Berberian Sound Studio toont op originele wijze het belang van geluid. Geluid is essentieel om sfeer te creëren, en in horrorfilms vaak belangrijker dan de beelden zelf. De film waar het in dit geval om gaat is de fictieve horrorfilm Il Vortice Equestre, die met paarden bijzonder weinig te maken heeft. Het plot draait om twee vrouwen die het slachtoffer worden van heksen, goblins en ander bovennatuurlijk gespuis. De geluidsopnames bestaan dan ook voornamelijk uit angstkreten, moorden, martelingen en geluiden die ondode heksen zouden maken, mochten ze bestaan.

Twee ons groenten per dag

Een zeer sterk punt van Berberian Sound Studio is de suggestieve, claustrofobische manier van filmen. We zien geen enkel fragment van Il Vortice Equestre, maar aan de gezichtsuitdrukkingen van Gilderoy (Toby Jones) zien we dat de beelden niet prettig zijn. Prachtig hoe ongemakkelijk hij steeds uit zijn ogen kijkt, terwijl de camera op luttele centimeters afstand lijkt te staan. Je krijgt zodoende een heel aardig beeld van de Italiaanse horrorfilm, zonder er zelf iets van te zien.

Op kunstzinnige wijze – de oude opnameapparatuur wordt uitvoerig en zeer gedetailleerd gefilmd – zien we hoe Gilderoy de geluiden produceert. Het geluid van iemand doodsteken wordt gemaakt door in te hakken op een sla, iemands haren eruit trekken wordt nagebootst door radijsjes uit elkaar te trekken en angstkreten worden wat aangedikt door het geluid van een blender er door heen te mixen. Zijn vakmanschap is prachtig om te aanschouwen, maar helaas voor Gilderoy schatten de Italianen hem niet op waarde.

De onuitstaanbare producer Francesco (Cosimo Fusco) die als dagtaak het vernederen van zijn personeel heeft, de omhooggevallen regisseur Santini (Antonio Mancino) die aanpapt met de actrices, en zijn zoon Fabio (Salvatore Li Causi) die de toekomstige actrices tussen de lakens lijkt te scouten, zijn niet de leukste collega’s. Omdat Gilderoy, erg overtuigend en timide gebracht door Toby Jones, wel een assertiviteitstraining kan gebruiken, lopen de Italianen constant over hem heen. Het doet hem verlangen naar zijn moeder, getuige de brieven die hij herhaaldelijk van haar leest. Maar zijn moeder is er niet en langzaam komt Gilderoy – net als de kijker – in zijn eigen horrorfilm terecht.

Kippenvel

Gilderoy werkt dag en nacht aan de geluiden die de horrorfilm volgens hem nodig heeft. Normaal gesproken zou dat kunnen leiden tot – in het beste geval – een Oscar, maar in Berberian Sound Studio leidt het tot waanzin en absurdisme. Toby Jones komt met de minuut beter in zijn rol te zitten en de beste man bekijken wordt snel onprettig. Niet veel later ben je de draad als kijker ook kwijt, maar saai wordt het niet. Integendeel, het onvoorspelbare Berberian Sound Studio brengt een vrij angstaanjagende mix van horror en surrealisme waar je kippenvel van krijgt. Niet in de laatste plaats door de angstkreten van de Italiaanse actrices die door merg en been gaan.

Na een uur ontspoort de film als een filmrol die van de spoel schiet. Pogingen tot lijmen worden niet ondernomen. Het laatste kwartier is er echt geen touw meer aan vast te knopen en raak je ook een beetje gedistantieerd als kijker. Dat is spijtig, want de beklemmende sfeer is het sterkste punt aan deze originele film.

De zaal zat vol met een gemengd publiek. Even was ik vergeten dat er vrij veel vrouwen zijn – alvast mijn excuses aan de vrouwen die voor de film kwamen – die in katzwijm vallen wanneer ze Robert Downey Jr. zien. Het feit dat hij nogal destructief bezig is lijkt niet te deren, als ik me mag baseren op de gesprekken aan mijn rechterzijde tijdens de pauze. Uitspraken als ‘Hij wordt elk jaar knapper’ en ‘Hij schijnt heel klein te zijn in het echt, maar m’n IMDb-app geeft z’n lengte niet weer’ gevolgd door ‘Ach, dat is ‘em vergeven’ stonden in schril contrast met mijn linkerzijde, waar de stripboeken uitvoerig werden besproken.

