~

Ahern heeft een verhaal geschreven over een jonggetrouwd stel, Holly en Gerry. Wanneer Gerry na een kort ziekbed overlijdt, is de jonge Holly ontroostbaar. Totdat ze een pakje in handen krijgt dat van Gerry afkomstig is: hij heeft opdrachten in enveloppen gedaan en ze moet er elke maand een uitvoeren. De eerste opdracht luidt: “koop een lamp voor op het nachtkastje.” Holly en Gerry hadden namelijk toen ze samen waren geen bedlampje en dat leverde veel pijnlijke scheenbenen op.

Grote woorden

Het gaat verder, want niet elke opdracht is van een dergelijke ontstellende simpelheid. Hoewel, ook voor de tweede en derde opdracht is weinig verbeeldingskracht nodig: “koop een dure avondjurk” en “doe mee aan een karaokewedstrijd”. Dit alles om Holly op te vrolijken en haar te helpen haar angsten te overwinnen: ze heeft namelijk ooit eerder meegedaan aan een karaokeshow en toen is ze geweldig afgegaan. Een fobie voor karaoke, zo heet dat bij Ahern, die ook andere grote woorden niet schuwt.

Goedkoop

Ahern doet haar best, maar het is moeilijk om boeiend en niet al te oppervlakkig te schrijven. Dat levert flink wat uitglijders op:

Holly was zo tevreden over haar nieuwe look dat ze de kapsalon uit huppelde. Nu Gerry niet naast haar liep keken enkele mannen naar haar, iets wat ze niet gewend was. Dat bezorgde haar een ongemakkelijk gevoel, dus rende ze naar haar auto en reed naar het huis van haar ouders.

Dit is zo oppervlakkig als een spiegelgladde ijsbaan. Voor het gemak worden zowel de situatie, het gevoel daarbij als de reactie daarop in een enkele zin beschreven. Kunnen we namelijk snel verder naar de volgende situatie waarin clichés schaamteloos vermengd worden met stuitende goedkoopheid.

Richard was vanaf zijn geboorte behept met de ernstige ziekte dat hij zich altijd en eeuwig als een oude man gedroeg. Zijn leven draaide om regels en voorschriften en gehoorzaamheid. Toen hij nog jong was, had hij één vriend met wie hij ruzie kreeg toen hij tien jaar was en Holly kon zich niet herinneren dat hij daarna ooit nog iemand mee naar huis had genomen, noch dat hij vriendinnetjes had of ooit uitging.

Platitudes

Een karakterbeschrijving die zo eendimensionaal is dat het verbazingwekkend is dat hij op papier blijft staan. Je ziet meteen waar de sympathieën van Ahern liggen: duidelijk niet bij deze Richard. Zo staat het boek vol van tenenkrommende passages waarin schaamteloze gemeenplaatsen vermengd worden met gigantische platitudes. Eendimensionaal is een juist woord voor het verhaal van Ahern. Het is misschien leuk voor mensen die nog nooit een boek gelezen hebben, maar iedereen die vaker dan een keer per decennium een roman ter hand neemt moet de cliché’s herkennen. En is het niet uit een ander boek, dan herken je ze wel uit een of andere romantische film.

Nu is literatuur en romankunst vaak een herhaling van thema’s waarbij de motieven niet zozeer nieuw zijn (hoeveel verhalen over jonggestorven echtgenoten en rouwprocessen ken je?), en dus is het moeilijk om alle clichés te omzeilen. Dat hoeft in principe ook niet. Maar wat wel moet, bij zowel literatuur als lectuur, is dat je het mooi opschrijft. En ook daar gaat Ahern de Ierse mist in. In misselijkmakende dialogen worden tussenwoordjes als “werkelijk” en “beslist” gebruikt en als mensen grof worden zeggen ze: “het kan me geen biet schelen.” Dit is toneeltaal en van vijftig jaar geleden bovendien. Ahern is ook al geen meester in de kunst van het niet-zeggen, want na elke zin wordt precies vermeld wat de bedoeling is:

“Als je zuster is het altijd fijn dat te weten,” antwoordde Holly sarcastisch.

“O, nee, dat is het niet,” zei hij verdedigend.

“Nou moet je niet je best doen om al te enthousiast te klinken, Holly,” zei ze sarcastisch.

Slapstick

Enige subtiliteit is Ahern vreemd. Elke mogelijk dubbelzinnige interpretatie wordt meteen teniet gedaan door vermelding van de toon: sarcastisch, verdedigend, verdrietig, opgetogen, ga zo maar door. De personages in PS: Ik hou van je gedragen zich als wandelende poppen in een slecht geschreven toneelstuk. Dit boek is onoprecht en gekunsteld sentimenteel. Emoties zijn altijd eenduidig en niemand voelt zich twee dingen tegelijk, zelfs de rouwende Holly niet: ze is of blij, of verdrietig, maar niet allebei en zeker niet tegelijk. Het zijn valse krokodillentranen die hier geplengd worden, alleen voor de show en met de bedoeling de lezer te ontroeren er driedubbeldik bovenop. Het werkt averechts. PS: Ik hou van je is slapstick van de bovenste plank als je er eens echt voor gaat zitten.
Maar nu negeer ik de mensen die niet zoveel boeken lezen en al helemaal geen literatuur. Voor die mensen, vooral als ze een beetje sentimenteel aangelegd zijn, zal PS: Ik hou van je een schot in de roos zijn.

