We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.
Disclaimer en privacybeleid
Een spiegel voorgehouden
In deze Oscargenomineerde film besluit Mr. Williams (Bill Nighy), nadat hij erachter komt terminaal ziek te zijn, zijn leven om te gooien. De film, die zijn oorsprong heeft te danken aan Kurosawa’s gerenommeerde film uit 1952 genaamd Ikiru, is dankzij de artistieke visie van Hermanus getransformeerd tot een verhaal dat eer doet aan het naoorlogse Londen.
Gesitueerd in de jaren vijftig draait Living om het leven van Mr. Williams. Een stoïcijnse ambtenaar die bekend staat als de baas van de afdeling Openbare Werken. Williams is iemand die zich buiten zijn werk om niet met zijn werknemers wil associëren en nogal goed is in opdrachten van zich afschuiven. Kort nadat Williams van zijn huisarts te horen krijgt dat hij nog slechts zes tot negen maanden te leven heeft, besluit de aan-zijn-bureau-gekluisterde ambtenaar onaangekondigd er tussenuit te gaan. Voor hem een zeer uitzonderlijk gegeven. In zijn afwezigheid komt Williams tot de conclusie dat de passie die hij ooit voor het leven had niet te vinden was in grote avonturen, maar juist in de kleine, haast veronachtzaamde momenten in het leven. Nu de dood hem in de ogen kijkt is het nog maar de vraag of Williams een betekenisvolle nalatenschap heeft weten waar te maken.
Schijnbaar stoïcijns
Met velerlei bedachtzame spiegelshots weet cinematograaf Jamie Ramsey een zelfverzekerde doch behoorlijk gespleten persoonlijkheid vast te leggen van iemand die initieel maar weinig inhoud lijkt te hebben. Deze shots dragen op indrukwekkende wijze bij aan het vastleggen van een personage dat zowel een harde als een enorm vereenzaamde kant heeft. Een sterke scène die getuigt van zijn haast uiteenvallende persoon, is wanneer Williams voor de spiegel staat, oefenend om zijn zoon van het bittere nieuws op de hoogte te stellen. Met een gefragmenteerd spiegelwerk wordt nadruk gelegd op een zoektocht naar onvindbare woorden, resulterend in een pijnlijk, stilzwijgend mozaïek van emoties.
Aangevuld met een uiterst visueel script weten befaamde schrijvers Kazuo Ishiguro, Akira Kurosawa en Shinobu Hashimoto een man weer te geven die zijn verloren passie voor het leven lang niet volledig achter zich heeft gelaten. Dat Williams de waarde van kleine momenten terug wil vinden, wordt merkbaar tijdens een lunch met zijn voormalige collega Margaret Harris (Amy Lou Wood). In een openhartig gesprek met de medewerkster vertelt Williams over het belang van tegendraads pubergedrag. Het is een toespraak die je bij de keel grijpt en doet realiseren hoe snel de tijd aan ons voorbij gaat. De scène wakkert een verlangen aan dat slechts in schimmen van het verleden opgespeurd kan worden, terugdenkend aan toen. Als een weemoedige reiziger dwaal je mee naar nostalgische gedachten over toen je als kind nog éven buiten wilde blijven spelen, om nog héél kort vast te kunnen houden aan het moment.
Een authentieke weerspiegeling
Van meet af aan dompelt Living je onder in vervlogen tijden, ondersteund door functioneel snaarspel, gecomponeerd door de getalenteerde Emilie Levienaise-Farrouch. Met vreugdevolle en toch melancholische klanken, dragen de melodieën gedurende de hele film rijkelijk bij aan een vertelling over het leven.
Het feit dat een oude Japanse film dusdanig vertaald kan worden binnen een totaal ander landschap, zelfs zo’n zeventig jaar later, geeft blijk van een universele zoektocht naar betekenis en voldoening in het leven, herkenbaar voor elke generatie.
Living
Regie: Oliver HermanusJaar: 2024
Distributeur: Lionsgate UK
imdb: https://www.imdb.com/title/tt9051908/
Misschien ook iets voor u
Weg met het ideaalbeeld
De wereld is een podium, zo zei Shakespeare, maar kan ons dagelijkse toneelstuk ook kunst zijn? PINK de Thierry (1943-2023) (pseudoniem van Helena Scheerder) vervaagt de grenzen tussen privé en kunst, tussen wat gespeeld is en wat niet. Haar werk uit de jaren tachtig heeft een voorziende blik op wat later realityshows zijn gaan heten. Voor het eerst heeft ze een overzichtstentoonstelling, in het Frans Hals Museum.
De performances van PINK de Thierry komen in navolging van de Fluxus beweging, van Gilbert & George en Bruce Nauman. Waar haar voorgangers alles tot kunst verheffen, zelfs het dagelijks bestaan en hun eigen lichaam, gaat PINK nog een stapje verder en vraagt zich af: waar liggen de grenzen van de privésfeer? In haar beeldtaal grijpt ze regelmatig terug naar de reclamefotografie, met vaak grote theatraliteit. Ze houdt van de overdrijving en speelt zelf een rol – wellicht door haar verleden als schouwspeler – en ook in haar kunstenaarschap, gezien haar artiestennaam. Haar werk is veelal kritiek op het ‘ideale gezin’ – met de maatschappelijke bron waar dit ideaalbeeld uit put – en de consumptiemaatschappij.
Kritiek op consumentisme
In 1981 verstuurt ze verhuisbriefjes dat zij met haar gezin als ‘familie De Koning’ gaat verkassen naar Theater de Meervaart in Amsterdam. Daar verblijft ze dertig dagen in een nagemaakt appartement. Deze is gemeubileerd met woonartikelen van de Bijenkorf, met de prijskaartjes er nog aan. Bezoekers mogen PINK en haar gezin tussen 16:00 en 17:00 uur aanschouwen bij de dagelijkse beslommeringen. Als een levende etalage dus en daarmee kritiek op het consumentisme. Het alledaagse bestaan verheft ze hiermee tot kunst, als een readymade bijna. Dit concept heeft ze in vervolgwerken verder uitgediept en haar gezin speelt regelmatig een rol in haar eigen gecreëerde werelden.
