Sweet Country

Warwick Thornton • Australië, 2017

Sterren: 4

‘What chance does this country make?’, vraagt Fred Smith (Sam Neill) zich op het eind van Sweet Country vertwijfeld af. Het is, naar aanleiding van het verhaal wat hier getoond wordt, een terechte vraag. Sweet Country – een bitterzoete titel – is de tweede lange speelfilm van Warwick Thornton. Zijn sterke debuut Samson and Delilah toonde direct zijn grote talent. Niet alleen als regisseur die met een insidersblik de Aboriginalgemeenschap op humane wijze weet neer te zetten, maar zeker ook als cameraman. Het lyrisch landschap van de Australische ziet er ook nu weer oogstrelend uit.

Sweet Country speelt zich af in de Australische outback in de jaren twintig van de vorige eeuw. Sam (Hamilton Morris), een Aboriginal van middelbare leeftijd, werkt voornamelijk voor Fred Smith, in de blanke plattelandsgemeenschap een van de weinigen die de inheemse bevolking van Australië als medemensen ziet. De rest van de mannen zijn veelal misogyne racisten die vooral goed zijn in zuipen. Een van hen is nieuwkomer Harry March, die net een boerderij heeft overgenomen. Hij is een veteraan van de Eerste Wereldoorlog. De erfenis hiervan is aan zijn verbitterde gedrag af te zien. Als hij Fred om hulp vraagt voor wat klussen op zijn boerderij, vraagt deze of Sam Harry wilt helpen, niet wetende dat hij hiermee de aanzet geeft tot een steeds verder escalerende situatie. Sweet Country baant niet echt nieuwe paden, maar is wel een erg mooi gemaakte, genadeloze schets van de dubieuze manier waarop de Aboriginals behandeld werden.

 

Der Hauptmann

Robert Schwentke • Duitsland, Frankrijk, Polen, Portugal, 2017

Sterren: 5

Een mokerslag, dat is Der Hauptmann. Dit gitzwarte verhaal speelt zich af in de laatste twee weken voor de Duitse overgave in de Tweede Wereldoorlog. Willi Herold, een deserteur op de vlucht, stuit op een verlaten legerwagen met hierin een kapiteinsuniform. Wordt het eerste kledingstuk nog puur aangetrokken om de kou tegen te gaan, hij kan vervolgens toch de verleiding niet weerstaan het complete uniform aan te trekken. Die verandering van kledij zorgt voor een verandering van houding bij Herold. Plotseling wordt er naar hem geluisterd, waarna hij zich in verbazingwekkend korte tijd ontpopt tot een manipulatieve rasopportunist. Eentje die zich een weg door de legerbureaucratie weet te bluffen en situaties naar zijn hand weet te zetten. Daartoe in staat gesteld door de blinde onderdanigheid voor autoriteit en het zich slaaf houden aan de hiërarchie van de mensen die zijn pad kruizen. Het is ongelofelijk, maar tegelijkertijd geloof je het direct.

Der Hauptmann is ver verwijderd van Hollywoodproducties als Flightplan, Red en de Divergent-films die de Duitse regisseur Robert Schwentke eerder maakte. Met behulp van de indrukwekkende zwart-witcinematografie van Schwentkes vaste cameraman Florian Ballhaus wordt hier een haast postapocalyptische sfeer neergezet. Heeft het ‘spel’ rond de botsing van bevoegdheden tussen de verschillende Duitse instanties iets weg van een farce, de consequenties zijn niet minder dan een (onverbloemd in beeld gebrachte)  afdaling in de waanzin. Een helletocht waarbij maar weer eens wordt aangetoond dat niets menselijker is dan beestachtig gedrag.

Hoewel enige kennis van de Tweede Wereldoorlog het redelijk bizarre gegeven redelijk aannemelijk maakt, is het toch een schok te horen dat dit verhaal gebaseerd is op een waargebeurd voorval. Een voorval waarvan er zich waarschijnlijk vele soortgelijke hebben afgespeeld in de chaotisch einddagen van de oorlog. En we moeten vooral niet denken dat dit soort gedrag specifiek voorbehouden is aan de Tweede Wereldoorlog, wil Schwentke met de beelden onder de eindcredits duidelijk maken. Dat hij in de Q&A na afloop de naam Trump liet vallen zal de oplettende nieuwsvolger daarom niet verbazen. Not for the squemish, zou een Engelse beschrijving van deze film zijn. Ondergetekende moest teruggaan naar Cargo 200 in 2008 om een IFFR-film te bedenken die even naargeestig als indrukwekkend is als Der Hauptmann.