De marathon was meer dan slechts een leuke promotie, want al snel blijkt dat Iron Man 3 zich afspeelt na de buitenaardse invasie uit The Avengers. Die film nog eens kijken voordat je naar Iron Man 3 gaat is dus geen overbodige luxe. Bij zijn poging om Manhattan te redden van een nucleaire explosie, een reddingsactie waarbij een enkeltje ruimte onvermijdelijk leek, heeft Tony Stark een posttraumatische stress-stoornis opgelopen. Sinds een jaar worden filmhelden steeds menselijker en kwetsbaarder; met Bruce Wayne die mank loopt en de James Bond die geen stilstaand doelwit meer kan raken. En Tony Stark is daarop geen uitzondering.

Ideale zelfmoordterrorist

Naast de PTSS zijn er ergere dingen, want uiteraard is er ook een nieuwe bad guy. Deze keer valt de eer toe aan Guy Pearce, die een stuk flamboyanter en intelligenter overkomt dan zijn voorganger Mickey Rourke. De kettingzwaaiende, gefrustreerde Rus was een klein dieptepuntje in de Iron Man-reeks, maar met Guy Pearce is het genieten geblazen. Hij vertolkt Aldrich Killian, een wetenschapper die DNA zo weet te manipuleren dat ledematen weer aan kunnen groeien. Een vervelende bijwerking is dat sommige mensen na de behandelingen ontploffen, waardoor Killian tevens de ideale (zelfmoord)terrorist heeft gecreëerd.

Naast de vleesgeworden stripheld en de antagonist zijn ook Pepper Potts (Gwyneth Paltrow) en James Rhodes (Don Cheadle) weer van de partij. Nieuw zijn Rebecca Hall, die botanist Maya Hansen speelt, en Ben Kingsley als The Mandarin, een gestoorde en flegmatieke man die het voorzien heeft op Tony Stark in het bijzonder en Amerika in het algemeen. Stuk voor stuk zet de cast overtuigende personages neer, al is Maya evenals haar plottwist een wat doelloze toevoeging aan een verder gebalanceerd plot.

Iron Man 3 borduurt vooral voort op de aspecten die voorgaande films succesvol maakten. Met Robert Downey Jr., die sinds Kiss Kiss Bang Bang met zijn charisma en humor door praktisch iedereen gewaardeerd wordt, heeft Marvel een ijzersterke acteur in handen. Hij is ideaal voor dit soort rollen en kan praktisch in zijn eentje de serie gaande houden. Maar gelukkig heeft de film ook meer te bieden dan alleen de zelfingenomen miljardair.

Niet ijzersterk

Naast de aantrekkelijke hoofdpersoon wordt er spaarzaam maar effectief gebruik gemaakt van 3D. Vooral een scène waar reflecties in glas – denk aan de cockpitscène van Avatar – in verschillende dieptelagen te zien zijn is indrukwekkend, maar ook scènes onder water zijn sterk. Daarnaast is de chemie tussen Downey Jr. en Paltrow nog altijd even sterk en is de film op grafisch vlak meer dan in orde.  Er moet worden geconcludeerd dat het derde deel beter is dan zijn voorganger, maar het niveau van The Avengers wordt net niet gehaald.

Dat zit hem vooral in de uitwerking van Killian. Hij is weliswaar overtuigend, maar waarom DNA-veranderingen zouden leiden tot vuurspuwen, vuurvaste handen en onaangename persoonlijkheden wordt niet echt duidelijk. Alsof de regeneratie van ledematen niet genoeg is? Ook Killians doel wordt maar zeer summier aan de kaak gesteld, waardoor een gevoel van dreiging uitblijft – iets dat Loki in The Avengers wél wist uit te dragen, zij het op een komische en pathetische manier. De spanning is niet bepaald om te snijden en daar laat Iron Man 3 wat kansen liggen. Geen topfilm, maar desalniettemin erg vermakelijk.