Het ideale gezin
In meerdere performances veroordeelt ze het idee van het ideale gezin, gedocumenteerd in video of foto’s, en mooi gepresenteerd bij de tentoonstelling in de Hallen van het Frans Hals. In At Home woont ze dertig dagen in een tweedimensionaal droomhuis, gemaakt van beschilderde hardboard platen, op de Grote Markt in Haarlem. Een over de top schouwspel dat lijkt op jaren zestig reclames. Voorbijgangers mogen het gezin bekijken, waardoor hun ogen veranderen in die van gluurders. Voor een ander werk overnacht het gezin in het Frans Hals Museum met hun bedden afgebakend tussen paaltjes. PINK maakt hiermee het lichaam en het slapen tot een kunstvorm.
Haar werk gaat over het grensgebied waar kunst eindigt en ‘het echte leven’ begint en hoe de joods-christelijke maatschappij het ideale gezin ziet – het welbekende huisje-boompje-beestje. Ook gaat het over kijken. Naar iets wat je eigenlijk niet mag zien, naar privésferen die normaal verborgen zijn. PINK heeft kritiek op televisie, dat het leven te sensationeel en spannend voorspiegelt in haar ogen. Er zit daarom een overdreven burgerlijkheid in haar performances: zoals bij haar televisie-uitzending Tea Time waar niet meer dan thee wordt gedronken en gekeuveld wordt over sigaren en suikerklontjes.
Vercommercialisering kunst
In de jaren tachtig valt het haar op dat kunstenaars steeds meer moeten onderhandelen om hun werk te tonen en zichzelf telkens moeten promoten. Ze besluit er een performance van te maken. Samen met man Donald (die optreedt als zaakwaarnemer, adviseur en assistent) vertrekt ze naar de Verenigde Staten en klopt aan bij de grote musea voor een expositie. Met een witte golftas, waar een drieëntwintig meter lange afdruk van haar werk in zit, gaat ze op pad. Pas als een museum instemt met een performance toont ze haar ‘visitekaartje’. Alleen het Museum of Contemporary Art Los Angeles hapt toe. De performance wordt vastgelegd in video, naast geënsceneerde foto’s waarin ze wederom teruggrijpt naar het over de top gehalte van reclamefotografie: zij in een bikini naast een zwembad of heroïsch voor een Amerikaanse bolide.
Bij later werk zegt ze de performance vaarwel en richt zich meer op collages en schilderkunst. Tekst komt daarin vaak terug, in onleesbare krabbels of een eigen taal. Dit schrift komt uit de Arcadia-wereld van vroegere performances. Art is mightier than the pen staat op een van de werken, met gezichten verborgen achter stukken tekst. Kunst staat boven het woord, volgens haar. Met de Bijbel als inspiratiebron bij een ander werk lijkt het of ze wilt zeggen dat onze wereld uit tekst bestaat, uit theorieën. Het woord dat theoretici ons opleggen verblindt ons. Het ideale gezin komt hier eveneens uit voort, net als het kapitalisme. Wees kritisch, lijkt ze te zeggen. We leven in verzonnen verhalen en de ideale maatschappij is niets anders. PINK de Thierry is van mening dat de ideale wereld niet bestaat. Het enige dat er bestaat is het alledaagse.
PINK de Thierry – Leven in kunst is nog tot 29 oktober te zien in het Frans Hals Museum, Haarlem.
PINK de Thierry – Leven in kunst / Frans Hals Museum
Gezien in: Frans Hals Museum, HaarlemNog te zien tot: zondag 29 oktober 2023
Misschien ook iets voor u
Een tijdloos mysterie
Stel je voor dat je in de toekomst niet kunt tijdreizen, maar in twee verschillende tijdlijnen kunt leven. Je beweegt er niet met je fysieke lichaam doorheen, noch bestuur je een personage zoals bij virtual reality. Deze wereld betreed je met een realistisch lichaam dat wordt bestuurd met je geest. Dit wordt een ‘peripheral’ genoemd. Je leeft dus in een andere tijdlijn, in dezelfde wereld. Maar is dit ook wérkelijk dezelfde wereld?
De spelregels veranderen
Flynne Fisher krijgt te maken met deze verschillende tijdlijnen. Haar dagelijks leven is eigenlijk vrij normaal; ze zorgt voor haar blinde moeder en helpt af en toe haar broer Burton met online spellen. Ze wonen in de stad genaamd Clinton in 2032. Het ritme verandert wanneer Burton een spel met Simtechnologie mag testen, waar een groot bedrag tegenover staat.
Flynne bestuurt in het spel een lichaam in de ‘peripheral’ dat volgens haar realistisch aanvoelt, waarbij ze in een tijdlijn van het jaar 2073 wordt geplaatst. Het begint leuk en aardig, ze denkt dat het een spel is vol personages die een feestje bezoeken. Al snel vindt ze een efficiënte oplossing om het level uit te spelen. Ze heeft echter iets mysterieus gezien tijdens de eerste test, wat de makers stil willen houden. Spoedig escaleert de situatie tot een chaos waarin ze onbekende vijanden maakt, op het zogenaamde dark web. Wilf Netherton wordt door de spelontwikkelaars gestuurd, om te helpen ontrafelen wat Flynne precies heeft gezien.
