaardig zijn, Donohue zet Henry Day en Aniday neer als twee volwaardige karakters. Het wisselkind Henry moet na honderd jaar in het woud ineens relatief snel ouder worden, en het kost hem moeite om zich na een jarenlange stilstand zo haastig te ontwikkelen. Hij groeit niet meer uit zichzelf, en moet zijn botten dwingen om te groeien. Hij herinnert zich bovendien steeds vaker gebeurtenissen die voor zijn tijd in het woud plaatsgevonden moeten hebben, waaruit hij opmaakt dat hij ook ooit een normaal kind is geweest dat op zijn beurt ook ten prooi is gevallen aan wisselkinderen. Net als een ‘gewone’ puber vraagt Henry zich dus af waar hij vandaan komt, en wie hij eigenlijk is.

~

Mythe

Keith Donohue heeft zich voor dit wonderlijke verhaal laten inspireren door een mythe die eeuwenlang gebruikt werd door ouders die zich wilden ontdoen van een van hun kinderen, omdat het zich geestelijk of lichamelijk niet naar behoren ontwikkelde. Het betreffende kind zou dan waarschijnlijk een wisselkind zijn, een soort kobold of elf die was verwisseld met een mensenkind. Dit was in de middeleeuwen een vrijbrief om dergelijke kinderen te vondeling te leggen, of nog erger: te verdrinken. Het thema van de wisselkinderen is vooral door fantasyschrijvers al vaak gebruikt, wat tot de onjuiste conclusie zou kunnen leiden dat Donohue eigenlijk niets nieuws heeft gedaan. Het wisselkind stijgt echter zowel stilistisch als thematisch ver boven deze fantasyboeken uit. Donohue heeft een onconventionele, maar desalniettemin sterke Bildungsroman geschreven.

Het lijkt dus alsof er een nieuw ster aan het literaire firmament staat. Donohue heeft inmiddels een miljoenendeal gesloten voor twee romans. “The first of the two books, called Angels of Destruction, is about a nine-year-old girl who may or may not be an angel”, is te lezen in de New York Observer. Hopelijk wordt dat opnieuw een roman met een flauwe flaptekst die uiteindelijk tóch een juweeltje blijkt te zijn.

Guillaume Musso (1974) geniet in zijn thuisland Frankrijk grote populariteit. Op zijn tiende wist hij al dat hij schrijver wilde worden, maar voordat Het grote gemis (oorspronkelijke titel: Seras-tu là?) zijn internationale doorbraak betekende, studeerde hij economie en werkte als docent. In Frankrijk publiceerde hij onder andere de boeken Sauve-moi  en Parce que je t’aime.

Toekomstig verleden

Het verhaal begint in 2006 in Cambodja, waar de zestigjarige dokter Elliott Cooper een jongen red van verstoting door hem aan een hazenlip te opereren. Als dank hiervoor krijgt hij een flesje met tien goudkleurige pilletjes, waarmee hij terug zou kunnen in de tijd. Al dertig jaar worstelt hij met het verdriet om de dood van zijn grote liefde Ilena en dus grijpt hij deze kans, hoewel hij sceptisch is wanneer hij eenmaal terug is in Amerika. Teruggaan in de tijd kan immers niet. Toch probeert hij het. De pilletjes lijken te werken, maar omdat de overgang in zijn slaap plaatsvindt, is Elliott bij de eerste poging niet overtuigd. Het zou net zo goed een droom kunnen zijn. Dan vindt hij een servetje in zijn zak, waarvan duidelijk is dat het uit 1976 komt. Is hij echt derig jaar teruggegaan in de tijd?

Hij probeert het nogmaals en dit keer is hij ervan overtuigd dat de pilletjes werken. Hij komt oog in oog te staan met zijn dertig jaar jongere ik. Elliott doet zijn best om aan zijn jongere ik uit te leggen wat hij komt doen en wie hij is, maar zijn jongere ik denkt voornamelijk dat hij gek aan het worden is. Na een aantal verdere ontmoetingen kan de jonge Elliott niet meer onder de waarheid uit; de persoon tegenover hem is zijn oudere ik. En als de oude Elliott dan eindelijk ilena terugziet en aan zijn jongere ik vertelt dat Ilena binnenkort zal overlijden, dwingt de jonge Elliott de oudere om haar te redden. Samen maken ze een plan waarmee ze Ilena kunnen redden, zonder dat dit ten koste gaat van Elliott’s dochter Angie. De oudere Elliott stelt echter wel als voorwaarde dat zijn jongere ik niets aan zijn beste vriend Matt mag vertellen, omdat er zo min mogelijk geknoeid moet worden met het verloop van de tijd. Maar welk toekomstig verleden komt er voort uit hun poging Ilena te redden?

Clichés

Musso’s uitgangspunt is leuk: wat zou je doen als je je verleden kon veranderen? En welke gevolgen heeft dat voor de toekomst? Maar zijn uiteindelijke verhaal is één en al cliché. Zelfs zijn personages zijn de personificaties van clichés, waardoor je niet alleen de personages niet serieus kunt nemen, maar ook Musso als schrijver niet. Matt is de typische ‘leuke klootzak’ die de typische ‘spottende’ opmerkingen maakt, zoals goed duidelijk wordt in onderstaand citaat:

‘Wat hebt u nou eigenlijk precies gedaan?’ vroeg Matt, steeds minder overtuigd.
Terwijl hij de doos in de gaten bleef houden sloeg Malden een belerende toon aan.
‘De chemische naam voor de Super Glue is cyaanacrylaat…’
‘Wat een fantastisch nieuws,’ zei Matt spottend.

Musso’s verhaal leest als iets dat geschreven is door een kind van dertien met veel ambitie in het schrijversvak, maar dat nog lang niet genoeg geleerd, geschreven en gelezen heeft om een verhaal te kunnen schrijven dat gebouwd is op eigen karakters en eigen sfeer. Hij overtuigt niet, waardoor ook zijn personages niet overtuigen. Hij láát ze ook niet overtuigen, want als hij een karaktereigenschap neerzet, haalt hij diezelfde eigenschap nog geen twee pagina’s later onderuit. Bijvoorbeeld wanneer Elliott een hond aanrijdt: eerst rijdt hij door, want hij heeft een hekel aan dieren, en twee pagina’s later is hij ineens gehecht aan de hond. Om nog maar te zwijgen van Musso’s irritante gewoonte om veel zinnen te eindigen met drie puntjes, ook waar dat niet van nut is. Al met al is het beste aan Het grote gemis het idee, maar mist er heel wat in de uitwerking hiervan.