Het is 1990. Johanna Morrigan is een dikkige tiener uit een Engelse achterstandswijk. Haar werkeloze vader drinkt teveel en haar moeder heeft na haar zoveelste bevalling een forse postnatale depressie. Als de uitkering van het gezin wordt verlaagd, probeert Johanna een zakcentje bij te verdienen door mee te doen aan een poëziewedstrijd. Ze wint onverwachts de hoofdprijs, wat inhoudt dat ze een mooi geldbedrag krijgt én haar gedicht mag voordragen bij een televisieshow. Door haar zenuwen loopt dat optreden echter flink uit de hand: het eindigt met pijnlijke imitatie van Scooby Doo. Na de uitzending wordt Johanna uitgelachen en uitgescholden door iedere puber in de wijde omtrek. Johanna besluit dat ze niet langer Johanna wil zijn en creëert haar alter ego: Dolly Wilde.

Aspirant-seksgodin
De geboorte van Dolly Wilde betekent het begin van een wild leven als popjournaliste in Londen en als aspirant-seksgodin:

Ik voel dat ik dringend deskundig wil worden op het gebied van neuken. Dat is een eigenschap die ik wil bezitten. Ik wil gerespecteerd en bewonderd worden als een legendarisch lekker wijf – ik zou zelfs graag geïntroduceerd willen worden als: ‘Dit is Dolly Wilde – ze is een legendarisch lekker wijf’ – maar de enige manier om dat te bereiken is op pad te gaan om veel te seksen.

Johanna/Dolly realiseert zich dat de maatschappij haar vanwege deze wens als slet beschouwt:

Dat maakt me vaak razend. Je zou ook niet afgeven op een loodgieter met veel ervaring in het installeren van badkamers! tier ik in mezelf als ik ergens de term ‘enorme slet’ tegenkom en bedenk dat die op mij slaat. Je zou niet sneren over een dierenarts die driehonderd cavia’s het leven heeft gered! Nou, dit is dus hetzelfde! Ik leer al doende! Ik verrijk mijn cv!

Ze probeert immuun te worden voor de term ‘slet’ door deze zo vaak mogelijk in zichzelf te herhalen, zodat het woord haar minder kwetst:

Ik ben een enorme slet! denk ik bij mezelf, op een motiverende manier. Ik ben een Seksavonturierster! Ik ben een Gangster van de Genitaliën! Ik ben een Matennaaister! Ik ben een vriendelijke, edelmoedige, enorme slet en nu ga ik mijn slettenontbijt nuttigen.

Ongemakkelijke seksscènes
Humor en emancipatie gaan hand in hand in het werk van Moran, die toevallig óók uit een rotdorp komt, óók op jonge leeftijd popjournalist werd en óók probeert om het stigma rondom seksueel actieve vrouwen op te heffen, of tenminste ter discussie te stellen. Niet voor niets wordt Bouwpakket van een meisje op de omslag gepromoot met een quote van Lena Dunham – samen met Moran een van de belangrijkste feministes van de huidige generatie.

Girls, de televisieserie die door Dunham werd geschreven, geproduceerd en geregisseerd, zit bomvol ongemakkelijke seksscènes. Waar seks in de meeste series wordt getoond als pure romantiek óf pure lust, laat Dunham zien dat echte seks helemaal niet altijd fantastisch is: haar personages vinden de seks die ze hebben soms totaal niet prettig, en sommigen van hen cijferen zich – uit onzekerheid – zelfs volledig weg voor hun bedpartners. Dunhams (ont)nuchtere blik op seksualiteit is behoorlijk verfrissend én herkenbaar voor veel jongeren, wat blijkt uit het enorme succes van de serie. Moran is duidelijk een feministe van dezelfde generatie: in haar boek wordt ook bepaald geen perfect beeld geschetst van de seksuele ervaringen van jonge vrouwen. Dat blijkt onder meer uit Dolly’s seks met Monsterpik Al, waarbij de puber doodsangsten uitstaat:

Uiteindelijk merk ik dat het werkt als ik niet meer denk aan wat ik denk bij dit staaltje coïteren – namelijk vooral ‘Ik vind dit zorgelijk! Dit moet toch zeker de grootste penis aller tijden zijn! Snel! Bel het Guinness Book of Records!’ – en me meer bezighoud met wat hij denkt. […] Ik zal me later realiseren dat ik, als meisje van zeventien, tijdens deze sekspartij mijn eigen stem niet goed kon horen. Ik had geen idee wat mijn stem überhaupt was.

