In de loop van het verhaal komt de lezer erachter dat Lillemor feitelijk geen van de boeken heeft geschreven die onder haar naam gepubliceerd zijn. Samen met de weinig mediagenieke Babba is ze verantwoordelijk voor een auteurschap – ooit begonnen met een detective en uitgegroeid tot hoogliterair werk – onder de naam Lillemor Troj. Echter, Lillemor is met name het knappe gezicht op het omslag. Babba is namelijk de schrijver van de twee. Of zoals Ekman het verwoordt: ‘Het genie is namelijk niet fotogeniek – om het voorzichtig uit te drukken. En bovendien is de geniale kunstenaarsziel bang voor recensies.’

Wie is de echte Lillemor?

Zonder Babba zou Lillemor zich nooit in de elitaire kringen kunnen begeven waarin ze zo goed gedijt, maar ze kan de onbehouwen Babba niet zo goed om zich heen verdragen. Babba, op haar beurt, heeft Lillemor nodig als bescherming van haar ‘kunstenaarsziel’, maar wil dat niet toegeven en ergert zich bovendien aan Lillemors maniertjes en gebrek aan literair talent. In De afrekening is het constant de vraag of er sprake is van een symbiose van of een parasitaire verhouding tussen deze twee vrouwen. Babba en Lillemor hebben elkaar nodig, maar de verhoudingen tussen de twee voelen niet gelijkwaardig.

Na tientallen jaren samenwerken heeft Lillemor dan toch echt genoeg van Babba. Bovendien heeft ze haar niet meer zo nodig; ze heeft haar leven inmiddels volledig ingericht zoals ze het wil. Lillemor denkt het contact zonder problemen te kunnen verbreken, maar staat niet stil bij de kracht van Babba’s woede. Als reactie op de breuk begint Babba aan Trojs laatste boek: De afrekening. ‘Het verhaal over Lillemor Troj was een geschenk van mijn woede en ontstak alle lichten in mij. Zo kan de woede van de afgewezene tot een sterke energieontwikkeling leiden, in plaats van zich naar binnen te richten, op zelfvernietiging.’ Babba doet in De afrekening de geschiedenis van Lillemor Troj uit de doeken en vertelt voor het eerst dat de auteur Lillemor Troj niet de persoon Lillemor Troj is.

De spanning tussen creatief schrijversschap en een representatieve mediapersoonlijkheid is door Ekman nauwkeurig uitgewerkt. Ze lijkt te willen zeggen dat elke schrijver beide kanten nodig heeft. Want hoe goed je ook kunt schrijven, als je niet deelneemt aan het publieke leven is het moeilijk om het ver te schoppen. Als je nooit op tv komt, geen interviews geeft en nooit feesten, borrels of festivals bezoekt – met andere woorden, als je nooit naar buiten treedt – zal iedereen je boek (en daarmee je naam) binnen een mum van tijd vergeten. Of in eerste instantie al over het hoofd zien.

Spelregels breken

Kerstin Ekman (1933) – de echte auteur van deze roman, of zo we mogen aannemen – is zelf een grande dame van de moderne Zweedse literatuur. Hoewel je de hoofdpersoon van de roman natuurlijk nooit met de schrijver ervan moet verwarren, speelt Ekman juist met dit gegeven. Haar tweede naam is namelijk Lillemor. Daarnaast was ze lid van de Zweedse Academie en is ze haar loopbaan begonnen met het schrijven van detectives, waarvan Zwart water (1993) de bekendste is.

Wat is feit en wat is fictie? Deze vraag speelt op zoveel niveaus in De afrekening dat je je als lezer nog lang kunt afvragen wat of wie je nu eigenlijk kunt en moet geloven. Een vraag die evenzeer betrekking heeft op het ontstaan van de roman De afrekening – heeft Kerstin Ekman misschien ook een partner in crime? – als op het feit dat je eigenlijk nooit zeker kunt weten of iemand zich houdt aan de spelregels en conventies. Of het nu om een romanschrijver, journalist, wetenschapper of politicus gaat.