Daniel, het hulpje van het Research Instituut, vertelt dat Flynne iets heeft gestolen. De grens tussen spel en realiteit begint steeds vager te worden voor haar. Ze moet zich gaan afvragen hoe ze haar familie kan beschermen en hoe ze tegelijkertijd de missie om een verdwenen meisje genaamd Aelita te vinden, kan voltooien. Het wordt nog erger wanneer er premiejagers achter Flynne en Burton aan komen. Ondertussen proberen zij in leven te blijven, zowel in het echt als in de peripheral. Aelita, die nog steeds spoorloos is, laat wel hints achter over haar huidige locaties. Dit geeft Flynne veel verantwoordelijkheid; de levens van haar geliefden en vele anderen hangen af van de keuzes die ze gaat maken. Flynns sterke karakter komt van pas als onderhandelaar, ze stelt de juiste vragen en geeft niemand de kans om haar in twijfel te trekken. Burton daarentegen is terughoudender in gevaarlijke situaties, om te observeren en de mogelijkheden te berekenen. Samen vormen ze een geweldig team dat elkaar ondersteunt. Een gelijkenis in hun karakter, is dat ze allebei erg eigenwijs zijn, wat goed is maar ook voor discussies kan zorgen.
De kracht van sterke persoonlijkheden
Alles wat Flynne in de peripheral voelt, heeft ook effect heeft op haar echte lichaam in haar eigen tijdlijn. Ze wordt op een gegeven moment aangevallen met een wapen dat geluidsgolven schiet en raakt gewond in vechtpartijen. Ondanks dat, raakt ze steeds meer overtuigd dat dit de manier is om te handelen. Met gevaar voor eigen leven probeert ze anderen te redden.
Levens die vallen tijdens deze strijd, opofferingen, deals en vechtscènes maken het geen seconde saai tijdens het kijken. Actrice Chloë Grace Moretz, heeft leven in het personage geblazen met haar expressies en acteerwerk. Moretz legt een sterk charisma op tafel dat ze in Flynne weerspiegelt, vooral in de onderhandelings- en actiescènes.
Vragen voor de toekomst
Deze serie zet aan het denken over de mogelijke toekomst met voortgang in technologie, de medische wereld en kunstmatige intelligentie. Al is het nog niet aan de orde, het brengt ethische vraagstukken naar voren over leven in een andere tijdlijn. Ook zien we de impact van de peripheral op het welzijn van het personage. Flynne krijgt te maken met fysieke pijn na gevechten in haar Sim-lichaam. Het heeft echter niet alleen effect op een fysiek lichaam, maar ook op de psyche. Alles dat wordt gevoeld, gezien en ervaren, vergeet ze niet. Het leven in twee werelden met dezelfde geest vereist veel energie. Is het de moeite waard om persoonlijk welzijn op te offeren voor het streven naar een betere samenleving? De toekomst zal meer middelen bieden, maar wat zal de prijs zijn voor een betere wereld?
Te zien op Prime Video!
N.v.d.r.: Vlak na de publicatie van deze recensie blijkt dat seizoen 2 helaas is geannuleerd, maar niet getreurd! Voor de nieuwsgierigen onder ons is nog altijd de boekenreeks aan te raden waar deze serie op gebaseerd is, geschreven door William Gibson.
The Peripheral
Regie: Vincenzo Natali, Alrick RileyJaar: 2024
Distributeur: Amazon Studios
imdb: https://www.imdb.com/title/tt8291284/
Misschien ook iets voor u
Een meeslepend portret van menselijke desillusie
In een tijd waar film vaak simpel vermaak is, levert Christopher Nolan een diepzinnig meesterwerk af met Oppenheimer. Dit verhaal over J. Robert Oppenheimer, ook wel de ‘vader van de atoombom’ genoemd, is meer dan alleen maar een biografische vertelling.
De indrukwekkende film neemt je mee op een aangrijpende reis door het turbulente leven van Oppenheimer. Een Amerikaanse natuurkundige, die leidinggaf aan het team dat de eerste atoombom ontwikkelde tijdens het Manhattan Project in de Tweede Wereldoorlog. Nolan schetst een wereld van wetenschap, ethiek en oorlog in slechts drie uur, zonder daarbij te vervallen in oppervlakkige interpretaties.
Vernieuwende en diepgaande blik
Gebaseerd op het boek American Prometheus dompelt de film ons onder in een tijdsperiode waarin de wereld aan de rand van een nucleaire afgrond staat. Door de ogen van Oppenheimer zien we de immense druk en de morele dilemma’s waarmee hij te maken krijgt. Zijn rol in het Manhattan Project, zijn persoonlijke beproevingen en zijn confrontaties met de politieke wereld worden meesterlijk in beeld gebracht. Nolans keuze om de daadwerkelijke bombardementen op Hiroshima en Nagasaki niet te tonen, maar in plaats daarvan de nadruk te leggen op de ethische kwesties en de nasleep van de bombardementen, biedt een nieuwe en diepgaande blik op een bekend historisch moment.
Ensemble van steracteurs
Cillian Murphy zet de rol van zijn leven neer als Oppenheimer, een man verscheurd door ambitie en geweten. Maar hij staat niet alleen. Het ensemble van steracteurs, waaronder Kenneth Branagh, Matt Damon en Robert Downey Jr., levert een onvergetelijke prestatie. Elk van hen brengt een unieke dimensie naar het scherm, waardoor de kijker zich middenin de complexiteit en het drama van die tijd bevindt. Murphy heeft het vermogen om innerlijke conflicten en emotionele nuance krachtig over te brengen. Dit helpt om de psychologische diepgang van het karakter op een overtuigende manier te verkennen.
Een ware cinematografische traktatie
Oppenheimer, Copyright 2022 Universal Studios. All Rights Reserved
Nolan, bekend om zijn visuele flair, stelt ook hier niet teleur. De afwisseling tussen kleurrijke en zwart-wit segmenten is niet slechts een stijlkeuze, maar dient als versterking van het verhaal. Elk frame voelt zorgvuldig overwogen aan, waardoor de film als geheel een cinematografische traktatie is. Wie Nolan kent, weet ook dat hij geen fan is van CGI. Hoewel hij natuurlijk geen echte nucleaire bom af laat gaan, reconstrueerde hij de eerste testexplosie in New Mexico (1945) zonder CGI.
