~

Het wekt dan ook weinig verbazing: Fry’s debuutroman is een humoristisch boek. Fry vertelt een vermakelijk, vlot verhaal, grotendeels bestaand uit levendige dialogen. Uit zijn pen vloeit de een na de andere rake opmerking, vol van subtiel sarcasme. Als de hoofdpersoon een slokje goedkope wijn neemt beschrijft Healey zijn reactie als volgt:

‘Heel lekker’, zei Adrian terwijl hij goedkeurend nipte. ‘Ik vraag me af hoe ze die kat zo ver hebben gekregen om op de fles plaats te nemen’.

In de beste traditie van de Britse humor zie je het uitgestreken gezicht voor je waarmee dit wordt gezegd.

Slechts woorden

De leugenaar is echter vooral een leugenachtig boek. De grootste leugenaar is Adrian Healey, een Britse kostschoolganger die je meteen voor zich in weet te nemen. Achter zijn imago van geniale, manipulerende poseur schuilt niets meer en niets minder dan een geniale, manipulerende poseur. Met een klein hart, dat wel. Adrian is een romantisch leugenaar, een geniaal woordkunstenaar die zich uit onvrede met de wereld een kleurrijk bestaan bij elkaar liegt. Woorden als waarheid, liefde, vriendschap of trouw zijn voor hem niet meer dan woorden, leugens dus. In stilte is hij verliefd op de knappe, wat naïeve Hugo, maar hij weet dat op geen andere manier te uiten dan door spelletjes te spelen met de argeloze jongen. Adrian kan niet anders dan liegen, poses aannemen en fantastische verhalen opdissen. Onder alle aandacht die hij daarmee op zich weet te vestigen is hij eenzaam en kwetsbaar.

~

Wending

Vanaf dit moment vertel ik niks meer. De clou van het boek zit hem namelijk in de verassende wendingen die volgen, waarin de bedriegers bedrogen worden, maar ook de lezer zelf een rad voor ogen wordt gedraaid. Aangekomen bij de laatste bladzijden voel je je gegarandeerd in de maling genomen. En dat kan zeker niet iedere zichzelf respecterende lezer waarderen.

Bedrogen

Een tijd geleden las ik in de Varagids een stukje over de film Fight Club. Is Fight Club onder Nederlandse jongeren toch wel één van de films die je gezien moet hebben, in de V.S schijnt de film minder populair te zijn. Veel Amerikaanse kijkers voelen zich alsof er met ze gesold is, als aan het eind van de film niets blijkt te zijn wat het leek. Ik denk dat deze kijkers zich bedrogen voelen omdat ze achteraf weinig tijd nemen om de subtiele signalen die naar de ontknoping vooruit wijzen te ontdekken. Als je wel die tijd neemt, en de film bij voorkeur nog een keer bekijkt, merk je dat het einde op een ingenieuze manier al in de eerste scènes wordt aangekondigd.
De Leugenaar heeft een niet minder spectaculair einde, maar prikkelt niet tot herlezen. Er zijn wel aanwijzingen voor de ontdekkingen die je op de laatste bladzijden doet, Fry heeft ze in aparte hoofdstukjes door het boek heen geplaatst. Ze vormen echter geen integraal onderdeel van het verhaal, en zijn zolang je nog niet bij de finale bent beland volstrekt betekenisloos. Achteraf kun je ze nog wel een keer lezen, maar het blijven zijlijntjes van het verhaal die alleen de echt fanatieke puzzelaars kunnen boeien. Aan het eind van De leugenaar voel je je dan ook voor de gek gehouden als een doorsnee Amerikaan.

De leugenaar is in veel opzichten wat je er van verwacht als je je verlaat op de tekst op de achterkant.

Link:

www.stephenfry.com/

~

De schrijver voedt daar in Lucca zijn dochtertje Chiara op en schrijft er boeken. Ze wonen op het landgoed van een ‘bevriende’ buurman, die hen eerder het leven zuur maakt door telkens te dreigen met het opzeggen van de huur. Alleen tegen de blikken van de kleine Chiara is hij niet opgewassen.

Boze oog

Malocchio is de bijnaam die de schrijver Chiara geeft. Zij denkt dat het zoiets betekent als Pinocchio die ook uit de buurt van hun dorp komt. Maar in plaats van pijnboompitzaadje betekent malocchio ‘het boze oog’. De schrijver en vast ook trotse vader denkt dat zijn dochter speciale krachten bezit. Er is een bijzondere manier waarop ze bijvoorbeeld de buurman weet te betoveren met vriendelijkheid. Wanneer de schrijver aan het einde van zijn memoires komt, vermoedt hij dat de buurman het boze oog heeft. Hij was het immers die vader en dochter uit het huis probeerde te jagen, maar dan komt hij er achter dat hij het zelf is.