In De kunst van het moorden gaat Parks op weg met de hoofdpersoon die hij in twee eerdere romans al heeft geïntroduceerd. De Engelsman Morris Duckworth, inmiddels een gewaardeerd lid van de aristocratie in Verona, voelt zich nog altijd een buitenstaander in de Italiaanse machismo maatschappij. Hij is getrouwd met een nazaat van steenrijke wijnbouwers en heeft een indrukwekkende kunstcollectie aangelegd.

Moordkunst
Duckworth is ook een pathologische moordenaar. Tim Parks laat voorzichtig doorschemeren dat hij al een reeks slachtoffers heeft gemaakt, allemaal vanwege liefdesperikelen of zakelijk gewin. Door het hele boek heen blijven deze doden – in het hoofd van Morris – in gesprek met hun moordenaar. Dat is een aardige vondst maar zij wordt zo ver doorgevoerd dat het de gang van het verhaal behoorlijk verstoort.

Een verhaal dat verder geheel gedomineerd wordt door de obsessie van Duckworth: een tentoonstelling samenstellen van kunstwerken die allemaal ‘moord’ als thema hebben. Niet het sterven of de dood, maar het moment van toeslaan: als de gruwelijke daad op het punt van uitvoeren staat. Hij kan putten uit zijn eigen kunstverzameling, waar een aantal vervalsingen tussen zitten, maar hij wil ook wereldwijd grote musea om bruiklenen te vragen.

Losse eindjes
Het opvoeren van die tentoonstelling is een prima concept dat Parks tot in de uithoeken van deze roman laat doorwerken. De afzonderlijke schilderijen worden veelvuldig aangehaald en beschreven. Duckworth wil de klassieke werken, waarop men elkaar naar het leven staat, via de officiële museumkanalen van Verona verzamelen. Vanaf dat moment begint de tegenwerking van de museumdirectie en de alomtegenwoordige kerk.

De kunst van het moorden is geschreven als ‘spannende roman’; het predikaat ’thriller’ zou inderdaad teveel eer zijn. Tim Parks strooit kwistig met losse eindjes die op geen enkele wijze tot de grote lijn van het verhaal gaan behoren. Hij is meer geïnteresseerd in de geschiedenis en de afkomst van de ‘moorddadige’ schilderijen dan in het verloop van het mysterie.

Parker of Parkes
Als de museumdirecteur onder compromitterende omstandigheden wordt vermoord en Morris Duckworth als mogelijke dader wordt opgepakt, begint Parks de controle te verliezen. De kardinaal, de huisvriend, de Libische maîtresse, de conservator, de meestervervalser, de zoon en de dochter, ze hebben allen een rol in deze geschiedenis maar nergens wordt duidelijk wat ze werkelijk bijdragen aan de kluwen van geheimzinnigheid die de schrijver opwerpt. Het enige ‘drama’ speelt zich op nogal overdreven wijze af in het hoofd van de opportunistische Morris Duckworth:

‘Er waren momenten waarop de realiteit met zo’n enorme chemische intensiteit borrelde en bruiste, dat er maar twee keuzes leken te bestaan: gaan liggen onder het reeds zoevende blad van de guillotine, of een kalashnikov pakken en iedereen in de buurt neerknallen.’

Als er tenslotte ook nog ‘een Britse schrijver genaamd Parker of Parkes’ op het toneel verschijnt, is het genoeg geweest. De kunst van het moorden is een vreemde eend in de bijt van Tim Parks; hij kan duidelijk niet uit de voeten met het thrillergenre. Te uitvoerig en te ingewikkeld geschreven om in een sterke plot te kunnen transformeren. Parks moet vooral over Italië blijven schrijven, als relatieve buitenstaander weet hij feilloos de eigenaardigheden bloot te leggen, maar zich verre houden van misdaad en spanning.