Nolan’s team moest nieuwe technologie ontwikkelen om zowel de zwart-witscènes in IMAX te filmen als de schittering van de explosie af te stemmen op de daadwerkelijke ontploffing. Samen met zijn vaste cinematograaf Hoyte van Hoytema weet Nolan opnieuw een visuele symfonie te creëren die elke cinefiel zal waarderen.
De prijs van kennis
Wat Oppenheimer onderscheidt van andere biografische films is de manier waarop Nolan de man en zijn tijdperk verkent. De film gaat niet alleen over de atoombom of de wetenschapper achter de bom, maar over fundamentele vragen van ethiek, verantwoordelijkheid en menselijkheid in het aangezicht van immense macht. Oppenheimer’s beroemde uitspraak: ’Nu ben ik de dood geworden, de vernietiger van werelden’, weerklinkt als een echo door de hele film, waardoor kijkers worden aangespoord om te reflecteren op de dubbelzinnigheid van wetenschappelijke vooruitgang en de prijs van kennis.
Oppenheimer is een cinematografisch juweel, rijk aan inhoud en visueel verbluffend. Nolan heeft een film gecreëerd die zowel ontroert als aan het denken zet. Door de combinatie van sterk acteerwerk, een diepgaand script en schitterende beelden, levert hij een verhaal af dat zowel tijdloos als uiterst relevant is. Voor wie op zoek is naar een film die meer biedt dan alleen vertier, is Oppenheimer een absolute must-see. Het is niet alleen een ode aan een historische figuur, maar een reflectie op de menselijke natuur en de grenzen van onze ambities.
Oppenheimer
Regie: Christopher NolanDistributeur: Universal Studios
imdb: https://www.imdb.com/title/tt15398776/
Misschien ook iets voor u
De keerzijde van de MacDo
In haar autobiografische debuut Werken voor de kost doet de 24-jarige Claire Baglin verslag van haar bijbaantje bij een fastfoodketen. De Française zet haar ervaringen af tegen die van haar vader, die zijn hele werkende leven fabrieksarbeider was.
Als kleine kinderen kunnen Claire en haar broertje Nico zich geen magischere plek voorstellen dan de McDonalds. Op de terugweg van vakantie geven hun ouders eindelijk toe aan de watertandende kinderen op de achterbank. De twee kunnen hun geluk niet op, werken zich uit de Berlingo en bestormen het restaurant. Het bestelproces in het drukke restaurant verloopt chaotisch, maar uiteindelijk slaagt het gezin erin hun vakantiebonnen in te wisselen voor een lading burgers, frietjes, nuggets en cola. Als kers op de taart krijgen Claire en Nico bij hun kindermenu ieder een buitenaards poppetje dat licht geeft in het donker.
Harde realiteit
De magie die Claire als kind ervoer, verdwijnt als sneeuw voor de zon wanneer ze zelf voor de fastfoodketen gaat werken. De werkzaamheden zijn repetitief, de klanten veeleisend en met haar collega’s heeft ze geen echte band. Voortdurend strijden de medewerkers om de beste plekjes, waarbij de McDrive het hoogst haalbare is en ‘de service’ (ofwel de zaal, het terras, de wc’s en het vuilnishok) het onderspit delft.
Claires bijbaan is allesbehalve enerverend, maar het blijft slechts een bijbaan. Al bij haar sollicitatie beslist ze om slechts enkele maanden te blijven. Hoe anders was dat voor haar vader, die altijd ploegendiensten heeft moeten draaien. Ondanks dat hij hard werkt, zoekt hij zijn toevlucht bij het afvalpunt voor elektronische huisraad (die hij al dan niet succesvol repareert). Wat voor vader dagelijkse kost is, is voor Claire slechts een tussenstation.
Persoonlijk
In een roman die zich grotendeels in een MacDonalds afspeelt, valt evenzeer op wat wél aan bod komt als wat niet. Zo spreekt ze, om maar wat te noemen, met geen woord over wat fastfood doet met de volksgezondheid of onder welke omstandigheden het vlees wordt geproduceerd. Baglins focus ligt op de werkvloer en dan niet eens zozeer misstanden, als wel de banaliteit ervan.
Baglins schrijft associatief, maar ook herkenbaar. Er zijn maar weinig mensen die nooit bij de MacDonalds hebben gegeten en het is die collectieve ervaring waar Werken voor de kost op stoelt. Anders dan Édouard Louis, die andere getalenteerde jonge Franse schrijver met wie Baglin veel wordt vergeleken, heeft het werk van Baglin een verfrissende lichtheid over zich. Werken voor de kost is een debuut dat smaakt naar meer!
Werken voor de kost
Schrijver: Claire BaglinUitgever: Uitgeverij Pluim
Prijs: €22,99
Bladzijden: 160
ISBN: 9789493304604
Misschien ook iets voor u
Het verleden houdt nooit op
Roland Baines heeft een abonnement op het verleden. Zijn leven lang blijft hij dealen met de heftige kostschoolervaringen met pianolerares Miriam Cornell. De vraag hoe grote en kleine geschiedenissen doorwerken in ieders bestaan, en wat we daar nou eigenlijk van leren, hangt in het nieuwste boek van Ian McEwan als een felverlicht uithangbord aan de gevel.
In het werk van de Engelse topauteur McEwan is de impact van historische gebeurtenissen op het persoonlijke leven van mensen een terugkerend thema. Ergens lijkt dit een open deur, ons leven wordt natuurlijk voor een belangrijk deel bepaald door de plaats en tijd waar onze wieg toevallig oppopt. Maar het is wel een essentieel gegeven. In Lessen dreunt de Tweede Wereldoorlog nog nadrukkelijk na in de levens van de oudere generatie, en voor jongeren zijn thema’s als de Koude Oorlog en (de val van) de Muur, Tsjernobyl, Brexit en de Covid-pandemie maar al te relevante zaken.