Snotterpulp

“Cecelia Ahern heeft een krachtig drama neergezet, dat niemand leest zonder te huilen,” zegt de achterflap bij monde van een tijdschrift dat ik niet ken. Huilen van spierpijn aan kromme tenen wellicht, maar geen tranen van ontroering. Ook Schaduwkind van P. F. Thomése wordt aangeprezen als tranentrekker en laat ik dat boek nou net cadeau gekregen hebben. Daarnaast ligt bovendien de dichtbundel van Anna Enquist te wachten, die ze volschreef met gedichten over haar verongelukte dochter. Ik weet niet of ik door beide boeken ontroerd zal raken, maar het is in ieder geval een oprechter sentiment en meer literatuur dan de snotterpulp van Ahern.

~

De eerste twee hoofdstukken zijn inderdaad nog van de hand van Charlotte Brontë. Dus in zoverre klopt de bewering. Maar deze eerste twee hoofdstukken vormen misschien 0.05% van het gehele verhaal! Dus in hoeverre is het dan nog Charlottes verhaal? In welke mate wordt hier het verhaal verteld, zoals dat door Charlotte bedacht was? Er is, op de eerste twee hoofdstukken na, namelijk niets bekend over het verdere verloop van het oorspronkelijke verhaal. Okee, de schrijfster heeft gebruik gemaakt van brieven die Charlotte geschreven heeft en van een ander onvoltooid manuscript (The Story of Willie Ellin) om de geest van Charlotte Brontë levend te houden, maar dat zijn nog steeds geen oorspronkelijke elementen van het hier door Charlotte gestarte verhaal.

Dit blijkt het sterkst door het gebruik van The Story of Willie Ellin. Deze meneer Ellin wordt door Charlotte in de eerste hoofdstukken geïntroduceerd. En Clare Boylan gaat verder in hoofdstuk drie met de uitwerking van het karakter van deze sleutelfiguur. Ze doet dat waarschijnlijk op basis van The Story of Willie Ellin, maar dit ligt volgens mij niet in het verlengde van de eerste introductie. Het gevoel bekruipt me dat Charlotte een andere rol voor Willie Ellin in gedachten had dan Clare Boylan hem nu toebedeeld heeft.

Charlotte of Clare?

Dus is dit nu een verhaal van Charlotte Brontë of van Clare Boylan? Volgens mij dus van Clare Boylan, die gewoon heel graag gebruik maakt van de naam Charlotte Brontë. Het is immers een mooie publiekstrekker, die een gegarandeerde omzet in het vooruitzicht stelt. Dus dat hebben we geklaard, nu blijft de vraag of het boek deze publiciteitsstunt nodig heeft? Of is het verhaal goed genoeg om op z’n eigen merites gelezen te worden?

Geheugenverlies

Het verhaal, zoals door Clare Boylan verteld, gaat over een 15-jarig meisje zonder verleden en zoals het lijkt zonder toekomst. Ze wordt op een dag door een vreemde man afgeleverd bij een meisjesschool. Al snel blijkt zij niet te zijn waarvoor ze zich uitgaf. Een zoektocht naar het verleden van deze jonge vrouw begint. Zowel door haarzelf als door de paar mensen die zich het lot van deze jonge vrouw aantrekken. De zoektocht wordt bemoeilijkt door het feit dat de vrouw, Emma genaamd, haar geheugen heeft verloren. Ze verdwijnt op een dag naar Londen om op zoek te gaan naar haar verleden. De heer Ellin en een dame genaamd Isabel Chalfont, die Emma in haar huis had opgenomen, achterlatend met een hoop vragen en twijfels, maar heel weinig antwoorden.

En zo volgen we de diverse personages in hun zoektocht naar het verleden van Emma Brown, maar ook naar hun eigen verleden. En dat verleden bevat de nodige smart, liefde, erbarmen, afzien en lijden. De armen hadden het ten tijde van The Great Exibition (1851) niet bepaald makkelijk in het grauwe, afstandelijke Londen. Prostitutie was aan de orde van de dag, honger was een constante metgezel en medeleven ver te zoeken.

Troosteloos

En juist dit troosteloze beeld maakt het boek interessant. De wijze waarop het Londen van 1851 wordt geportretteerd, de omschrijving van de natte, kille steegjes geeft zo’n lekker even-terug-in-de-tijd gevoel. Voor je geestesoog scharrelen de bevuilde kwajongens over een drukke markt op zoek naar een onbewaakt appeltje, oogverblindend lelijke vrouwen prijzen aan voortsnellende voorbijgangers hun vleselijke waren aan. Als dit doorregen wordt met kinderhandel en -prostitutie krijg je een indringend beeld van het grote, onoverzichtelijke Londen aan het eind van de 19e eeuw.

In deze setting probeert een jonge vrouw zichzelf te vinden en te redden. Al snel begin je voor haar een grote sympathie op te vatten en te hopen dat ze haar zoektocht tot een goed einde brengt.

Dus?

Mijn mening over dit boek is dubbelzijdig. Aan de ene kant vind ik het hele gedoe met “Laatste roman van…” een grote farce. Een goedkope verkooptruc, die niets met de inhoud van doen heeft. Daarnaast is er geprobeerd de stijl van Charlotte Brontë in dit boek voort te zetten, wat de schrijfstijl behoorlijk gedateerd maakt. Veel wollig taalgebruik in, voor hedendaagse begrippen, onlogisch gevormde zinnen. Wat ik ook niet begrijp is dat Londen wel genoemd wordt, maar een tweetal dorpjes die hun opwachting doen slechts H. en M. worden genoemd. Waarom deze afkortingen?

Aan de andere kant staat er een verhaal over een eenzame en verlaten vrouw op zoek naar een verleden om zo een toekomst te kunnen waarborgen. Een vrouw die in tijden dat de vrouw ondergeschikt was aan de man juist heel erg haar mannetje staat. En dit verhaal heeft me wel geboeid. De balans slaat voor mij op basis van deze afweging door naar de positieve kant, maar het had niet veel gescheeld.