 

The Guilty

Gustav Möller • Denemarken, 2018

Sterren: 4

Soms hoef je een groot deel van de personages in een film alleen maar te horen om een boeiend verhaal neer te zetten. De Canadese horror Pontypool is daar een goed voorbeeld van. Zelfs als die gesprekken gevoerd worden met slecht één personage in beeld die zich bovendien op slechts één locatie bevindt, kan dat in handen van een goede filmmaker een sterke film opleveren, zoals Locke met Tom Hardy bewees. In The Guilty is de blik bijna continu gericht op Asger (Jakob Cedergren), die werkzaam is bij een Deense 112-centrale en alarmtelefoontjes beantwoordt.

De Zweedse filmmaker Gustav Möller kwam op het idee van zijn debuutfilm toen hij op YouTube een 112-gesprek hoorde. Hij werkte dit gegeven uit in The Guilty,  waarin we nauw op de huid zitten van Asger. Hij krijgt een verontrustend telefoontje binnen van een vrouw die ontvoerd is. Hij probeert er alles aan te doen om haar te redden, waarbij Asgers wat onorthodoxe aanpak wordt verklaard door het feit dat hij eigenlijk straatagent is, maar als disciplinaire maatregel bureauwerk moet doen. Een qua opzet ogenschijnlijk ‘simpele film’, die in uitvoering een verrassend spannend en volwassen debuut opleverde.

Saving Brinton

Tommy Haines, Andrew Sherburne • VS, 2017

Sterren: 4

Lang leve types als Michael Zahn. Mensen met een passie die daar door hun omgeving voor gek worden verklaard, maar uiteindelijk van onschatbaar belang blijken te zijn. Via via is Zahn namelijk ooit in het bezit gekomen van een enorm archief uit de begindagen van de cinema, de zogenaamde Brinton-collectie. De gebroeders Brinton uit Iowa waren pioniers van filmvertoningen die stad en land afreisden om voorstellingen te geven. Ze lieten niet alleen films zien, maar trokken – vóór de uitvinding hiervan – ook met toverlantaarns en geluidsopnames rond. De Brinton-collectie bestaat niet alleen uit films en geluidsfragmenten, maar ook uit begeleidende programmaboekjes, posters, apparatuur, meubelen – om maar enkele voorbeelden te noemen. Het is een ongelofelijke schat. Des te opmerkelijker is het dat Zahn bijna vier decennia bezig is geweest om instanties geïnteresseerd te krijgen in de collectie die in zijn huis en schuur lagen opgeslagen (waaronder enorm brandbaar nitraatfilm!), maar steeds nul op het rekest kreeg.

De drie makers van de documentaire, Tommy Haines, John Richard en Andrew Sherburne, komen net als Zahn uit Iowa. Toen zij hoorden over de unieke collectie besloten zij een documentaire hierover te maken. De aandacht verschoof tijdens het lange productietraject steeds meer naar Zahn. Begrijpelijk, want hij blijkt een ideale gids te zijn die niet alleen alles over de collectie weet, maar ook nog eens een innemende persoonlijkheid en een rasverteller is. Saving Brinton weet het enthousiasme van Zahn moeiteloos over te brengen naar de kijker; niet heel vreemd dus dat deze documentaire direct een van de publiekslievelingen van het IFFR werd. Opvallend is dat Zahn, net als de makers aanwezig bij de vertoning, de Scorsese-film Hugo instrumenteel noemde in de aandacht die de Brinton-collectie opeens kreeg. Die film opende namelijk de ogen van met name veel Amerikanen over de rol die filmmakers uit de begindagen van de cinematografie hebben gespeeld.