McEwan geeft in Lessen een prachtig voorbeeld van deze impact. De 13-jarige Roland Baines neemt naar aanleiding van de Cubacrisis in 1962 een beslissing die verreikende consequenties zal hebben. Wat wil hij beslist niet hebben gemist voordat de nucleaire ‘verdamping’ toeslaat?
Familie
McEwan schildert in zijn boek ook een aantal familiegeschiedenissen. Zo worden het verleden van de moeder van Alissa – Rolands eerste, Duitse, vrouw – en haar eigen antwoord daarop fraai uitgewerkt. Tussen dochter en moeder lijkt wel een ‘ijzeren gordijn van onbegrip’ te hangen. Gaandeweg realiseer je je weer terdege hoe verschillend de omstandigheden, belemmeringen en kansen van opeenvolgende twintigste-eeuwse generaties zijn geweest. Breken met het psychologische keurslijf van haar ouders wordt voor Alissa een regelrechte levensbehoefte. In Lessen beschrijft McEwan deze worsteling treffend, veel naoorlogse kinderen in West-Europa zullen zich hier moeiteloos in herkennen. Al gaan weinigen zo ver als deze dochter.
Literatuur
Roland ontwikkelt zich stukje bij beetje ook tot een goede, autodidactische lezer die ons soms trakteert op beschouwingen over grote schrijvers. Zo staat hij bijvoorbeeld stil bij interessante liefdeservaringen van Flaubert en Dickens. Een oplettende lezer kan zich in Lessen vermaken met talloze boeiende verwijzingen naar de wereldliteratuur. De hoofdrol is wel weggelegd voor Nabokov, ook al wordt die schrijver alleen een paar keer terloops aangestipt. De vergelijking met diens monumentale roman Lolita (1955) is gewoon onontkoombaar. (Leuk om te weten: Nabokov schreef dit boek in de periode dat hij doceerde aan Cornell University in Ithaca, New York. En wie Lolita gelezen heeft, herinnert zich misschien nog dat daar ook een pianolerares in figureert!)
Gestolen jeugd
Waarmee we zijn aanbeland bij de belangrijkste geschiedenis van Lessen: het gefragmenteerde levensverhaal van hoofdpersoon Roland Baines. Net als Lolita valt Roland als jonge puber ten prooi aan een solipsistische volwassene, in zijn geval pianojuf Miriam Cornell. Hoewel de overvloedige seks de jonge Roland ontzettend goed smaakt, en hij op latere leeftijd ook over zijn eigen ‘aandeel’ dubt, wordt al gauw duidelijk dat de affaire met een bezitterige en machtige volwassene hem zijn leven lang parten blijft spelen. McEwans beschrijving van de gevolgen van een gestolen jeugd maakt van Lessen zo (ook) een indringende follow-up van Lolita. Dat hij de affaire vanuit alle mogelijke gezichtshoeken bekijkt, overtuigt en pakt je als lezer vanaf het begin.
Lessen
Cover en titel van de lijvige – en heerlijk geschreven – roman verwijzen op het eerste gezicht naar de pianolessen die zo’n belangrijke rol in Rolands jeugd en verdere leven spelen. Maar een boek dat doordrenkt is van de betekenis van geschiedenis bestrijkt natuurlijk een veel breder thema. Wat leren we nou echt allemaal van het verleden, van onze eigen geschiedenis en die van anderen? Aan het eind – hij is dan zelf ondertussen al grootvader en beseft dat het verleden elke dag verder aangroeit – trekt Roland zijn persoonlijke conclusies. Lessen is een literair meesterwerk.
Lessen
Schrijver: Ian McEwan (2022, Nederlandse vertaling 2023)Uitgever: De Harmonie
Prijs: €27,50
Bladzijden: 571
ISBN: 9789463361606
Misschien ook iets voor u
Liefde in tijden van oorlog
Het is echte liefde, tussen de Romeinse generaal Marcus Antonius en Cleopatra, koningin van Egypte. Ze zijn dol op elkaar, kunnen niet van elkaar afblijven. Maar liefde in tijden van oorlog is gedoemd te mislukken. Zo is Antonius & Cleopatra van Shakespeare Theater Diever een soort antieke Romeo & Julia-geschiedenis – maar dan vrolijk – tegen de achtergrond van een oorlog tussen broederlanden. Voor de goede verstaander is de oorlog tussen Oekraïne en Rusland erin te herkennen.
Na haar liaison met Julius Caesar is de onweerstaanbare en machtige Cleopatra verzeild geraakt in een hartstochtelijke liefdesrelatie met de Romeinse generaal Marcus Antonius. Alleen: het conflict tussen Egypte en Rome smeult al jaren, en bovendien is Antonius in Rome getrouwd met Fulvia. Vanwege het warme liefdesnestje in Alexandrië laat Antonius zijn Romeinse plichten versloffen. Daarmee komt hij natuurlijk niet weg. De keizer fluit hem terug. Rome gaat vóór het meisje.
Oorlogszuchtig tijdsgewricht
William Shakespeares tragedie uit 1606/’07 is oneindig ingewikkeld, wat mede komt doordat Shakespeares verhaal eigenlijk te dicht blijft bij de feitelijke historie uit de eerste eeuw voor Christus. Het verhaal over de liefde tussen twee mensen uit elkaar beconcurrerende volken, tegen de achtergrond van een politiek wespennest.
Zijn Antonius en Cleopatra wordt onder andere daardoor relatief weinig gespeeld: een te ingewikkelde geschiedenis in een oorlogszuchtig en complex tijdsgewricht, bemenst door een wirwar van personages op verschillende locaties. Theatermakers branden zich er niet graag aan.