Een schrijver als hoofdpersoon zorgt vaak voor een soort verwarring. Wanneer treedt de schrijver zelf op? Zou dit boek deel uit maken van zijn niet bestaande oeuvre? In Malocchio komt de schrijver er dus achter dat hij het boze oog is. Hij is de man die zijn leven construeerde, hij heeft de gebeurtenissen in de hand en hij kan ze beïnvloeden. Hij werd niet beïnvloed door zijn dochtertje, maar hij regelde en bedacht haar leven en dat van de andere personen in het boek. Hij voerde de geboortedata, sterrenbeelden enzovoort in en maakte zijn eigen SimCity.

Geen Sim

~

Wat opvalt aan het boek is de warrige stijl, die het enthousiasme van vertellen aangeeft. De eerdere verhalen gaan over zijn dochtertje, de vrouwen die hij had, de haat-liefde verhouding met de buurman. Hij is nog in de bloei van zijn leven, maar met het vertrek van Chiara houdt zijn leven een beetje op. Hij wordt meer beschouwend, wat ook interessante passages oplevert, zoals over herinnering. Die stukken vindt hij dan in andere literatuur, maar de wijsheden gaan zeker voor hem op. Want dat is het boek eigenlijk, een verzameling van memoires.

Men kan geboren worden met een in aanleg fenomenaal geheugen, maar men wordt niet geboren met een hang om te herinneren; die komt pas bij veranderingen en scheidingen in het leven- scheidingen van mensen, plaatsen, gebeurtenissen en situaties, vooral wanneer ze van groot belang zijn geweest, als men ze intens heeft gehaat of lief gehad.

Spel

De roman kan als een spel of een video gelezen worden. Een van de eerste bladzijden van het boek bestaat uit een lijstje met aangekruiste spelopties. De hoofdstukken beginnen met een play-teken en eindigen met een forward-teken. De eerste hoofdstukken lijken allerlei aan elkaar gemonteerde shots, die door verschillende tijden en periodes heen lopen. Dit is ook een aspect van de warrigheid van het boek. De hoofdstukken zouden zelfs los van elkaar gelezen kunnen worden door het thema dat het hoofdstuk kent. De titulatuur doet soms wat overdreven modern aan en misleidt misschien, want het boek is niet hypermodern, ook al worden er metaforen uit een computerspel gebruikt.

Misschien juist door het gefragmenteerde van het boek, is er veel informatie maar wordt die door leuke flashbacks en allerlei eerst nog onduidelijke verbanden verteld. Vooral aan het einde van de alinea’s of hoofdstukken zitten grappige en soms tragi-komische wendingen, zoals wanneer de schrijver vertelt over een vrouw die hem verliet. De persoon van Chiara is soms wat vervelend. Het is een erg zinnig meisje dat met haar blik mensen tot stilte kan manen en niets eet wat door haar vader gekookt is. Door dat eigenwijze dochtertje wordt de vader een beetje een sul.

Rotparadijs

Zoals bij meerdere werken van Meijsing zitten ook in dit boek autobiografische elementen. Het persbericht vertelt ons dat ‘hij zelf uit dit paradijs (Toscane) verdreven is.’ En ook met de schrijver uit zijn boek zal het niet helemaal goed aflopen. Hoewel Meijsing graag met het geweldige imago van Toscane af wil rekenen, lukt dat maar moeilijk. Er zijn te veel boeiende beschrijvingen van het landschap, verhalen over de taarten die daar te koop zijn en het enigszins romantische leven met een houtkachel en een grote tuin. Het boek maakt nog meer nieuwsgierig naar de haarspeldbochten en de befaamde focaccia van een bakkersfamilie uit Lucca. In die opzet is Meijsing dus minder geslaagd. Dergelijke ’traumaverwerking’ zou ook niet te veel in een roman moeten zitten.

Alleen het brood en de olie! In Lucca maken ze de enige focaccia die de naam verdient. De beste olie ter wereld komt uit de olijfgaarden in de heuvels boven Lucca, ik zeg het voor de tweede keer. Op deze plekken boven de wereld raakt de aarde aan het paradijs.

Malocchio is eerder het verhaal van een vader en een dochter, die met elkaar samen leven. De setting, Italië, geeft het verhaal een leuk extraatje. Ze moeten namelijk met een andere cultuur om zien te gaan en niet alleen met de relatie die tussen hen voortdurend verandert door vriendinnen van de vader en andere omstandigheden. Dat Italië een land was om samen te leven blijkt wel uit het feit dat de vader ook zal vertrekken wanneer zijn dochter al vertrokken is naar Nederland. Dan pas haat hij Toscane, maar misschien nog meer de eenzaamheid.