 

The Fortress

Hwang Dongyuk • Zuid-Korea, 2017

Sterren: 4

Het was de Chinese Ming-dynastie die de Joseondynastie (in het huidige Korea) in de 17e eeuw redde van een Japanse invasie. De loyaliteit die het Koreaanse koningshuis jegens het Ming-rijk toont wekt wrevel bij de Qing-dynastie – het andere Chinese rijk – dat prompt het Koreaanse schiereiland binnenvalt. De Joseon-koning en z’n entourage trekken zich terug in het Namham-fort, een ommuurde vesting in de bergen. Het fort lijkt onneembaar, maar het is hartje winter en bar koud en eenmaal omsingeld door de enorme invasiemacht wordt de situatie steeds uitzichtlozer.

Regisseur Hwang Dongyuk nam een boek over een zwarte bladzij uit de Koreaanse geschiedenis als uitgangspunt en smeedde het tot het epische spektakelstuk The Fortress (Namhansanseong). Hierin is minstens evenveel ruimte voor actie als voor de besluitvormingsprocessen aan het hof. De schaal van de productie is, met enorme sets, weidse landschappen en veel figuranten, groot te noemen. Dat geldt evenzeer voor het aanwezige acteertalent: bekende Koreaanse acteurs als Byung-hun Lee (I Saw the Devil), Yun-seok Kim (The Chaser) en Hae-il Park (Memories of Murder) nemen de hoofdrollen voor hun rekening. Zij geven gestalte aan de machtsstrijd aan het hof, waarbij diverse inzichten strijden om de gunst van de koning. Het is een subtiele, mooi in beeld gebrachte botsing van inzichten, waarbij loyaliteit en lijfsbehoud leiden tot een interessante machtsstrijd.

 

Blockage

Mohsen Gharaeik • Iran, 2017

Sterren: 4

Arme ondertitelaar! En ook: arme lezer! Want de stroom aan dialogen in dit Iraanse drama is soms met slechts moeite bij te houden. Niet dat het stoort – integendeel. De manier waarop Mohsen Gharaeik, in zijn eerste door hemzelf geregisseerde speelfilm, het verhaal neerzet van de steeds desperater wordende situatie van een gemeenteambtenaar maakt namelijk indruk. Blockage is er een in de lange lijn van sociaal-realistische speelfilms uit Iran die zowel een genuanceerde blik werpen op de hedendaagse Iraanse maatschappij, als universeel herkenbare thema’s en situaties aansnijden. Ghasem werkt bij de gemeente als controleur van illegale markthandelaren. Maar zijn baan staat op de tocht en ook privé gaat het minder. Zeker ook omdat hij een erfenis van zijn vrouw wil investeren in een vrachtwagen en niet – zoals zij wil – in een eigen huis. Een confrontatie met een boze handelaar zet Ghasems situatie verder op scherp. Met veel vaart wordt de rusteloosheid en frustratie van Ghasem getoond, een hosselaar die altijd een kans op het verbeteren van zijn situatie probeert aan te grijpen. Blockage is een over de gehele breedte sterk geacteerde, humane film. Met dank aan een sterk script van Saeed Roustayi (Life and a Day) geeft Mohsen Gharaeik geeft hier zijn visitekaartje af.

★

Johann Lurf • Oostenrijk, 2017

Sterren: 3

Een chronologische compilatiefilm van fragmenten uit speelfilms waarin sterrenhemels getoond worden, vanaf de begindagen van de cinema tot aan nu: dat is ★ (star). Dat klinkt als een visueel interessante trip waarin bovendien gekeken kan worden welke ontwikkeling de verbeelding van onze nachtelijke hemel doormaakte. Wie echter een hypnotiserende, dromerige montage verwacht komt bedrogen uit. Elk beeld waarin iets anders is te zien dan een sterrenhemel – een horizon, een ruimteschip, titels – is weggelaten. Bovendien zijn alle scènes nog voorzien van de originele audio. Het resultaat is een film met soms opvallende beeld- of geluidssequenties. Maar ook een fragmentarische, staccato film die blij vlagen behoorlijk nerveus is. Leuk is natuurlijk wel om te proberen te raden om welke films het gaat, maar dit blijkt in deze vorm een opvallend pittige filmquiz te zijn. Het is lastig hier zinnige conclusies aan te verbinden, maar een interessante vormoefening is het wel.