Plezierige boertigheid
Shakespeare Theater Diever maakt elke zomer in het eigen openluchttheater een vrolijke Shakespeare-bewerking met een combinatie van amateurs en professionals. Vanuit dat perspectief is Antonius & Cleopatra een begrijpelijke keuze, aangezien er veel rollen zijn te vergeven. Deze van oorsprong zeer pijnlijke tragedie is bewerkt tot een vrolijke bijna-komedie, vol plezierige hedendaagse boertigheid.
In de interpretatie van vertaler en regisseur Jack Nieborg is Cleopatra een hysterisch wicht. Een verwend, vulgair nest, dat hevige ziekte voorwendt zodra ze haar zin niet krijgt. Marcus Antonius is een breedgeschouderde mannetjesputter. In de interpretatie van Nieborg laat Antonius zich flink piepelen door zijn baas in Rome, Octavius Ceasar, de zoon van Julius.
Maar voordat het zover is, beleven ze een stormachtige liefdesrelatie waarin Cleopatra de baas is. Bij wijze van statement over die machtsverhouding komt Antonius om te beginnen op in een geil SM-pakje. Hij wordt achternagezeten door Cleopatra, die voorzien is van een leren zweepje. Duidelijker kan Nieborg niet uitleggen hoe de kaarten liggen.
De geschiedenis wil echter dat de strijdende partijen in een zeeslag belanden, waarna de liefde tussen de twee fataal zal blijken.
Ingewikkeld stuk
Antonius en Cleopatra is een rommelig, ingewikkeld en ‘druk’ stuk; dat is in de versie van Nieborg niet anders. De plot is daardoor onvermijdelijk lastig te volgen. Bovendien is de speelvloer – met overal afgebroken zuiltjes en quasi-brokstukken – voorzien van vele drempeltjes en trappetjes. Zo ontstaan voor de acteurs lange, lastige looproutes vol hindernissen die ze steeds moeten nemen.
Ondanks de ingewikkelde plot en het onhandige decor is dit een bijzonder vermakelijke voorstelling. Hedendaagse kwinkslagen in de vertaling door Nieborg maken Shakespeares lappendeken beter te verteren. Zoals ook Shakespeare dat zelf feitelijk deed, zo maakt ook Nieborg voortdurend gebruik van terzijdes tegen het publiek, die de toeschouwer bij de les houden.
Komische interpretatie
Inge Wijers steelt met haar Cleopatra de show. Ze gaat er met lichaam en stem vol in. Cleopatra heeft een hele reeks fantastische kostuums (ontwerp: Margit van der Kamp), en verwisselt vaker van outfit dan Beyoncé. Siebren De van der Schueren als de Romeinse heerser Octavius Caesar zit strak en overtuigend in zijn rol; als hij opkomt daalt direct de ernst neer in deze voorstelling.
Anne Peter van Muijen zet Marcus Antonius eerder neer als een stevig gebouwde sportschoolhouder dan als een lid van de Romeinse elite, maar in de context van deze komische interpretatie van de tragedie past die aanpak wel.
Fraai
Regisseur Nieborg kiest er meermaals voor veel van zijn (25!) acteurs tegelijkertijd op de speelvloer te laten staan en zitten, wat de focus op de hoofdhandeling niet ten goede komt.
Het toneelbeeld is – zoals altijd in Shakespeare Theater Diever – bijzonder fraai, met aan het ene eind een Romeins tempeltje met een driehoekige timpaan er bovenop, en aan het andere eind een Egyptische ruïne met twee hoge beelden van de hond-god Anubis (decorontwerp: Janco van Barneveld).
Elke voorstelling van Shakespeare Theater Diever wordt omlijst en ondersteund door een wandelend orkestje dat extra lucht en vrolijkheid brengt. Vooral de veelzijdige Annemarie de Bie valt daarin op, vanwege zowel haar virtuositeit als vanwege haar geestigheid.
Alleen maar verliezers
Luisterend naar de vertaling en interpretatie van Jack Nieborg vallen de gelijkenissen op met de actuele oorlog die Rusland begon tegen Oekraïne: waar is dit voor nodig? En vooral: wie wordt er beter van? Want zo’n oorlog kent alleen maar verliezers. Misschien is dat de actuele reden voor Nieborg om dit stuk juist nu te willen brengen.
Decorontwerp: Janco van Barneveld
Kostuumontwerp: Margot van der Kamp
Lichtontwerp: Henry van Niel
Muziek: Jan Meiborg
Antonius & Cleopatra – Shakespeare Theater Diever
Regie: Jack NieborgArtiest: Gerard Conijn, Anne Peter van Muijen, Siebren De van der Schueren, Floor van der Aa, Bert Wijers, Pascal van der Aa, Gosse Eefing, Frans Planken, Henk Rijke, Viktor Koetsier, Bert Wijers, Berend Vrielink, Margaret van de Wetering, Annemarie de Bie, Jeroen de Jong, Raphaël Tahapry, Henk Visser, Arend Huisman, Inge Wijers, Anneke van Wijk, Emma Wijers, Jolien de Roos, Marco Meier, Shura Keja, Iris Kasimier, Eke Bron
Gezien op vrijdag 18 augustus 2023 in Shakespeare Theater, Diever
Nog te zien tot zaterdag 23 september 2023
Misschien ook iets voor u
‘Enter at own risk’: kunst met woorden van Rogier Roeters
Deze zomer is het werk van de legendarische Alex Katz in Museum Voorlinden te zien. Zoals vooraf verwacht krijgt deze tentoonstelling volop aandacht van het publiek. Wat in het Wassenaarse museum echter het meest verrast is de speelse en soms controversiële tekenkunst van Rogier Roeters.
‘Enter at own risk. Luv you (ook als je doorloopt)’. Roeters verwelkomt zijn publiek met deze prikkelende tekst. Wat kun je na de entree verwachten? Een bezoekster loopt de zaal in en werpt met grote ogen een blik op haar vriendin. Gegiechel volgt. Weer een andere kijker zakt door zijn knieën om iets aandachtig te lezen en een fotootje te nemen. In een witte ruimte zijn tussen neonwerken vele honderden tekeningen in stift op de muur gepind. Ze worden bevolkt door abstracte figuren en alledaagse objecten. De bonte creaties krijgen een extra dimensie door teksten en woorden zoals ‘C’est la vie maar nu even niet’.