Niets is zwart-wit
Iedereen ontdekt zijn stem op zijn eigen manier, zeggen Moran en Dunham, en iedereen maakt daarbij fouten. Die mening is weliswaar niet nieuw, maar de manier waarop hij wordt verkondigd wel: Moran en Dunham zetten allebei fictieve personages om hun opvattingen over seksualiteit in de moderne tijd met de wereld te delen. Voor hen is het verhaal voldoende: in tegenstelling tot veel andere schrijvers en televisiemakers houden ze zich beiden ver van een oordeel. Deze frisse denkwijze sluit goed aan bij het huidige tijdbeeld en bij de ideeën van hedendaagse jongeren, die steeds meer twijfelen over voormalige zekerheden. Oók over het ouderwetse romantische beeld van seksualiteit. Want is seks altijd mooi? Hoor je als vrouw je seksuele escapades voor jezelf te houden? Moran laat zien dat ook op het gebied van seksualiteit niets zwart-wit is.

Emma Curvers (1985) groeide op in Zuid-Limburg, studeerde filosofie en is hoofdredacteur van filmplatform Cineville. In haar debuutroman Iedereen kan schilderen verwerkt ze de moeizame relatie met haar vader die in werkelijkheid inmiddels met haar gebroken heeft.

Diagnoses
In Iedereen kan schilderen probeert de twintigjarige Iris Kostons vrede te vinden met een gezinsleven waarin haar vader álle aandacht opeist. Zelf neigt ze naar depressiviteit en herkent ze veel van haar vader in zichzelf. Moeder Elsbeth treedt de situatie tegemoet met een achteloosheid die veel weg heeft van levensmoeheid. Iris’ zus Mia heeft zich met haar rebelse attitude nog het meest ontworsteld aan de ziekte ‘Hans’, maar lijdt dan weer aan hypochondrie. Tussen al deze besognes door proberen ze zich een weg te vinden in alledaagse gezinssituaties zoals de feestdagen, wat vaak lijkt te slagen maar uiteindelijk meestal jammerlijk mislukt.

De vele ziektes beperkten zich overigens niet tot de gezinssfeer. In het hart van de roman staat een twee pagina’s beslaande stamboom met onder elk familielid de psychische kwalen waar hij of zij aan lijdt – voor zover dat bekend is, want familiebreed wordt geleden aan “verzwijgzaamheid”.

Kan iedereen schilderen?
De hele roman speelt zich thuis in Zuid-Limburg of bij de psycholoog af, met uitzondering van een incidenteel uitje. Deze vernauwing van tijd en ruimte in het verhaal draagt bijzonder bij aan de beklemming die niet alleen Iris, maar ook de lezer ervaart. Beiden gaan aan het malen; betekent erfelijkheid onvermijdelijkheid? Elk verhaal heeft meerdere kanten; is het gezegd dat Hans’ versie minder waard is omdat die onbegrijpelijk is? Hans schildert zonsondergangen met Ravensburgers eenvoudige schildertechniek ‘Schilderen op nummer – iedereen kan schilderen’. Het is duidelijk dat je daarmee geen kunst maakt, maar het valt niet te ontkennen dat Hans schildert; heeft hij het bij het verkeerde eind als hij de wereld op dezelfde systematische manier uiteenrafelt en weer in elkaar zet?

Anderzijds doet de vernauwing afbreuk aan de roman omdat hij het verhaal nogal isoleert – alsof Curvers verder niets te vertellen heeft. Deze tunnelvisie zie je ook terug in het taalgebruik; Curvers herhaalt zich en gebruikt veel dezelfde woorden in plaats van synoniemen – een kwaal waar veel jonge schrijvers aan lijden – waardoor de vertelling soms wat monotoon is.

Therapie

Met Iedereen kan schilderen doet Curvers een dappere poging haar vader van zich af te schrijven. In interviews geeft ze ook aan dat het schrijven op deze manier gewerkt heeft. Dat doet ze niet zonder humor; Hans’ psychoses zorgen voor komische situaties. Maar echt ver gaan de mondhoeken niet omhoog. Curvers lijkt in haar debuut nog te veel bezig met het psychologische aspect van het van zich af schrijven en te weinig met het schrijven van een roman. Hopelijk weet ze de balans daartussen in haar volgende roman beter te vinden.