Het 28-koppige (!) Fire! Orchestra haalt weer alles uit de kast en komt met een viertal geweldig gecomponeerde, moderne jazzrockuitspattingen vol pracht, maar ook bizarheid en vervreemding. Bij wijlen adembenemend, en zeker een hoogtepunt van 2014.

Exit! Orchestra is terug, en dat verdient elk uitroepteken dat het krijgen kan! De groep, met als bekendste lid de Zweedse saxofoonheld Mats Gustafsson (onder andere van The Thing), ontstond toen er in 2011 een compleet orkest toegevoegd werd aan het freejazz-trio Fire!. Een uitstekend idee, want dit omvangrijke gezelschap is terug met alweer hun derde plaat, vol geweldige composities, massale oerkracht en avontuurlijk gefreak: Enter.

Strakke grooves en losgeslagen freejazz
Enter bestaat uit vier ‘delen’, in de vorm van nummers van tussen de negen en achttien minuten. Er is een hoofdrol voor de bassist, Johan Berthling, die met zijn stuwende spel steeds een strakke basis legt waarover de rest van de leden hun gang kunnen gaan. Mocht je denken dat dit zuiver gaat om het martelen van instrumenten totdat de gekste geluiden eruit komen, dan zit je ernaast. Grote delen zijn zelfs behoorlijk toegankelijk, met meeslepende melodieën, fantastische grooves en door massaliteit ontketende oergevoelens. Neem het begin van het tweede deel, waarin enkele saxofoons zich op soepele wijze vermengen met een onweerstaanbare baslijn.

De kracht van de plaat zit dan ook juist in die balans tussen heftig experiment en losgeslagen freejazz enerzijds, en sterke thema’s en gefocuste composities vol dynamiek anderzijds. Enter doet zijn titel zelfs eer aan en is relatief verwelkomend, al is waardering voor wat herrie op zijn tijd noodzakelijk. Geregeld kreunen en gillen de saxofoons bijvoorbeeld, of wordt er halverwege het tweede nummer flink herrie gemaakt met elektronica die richting regelrechte harsh noise gaat.

Bezeten zang
Gillen en kreunen doen ook de vocalisten. Misschien wel het opvallendste element aan dit album is de unieke zang van deze twee zangeressen en de zanger. Neem bijvoorbeeld het openingsnummer, waarin Mariam Wallentins bezeten zang constant op het randje zit van gepaste bezieling en geforceerde dramatiek, maar wel nét aan de goede kant blijft. Met het moment waarop ze het samen met de saxofoon uitgilt in de letterlijkste zin van het woord, heb je bovendien meteen een intens hoogtepunt te pakken.

Ondertussen vliegen gevoelige blazersstukken, spetterende gitaarsolo’s en kakofonische adrenalinestoten je om de oren. Want er gebeurt soms zoveel achter elkaar dat je van gekkigheid niet meer weet waar je het zoeken moet. Het toegankelijke vierde nummer vormt hierop de uitzondering. Een zachtaardige, door bas en orgel gespeelde riff overheerst en zorgt voor een kalme sfeer. De drie vocalisten brengen gezamenlijk hun mooiste bijdrage aan het album, en wanneer de blazerssectie aanzwelt, creëert dit een ontwapenende harmonie. Zelfs wanneer het nummer eindigt in totale freejazz-chaos blijft het basisthema gestaag doorspelen.

Sloopkogels uitpoepen

Toch is er wel degelijk een moment dat het ensemble de plank misslaat: de aftrap van track drie, dat begint met keelgeluiden van Sofie Jernberg. Als je niet oppast, doemt het beeld op van iemand die drie minuten lang verwoede pogingen doet om een sloopkogel uit te poepen, en dat maakt het luisteren vooral ongemakkelijk. Sowieso komt dit lange tijd zenuwachtig piepende nummer langzamer op gang dan de rest, al is de wijze waarop de spanning gestaag stijgt, om vervolgens te eindigen in een heerlijke pot freejazz, wederom memorabel.

Wat dan ook blijft hangen, zijn de vele adembenemende passages die Enter telt. Sterker nog: dit kan tot de hoogtepunten van het jaar gerekend worden. Helaas vliegt Fire! Orchestra bij menigeen onder de radar door, en dat is zonde. Gaat dat horen!

Lindgren heeft met Souls negen albums op zijn discografie staan. Als multi-instrumentalist speelt hij naast de saxofoon ook fluit, klarinet, Fender Rodes, wulitzer, en verder zingt hij in beperkte mate. Op dit negende album zijn acht van de elf composities mede van zijn hand.

Beroemde hofleverancier

Sommige van de liedjes op Souls voelen aan als een warm bad. Luister in dat kader naar ‘Dreaming in New York’, dat de luisteraar niet alleen door heel fijne zang van Rigmor Gustafsson, maar ook door de melodie laat meevoeren op de golven van een droom. Zo’n liedje omarmt de luisteraar als een warme sjaal. Het past helemaal in de context van het album, dat niet overal zo fluweelzacht aanvoelt, maar wel in het lazy gevoel blijft.

De hofleverancier van vocalen op dit album is de beroemde Gregory Porter, die naast het titelnummer ook ‘Small Stuff’ en ‘Broken Heart’ voorziet van zang. Dat is iets wat voor zijn fans zeker aanleiding zal zijn om dit album te kopen. Gelukkig krijgen ze daarbij een album dat naast die drie liedjes een mooie mengeling van jazz en soul ten gehore brengt — iets wat die fans zeker zullen waarderen en de wereld van Lindgren verder zal openen, ook buiten de landsgrenzen van Zweden.

Heerlijkheden

Op papier verwacht je misschien niet dat Roxette-zangeres Marie Fredriksson een opvallende jazz/soul-compositie volzingt. Toch is ‘On a Sunday’ een van de heerlijkheden van het album. In vijf van de composities klinkt echter de stem van Anna Christoffersson, en ze is daarmee degene die het vaakst te horen is op Souls.

De begeleiding van de liedjes is in handen van de band, bestaande uit gitarist Leonardo Amuedo, bassist Ira Coleman en percussionist Rhani Krija, die samen met Lindgren een fijn bed aan melodieën weven om de vocalen op te dragen. Slechts in twee composities is het alleen instrumentatie wat de klok slaat. Het door Stevie Wonder geschreven ‘Creepin’ en het door Lindgren zelf geschreven ‘Barcelona’ laten horen dat de band heel onderhoudend klinkt zonder de toevoeging van stembanden. Lindgren heeft daarmee een mooi jazz/soul-album gemaakt dat door de gastvocalen zeker zal opvallen.