Rogier Roeters, Eend
Foto: Tomas van Oorschot
Verbinding
We betreden het universum van de Bossche kunstenaar en Instagram-sensatie Rogier Roeters (1980). De kunstenaar biedt een kijkje in het menselijke brein in een zoektocht naar wat ons allemaal verbindt. Tijdens een rondgang door de zaal krijg je in korte tijd allerlei emoties te zien, verwerkt in cartooneske tekeningen. In zijn grote ‘vitrine’ – er staat er ook een op zaal – etaleert hij onze onzekerheden, verlangens en irritaties. Roeters vertedert maar neemt tegelijkertijd zijn medemens schaamteloos en vol humor op de hak om te laten zien ‘dat we allemaal maar wat aankloten’. Veel bekijks krijgt een tekening met de tekst: ‘I went to the museum Voorlinden and all I got waren 623 fotos van mijzelf in een zwembad’. Hier verbeeldt Roeters het iconische kunstwerk van Leandro Erlich uit de vaste collectie, de natte droom voor de Instagrammers onder ons.
Aandachtstrekker
Roeters gaat geen onderwerp uit de weg: ijdelheid, hebzucht, vrouwelijke ongemakken, verveling, seks en zelfs reclamemerken komen voor in bizarre en soms rauwe associaties. Je wordt steeds gretiger om zijn hersenspinsels op papier te bekijken, want het ene werk is nog grappiger dan het andere. Kleine verrekijkers bieden uitkomst om ook de allerhoogste tekeningen in de ruimte te bekijken, want dit ‘gesammtskunstwerk’ schreeuwt om aandacht en slaagt daar vol overtuiging in. Na je bezoek wacht nog meer hedendaagse kunst in het museum zoals de bijzondere solo ‘It’s about time’ van Maarten Baas en de eerdergenoemde tentoonstelling met grote landschappen en iconische portretten van de 95-jarige Alex Katz.
Recensie: Rogier Roeters in Voorlinden
Gezien in: Museum Voorlinden, WassenaarNog te zien tot: zondag 24 september 2023
Misschien ook iets voor u
Een moeilijk afscheid van de geniale zwarte comedy
Het laatste seizoen van de enerzijds hilarische, anderzijds bloedstollende HBO serie Barry sluit op memorabele wijze het verhaal af van huurmoordenaar Barry, die hoopte zijn donkere verleden in te ruilen voor een carrière als acteur.
Na uit het leger te zijn gestapt weet Barry (Bill Hader) niet waar zijn kwaliteiten in het leven liggen. Zijn uitzonderlijke vaardigheid met vuurwapens is niet ontsnapt aan de aandacht van Monroe Fuches (Stephen Root), een manipulatieve familievriend met connecties op de zwarte markt. Hij neemt Barry onder zijn hoede en zet hem aan het werk als huurmoordenaar. In het eerste seizoen behandelt Barry zijn baan niet anders dan een kantoorbaan. Hij komt op tijd, voert efficiënt zijn opdrachten uit en na het werk ploft hij lusteloos op de bank. Is dit alles wat het leven hem te bieden heeft?
Tijdens een klus raakt hij verzeild in een proefoptreden van zijn doelwit, dat lid is van een lokale toneelschool. Barry, enigszins uit het veld geslagen omdat zijn werkdag niet verloopt zoals gepland, krijgt een enorme opleving door het matige optreden dat hij geeft aan de klas van ex-acteur Gene Cousineau (Henry Winkler). Ook toont de ijverige, doch onzekere, beginnende actrice Sally Reed (Sarah Goldberg) interesse in hem. Het enige wat hem te doen staat is zijn missie uitvoeren en er opent warempel een plek in de klas. Nu moet hij enkel nog zijn huidige baan opzeggen. Als dat hem lukt, kan hij beginnen met zijn nieuwe leven. Dit blijkt toch moeilijker dan Barry had ingeschat…
Een somber einde voor iedereen
Barry is al meerdere keren met een Emmy Award bekroond in de comedy categorie. Hoewel er in het eerste seizoen voornamelijk gelachen kon worden om de absurdistische setting, laat het laatste seizoen weinig ruimte over voor luchtigheid. Elk personage heeft inmiddels een hoop ongelukkige dingen meegemaakt en er gaat geen eind aan de ellende komen.
Barry zit vast vanwege de moord op Cousineau’s vriendin. Cousineau, die hier lange tijd niets vanaf wist, heeft enigszins zijn leven weten te herpakken na deze traumatische ervaring. Nu hij weet dat Barry, zijn protegé en vriend, verantwoordelijk is voor de moord, is Cousineau’s leven volledig zinloos als hij geen wraak op Barry kan nemen.
Sally, die in haar relatie met Barry ook betrokken is geraakt bij een moord, lijkt ook op geen enkele manier meer op haar vrolijke en naïeve zelf uit de vorige seizoenen. We zien haar in dit seizoen worstelen om zichzelf te herpakken als professionele regisseur en actrice, maar keer op keer denkt ze terug aan de moord waar ze medeverantwoordelijk voor is.
Deze donkere tonen zijn niet altijd even makkelijk om naar te kijken. Soms wordt zelfs in dezelfde scène een goede grap gevolgd door beelden die neigen naar horror. De serie geeft de kijker geen tijd om een positie te bepalen, wat ervoor zorgt dat je aan het scherm gekluisterd blijft. Omdat de serie ons heeft weten te binden aan de personages door hun beste en grappigste zelf te presenteren, is het moeilijk om niet te blijven kijken hoe hun gecompliceerde verhalen zullen eindigen.
Van komedie naar meeslepend drama
De humor van de serie leeft voort in het personage NoHo Hank (Anthony Carrigan), lid van de Tsjetsjeense maffia die Barry de opdracht gaf om de toneelspeler te vermoorden. Carrigans vertolking van deze naïeve goedzak is een genot om naar te kijken, zelfs met alle tegenspoed in de serie. De evolutie van het personage is bizar, maar bevat ook de meest romantische relatie die de serie te bieden heeft.
Barry is bijna het tegenbeeld van deze evolutie te noemen. Zijn keuzes en acties maken het door de seizoenen heen steeds moeilijker om hem te vergeven. Zijn relaties met Sally en Cousineau worden puur in stand gehouden door emotionele manipulatie. Als het aan Sally en Cousineau lag, waren alle banden met Barry al verbroken. Niet alleen de mensen om hem heen, maar ook de camera distantieert zich van Barry. Barry krijgt minder schermtijd en minder monologen in het laatste seizoen dan de seizoenen ervoor. De kijker wordt als het ware weggetrokken van de protagonist, waardoor Barry meer als de antagonist van het verhaal beschouwd kan worden. Deze stilistische vertelwijze is te danken aan Bill Hader. Hij speelt niet alleen hoofdpersonage Barry, hij is ook de regisseur van het volledige laatste seizoen en zelfs de schrijver van de seizoensopener en -finale.
Ook dit jaar maakt Barry kans op verschillende Emmy Awards, met nominaties voor Bill Hader als schrijver, regisseur en acteur. De originele wijze waarop Hader ons meeneemt in het verhaal van zijn antiheld is niet altijd even mooi, wel continu erg grappig en absoluut je tijd waard. Barry is te zien op HBO Max.
Barry
Regie: Bill Hader et al.Jaar: 2024
Distributeur: HBO
imdb: https://www.imdb.com/title/tt5348176/
Misschien ook iets voor u
Sculpturen van gras of keien
De meeste van de acht werken die de Engelse kunstenaar Richard Long (1945) voor een expositie in de tuinen van het Amsterdamse Rijksmuseum maakte, bestaan uit gras. Enkele andere uit steen. Die maken de meeste indruk. Waarom is dat?
Kijk om te beginnen, wanneer je door de passage (de Museumstraat) van het museum loopt, door het glas naar binnen. Beneden zie je dan in het atrium een cirkel van voornamelijk Zwitserse stenen. Het bovenaanzicht is eigenlijk het gunstigst voor al het werk dat Long voor de tiende tentoonstelling in de tuinen maakte. Zeker voor de grassculpturen.
Op zich niet vreemd: het soort kunst dat Long maakt wordt soms tot de land art gerekend, dat ontstond rond de jaren zestig van de vorige eeuw, toen men de eerste foto’s van de aarde zag, genomen vanuit de ruimte.
Land art? Conceptuele kunst?
Richard Long, Rijksmuseum Amsterdam 2023
Long heeft trouwens liever niet dat wij zijn werk onder land art klasseren. Of onder een ander label, conceptuele kunst – zoals het Kröller-Müller Museum naar aanleiding van een aanstaande expositie (vanaf 30 september) indirect doet. In Otterlo is vanaf 30 september Longs ‘River Avon Mud Circles’ te zien, drie gigantische cirkels van modder die overigens op een muur zijn aangebracht.
De kunstenaar moet niets van zulke etiketten hebben, want die leggen zijn kunst alleen maar vast. Een speling van het lot wil dat uitgerekend bij een werk dat Life Line heet, een klein stukje bruin gras uit de grasmatten oppiept. Bruin, dor gras dat een extra laag lijkt te geven aan juist dít kunstwerk, maar dat moet je als het aan Long ligt gauw vergeten. Geen inhoud, maar vorm, daar lijkt het hem in de eerste plaats om te doen.
De meest abstracte vormen komen tevoorschijn nadat het gras met een speciale grasmaaier is gemaaid of juist met rust is gelaten, zodat ofwel laag gehouden gras ofwel hoog gelaten gedeelten zichtbaar worden.
Toch een beetje romantisch?
Het enige meer romantische graswerk is misschien From space to earth: een halvemaansikkel die, wanneer de maan schijnt, een reflectie op de grond weergeeft. Dat zien we als bezoekers natuurlijk niet, want dan zijn de tuinen van Pierre Cuypers en Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten uiteraard dicht.
Een werk als Maas Riverstones Circle maakt uiteindelijk wellicht de meeste indruk. Het zijn Maaskeien die zich uit de grond los lijken te wrikken, een klein stukje boven de aarde uit, een klein stukje de hoogte in. Dat kleine beetje maakt bij deze horizontale werken al een groot verschil. Je zou zeggen dat de mens zoiets op zijn tijd nodig heeft: loskomen van de grond. Met de voeten op de grond, het hoofd in de lucht.
Zo’n kleine verschuiving kennen we op een andere manier ook van Constructie 2 grasrollen (1967) die Jan Dibbets maakte voor de beeldentuin van het Kröller-Müller: een graszode die een klein stukje is opgerold. Dibbets’ land art is ondenkbaar zonder de kunst van Long, kunst die hij leerde kennen tijdens zijn studietijd aan de St. Martin’s Academy in Londen.
De directie van het Rijksmuseum heeft een groot en invloedrijk kunstenaar de gelegenheid geboden om de tuinen op een bescheiden manier om te toveren, al is toveren misschien niet eens het juiste woord. Zó bescheiden, dat je er soms aan voorbij dreigt te lopen als je even niet oplet. Ja, het gaat Long in de eerste plaats om de vorm, maar dit belet je niet om als bezoeker er soms tóch zelf betekenis aan te geven.
Richard Long
Gezien in: de tuinen van het Rijksmuseum, AmsterdamNog te zien tot: zondag 29 oktober 2023
Misschien ook iets voor u